Basa Madya
Basa Madya iku basa ing antarane basa ngoko lan krama. Wujude
Basa Madya yaiku tembung Madya kaworan ngoko utawa krama. Basa Madya
Ngoko biyasane isih digawe dening wong ing desa lan pegunungan. Manut
wujude, Basa Madya diperang dadi 3, yaiku :
1. Madya Ngoko.
Basa Madya Ngoko wujude tembung :
- Madya (ater-ater lan panambang ngoko)
- Ngoko
- Dika, mang, samanng
Ciri-cirine Basa Madya Ngoko antarane :
- Aku, dadi kula
- Kowé, diowahi dadi dika
- Ater-ater tak- diowahi dadi kula
- Ater-ater ko-diowahi dadi dika
- Ater-ater di- ora owah
Kanggone Basa Madya Ngoko iku lumrahe :
- Bakul padha bakul
- Priyayi marang sor-sorane
Tuladha :
- Dika niku klebu beja, olehe panen pari mboten enten sing gabug, samang napake ta?
- Pundi woh-wohané sing becik-becik niku?
- Niku napa kirang becik?
2. Madyantara.
Basa Madyantara iku wujude tembung :
- Madya (ater-ater lan panambang ngoko)
- Ngoko
- Kang slira (sampeyan), pangkate, sesebutan (peprenahan)
Ciri-cirine Basa Madyantara :
- Aku, diowahi dadi kula
- Kowé, diowahi dadi sampéyan, samang
- Ater-ater tak-, diowahi dadi kula
- Ater-ater ko-, diowahi dadi samang, mang
- Panambang -ku, diowahi dadi kula
- Panambang -mu, diowahi dadi sampéyan, samang
- Panambang -e tetep ora owah
Sing nganggo Basa Madyantara :
- Wong padesan marang wong liya kang dianggep luwih tuwa utawa kinurmatan
- Padha-padha priyayi sing wis kulina
- Bojone priyayi marang sing lanang (yen durung kulina)
- Priyayi marang sanake tuwa kang luwih asor
Tuladha :
- Sampeyan niku pripun ta mas, seprika-sepriki kok boten enten sudane
- A migunakaké Basa Madya Ngoko, B migunakaké Basa Madya Krama.
A : “É, Yu nggéndhong lurik, ndika mandheg sedhéla”.
B : “Napa, ajeng tumbas?”
A : “Wong ngendheg nèk mboten ajeng tuku ajeng napa?”
B : “Engga ta mang milih. Dagangan kula saé-saé”.
3. Madya Krama.
Basa Madya Krama iku wujude tembung :
- Madya (ater-ater lan panambang ngoko)
- Krama lan krama inggil
- Sampeyan, pangkat, sesebutan/peprenahan
Ciri-ciriné antara liya:
- Aku, diowahi dadi kula
- Kowé, diowahi dadi sampéyan utawa samang
- Ater-ater tak-, diowahi dadi kula
- Ater-ater ko-, diowahi dadi samang, mang
- Ater-ater di-, tetep ora owah.
Sing nganggo Basa Madya Krama :
- Padha=padha priyayi sing wis kulina
- Bojone priyayi marang sing lanang (yen durung ngoko)
Tuladha ;
- Mas, tinimbang sampeyan ngresula ngoten niku, mbok luwung ngenggar-enggar penggalih lan nyenyuwun teng Pangeran pinaringan gesang mulya, tentrem boten enten sambikala.
- (A Ibuné B Kula)
- A: “Wetonku tumbuk umur 33 taun, slametané apa wis kok pikir?”
- B: “Rak siyos bénjing tanggal 7, wulan Rabingulakir ngajeng niki ta?”
- A: “Iya”.
- B: “Saniki tanggal ping 27, taksih kirang 10 dalu”.
- A: “Rak ya wis cedhak”.
(sumber panulisan : jv.wikipedia.org lan cathethan Basa Jawa nalika ing bangku sekolah)
Basa Jawa Ngoko yaiku perangan Basa Jawa kanggo guneman marang wong sapadha-padha. Basa Ngoko isih kaperang dadi 2, yaiku :
1. Ngoko Lugu,yaiku minangka tataran basa kang
paling asor ing undha usuk Basa Jawa. Wujud tembunge ngoko, ora ana
tembung krama utawa krama inggil tumrap wong sing diajak guneman.
Gunane kanggo guneman antarane :
- Wong tuwa marang bocah enom
- Wong kang sadrajad utawa wis raket sesrawungane
- Wong apangkat dhuwur marang pegawene
- Bocah cilik karo kancane
- Ngunandika (ngomong dhewe)
2.Ngoko Andhap, yaiku basa ngoko kang alus sarta
luwih ngajeni marang wong kang diajak guneman. Wujude arupa basa ngoko
kacampur tembung krama inggil tumrap wong kang diajak guneman. Yen
dirasa kurang ngajeni sok dicampur tembung krama sawetara. Panganggone
basa ngoko andhap iku kanggo guneman antarane :
- Sedulur tuwa marang sedulur enom kang luwih dhuwur drajade
- Bojone priyayi marang sing lanang
- Priyayi marang priyayi yen wis ngoko-ngokonan (kulina/raket)
Basa ngoko andhap bisa diperang dadi :
a. Antya Basa (wujude tembung ngoko lan krama inggil). Ciri-cirine :
- Aku, tetep ora owah
- Kowe, kanggo pawongan kang diajeni diowahi dadi panjenengan, ki raka,kangmas
- Ater-ater dak-, ko-, di- lan panambang -ku, -mu, -e, -ake ora owah
Tuladha :
- Mas, aku nyuwun ngampil kagungane buku sewengi wae.
- Ora, kangmas ki suwé ora ngetingal-ngetingal iku tindak ngendi?
- Wah, adhimas ki rada ngece. Genah wis pirsa bae kok mundhut pirsa.
b. Basa Antya (wujude tembung ngoko, krama inggil lan krama). Ciri-cirine :
- Aku, tetep ora owah
- Kowe, kanggo pawongan kang diajeni diowahi dadi panjenengan, ki raka,kangmas
- Ater-ater dak-, ko-, di- tetep ora owah
Tuladha :
- Mas, aku ora bisa nyaosi apa-apa marang panjenengan, kejaba mung bisa ndherek muji rahayu, muga-muga panjenengan saged remen, lan saged ngangsu kawruh sing migunani tumrap nusa lan bangsa.
- Dak arani sliramu dhèk mau bengi saèstu mriksani ringgit ana ing dalemé Pak Lurah. Gèk lampahé baé apa ya dhimas, teka gamelané sedalu natas ngungkung baé, ora ana pedhot-pedhoté.
