kahimpun sakiᶇ sĕrat mahāƀarata tĕmbuᶇ sanskrit.
kajawèkakĕn déniᶇ : radèn mas paṙŧawiraya, iᶇ surakaṙŧa
prasabĕnipun iṅkaṅañjawèkakĕn.
pandamĕl iṅkaᶇ botĕn anocogi kalihan jamanipun, punika botĕn wontĕn ahosipun. surahos makatĕn punika yĕktosipun sabĕn tiyaṅiṅgiḥ lajĕᶇ maṅṛêtos kémawon, mila botĕn paṙllu kula tĕraṅakĕn maliḥ.
sahèstunipun jĕṅandika sāmpun botĕn kakilapan, manawi kita tiyaᶇ jawi gaḍaḥ pusaka sĕrat iṅkaᶇ mratélakakĕn kawontĕnan saha nama namaniᶇ jaman, iṅkaᶇ tu
mindak wontĕn iᶇ duña, punapadéné watakiᶇ jaman wahu, ugi kapratélakakĕn sadaya. anaṅiᶇ nitik umuriᶇ jaman kados iṅkaᶇ kasĕbut iᶇ sĕrat sĕrat jawi, iṅkaᶇ sāmpun kula sumĕṛĕpi, punika dawĕg jaman alit, tĕgĕsipun amuᶇ péraṅaniᶇ jaman agĕᶇ kémawon. awit sanadyan nama namaniᶇ jaman iṅkaᶇ kapratélakakĕn iᶇ sĕrat sĕrat jawi wahu, ugi sami kalihan iṅkaᶇ baḍé kula aturakĕn, éwadéné umuriᶇ jaman wahu kahot kaṭaḥ yèn kataṇḍiᶇ kalihan umurumuraniᶇ jaman agĕᶇ.
miturut sĕrat : piwulaᶇ ǥahib karaṅanipun pāduka ḥ.p.b. mratélakakĕn, biliḥ jaman iṅkaᶇ tumindak wontĕn iᶇ duña kapéraᶇ dados sakawan, kados ta : satyayoga, dwaparayoga, trétayoga, sakawanipun : kaliyoga. sadumiginiᶇ jaman kaliyoga, lajĕᶇ waṅsul maliḥ ḍatĕᶇ jaman satyayoga, makatĕn sapiturutipun. supados botĕn kĕpañjaṅĕn, iᶇ ṅriki namuᶇ kula tĕraṅakĕn punapa iṅkaᶇ winastan jaman kali kémawon, jalaran kita sadaya punika dumunuᶇ wontĕn iᶇ pupuṅkasanipun jaman kali, ṅañcik wontĕn iᶇ wiwitaniᶇ jaman satyayoga. dumugi iᶇ tahun 1911 umuripun jaman kali sāmpun : gaṅsal èwu tahun, iṅgiḥ punika titimaṅsa pupuṅkasaniᶇ jaman wahu, kapétaᶇ sakiṅadĕgiᶇ kaprabonipun praƀu yuđiṣṭira, jumĕnĕᶇ nāŧa wontĕn iṅastinapura. dados tahun 1912 punika sāmpun ṅañcik wontĕn iᶇ jaman : satyayoga. déné iᶇ saḷĕbĕtipun jaman kali punika kawontĕnan iᶇ duña majĕᶇ ḍatĕᶇ prakawis kalahiran (waḍag) jalaran pañcèn amuᶇ prakawis waḍag iṅkaᶇ kahajĕṅakĕn, mila iṅgihamuᶇ para maṙṣudi kalahiran iṅkaᶇ sami aṅsal paṅaji aji agĕᶇ wontĕn iᶇ duña. punapa saḷĕbĕtipun gaṅsal èwu tahun kapĕṅkĕr tiyaṅiṅkaṅulaḥ kabatosan, nadyan linaṅkuᶇ botĕn wontĕn ajinipun? botĕn makatĕn, sadaya pandamĕl mĕṣṭi wontĕn ajinipun. namuᶇ tumrap jaman kali, titiyaṅiṅkaṅulaḥ kabatosan, nadyan linaṅkuṅadi kados punapa, botĕn sagĕd katiṅal ṅaléla kados iṅkaᶇ sami maṙṣudi kawruḥ kalahiran, malahiṅkaᶇ piniji dados paṅajĕṅiᶇ kamajĕṅan iᶇ duña, iṅgiḥ baṅsa iṅkaᶇ maṙṣudi kalahiran wahu punika. déné iᶇ jaman satyayoga iṅkaᶇ kahajĕṅakĕn prakawis kasukṣman mila sāmpun sahèstu para maṙṣudi kasukṣman iṅkaᶇ sami maṅgihaji. amuᶇ kémawon rèhniᶇ dawĕg lumampaḥ 15 tahun dumugi wĕdalipun buku punika, tamtunipun watakiᶇ jaman satya dèrèᶇ sagĕd katiṅal cĕṭa. éwasamantĕn sāmpun kéṅiᶇ katitik sakiᶇ kawontĕnan samaṅké, nadyan nagari nagarinipun baṅsa iṅkaᶇ botĕn aṅajĕṅi ḍatĕᶇ kawruḥ kasukṣman, naṅiᶇ sabĕn wontĕn iṅkaᶇ ṅṛêmbag kawruḥ wahu, botĕn dipun pitambuhi, malaḥ dipun miṛĕṅakĕn tiyaᶇ kaṭaḥ. punapa maliḥ sagĕd katitik sakiᶇ majĕṅipun agami agami, punika satuṅgaliᶇ pasakṣèn malihiṅkaṅanĕdahakĕn péraṅaniᶇ watakipun jaman satya.
kawuniṅana, dodoṅéṅan iṅkaᶇ kacariyos wontĕn iᶇ sĕrat : mahāƀarata, punika isi kawruḥ kasukṣman waṙṇni waṙṇni. amuᶇ kémawon sarèhniᶇ piwulaṅipun wahu sinamar kawujudakĕn lalampahaniᶇ tiyaᶇ, mila sāmpun sahèstu botĕn baḍé sagĕd aṅĕñami manisiᶇ madu barata, biliḥ kiraᶇ ḷĕbĕt pañurahosipun. kosok waṅsulipun, manawi para maṙṣudi sāmpun sagĕd aṅiṅsĕp sariniᶇ sĕkar tuñjuᶇ barata, sāmpun sahèstu baḍé sagĕd aṅgayuḥ gégéyoṅan sajati, amuᶇ saraṇa sĕrat punika kémawon. awit sakiᶇ punika wosipun aṅgèn kula añjawèkakĕn sĕrat mahāƀarata, iᶇ paṅaṅkahamuᶇ baḍé añampĕti kabĕtahaniᶇ jaman iṅkaᶇ baḍé tumindak.
paṙŧawiraya
bab ⅰ puṙwwaka
mĕṅgahiᶇ wigatosipun pakĕmpalan dintĕn punika baḍé sami añuraho sĕrat mahāƀarata, karantĕn punika sĕrat minulya iᶇ duña.
manawi ṅaṅkaḥ muriḥ gampil aṅgènipun ñurahos, sakawit tiyaᶇ kĕdaḥ sumĕṛĕp rumiyin iṅkaᶇ kasinahu wahu sĕrat punapa, saṙŧa iᶇ nalikanipun mahos kadospundi aṅgènipun ñamĕktakakĕn ciptanipun, karana iṅkaᶇ pṛêlu punika paṅgalihipun para maṙṣudi, punapa pañcèn kapéṅin maṅṛêtos, punapa botĕn. biliḥ sāmpun samĕkta, maṅṛêtosipun ḍatĕᶇ sĕrat iṅkaᶇ kapaṙṣudi wahu, laṅkuᶇ gampil tinimbaᶇ manawi kalintu aṅgèniᶇ ñamĕktakakĕn paṅgalihipun. upami jĕṅandika kapéṅin prikṣa ḍatĕᶇ salaḥ satuṅgaliᶇ kawontĕnan, kawontĕnan wahu kĕdaḥ titi aṅgèn jĕṅandika niṅali, sāmpun ṅantos kiraᶇ waspada, kĕdaḥ jĕṅandika ajĕṅakĕn, naṅiᶇ sāmpun ṅantos kasiṅkur, saṙŧa kĕdaḥ dipun rahosakĕn sayĕktos. makatĕn ugi tumrapiᶇ cipta, paniṅaliᶇ cipta kĕdaḥ dipun wawasakĕn, saṙŧa sĕrat wahu dipun ajĕᶇna. tiyaᶇ kĕdaḥ sumĕrap kadospundi aṅgènipun maṙṣudi, kadospundi wosiᶇ pikajĕṅipun iṅkaᶇ kĕdaḥ winawas saraṇa cipta wahu. pramila baḍé winiwitan sakiṅañamĕktakakĕn cipta, tuwin anĕdahakĕn pratitisiᶇ patrap, tiyaᶇ kĕdaḥ ṅaṅkaḥ sagĕdipun sumĕṛĕp kadospundi pamahosipun sĕrat wahu.
sasāmpunipun lajĕᶇ dipun pĕṇḍĕta sapaṙwwa sapaṙwwa kahupadosana, pundi iṅkaᶇ pṛêlu, katotowa ṅantos turut dodoṅèṅanipun, tuwin kĕdaḥ maṅaṅkaḥ sagĕdipun tĕraᶇ panampinipun ḍatĕᶇ sadaya iṅkaᶇ kawrat iᶇ sĕrat wahu, saṙŧa lalampahanipun iṅkaᶇ sami kacariyos wontĕn iᶇ ṅriku, pikajĕṅipun baḍé kaṅgé mulaᶇ tiyaᶇ goloṅan punapa, kadospundi pandamĕlipun, tuwin punapa paṅaṅkahipun. kadospundi para déwa aṅgènipun amituluṅi tiyaᶇ tiyaᶇ wahu, saha kadospundi aṅgènipun amambĕṅi. punapadéné para déwa tumut aṅsal punapa wontĕn lalampahan iṅkaᶇ kalampahan wahu.
iᶇ duña kaṭaḥ tiyaṅiṅkaᶇ botĕn pitados manawi para déwa (malahikat) punika anata lalampahan, saṙŧa botĕn pitados manawi alam alam punika tinata déniᶇ para déwa. sintĕna iṅkaᶇ botĕn pitados ḍatĕṅagami hiṇḍu, tamtu baḍé amabĕni sĕrat sĕrat jĕṅandika iṅkaᶇ sukṣci sukṣci. dados iṅgiḥ kaḷĕbĕt sapéraṅan kawajibanipun sabĕn jajaka hiṇḍu ṅṛêtos sawatawis ḍatĕᶇ sĕrat sĕrat sukṣci iṅagaminipun, sāmpun ṅantos lajĕᶇ sami raṅu raṅu déniᶇ paṅṛêñcananipun tiyaṅiṅkaᶇ sami botĕn sumĕṛĕp.
manawi tiniṅalan sakiᶇ kawruḥ kasusastran, sĕrat mahāƀarata punika isi ajèn ajèn iṅkaṅagĕᶇ saṅĕt. satuṅgal tuṅgaliᶇ baṅsa punika tamtu sami gaḍaḥ sĕrat, pintĕn pintĕn baṅsa iṅkaᶇ saṅĕt aṅluhurakĕn, ugi pintĕn pintĕn baṅsa iṅkaᶇ ṅrèmèhakĕn ḍatĕᶇ sĕratipun wahu. kaṭaḥ baṅsa iṅkaᶇ daṙbbé sĕrat mawi sinawuᶇ lalagon, cariyosiᶇ babad, doṅéṅan, kawruḥ kasukṣman tuwin agami, iṅkaṅadamĕl tuwuḥ tuwuhiᶇ rahos paṅaji ajinipun tiyaᶇ, punika iṅkaᶇ kaṭaḥ sakiᶇ kawruḥ kasusastranipun, manawi wontĕn baṅsa daṙbbé sĕrat sĕrat iṅkaᶇ migunani, baṅsa wahu lajĕᶇ kahaṅgĕp luhur déniᶇ baṅsa sanès, naṅiᶇ manawi botĕn gaḍaḥ sĕrat iṅkaᶇ luhur luhur, baṅsa wahu tamtu kahaṅgĕp asor, maṅka botĕn wontĕn baṅsa iṅkaᶇ sugihipun sĕrat luhur kados baṅsa hiṇḍu.
sahèstunipun jĕṅandika sāmpun sami mahos aṅgitanipun omirus, pujaṅga iᶇ praja grigkĕnlan, iṅkaᶇ ñariyosakĕn lalampahaniᶇ papraṅan saḷĕbĕtipun sadaśa tahun. wontĕn sanèsipun maliḥ, pintĕn pintĕn pujaṅga linaṅkuṅiᶇ bab kasukṣman tuwin babad. saṛĕᶇ tiyaᶇ samaṅké mahos sĕrat wahu, lajĕᶇ sami muṅĕl : grigkĕnlan punika rumiyinipun tétéla nagari agĕᶇ, katitik sakiṅaṅgitanipun para pujaṅganipun. wĕkdal samaṅké tiyaᶇ kilénan sami mahos sĕrat sĕrat ijĕṅandika iṅkaᶇ kasĕrat iᶇ basa sanskrit, saṙŧa sami muṅĕl : kados punapa luhuriᶇ kasagĕdanipun baṅsa hiṇḍu iᶇ jaman kina, déné sāmpun sagèd ṅaṅgit sĕrat sĕrat wahu. sĕrat mahāƀarata punika kĕkiduṅan iṅkaᶇ luhur piyambak iᶇ duña, botĕn wontĕn sĕrat kĕkiduṅan iṅkaᶇ sami kalihan sĕrat mahāƀarata. iᶇ ṅriku kahèbĕkan saḍéṅahiṅkaᶇ pṛêlu dipun sumĕṛĕpi, uŧawi pundi kahutamèn iṅkaᶇ kĕdaḥ kapaṙṣudi. tatĕmbuṅanipun sĕrat wahu wiḷĕd, saṙŧa añariyosakĕn lalampahan pṛêlu pṛêlu iṅkaᶇ kĕdaḥ dipun sumĕṛĕpi déniᶇ para jajaka hiṇḍu. sahèstu kuciwa, upami tumuwuhipun jajaka hiṇḍu botĕn sinaṙŧan kawruḥ pintĕn pintĕn iṅkaᶇ kawuṙṣita iᶇ sĕrat kĕkiduṅan iṅkaᶇ kahaṅgit saṙŧa kagĕgulaᶇ déniᶇ luluhuripun. punika pusakanipun baṅsa aṙyya, amila prayogi sami kasinahuwa. iᶇ sĕrat wahu aṅĕmot prakawi pĕṙllu tigaᶇ waṙṇni, 1. piwulaᶇ kasusilan, 2. sadaṙṣana, 3. aluraniᶇ lalampahanipun.
1. bab piwulaᶇ kasusilan.
punika pikajĕṅipun aṅṛêmbag kawruḥ kasusilan, kados ta : lampaḥ sahé, saṙŧa utaminiᶇ pambĕkan. biliḥ jĕṅandika sinahu kawruḥ pétaᶇ, tamtu jĕṅandika dipun sumĕṛĕpakĕn lampaḥ lampahipun iṅkaᶇ sāmpun tinamtokakĕn. déné manawi lampaḥ lampahiᶇ paṅgarapipun wahu sāmpun jĕṅandika sumĕṛĕpi, saṙŧa jĕṅandika tĕtĕpi, tamtu ḷĕṛĕs pamétaᶇ jĕṅanika, makatĕn ugi tumrapiᶇ piwulaᶇ kasusilan. piwulaᶇ wahu aṅṛêmbag awon sahé, pundi iṅkaᶇ prayogi linampahan, saha iṅkaᶇ kalintu. wulaᶇ kasusilan botĕn muṅĕl : sira kudu bĕcik, uŧawi : sira kudu aja ala. anaṅiᶇ pamulaṅipun amuṅanĕdahakĕn lampaḥ lampahipun, saṙŧa suka tutuladan. iṅkaᶇ kacariyosakĕn iᶇ ṅriku pundi sahé pundi iṅkaᶇ dipun wastani awon, pundi iṅkaᶇ kĕdaḥ jĕṅandika lampahi, tuwin pundi iṅkaᶇ kĕdaḥ katilar. sadaya lampaḥ saṙŧa wawatonipun wahu iṅkaᶇ winastan piwulaᶇ kasusilan. sĕrat mahāƀarata, punika wiyaripun kados cakrawalaniᶇ piwulaᶇ kasusilan, iᶇ ṅriku pitĕdaḥ kadospundi aṅgènipun aṅlampahi. sĕrat wahu maraḥ ḍatĕᶇ laré jaḷĕrèstri iṅkaᶇ sami wontĕn iᶇ pamulaṅan, tiyaᶇ sĕpuḥ jaḷĕrèstri, saha mulaᶇ ḍatĕᶇ sadaya wahu kadospundi iṅkaᶇ kĕdaḥ dipun lampahi papaṅkataniṅumurumuranipun. para ƀrāhmaṇa, satriya, wiswa, tuwin sudra, saha tiyaṅiṅkaᶇ botĕn kaḷĕbĕt wiwilaṅaniᶇ baṅsa punapa kémawon, sadaya sami sagĕd aṅsal pitĕdaḥ sakiṅiᶇ ṅriku, kadospundi pamaṅuniᶇ wawatakan iṅkaᶇ kĕdaḥ linampahakĕn iᶇ gĕsaṅipun sadintĕn dintĕn. sĕrat wahu anĕdahakĕn kadospundi daṙmmanipun iᶇ daḷĕm sakadaᶇ waṙgga, tiyaᶇ sésémahan, bapa tuwin anak jaḷĕr, biyuᶇ tuwin anak èstri, amaraḥ padataniᶇ gĕsaᶇ padintĕnan, lampahiᶇ pamulaṅipun sakalaṅkuᶇ prayogi, iṅgiḥ punika kaḍapur dodoṅéṅan. kaṅgé lintunipun aṅgèniᶇ muṅal : ucapira kaᶇ tĕmĕn, iᶇ ṅriku ñariyosakĕn lalampahanipun tiyaᶇ pintĕn pintĕn iṅkaᶇ tĕmĕn uṅĕlipun, lajĕᶇ kacariyosakĕn kadadosaniᶇ katĕmĕnanipun wahu. déné iṅkaᶇ kaṅgé lintuniᶇ piwulaṅipun : sira aja goroḥ, punika lajĕᶇ ñariyosakĕn lalampahanipun tiyaṅiṅkaᶇ sami ṛĕmĕn goroḥ, tuwin kadadosanipun. makatĕn patrap pamulaṅipun ḍatĕᶇ tiyaᶇ, muriḥ sami amaṅun watak utami, dados tiyaᶇ lajĕᶇ maṅṛêtos sayĕktos. manawi guru jĕṅandika mulaᶇ kawruhétaᶇ, guru wahu tamtu anĕdahakĕn guṅguṅanipun cacahiṅkaᶇ kapétaᶇ. iṅkaᶇ makatĕn amimbuhi tĕraṅiᶇ paṅṛêtos andika, laṅkuᶇ sakiᶇ manawi jĕṅandika métaᶇ piyambak iṅkaᶇ tanpa tutuladan.
ambĕg rahayu punika laṅkuᶇ pṛêlu tinimbaᶇ sakaṭahiᶇ wawatakan. kalampahanipun sahé, bĕgja tuwin majĕᶇ, punika tĕwaḥ sakiṅambĕg rahayu.
wontĕn satuṅgaliᶇ doṅèᶇ : ñariyosakĕn lalampahanipun ditya nami pralaḍa, amaṙggi sakiṅaṅgènipun ṅlampahi wajib saraṇa ambĕg rahayu, lajĕᶇ kapariṅan nugraha déniᶇ saṅhyaṅindra, pinaṛĕṅakĕn maṅrèḥ tri ƀawana. nalika saṅhyaṅindra tumĕḍak, amiṇḍa waṙṇna ƀrāhmaṇa, pralaḍa katampi dados siswanipun, sakiᶇ saṅĕtiᶇ suṅkĕmipun pralaḍa ḍatĕᶇ gurunipun, ṅantos prasĕtya sadaya ḍawuhipun baḍé dipun lampahi. wĕkdal samantĕn saṅhyaṅindra lajĕᶇ ḍawuḥ : pralaḍa aṅatuṙṇna sahéniᶇ watakipun ḍatĕᶇ saṅhyaṅindra. sanadyan pralaḍa saṅĕt sumĕlaṅiᶇ manahipun ḍatĕᶇ kadadosanipun biliḥ siṙṇna watakipun sahé, éwadéné pralaḍa ñandikani, sinakṣèn iᶇ prasĕtya. nalika wahu pralaḍa liṅgiḥ kalayan manaḥ ḍatĕᶇ kasagahanipun, katiṅal wontĕn cahya, sunaripun tanpa watĕsan mĕdal sakiᶇ badanipun. iᶇ ṅriku praƀu pralaḍa pitakèn : sira iku sapa, cahya maṅsuli : iṅsun iki mahujudiᶇ watakira bĕcik, kaᶇ nĕdya sira pisaḥ, samĕṅko iṅsun aṅuñcati, aṛĕp mañjiᶇ maraᶇ ƀrāhmaṇa kaᶇ binaktèn iᶇ siswané. wontĕn wujud sanèsipun malihiṅkaᶇ mĕdal sakiᶇ sariranipun praƀu pralaḍa, saṛĕᶇ dipun pitakèni maṅsuli : iṅsun watak adil, iṅsun kudu maṅgon iᶇ ĕndi kaᶇ dinunuṅan déniᶇ watak bĕcik. makatĕn ugi wĕdaliᶇ katĕmĕnan, pandamĕl sahé, paṅwasa saṙŧa kabĕgjan, wĕdalipun kabĕgjan wahu saṙwwi wicantĕn, hèḥ pralaḍa, amaṙgga saka bĕcikiᶇ pambĕganira, sira bakal bisa maṅrèḥ tri ƀawana.
samĕṅko wus kasumurupan kabèḥ, sira amboyoᶇ ratuniᶇ déwa, maṙgga saka bĕcikiᶇ pambĕkan, adil, tĕmĕn, paṅgawé bĕcik, paṅwasanira lan iṅsun pribadi, laḥ sira kaᶇ wicakṣaṇa, kabèḥ mahu tumuwuḥ saka bĕcikiᶇ pambĕkan. sasāmpunipun makatĕn kabĕgjan lajĕṅuñcat atut wuri ḍatĕᶇ pambĕka sahé.
wontĕn tutuladan sahé sanèsipun, sambĕt kalihan kasusilan, iṅkaᶇ marambaḥ rambaḥ kula sumĕṛĕpi, wontĕn iᶇ sĕrat, mahāƀarata, surahosipun anĕdahakĕn, manawi pambĕkan iṅkaᶇ sahé tumrap salaḥ satuṅgiliᶇ tiyaᶇ punika botĕn tamtu prayogi tumrap tiyaᶇ sanès, saṙŧa kawajiban punika dumunuᶇ wontĕn tiyaᶇ wahu tiyaᶇ punapa. manawi andika punika laré, iṅkaᶇ sahé tumrap andika, punika aṅlampahi saparéntahiᶇ guru andika, biliḥ jĕṅandika dados guru, iṅkaᶇ sahé tumrap andika punika anĕdahakĕn tiyaᶇ ḍatĕᶇ kawajibanipun. bilihijĕṅandika punika bapa, wajib ijĕṅandika ṅayomi suta andika. naṅiᶇ manawi jĕṅandika anak jaḷĕr, wajib ijĕṅandika aṅéstokakĕn paréntahipun sudaṙmma andika. iṅkaᶇ migunani tumrapiᶇ tiyaᶇ, dumunuᶇ wontĕn kawruhipun, saṙŧa wontĕn pratitisipun aṅgèniṅanambut kawajibanipun, iᶇ pundi pamaṅgènipun iṅkaᶇ tinĕdahakĕn déniᶇ gĕsaṅipun.
tumrap andika para siswa, botĕn pṛêlu ñumĕrépi kawajibaniᶇ tiyaᶇ dados bapa. iṅkaᶇ pṛêlu tumrap andika, ñumĕrépi kawajibaniᶇ siswa saṙŧa aṅlampahi. sĕrat mahāƀarata punika iṅkaᶇ kaluhurakĕn, prakawis pambĕkan saṙŧa pamaṅgèniᶇ gĕsaṅandika.
sĕrat wahu ñumĕṛĕpakĕn sadaya iṅkaᶇ pṛêlu tumrap satuṅgal tuṅgaliᶇ tiyaᶇ, wontĕnipun iᶇ piwulaᶇ kasusilan. pintĕn pintĕn sĕrat iṅkaṅaṅĕwrat piwulaṅamuᶇ tumrap tiyaᶇ sagĕḷĕṅan, saṙŧa amuᶇ piguna tumrap para iṅkaᶇ sāmpun luhur kawruhipun, naṅiᶇ tiyaṅiṅkaᶇ botĕn lantip lajĕᶇ botĕn sagĕd nampèni.
sĕrat aṅgĕramuᶇ piguna tumrap tiyaṅiṅkaᶇ sami aṅsal piwulaᶇ paṅadilan, naṅiᶇ botĕn migunani tumrapiṅamoṅtani. pintĕn pintĕn sĕratiṅagami iṅkaṅamuᶇ tumrap para muṙṣid, anaṅiᶇ sĕrat mahāƀarata pakaṅsal tumrap sintĕn kémawon, saṙŧa sapintĕn sakĕḍikiᶇ sasĕṛĕpanipun, éwadéné mĕkṣa aṅsal piwulaᶇ. dados sĕrat wahu kéṅiᶇ kawahos déniᶇ sawiyaḥ tiyaᶇ, saṙŧa sabĕn tiyaᶇ sagĕd aṅsal kabĕgjan sakiṅiᶇ ṅriku. sanadyan tiyaᶇ botĕn mahos sĕrat sanèsipun, tiyaᶇ baḍé sagĕd aṅsal sawĕṙṇniniᶇ kawruḥ. manawi tiyaᶇ bĕtaḥ baḍé ṅudi kawruhagami tuwin kasusilan, sagĕd aṅsal kawruhamuᶇ sakiᶇ mahos sérat mahāƀarata.
2. sadaṙṣana, aṅṛêmbag bab cipta.
dayaniᶇ kanalaran tuwin daya iᶇ ṅlĕbĕtipun manuṅsa. sadaṙṣana amaraḥ kasuñataniᶇ paṅéran, manuṅsa, duña tuwin dumados (héélal), sadaya wahu pinaṅkat paṅkat sakiᶇ ciptanipun. mahāƀarata maraḥ bab sadaṙṣana, iṅkaṅaḷĕlaṇḍĕsan agami hiṇḍu. kacariyos wontĕn satuṅgaliᶇ naréndra iṅkaᶇ sakalaṅkuᶇ luhur, (allaḥ), iṅgiḥ punika pribadi kaᶇ ésa, dumunuṅiᶇ ṅlĕbĕtipun satuṅgal tuṅgal, tuwin iᶇ ṅlĕbĕtipun samukawis. paṅéran punika wontĕn iᶇ pundi pundi, iᶇ ṅlĕbĕtipun sṛêṅéṅé, iᶇ ṛĕmbulan, iᶇ lintaᶇ, iᶇ ṅlĕbĕtipun para déwa tuwin manuṅsa, iᶇ ṅlĕbĕtipun kéwan, tutuwuhan, tuwin iᶇ pĕpĕlikan. wontĕn gĕsaᶇ satuṅgal, sumimpĕn iᶇ ṅlĕbĕtipun sadaya, iṅgiḥ punika paṅéran kaᶇ maha aguᶇ. dados sadaya dumados punika satuṅgal, mila botĕn ḷĕṛĕs manawi pipisahan. pundi iṅkaᶇ sahé tumrap salaḥ satuṅgal iṅgiḥ sahé tumrap sadaya, pundi iṅkaᶇ sahé tumrap sadaya iṅgiḥ sahé tumrap salaḥ satuṅgal. amila kita kĕdahamĕmitran kalihan sadaya, saṙŧa asiḥ ḍatĕᶇ sadaya. tiyaᶇ punika gĕsaᶇ satuṅgal, dados manawi tiyaṅañĕrikakĕn ḍatĕᶇ tiyaᶇ sanès, punika anatoni manahipun piyambak. gĕsaṅiṅkaᶇ wontĕn iᶇ ḷĕmbu, punapa iᶇ ṅlĕbĕtiᶇ pĕkṣi, punika iṅgiḥ gĕsaṅiᶇ tiyaᶇ. jĕṅandika wajib kĕdaḥ rumĕkṣa saṙŧa aṅayomi, kados ḍatĕᶇ gĕsaṅandika piyambak. kapaṛĕṅa kula ñariyosakĕn lalampahanipun praƀu usinara kalihan pĕkṣi dara iṅkaᶇ nĕdya ñuwun paṅayoman iᶇ pañjĕnĕṅanipun. kawajibaniᶇ ratu iṅkaᶇ minulya piyambak punika aṅayomi saḍéṅahiṅkaᶇ sami wontĕn iᶇ daḷĕm wawĕṅkoniᶇ kaprabonipun. déwa kĕkaliḥ, saṅhyaṅindra kalihan baṭara agni, kaṙṣa añobi kasĕtyanipun saᶇ praƀu usinara iᶇ ṅatasiᶇ kawajiban. saṅhyaṅindra mañcala waṙṇna pĕkṣi alap alap, déné baṭara agni dados dara. sasāmpunipun sami mañcala waṙṇna, alap alap lajĕṅambujĕᶇ pun dara, mila dara ṅupaya paṅayoman ḍawahiᶇ paṅkonipun saᶇ praƀu. alap alap matur manawi dara punika sāmpun pinaṣṭi dados boyoṅanipun. anaṅiᶇ saᶇ praƀu botĕn maṛĕṅakĕn, amaṙggi awawaton pasĕkṣèn, déné dara ñuwun paṅayomanipun ratu iṅkaṅamĕṅku iᶇ praja wahu. pun alap alap lajĕᶇ pratéla manawi kécalan tĕḍanipun, punika ugi kawajibaniᶇ ratu aṅayomi kawulanipun iṅkaᶇ baḍé pĕjaḥ kaluwèn. saᶇ praƀu botĕn kaṙṣa aṅuculakĕn dara sakiᶇ paṅayomanipun, mila ḍawuḥ baḍé aṅlintoni tatĕḍan sanèsipun, anaṅiᶇ kapariṅan punapa kémawon alap alap botĕn narimaḥ, pun alap alap ugi purun nampèni manawi linintu dagiṅiᶇ sariranipun saᶇ praƀu iṅkaᶇ bobotipun sami kalihan wawratiᶇ dara. saᶇ praƀu maṛĕṅakĕn mila lajĕṅaṅiris sariranipun kadèkèk iᶇ taraju sinisihan pĕkṣi dara. anaṅiᶇ tansaḥ jumplaṅawrat daranipun, ṅantos kawĕwahan marambaḥ rambaḥ kahirisakĕn maliḥ mĕkṣa awrat daranipun, ṅantos sariranipun tĕlas dagiṅipun, sadaya kadèkèk iᶇ taraju. sanalika wahu déwa kĕkaliḥ lajĕᶇ sami ṅéjawantaḥ, saṙŧa pariᶇ nugraha ḍatĕᶇ saᶇ praƀu, déné saᶇ praƀu sāmpun kadugi aṅlilahakĕn sariranipun piyambak kaṅgé lintunipun titahiṅkaᶇ ñuwun paṅayoman iᶇ pañjĕnĕṅanipun.
3. sĕrat mahāƀarata punika satuṅgaliᶇ sĕrat piwulaᶇ sahé, malaḥ bokmanawi laṅkuᶇ sakiᶇ samantĕn, sĕrat wahu kandĕl isi : 18 ḍil, iᶇ ṅriku ñariyosakĕn lalampahan sayĕktos watawis sāmpun gaṅsal èwu tahun dumugi samaṅké. gaṅsal èwu tahun iṅkaᶇ kapĕṅkĕr, śrī kṛêṣṇa aṅgènipun anilar sariranipun waḍag, iᶇ nalika wiwitaniᶇ jaman kali, wĕkasaniᶇ cariyos wahu, iᶇ ṅriku aṅgènipun śrī kṛêṣṇa uñcat sakiᶇ duña. iṅkaᶇ pṛêlu kĕdaḥ dipun sumĕṛĕpi, biliḥ punika sanès paṅaṭik aṭikiᶇ tiyaᶇ, naṅiᶇ satuṅgaliᶇ cariyos lalampahanipun tiyaṅiṅkaᶇ sāmpun kalampahan sayĕktos, iᶇ ṅriku ñariyosakĕn lalampahaniᶇ baṅsa satriya agĕṅagĕᶇ, iṅgiḥ punika prajurit iᶇ tanaḥ hiṇḍu, iṅkaᶇ sapéraṅan agĕᶇ siṙṇna wontĕn samadyaniᶇ papraṅan agĕᶇ. para wadyabalanipun para satriya agĕṅagĕᶇ wahu iṅkaᶇ sāmpun adamĕl rahayu saha amagĕri waja nagari hiṇḍu. kalampahan kaṭahiṅkaᶇ sami kasambut iᶇ madyaniᶇ palagan agĕᶇ, sisaniᶇ pĕjaḥ baṅsa wahu ḷĕstantun kados satuṅgaliᶇ goloṅan iṅkaᶇ kuwawi, saṙŧa tĕḍak turunipun kantun sawatawis, sami patiᶇ saḷĕbar paṅgénanipun. iṅgiḥ siṙṇnaniᶇ baṅsa wahu iṅkaᶇ kadi amĕṅakakĕn kontĕnipun praja hiṇḍu, waṣaṇa lajĕṅasor saṙŧa alum.
kaliyoga punika satuṅgaliᶇ jaman, iṅkaᶇ titiyaṅanipun siṙṇna piyandĕlipun ḍatĕᶇ para déwa tuwin pandamĕlipun para déwa, mila saya saṅĕt korupipun ḍatĕᶇ kawontĕnan lahir. iṅkaᶇ kapitados amuᶇ samukawis iṅkaᶇ kéṅiᶇ katiṅalan, kamiṛĕṅakĕn, ginrayaᶇ, kahambu tuwin dipun kĕñami. riṅkĕsipun samukawis iṅkaᶇ kéṅiᶇ sinarawuᶇ déniṅindriyanipun badan badan. andika pitados ḍatĕᶇ baṅku, amaṙggi kéṅiṅandika tiṅali tuwin ginrayaᶇ, andika pitados ḍatĕᶇ satuṅgaliᶇ griya tiyaᶇ, kawontĕnan sakiwa tĕṅĕn andika, awit andika sagĕd ñumĕṛĕpi. anaṅiᶇ kaṭaḥ tiyaṅiṅkaᶇ botĕn pitados ḍatĕᶇ samukawis iṅkaᶇ piyambakipun botĕn sagĕd aniṅali uŧawi aṅgrayaᶇ. ḍatĕᶇ para déwa iṅkaᶇ salami laminipun tansahañjaṅkuᶇ manuṅsa, malaḥ ḍatĕᶇ kaᶇ maha luhur, iṅkaᶇ sugĕṅipun ugi dados gĕsaṅiᶇ manuṅsa, sami botĕn pitados. kaṭaḥ tiyaṅiṅkaᶇ pitadosipun ḍatĕᶇ punika wahu takṣiḥ sĕmaᶇ sĕmaᶇ. tiyaᶇ tiyaṅiṅkaᶇ makatĕn botĕn muṅĕl biliḥ piyambakipun botĕn pitados ḍatĕᶇ para déwa, anaṅiᶇ gĕsaṅipun sāmpun amrataṇḍani manawi pañcĕn botĕn pitados. samukawis kawontĕnan sakubĕṅipun tiyaṅiṅkaᶇ dipun wontĕnakĕn déniᶇ para déwa, punika botĕn kahaṅgĕp biliḥ déwa iṅkaᶇ ṅwontĕnakĕn. jĕṅandika mastani kodrad ḍatĕᶇ sṛêṅéṅé iṅkaṅandadari, ṛĕmbulan iṅkaᶇ sumorot, gumrujugiᶇ toya, punapadéné urubiᶇ latu, punika kawontĕnan iṅkaᶇ padatan kémawon. maṅka iᶇ ṅlĕbĕtipun satuṅgal tuṅgalipun wahu isi satuṅgaliᶇ déwa iṅkaṅanambut kaṙyya. biliḥ latu murub iᶇ tumaᶇ punapa iᶇ wana, punika pakaṙttiniᶇ déwa, déné latu wahu lampaḥ pamaṙkkati aṅgèniᶇ ṅatiṅalakĕn kawontĕnanipun. latu punika botĕn sakiᶇ pakaṙttiniᶇ tiyaṅiṅkaᶇ sagĕd ḍatĕᶇ kawruḥ pamisaḥ, anaṅiᶇ punika pakaṙttiniᶇ baṭara agni saṛĕᶇ gumĕlar wontĕn iᶇ duña. gumĕlaripun wontĕn iṅalam sanès sanèsipun, santun lampaḥ maliḥ, naṅiᶇ wontĕnipun iᶇ ṅriki awujud latu. kados iliniᶇ lèpèn gaṅga, punika iᶇ ṅriku wontĕn satuṅgaliᶇ widadari iṅkaṅanambut kaṙyya. gumĕlaripun wontĕn kaswaṙggan botĕn makatĕn, naṅiᶇ wontĕnipun iᶇ ṅriki dados lèpèn agĕᶇ. bilihandika botĕn pitados ḍatĕṅiṅkaᶇ makatĕn wahu, sĕrat mahāƀarata ḷĕstantun dados caṅkriman iṅkaᶇ jĕṅandika botĕn sagĕd ambaḍé. karantĕn iᶇ sĕrat mahāƀarata ñariyosakĕn kawontĕnan iṅkaᶇ kados sayĕktos, tuwin botĕn kados pasĕmon. aṅgènipun baḍé ñumĕṛĕpakĕn punika botĕn cariyos, manawi latu ambĕsmi wana kaṇḍawa, amuᶇ lajĕᶇ dipun cariyosakĕn manawi baṭara agni aṅlĕbur wana wahu.
sĕrat mahāƀarata tansaḥ ñariyosakĕn samukawis iṅkaᶇ sāmpun kawontĕnakĕn déniᶇ déwa. tiyaṅiṅkaᶇ botĕn pitados ḍatĕᶇ déwa ṅaṅgĕp manawi punika amuᶇ paṅaṭik aṭik iṅkaᶇ pinaṙddawa. botĕn sapintĕna tiyaṅiṅkaᶇ pitados, biliḥ makatĕn wahu samaṅké ugi takṣiḥ tumindak, saṙŧa ḷĕstantun tumindak iᶇ salami laminipun. iᶇ jaman sanès sanèsipun, para déwa anambut kaṙyya saṙŧa ṅatiṅali iᶇ manuṅsa. samaṅké sisiṅidan, amaṙggi pitadosipun manuṅsa amuᶇ ḍatĕᶇ kawaḍagan, botĕn ḍatĕᶇ pañjĕnĕṅanipun. kalamaṅsa tiyaṅiṅkaᶇ sukci tuwin ambĕk siḥ sagĕd sumĕṛĕp ḍatĕᶇ para déwa, kados iᶇ jaman kina, mila tiyaᶇ wahu pitados ḍatĕṅuṅĕliᶇ sĕrat kados makatĕn punika, dados cariyosiᶇ lalampahan wahu lajĕᶇ katiṅal botĕn aṅlĕṅkara.
wĕkdal samaṅké sabĕn sabĕn wontĕn tiyaᶇ muṅĕl, biliḥ péraṅaniᶇ kodrad iṅkaᶇ botĕn kasatmata, winastan kodrad kaᶇ luhur, punika kalintu. kodradiṅalam alam saṙŧa kawontĕnan punika iṅkaᶇ kaṭaḥ botĕn katiṅalan déniᶇ maripat waḍag, anaṅiᶇ tétéla punika wahu iṅkaṅaṅébahakĕn alam kaṅasor.
iᶇ tĕmbé para déwa maraḥ piyambak ḍatĕᶇ manuṅsa, kalamaṅsa alantaran para linaṅkuᶇ, iṅkaᶇ sinĕbut para wicakṣaṇa uŧawi ṛĕsi. mantram, pikajĕṅipun : tatĕmbuṅan, uŧawi kahèbĕkan surahos, iṅkaṅuṅĕlipun wontĕn paṅwasanipun, tumrap iṅalam ǥahib kawarahakĕn supados dipun pédahakĕn déniᶇ tiyaᶇ. déné dayaniᶇ mantram wahu aṅédap édapi. tiyaᶇ sāmpun sami kawaraḥ kadospundi aṅgènipun aṅèṣṭi, muriḥ ciptanipun tuwuḥ paṅwasanipun. kita sāmpun mahos, kadospundi tiyaṅaṅgènipun ṅèṣṭi ḍatĕᶇ para déwa, saṙŧa sagĕdipun déwa kasumĕṛĕpan iᶇ tiyaᶇ, awit sakiᶇ paṅèṣṭinipun wahu. kadospundi tiyaṅaṅgènipun ṅèṣṭi dadamĕl, saṙŧa sagĕdipun dadamĕl wahu kadaṙbbé iᶇ piyambakipun. cipta punika salami laminipun wontĕn daya kakiyatanipun, para saṙjjana sāmpun kaṭahiṅkaᶇ sami añobi. nadyan iᶇ jaman kina ugi botĕn sabĕn tiyaᶇ sagĕd anandukakĕn paṅwasa aṇḍatĕṅakĕn déwa, uŧawi aṇḍatĕṅakĕn dadamĕl, sahèstunipun amuᶇ para linaṅkuṅiṅkaᶇ sagĕd anĕtĕpi piwulaṅipun para déwa tumrap prakawis wahu. samaṅké wontĕn yogi sawatawis sagĕd nandukakĕn dayaniᶇ cipta, amaṙggi para déwa punika botĕn naté éwaḥ giṅgir, pakaṙttinipun iṅgiḥ botĕn naté santun, naṅiᶇ tiyaᶇ saya tĕlas paṅwasanipun, kabĕkta sakiᶇ botĕn pitados ḍatĕᶇ déwa.
para déwa punika iṅkaᶇ masésa ƀawana, kadosdéné kusiraṅgèniṅaṅĕlisi kapal rakitan. dados duña punika rinèhiᶇ para déwa. pipiṇḍanipun kados jĕṅandika numpak karéta, kalayan añĕpĕᶇ lis, lajĕṅaṅiṅgokakĕn kapalipun ḍatĕṅiᶇ pundi iṅkaṅandika kajĕṅakĕn, makatĕn wahu pañjaginipun para déwa ḍatĕᶇ duña, saṙŧa anurunakĕn kakiyatan ḍatĕṅiᶇ duña, lajĕᶇ kahiṅĕr kéblatipun.
salami laminipun para déwa tansaḥ nindakakĕn kawajibanipun amranata ƀawana muriḥ prayoginipun, amaṙggi ƀawana sāmpun daṅu aṅgènipun lumampaḥ, mila tamtu maṅgiḥ pintĕn pintĕn simpaṅan iṅkaᶇ ñimpaᶇ sakiᶇ maṙggi agĕᶇ. iṅkaᶇ kahupamèkakĕn maṙggi agĕᶇ wahu kawastanan : kamajĕṅan iṅgiḥ punika iṅkaᶇ linaṅkuṅan saguᶇ dumados, sakiᶇ wiwitan ṅantos wĕkasanipun. manawi jĕṅandika lumampaḥ sakiṅiᶇ bĕnarès ṅriki, ḍatĕṅiṅalabat, jĕṅandika ṅlaṅkuṅi pintĕn pintĕn simpaṅan, anaṅiᶇ manawi jĕṅandika ḷĕstantun lumampahurut maṙggi agĕᶇ wahu, andika baḍé tumuntĕn dumugi iṅalabat. para déwa aṅgènipun aṅusiri ƀawana kawĕdalakĕn urut maṙggi agĕᶇ, anaṅiᶇ manuṅsa kalamaṅsa lajĕᶇ miṅgok anut maṙggi simpaṅan, iṅkaᶇ katiṅalipun sakéca dipun laṅkuṅi, maṅka sahurut piṅgiriᶇ maṙggi agĕᶇ wahu pinagĕran saha dipun jagaᶇ, dados manawi tiyaṅamaṙggi sakiᶇ paṅaṅkahipun piyambak nĕdya miṅgok sakiᶇ maṙggi agĕᶇ tamtu lajĕᶇ kacĕmpluṅiᶇ jagaṅuŧawi katatap iᶇ pagĕr, iᶇ ṅriku tiyaᶇ mastani, manawi tiyaᶇ wahu maṅgiḥ saṅsara tuwin kasusahan. anaṅiᶇ kasusahan tuwin kasaṅsaran wahu sahé, déné ḍumawahiᶇ piyambakipun, awit upami para déwa botĕn andèkèkana pakèwĕd iᶇ maṙggi simpaṅan wahu, tiyaᶇ baḍé kalajĕᶇ lajĕṅaṅgènipun kasasar, wĕkasan bilahi.
kalamaṅsa, tiyaᶇ sanagari sadaya sami laṅkuᶇ maṙggi simpaṅan, iᶇ ṅriku déwa lajĕṅaṅwontĕnakĕn praṅagĕṅuŧawi pacĕklik, tuwin sasakit agĕᶇ wontĕn iᶇ maṙggi simpaṅan wahu. tiyaᶇ sabaṅsa sami lumampahiᶇ maṙggi simpaṅan, mila kĕdaḥ dipun tĕdahakĕn manawi lampahipun kasasar, awaṙṇni panaṇḍaᶇ, supados sāmpun aṅlampahi makatĕn maliḥ. papraṅan agĕṅiṅkaᶇ sami dipun sumĕṛĕpi wontĕn iᶇ sĕrat babad wahu, tétéla sakiᶇ kapaṛĕṅiᶇ para déwa, amaṙggi para déwa kawajiban kĕdahadamĕl kamajĕṅaniᶇ tumitaḥ. tiyaᶇ sumĕṛĕp kados punapa kaṭahiᶇ tiyaᶇ saṙŧa kéwan iṅkaṅanĕmahi pĕjahiᶇ papraṅan wahu, ṅantos tiyaᶇ mastani sakalaṅkuṅaṅgĕgirisi, uŧawi mĕmĕlas saṅĕt.
anaṅiᶇ sayĕktosipun sanadyan tiyaᶇ punapa kéwan, iṅkaᶇ sami anĕmahi pĕjahiᶇ papraṅan wahu, amuṅiṅkaᶇ badanipun sāmpun botĕn pakaṅsal kaṅgé amaṅun kamajĕṅan. biliḥ badaniᶇ tiyaᶇ punika sāmpun botĕn kéṅiᶇ pinakaṙttèkakĕn, badan wahu lajĕᶇ kabucal déniᶇ para déwa, muriḥ tiyaṅipun lajĕᶇ sagĕd aṅsal badan iṅkaᶇ saya prayogi. risakiᶇ badan punika limrahipun winastan pĕjaḥ. maṅka badan tétéla kadosdéné paṅaṅgé iṅkaᶇ rinasuk iᶇ tiyaᶇ, mila sabĕn tiyaᶇ miṅgaḥ darajatipun, badanipun tamtu lajĕᶇ risak. saguṅiᶇ tiyaṅiṅkaᶇ léna iᶇ palagan agĕᶇ wahu, sami lajĕᶇ miṅgahiᶇ kaswaṙggan, nuṅgil kalihan para déwa.
pakaṙyyanipun para déwa anindakakĕn aṅgĕraṅgĕriᶇ gusti kaṅamaha luhur, iṅgihiswara, iṅkaᶇ gumĕlaripun dados trimuṙtti : mahadéwa, wiṣṇu tuwin brahma. aṅgĕr wahu iṅkaᶇ maṅun kamajĕṅaniᶇ sadaya dumados ṅantos kados ayaṅayaṅaniᶇ paṅéran. aṅgarap kamajĕṅan makatĕn wahu kawajibanipun para déwa, uŧawi botĕn amuᶇ tumrap salaḥ satuṅgal, dados kawajibanipun béda kalihan manuṅsa. aṅgènipun para déwa ṅwontĕnakĕn kasusahan, panasaran, saṙŧa goḍa, wontĕn iᶇ maṙgginiᶇ manuṅsa, punika baḍé añobi kasantosaniᶇ manuṅsa, supados manuṅsa saya wimbuḥ karosanipun saha kasinuṅan kawicakṣaṇan tuwin sami ambĕk utami. iᶇ nalika para déwa anindakakĕn pakaṙyyanipun, kalamaṅsa kĕdahaṅwontĕnakĕn waṙṇni waṙṇni, iṅkaᶇ botĕn sakéca tumrapiᶇ manuṅsa. aṅgènipun para déwa ṅwontĕnakĕn makatĕn, punika tumrap manuṅsa iṅkaᶇ botĕn anut tĕpa palupi. upaminipun para jakṣa ṅukum tiyaṅiṅkaᶇ lampahawon, punika minaṅka pémutipun tiyaᶇ limraḥ, manawi tiyaᶇ manduᶇ raja daṙbbé andika, tiyaᶇ wahu lajĕᶇ kahukum déniᶇ paṅadilan, awit tiyaᶇ wahu anĕrak aṅgĕraṅgĕr, sanajan botĕn manduᶇ daṙbbèkiᶇ jakṣa, uŧawi anĕpsoni para jakṣa. anaṅiṅupaminipun jĕṅandika kapanduṅan, jĕṅandika nĕpsu saṙŧa amaraṅka panduṅipun, punika jĕṅandika kaḷĕpatan. manawi jĕṅandika laṅkuᶇ sĕpuḥ, jĕṅandika kawajiban mulaᶇ pundi iṅkaᶇ botĕn ḷĕṛĕs. jĕṅandika maṅgaliḥ saṙŧa tumindak kaṅgé prayogi andika piyambak. iṅkaᶇ kaṅgé adamĕl sĕnĕṅiᶇ manahandika piyambak wahu, lajĕᶇ dipun aṅgéya ṅlampahi pakaṙyyaniᶇ gusti.
sakiᶇ sĕrat mahāƀarata tiyaᶇ sagĕd ñumĕṛĕpi, wontĕn tiyaᶇ sabaṅsa iṅkaᶇ kalintu tindakipun, mila baṅsa wahu lajĕᶇ saṅsara. iṅgiḥ punika iṅkaᶇ dipun wastani aṅgĕraṅgĕriᶇ kasusilan. déné iṅkaṅanindakakĕn aṅgĕraṅgĕr wahu para déwa. upami kalampahan hiṇḍu dados samĕṣṭiniᶇ karajan iṅkaᶇ kuwawi tuwin maṙddika, punika tamtu amuᶇ sakiᶇ tiyaᶇ hiṇḍu sāmpun aṅèstokakĕn agami saha lampaḥ sahé. sāmpun botĕn wontĕn sanèsipun kajawi makatĕn. amaṙggi iṅkaᶇ maṅrèḥ duña punika para déwa, manawi déwa aṅluhurakĕn titiyaṅanipun satuṅgaliᶇ nagari, punika tamtu gañjaran aṅgènipun sami lampaḥ sahé. iṅkaᶇ makatĕn wahu lampahiṅaṅgĕr kasusilan. manawi tiyaᶇ sami lampahawon, nadyan suwahunipun baṅsa agĕṅiṅgiḥ lajĕᶇ dados alit. déné baṅsa alit iṅkaᶇ lampaḥ sahé, lajĕᶇ dipun luhurakĕn.
manawi satuṅgaliᶇ baṅsa dumugi maṅsanipun éwaḥ, upaminipun tiyaᶇ hiṇḍu baḍé dados kados gaṅsal èwu tahun iṅkaᶇ sāmpun kapĕṅkĕr, tamtu wontĕn sujanma iṅkaᶇ kalahirakĕn iᶇ hiṇḍu. pintĕn pintĕn sujanma iṅkaṅagĕᶇ kasahénanipun, tuwin druhaka, kuwawi, saha tiyaṅawon. tiyaᶇ tyaᶇ wahu linahirakĕn iᶇ ṅriku, amaṙggi nagari ṅriku bĕtaḥ sadaya wahu, saṙŧa sadaya punika tiyaᶇ tiyaṅiᶇ gĕsaṅipun iṅkaᶇ kapĕṅkĕr sāmpun mirantos baḍé aṅgarap pandamĕlan pṛêlu. para linaṅkuᶇ wahu, nadyan kaᶇ sahé punapa kaṅawon, punika botĕn sawĕg sapisan punika wontĕnipun iᶇ hiṇḍu. iᶇ gĕsaṅipun rumiyin sāmpun sahé tindakipun, mila lajĕᶇ sinuᶇ karosan, kalampahan lajĕᶇ linahirakĕn iᶇ maṅsa iṅkaᶇ kahèbĕkan babaya, pṛêlu baḍé anambut kaṙyya sasaṛĕṅan kalihan para déwa. panuṅgilanipun maliḥ tiyaṅiṅkaṅawon awon, punika suwahunipun muṙkka, bĕṅis, tuwin tansaḥ maṅunĕk unĕk, sadaya punika mahédahi tumrap aṅgĕraṅgĕriᶇ kamajĕṅan, saṙŧa amaṙggi sakiᶇ paṅlawanipun wahu lajĕṅandadosakĕn buṭĕg, iṅkaᶇ kĕdaḥ dipun sinahu kasumĕṛĕpan déniᶇ tiyaᶇ hiṇḍu. biliḥ makatĕn kadadosaniᶇ lampahipun, nadyan para iṅkaᶇ sami sahé sahé punapa tiyaṅiṅkaṅawon awon, punika iṅgiḥ badanipun piyambak iṅkaᶇ ṅrañcaᶇ takdiripun. iṅkaᶇ sahé sahé baḍé sasaṛĕṅan anambut kaṙyya kalihan para déwa, déné iṅkaṅawon baḍé makèwĕd, botĕn kaṅgé pambiyantu pṛêluniᶇ déwa. anaṅiᶇ tiyaṅiṅkaᶇ migunani mĕṣṭi tinuntun ḍatĕᶇ paṅgénan iᶇ pundi aṅgènipun baḍé anambut kaṙyya, mila linahirakĕn iᶇ ṅriku.
kula maṅgiḥ cacriyosan iṅadipaṙwwa, iṅgiḥ punika ḍil kapisanan sakiᶇ sĕrat mahāƀarata, biliḥ paṅrantamipun praṅagĕᶇ punika wontĕn iᶇ kaswaṙggan. para déwa sami paṛĕpatan lajĕṅanĕmtokakĕn, kĕdahaṅlahirakĕn saguṅiᶇ tiyaṅiṅkaᶇ sāmpun tinamtu minaṅka panuntunipun. iṅkaᶇ piniliḥ tiyaᶇ sakawan, iṅkaᶇ rumiyinipun sāmpun naté dados nayakanipun ratuniᶇ para déwa, iṅkaᶇ sinĕbut hyaṅindra. baṭara indra punika aṅratoni para déwa, saṙŧa sakawan wahu suwahunipun iṅgihindra. kacariyos saṅhyaṅindra amaṙggi dados ratuniᶇ para déwa, mila lajĕᶇ kumaluhur. wĕkasan kasiku kĕdahañèlèhakĕn kaprabonipun sawatawis maṅsa. paṅandikanipun hyaᶇ mahadéwa : siᶇ sapa kaᶇ kaya wawatakanira mahu, paḍa ora olèḥ nugrahaniṅwaᶇ. saṅhyaṅindra aṅèstokakĕn saṙwwi ṅunandika biliḥ sariranipun kalihan indra sanèsipun, baḍé mañjanma pṛêlu anambut pakaṙyyan iṅkaᶇ dados gagaḍaṅanipun, muriḥ sarampuṅiᶇ kaṙyya lajĕᶇ sagĕd waṅsul ḍatĕṅiᶇ kaswaṙggan maliḥ. iᶇ nalika wahu indra sakawan lajĕᶇ matur, manawi linahirakĕn sakiᶇ pawèstri sintĕn kémawon, sagĕda sudaṙmmanipun déwa. déné indra iṅkaṅaṅka gaṅsalipun, pratéla biliḥ pañjĕnĕṅanipun pribadi baḍé anitahakĕn tiyaṅiṅkaṅaṅka gaṅsal. baṭara mahadéwa maṛĕṅakĕn.
saṛĕᶇ sāmpun dumugi maṅsanipun, indra sakawan wahu linahirakĕn dados yuḍistira, ƀīma, naṅkula tuwin sahadéwa, déné iṅkaᶇ minaṅka sudaṙmmanipun, iṅgiḥ punika baṭara daṙmma (déwaniṅadil), baṭara wayu (déwaniṅaṅin) saṙŧa baṭara aswin kaliḥ pisan. anaṅiṅaṙjjuna punika suwahunipun rèsi agĕᶇ, lahiripun maliḥ dados putranipun baṭara indra ratuniᶇ déwa. prajurit gaṅsal pisan wahu iṅkaᶇ nĕdya sami dipun sumĕṛĕpi lalampahanipun, iṅgiḥ punika iṅkaṅuṅgul iᶇ palagan agĕᶇ tĕgalkuru.
sabibariᶇ praṅagĕᶇ wiwit ṅañcik jaman éṅgal, kacariyos wĕkdal samantĕn déwaniᶇ para déwa iṅkaᶇ jujuluk saṅhyaᶇ wiṣṇu mañjanma piyambak ḍatĕṅiᶇ duña, minaṅka awatara, sisiliḥ śrī kṛêṣṇa, asĕsaṛĕṅan kalihan swasa, naga kalaṅgĕṅan ugi mañjanma dados saḍèrèkipun kṛêṣṇa, kĕkasiḥ balarama (adipaṙwwa §199) kawuniṅana awatara punika paṅéjawantahipun tutuṅguliᶇ déwa, mila mañjanma pṛêlu maṅruraḥ piyawon, biliḥ piyawon sāmpun saya andadra, saṙŧa kawistara baḍé aṅaṇḍĕg lampahiᶇ kamajĕṅan.
tatélanipun sĕrat mahāƀarata punika babadiᶇ baṅsa tĕḍakipun satuṅgaliᶇ naréndra, iṅkaᶇ jajuluk praƀu barata. pañjĕnĕṅanipun putranipun praƀu duśjanta mijil sakiᶇ dèwi sakuntala, iṅkaṅaluraniᶇ lalampahanipun ugi wajib sami andika sumĕṛĕpi, (sakuntala punika dodoṅéṅanipun saᶇ kaliḍas). baratas atĕgĕs tĕḍakipun praƀu barata, déné : maha, atĕgĕs agĕᶇ, dados sĕrat wahu babad agĕᶇ ñariyosakĕn lalampahanipun para tĕḍak barata. iṅantawisipun para tĕḍak barata wontĕn satuṅgal iṅkaṅakĕkasiḥ kuru. pañjĕnĕṅanipun wahu (kuru) jumĕnĕᶇ nāŧa binaṭara, punapadéné agĕᶇ kasubratanipun. praƀu kuru ambaṅun tapa wontĕn iṅara ara iṅkaᶇ winastan tĕgalkuru kṣétra, pikajĕṅipun tĕgalipun kuru, iṅgihiᶇ ṅriku iṅkaᶇ kaṅgé ajaṅiᶇ papraṅan agĕᶇ punika. iṅantawisipun para daraḥ kuru wontĕn titiga, satuṅgal sinĕbut dritarastra, nétranipun wuta, iṅkaᶇ putranipun sami amaṅun yudđa iᶇ palagan agĕṅamuṅañjuruṅi piyawon. panĕṅgakipun pāṇḍu, sudaṙmmanipun naraṙyya gaṅsal iṅkaṅambaṅun praṅaṅlabĕti watak sahé. iṅkaᶇ waruju saᶇ widura, punika linaṅkuṅiᶇ kawicakṣaṇan saṙŧa adilipun, tuwin dados baṅbaᶇ paṅalum alumiᶇ praja ṅastina. cariyos lampahan saha pandamĕlipun sadaya punika, kasĕbut wontĕn iᶇ sĕrat kakiduṅan agĕṅiṅkaᶇ kabagi dados wolulas paṙwwa (ḍil) sabĕn sapaṙwwa wontĕn naminipun piyambak piyambak kapiridakĕn cariyos iṅkaᶇ kamot iᶇ ṅriku.
kiduᶇ wahu pinaṅkanipun sakiṅugrasaṙwwa katampèkakĕn ḍatĕᶇ para ambaṅun tapa iṅkaᶇ sami ḍaḍépok iᶇ wana : nahimisiya, déné ugrasaṙwwa punika putranipun lomahaṙṣana, apĕparab suti. iṅantawisipun para ambaṅun tapa wahu pitakèn ḍatĕṅugrasaṙwwa, piyambakipun punika iᶇ pundi pinaṅkanipun, winaṅsulan : manawi mĕntas tumut aṅèstrèni pamiwahaniᶇ sasaji agĕṅaṅgènipun saᶇ praƀu janaméjaya adamĕl sasaji naga. iᶇ ṅriku miṛĕṅipun kiduᶇ mahāƀarata iṅkaᶇ lajĕᶇ kasinahu piyambak. sĕrat punika aṅgitanipun iṅkaᶇ wicakṣaṇa kṛêṣṇa dwipayana, mila sinĕbut kṛêṣṇa : amaṙggi kulitipun cĕmĕᶇ, dwipayana : awit lahiripun wontĕn iᶇ pulo wédđawiyaśa, sabab pañjĕnĕṅanipun iṅkaᶇ ṅimpun saṙŧa nāŧa sĕrat wédđa. ṛĕsi wahu nĕmbuᶇ ḍatĕᶇ suti supados kawaraḥ, mila lajĕᶇ kalampahan sami kawaraḥ.
iṅgiḥ punika babad iṅkaᶇ baḍé kapaṙṣudi, kawiwitan sakiᶇ bab urutipun punika.
bab ⅱ iᶇ nalika para sénapati wahu takṣiḥ sami jajaka
doṅèᶇ kula bab papraṅan agĕᶇ, baḍé kula wiwiti sakiᶇ ñariyosakĕn saguᶇ lalampahan iṅkaᶇ kawuṙṣita wontĕn iṅadipaṙwwa, iṅgiḥ punika ḍil sapisan sakiᶇ sĕrat mahāƀarata. kula baḍé ṅaturakĕn timuripun, luluhuripun saṙŧa paṅgulawĕṇṭahipun para sénapati iṅkaᶇ sami kacariyos wontĕn iᶇ dodoṅéṅan wahu. awit sakiᶇ paṅudi, tiyaᶇ baḍé parikṣa surahosipun wawaton iṅkaᶇ kacariyos wontĕn iᶇ bubukanipun sĕrat punika.
wontĕn iᶇ mahāƀarata, saᶇ ƀiṣma iṅkaᶇ dipun cariyosakĕn luhur saṙŧa kakĕndĕlanipun botĕn wontĕn iṅkaᶇ ñamèni. pañjĕnĕṅanipun wahu pĕpĕṭiṅaniᶇ baṅsa aṙyya, saᶇ ƀiṣma pantĕs kaṅgé tatuladanipun sintĕna iṅkaᶇ tumitaḥ wontĕn iᶇ duña. dosa iṅkaᶇ limrahipun tiyaᶇ sami botĕn sagĕd añiṅkiri, punika botĕn sagĕd aṅlèpèti sugĕṅipun saᶇ ƀiṣma, botĕn kéwran anindakakĕn kawajiban coṇḍoṅipun kalihan yuswanipun. saᶇ ƀiṣma botĕn naté nalisir sakiᶇ daṙmmanipun, botĕn naté sumimpaᶇ sakiᶇ tĕṅaḥ tĕṅahiᶇ maṙgginipun, botĕn naté ñimpaᶇ maṅiwa tuwin manĕṅĕn. pañjĕnĕṅanipun punika guru, iṅgiḥ nayaka. nalika dados putra, nayaka tuwin wali, ḷĕstantun tĕtĕp iᶇ daṙmmanipun. iᶇ satuṅgal tuṅgal péraṅaniᶇ sugĕṅipun, punika sagĕd aṅrampuṅakĕn jajibahanipun.
sadèrèṅipun ƀiṣma katitahakĕn ḍatĕᶇ maṙcꞓapada, iᶇ kaswaṙggan wontĕn pasamuwan agĕᶇ. praƀu mahabisa iṅkaᶇ sagĕd aṅgayuḥ kaswaṙggan sakiᶇ sasajinipun, ugi mañjiṅiᶇ pasamuwaniᶇ para déwa. punapa déné baṭari gaṅga, ratuniᶇ sadaya lèpèn, iṅgiḥ wontĕn iᶇ ṅriku. nĕḍĕᶇ raméniᶇ pasamuwan, baṭari gaṅga katĕmpuhiᶇ samirana ṅantos paṅagĕmanipun kapisaḥ sakiᶇ sariranipun. para déwa lajĕᶇ sami tumuṅkul, muriḥ baṭari gaṅga sāmpun ṅantos liṅsĕm, amuᶇ praƀu mahabisa iṅkaᶇ ḷĕstantun dĕṅèṅèk. iᶇ nalika wahu hyaᶇ brahma lajĕṅaṅĕsotakĕn ḍatĕᶇ saᶇ praƀu. tĕraṅipun iṅkaṅiᶇ ṅriki katĕmbuṅakĕn : aṅĕsotakĕn, punika mratélakakĕn kasaṅsaran iṅkaᶇ baḍé kasaṇḍaᶇ, amaṙggi sakiᶇ kalintuniᶇ tindak tuwin ciptanipun (kadadosaniᶇ cipta tuwin pandamĕl, waṙgganiᶇ téyosopi mastani : kaṙmma) dados sotipun para ṛĕsi uŧawi déwa, punika wĕca cucawaṅaniᶇ kaṙmma, amaṙggi praƀu mahabisa dosa nĕrak kasusilan, mila brahma ṅĕndika, biliḥ saᶇ praƀu kĕdaḥ kalahirakĕn ḍatĕṅiᶇ duña, anilar kaswaṙggan, makatĕn ugi dèwi gaṅga baḍé katurunakĕn ḍatĕṅalamiᶇ manuṅsa, saṙwwi anaṇḍaᶇ papa. naṅiᶇ manawi sāmpun taṅi kanĕpsonipun, dèwi gaṅga baḍé luwar sakiᶇ papa cintrakanipun.
saṛĕᶇ dumugi maṅsa lahiripun praƀu mahabisa, saᶇ praƀu dados putranipun praƀu pratipa, naréndra mahambĕk sukci. iᶇ satuṅgaliᶇ dintĕn, saᶇ praƀu kundur sakiṅaṅgènipun ambaṅun tapa, wontĕn rara kĕña iṅkaᶇ sulistya iᶇ waṙṇni, dumrojog tanpa larapan lajĕᶇ liṅgihiᶇ paṅkonipun saᶇ praƀu, iṅgiḥ punika baṭari gaṅga iṅkaṅamiṇḍa waṙṇni manuṅsa. maturiᶇ saᶇ praƀu saṙwwi aṅasihasiḥ kapaṛĕṅa saᶇ praƀu aṅgaṙwwa iᶇ piyambakipun. saᶇ praƀu botĕn kapaṛĕṅiᶇ galiḥ, anaṅiᶇ sagaḥ baḍé kaḍahupakĕn kalihan putranipun. baṭari gaṅga ñandikani, naṅiṅatur papèṅĕt ḍatĕᶇ saᶇ praƀu, manawi iᶇ tĕmbé putranipun saᶇ praƀu kalampahan aṅgaṙwwa iᶇ piyambakipun, rajaputra sāmpun ṅantos añaruwé, sadaya pandamĕlipun sanadyan sahé punapa awon. nalika wahu saᶇ praƀu sakalihan pramèśwari lajĕṅamĕsu brata, muriḥ pinaṛĕᶇna kaguṅan putra iṅkaṅutami, iᶇ ṅriku pañjanmanipun praƀu mahabisa, dados putranipun praƀu pratipa, putra lajĕᶇ sinuᶇ nama santanu. wṛêdinipun : katĕntṛêman kaᶇ jinĕm. saṛĕᶇ santanu sāmpun rumaja putra kaᶇ rama ḍawuḥ manawi tamtu baḍé kaḍatĕṅan widadari iṅkaᶇ nĕmbuᶇ supados kagaṙwwa, paṅandikanipun, santanu manawa widadari iku tĕka, tampanana dadi gaṙwwanira, anaṅiᶇ gèr, sutaniṅsun kaᶇ tan kalépétad dosa, aja pisan pisan sira ṅowahi sapaṅgawéné gaṙwwanira mahu, nadyan ala uŧawa kaᶇ bécik, sira aja takon arané, uŧawa luluhuré, lan pinaṅkané, muᶇ bañjur gaṙwwanĕn kaṅawit saka paréntahiṅsun.
naraṙyya santanu kajumĕnĕṅakĕn nāŧa, déné saᶇ praƀu lajĕᶇ bagawan. jumĕnĕṅipun santanu, karaton saha nagarinipun mulya. iᶇ satuṅgaliᶇ dintĕn nalika saᶇ praƀu lalaṅĕn urut piṅgiriᶇ lèpèn gaṅga, pañjĕnĕṅanipun wuniṅa rara kĕña sakalaṅkuᶇ éndahiᶇ waṙṇni, iṅkaᶇ saṅĕt anĕnarik paṅgalihipun, mila lajĕᶇ dinaṅu : punapa piyambakipun purun kapuṇḍut dados sori nāŧa. rara kĕña wahu iṅgiḥ dèwi gaṅga ugi lajĕᶇ ñandikani, naṅiᶇ mawi babana, saḷĕbĕtipun tuṅtuṅgilan, saᶇ praƀu sāmpun ṅantos ñaruwé sadaya pandamĕlipun, aturipun makatĕn : saᶇ praƀu, panduka sāmpun ṅantos wontĕn solaḥ bawa iṅkaᶇ nawuᶇ rahos bĕndu, sadaṅunipun panduka takṣihamĕṅku ambĕk siḥ, kula saṅgĕm lastantun añèṭi, anaṅiᶇ manawi saᶇ praƀu ṅantos amĕṅku duduka, punapadéné ñaruwé ḍatĕᶇ solahbawa kula sinuwun, sahèstu kula lajĕṅanilar panduka, ḍawuḥ waṅsulanipun saᶇ praƀu : pamintanira dakpaṛĕṅaké. mila lajĕᶇ kalampahan kagaṙwwa. pikramanipun saᶇ praƀu kalihan dèwi gaṅga sakalaṅkuᶇ mulya.
iᶇ nalika dèwi gaṅga aṅlahirakĕn putra, bayi éṅgal binopoᶇ déniᶇ pramèśwari lajĕᶇ binucal ḍatĕᶇ lèpèn saṙwwi ṅandika : tampanana nugraha kaᶇ tuwuḥ saka bĕcikiᶇ sĕdyanira. makatĕn ugi saṛĕᶇ puputra kapiᶇ kaliḥ, kapiᶇ tiga, salajĕṅipun ṅantos kapiᶇ pitu. naréndra iṅkaᶇ sakalaṅkuᶇ mĕmĕlas wahu sakalaṅkuᶇ siṅkĕl iᶇ paṅgaliḥ, saṙŧa rumahos saṅsara, pañjĕnĕṅanipun botĕn ṛĕna saṅĕt ḍatĕᶇ tindakiᶇ gaṙwwanipun iṅkaᶇ makatĕn wahu, éwadéné saᶇ praƀu botĕn kawiyos paṅandikanipun, muriḥ sāmpun ṅantos katilar déniᶇ gaṙwwa. kawuniṅana saṛĕṅambabariṅkaᶇ kapiᶇ wolu, kados iṅkaᶇ sāmpun sāmpun, bayi baḍé pinoṇḍoᶇ déniṅibu saṙwwi mèsĕm, nĕdya binucal ḍatĕᶇ lèpèn. saᶇ praƀu añĕgati, kalihan pasĕmon iṅkaᶇ sakalaṅkuᶇ sĕḍiḥ, paṅandikanipun : aḍuḥ, aḍuḥ, aja pinaténan, sajaṙwwoha, sira iku sapa, lan iᶇ ṅĕndi pinaṅkanira, pagéné sira matèni anak anakira ḍéwé, hèḥ, paṅlĕburaniᶇ para putraniṅsun, sapira ta gĕḍéniᶇ dosanira.
"ḍuḥ saᶇ praƀu santanu iṅkaᶇ sakalaṅkuᶇ mĕmĕlas, sakiṅagĕṅiᶇ cobi, pāduka ṅantos kasupèn ḍatĕᶇ ḍawuhipun kaᶇ rama." atur waṅsulanipun kaᶇ gaṙwwa : "putra punika botĕn baḍé kula pĕjahi, anaṅiṅaṅèṅĕtana prajañji nalika papaṅgihan sapisan, dados samaṅké dumugi maṅsanipun kula anilar panduka. kawuniṅana kula gaṅga putrinipun baṭara janu". iᶇ ṅriku dèwi gaṅga añariyosakĕn lalampahan iṅkaᶇ sāmpun kapĕṅkĕr daṅu, kawontĕnanipun déwa wolu aṅgènipun manduᶇ ḷĕmbu kamulyan, nama naṇḍini, gaḍahanipun mahaṛĕsi. iṅantawisipun wasu wolu wahu wontĕn satuṅgal iṅkaᶇ nama dyahu, iṅgiḥ punika iṅkaᶇ tĕmĕn aṅawaki manduᶇ. mahaṛĕsi aṅĕsotakĕn, manawi para wasu baḍé katurunakĕn ḍatĕṅiᶇ duña minaṅka pahukumaniᶇ dosanipun. para wasu sami aṅasihasiḥ ñuwun paṅakṣama. mahaṛĕsi maṛĕṅakĕn, manawi para wasu wahu baḍé lajĕᶇ luwariᶇ waṙṣa aṅgènipun linahirakĕn ḍatĕṅiᶇ duña, kajawi pun, dyahu, awit dosanipun agĕᶇ, kĕdaḥ daṅu pamaṅgènipun wontĕn iᶇ duña. nalika wahu para wasu lajĕᶇ maṅgihi dèwi gaṅga saṙŧa prasabĕn, biliḥ dèwi gaṅga dados parawaniᶇ manuṅsa, para wasu baḍé dados putranipun, supados sasāmpunipun lahir sakiᶇ guwa gaṙbbaniṅibu lajĕᶇ kabucala ḍatĕṅiᶇ lèpèn, dados lajĕᶇ sagĕd luwar sakiᶇ badan waḍag kaᶇ minaṅka pawaraṅkanipun. waṅsulanipun dèwi gaṅga : kula saṅgĕm baḍé aṅlĕkṣaṇani sapaminta andika, muriḥ para wasu sagĕd luwar sakiᶇ pawaraṅkan wujud gĕsaṅiᶇ duña."o pĕpĕṭiṅaniᶇ para naréndra, amuᶇ pun, dyahu iṅkaᶇ kĕsaṅĕtĕn dosanipun, kapĕkṣa sawatawis daṅu gĕsaṅipun wontĕn iᶇ duña, kados sotiᶇ ṛĕsi aguᶇ wahu".
satĕlasiṅaturipun, baṭari gaṅga musna, ambĕkta putranipun iṅkaṅaṅka wolu, iṅgiḥ punika pañjanmanipun wasu dyahu. tĕmbénipun sami kasumĕṛĕpan, asĕsiliḥ dèwa wrata, gaṅgaya, santanawa, iṅgiḥ ƀiṣma.
manuṅsa asriṅasriṅajriḥ pĕjaḥ, maṅka jĕṅandika prikṣa piyambak, manawi déwa kalahirakĕn ḍatĕṅiᶇ duña, lajĕᶇ rumahos kinuñjara, déné pĕjaḥ kahaṅgĕp mitra iṅkaṅamĕṅakakĕn kontĕniᶇ pawaraṅkanipun. iṅalam asor ṅriki, tiyaᶇ sami biṅaḥ manawi wontĕn bayi linahirakĕn, uŧawi sami naṅis manawi wontĕn tiyaᶇ pĕjaḥ. iṅkaᶇ makatĕn kéṅiᶇ kahupamèkakĕn tiyaᶇ damĕl pamiwahan agĕṅamaṙggi wontĕn mitranipun iṅkaᶇ kawaraṅka, anaṅiᶇ naṅisi manawi mitranipun luwar. sabĕn wontĕn pĕpĕjaḥ, iṅgiḥ punika wontĕn déwa aṅluwari jiwa iṅkaᶇ kawaraṅka, kados baṭari gaṅga aṅgènipun asuᶇ pamuḍaranipun para wasu. dados cariyos punika anĕdahakĕn, kadospundi pakaṙyyanipun para déwa, supados tiyaᶇ sumĕṛĕp ḍatĕᶇ paṅgarapipun sawaṙṇniniᶇ pakaṙyyan, mila tiyaᶇ sĕḍiḥ punika sakiᶇ kaboḍowanipun.
kados iṅkaᶇ kacariyos iᶇ ṅiṅgil, biliḥ baṭari gaṅga ambĕkta putranipun, anaṅiᶇ saṛĕᶇ sāmpun diwasa, lajĕᶇ kapasrahakĕn ḍatĕᶇ kaᶇ rama. naraṙyya déwa wrata kagulaṅamaṅun yudđa tuwin sawaṙṇniniᶇ kawruḥ lahir batos, mila amumpuni saliriᶇ kagunan miwaḥ kawicakṣaṇan, karosan saṙŧa kasĕtyanipun linaṅkuᶇ, gĕṅiᶇ kasusilanipun satimbaᶇ kalihan kawruhipun. iᶇ satuṅgaliᶇ dintĕn, nalika kaᶇ rama saᶇ praƀu lalaṅĕn urut tĕpiniᶇ lèpèn jamuna, prikṣa wanita iṅkaᶇ sakalaṅkuᶇ éndaḥ, saᶇ praƀu kapéñcut, mila baḍé kapuṇḍut dados sori nāŧa. pawèstri wahu anakipun juru misaya mina. anaṅiᶇ ḍasa juru misaya mina, tiyaᶇ sĕpuhipun pawèstri wahu, baḍé ṅuñjukakĕn manawi putra iṅkaᶇ mijil sakiṅanakipun ginaḍaᶇ kagĕntosakĕn kaprabonipun. saᶇ praƀu botĕn maṛĕṅakĕn, karantĕn saᶇ praƀu sāmpun kaguṅan paṅran dipati, punapa punika botĕn kagĕstosakĕn. saᶇ praƀu kondur kalayan rudahiᶇ paṅgaliḥ, sadumuginiᶇ kaḍaton, déwa wrata amĕṭuk kaᶇ rama kalihan anoraga, saṙwwi umatur : punapa darunaniᶇ prihatos. saᶇ praƀu botĕn kaṙṣa sajaṙwwa ḍatĕᶇ putranipun, mila naṙppaputra éṅgal maṅgihi pinisĕpuhiᶇ nayaka, iṅkaᶇ saṅĕt ƀĕkti, wigatos andaṅu mula bukanipun mila kaᶇ rama katiṅal nawuᶇ duhkita. nayaka ṅaturakĕn lalampahanipun saᶇ praƀu kalihan juru misaya mina iᶇ jamuna. sami sanalika wahu déwa wrata aṅirit wadya sawatawis, tindak ḍatĕᶇ griyanipun ḍasa, maṅarihariḥ supados ḍasa aṅlilahakĕn anakipun èstri kagaṙwwa saᶇ praƀu. aturipun juru misaya mina, botĕn sagĕd ṅuñjukakĕn, maṙggi saᶇ praƀu sāmpun kaguṅan paṅran dipati. iᶇ nalika punika déwa wrata prasĕtya mawi anĕbut asmaniᶇ déwa, andikanipun : ruṅunĕn sasaṅgĕmaku maraᶇ sira, iṅsun bakal anuruti sapañjalukira. putra kaᶇ mijil saka satyawati mĕṣṭi bakal dadi ratuku. dados saᶇ naraṙyya sumiṅgaḥ sakiᶇ makuṭaniᶇ kaprabon, supados kasambadan kaṙṣanipun kaᶇ rama saᶇ praƀu. éwadéné juru misaya mina dèrèᶇ narimaḥ, aturipun : sanadyan piyambakipun pitados biliḥ, déwa wrata mĕṣṭi anĕtĕpi sasaṅgĕmanipun, mĕkṣa takṣiḥ sumĕlaᶇ, punapa para putranipun déwa wrata ugi baḍé ṅlĕstantunakĕn. ḍawuhipun saᶇ naraṙyya : sapisan aku aṅĕmohi jumĕnĕᶇ nāŧa, aku uga aṛĕp ñuṛĕs turunku. hèḥ ḍasa, wiwit dina iki uga, aku sĕmaṅgĕm brahmacaṙyya (botĕn nambut silaniṅakrami) amaṙgga sanadyan patiku ora aniṅgal anak, aku mĕṣṭi bisa aṅuṅgahi kamulyaniᶇ kaswaṙggan kaᶇ laṅgĕᶇ.
sami sanalika wahu lajĕᶇ jawaḥ sĕkar minaṅka pahaṙggyanipun anak jaḷĕriṅkaᶇ sāmpun aṅuṙbbanakĕn ḍirinipun kaṅgé adamĕl biṅahiᶇ tiyaᶇ sĕpuhipun. déwa maṅuwuḥ sora : ya iki ƀiṣma, tĕgĕsipun iṅkaṅaṅgĕgirisi, (sāmpun tatéla manawi ƀiṣma botĕn kalépétan dosa, saṙŧa sugĕṅipun tansahanĕtĕpi wajib, winiwitan sumiṅgaḥ sakiṅiṅkaᶇ limrahipun tiyaṅaṅaṅgĕp kamulyan agĕᶇ. saᶇ ƀiṣma lajĕᶇ tumulèḥ ḍatĕᶇ satyawati saṙwwi umatur kalayan sĕmu sumèḥ : ḍuhibu suwawi anitiha rata punika, lajĕᶇ kula ḍèrèkakĕn kondur ḍatĕᶇ saḷĕbĕtiᶇ pura. satyawati kahaturakĕn iṅkaᶇ rama, kaᶇ rama lajĕᶇ pariᶇ baṙkkaḥ, paṅandikanipun : sira ora bisa mati, sajroné sira isiḥ nĕdya urip, ḍuḥ kaᶇ tanpa dosa, mĕṣṭi pati lagi añĕḍaki sira yèn sira kaṛĕpaké.
sasurudipun praƀu santanu anilar putra kĕkaliḥ, iṅkaᶇ lajĕᶇ kahĕmoᶇ déniᶇ ƀiṣma, kaᶇ sĕpuhasma citragada, kagĕntosakĕn naréndra. anaṅiᶇ praƀu citragada léna wontĕn madyaniᶇ papraṅan, mila kaᶇ rayi kĕkasiḥ wicitrawiṙyya kagĕntosakĕn naréndra, iṅkaᶇ lajĕᶇ kahupadosakĕn gaṙwwa déniᶇ saᶇ ƀiṣma. añaṛĕṅi lalampahan wahu, wontĕn putriniᶇ naréndra mañcapraja iṅkaᶇ kadamĕl sayĕmbara piniliḥ. kaṭaḥ para naréndra mañcapraja ḍatĕṅaṅlĕbĕti sayĕmbara, ṅatiṅalakĕn karosan saṙŧa apapĕraṅan. iṅantawisipun para naréndra wahu pundi iṅkaᶇ linaṅkuᶇ karosan tuwin iṅkaṅuṅgul yudanipun lajĕᶇ kapiliḥ. iṅkaᶇ minaṅka taṇḍa biliḥ kapiliḥ, kinaluṅan uñcèn uñcèn sĕkar déniᶇ putri iṅkaᶇ kinaṙyya sayĕmbara. praƀu wicitrawiṙyya, amaṙggi takṣiḥ kĕnèmĕn saṅĕt mila botĕn tumut aṅlĕbĕti, naṅiᶇ saᶇ ƀiṣma iṅkaᶇ minaṅka pamomoṅiṅaṅgènipun ṅasta kaprabon, lajĕṅamakili lumĕbĕt iᶇ sayĕmbara. putri iṅkaᶇ kinaṙyya sayĕmbara titiga, kalihan aḷĕlimunan kahiṅgahakĕn ḍatĕᶇ rata déniᶇ ƀiṣma, sasāmpunipun ƀiṣma lajĕᶇ ṅèṅĕtakĕn ḍatĕᶇ para naréndra, biliḥ sayĕmbara pawèstri punika kéṅiᶇ rinĕbat, manawi para naréndra iṅkaᶇ sami lumĕbĕt iᶇ sayĕmbara wahu purun aṅṛêbat saraṇa praᶇ. paṅuwuhipun : hèḥ sira para naréndra, putri iki dakgawa ora saraṇa aris, mara ṛĕbutĕn saraṇa karosanira, kaṅgo ṅalahaké aku. para naréndra lajĕᶇ sami aṅĕbyuki, ƀiṣma kinĕmbulan déniᶇ mĕṅsahipun, naṅiᶇ sadaya kasoran déniᶇ ƀiṣma. para putrinipun naréndra iᶇ praja kasi binoyoᶇ déniᶇ tĕḍakiᶇ kuru, tandukipun kados ḍatĕᶇ mantu èstri, uŧawi saḍèrèk èstri. anaṅiᶇ saṛĕᶇ dumugi iᶇ maṙggi, putri iṅkaᶇ sĕpuḥ piyambak lajĕᶇ prasaja, manawi sāmpun amiliḥ satuṅgaliᶇ naréndra, mila nĕmbuᶇ nĕdya aṅupaya iṅkaᶇ piniliḥ wahu. dados amuᶇ putri kĕkalihiṅkaᶇ kaḍahupakĕn kalihan kaᶇ rayi. kaᶇ sĕpuḥ nami dèwi ambika, iṅkaᶇ nèm nami dèwi ambalika. anaṅiᶇ saᶇ praƀu wicitrawiṙyya botĕn widada lajĕᶇ séda sadèrèṅipun apĕputra. iṅkaᶇ makatĕn saṅsara agĕᶇ tumrap kaprabonipun santanu, amaṙggi baḍé kacuṛĕsan turun.
dèwi satyawati sakalaṅkuᶇ kèmĕṅan iᶇ galiḥ, mila maṅipuk ḍatĕᶇ ƀiṣma supados jumĕnĕᶇ naréndra, saṙŧa aṅrama putri raṇḍa kaliḥ pisan punika. para kadaᶇ miwaḥ para mitra sami amĕkṣa saᶇ ƀiṣma puruna aṅlampahi sapamrayoginipun dèwi satyawati, supados siṅaṅsana botĕn suwuᶇ saha adamĕl mulyaniᶇ karaton. naṅiᶇ prasĕtyanipun iṅkaṅañiṅgĕt saᶇ ƀiṣma kalin makuṭaniᶇ kaprabon, tuwin pawèstri, nadyan amuᶇ sasaṅgĕman, éwadéné tumrapipun saᶇ ƀiṣma kasĕtyan punika laṅkuṅaji tinimbaᶇ sadaya kamulyan iᶇ duña.
suwawi para nèm nèman hiṇḍu, kamiṛĕᶇna waṅsulanipun ƀiṣma, murihandika prikṣa, tiyaᶇ kados punapa iṅkaᶇ sagĕd damĕl kaluhuraniᶇ nagari hiṇḍu. aturipun saᶇ ƀiṣma makatĕn : ḍuhibu, paṅandika panduka punika tétéla biliḥ pinaṛĕṅakĕn déniṅaṅgĕraṅgĕr, anaṅiᶇ panduka miṛĕᶇ piyambak prasĕtya kula, biliḥ kula nĕdya añuṛĕs turun kula, sahèstunipun panduka botĕn kasupèn kadospundi kawontĕnaniᶇ lalampahan iṅkaᶇ sambĕt kalihan pikrama panduka. o ! ibu sétyawati kapaṛĕṅa kula aṅambali uṅĕl kula iṅkaᶇ sāmpun kula prasĕtyakakĕn, kula nĕdya sèlèḥ tri ƀawana, nadyan kapraboniᶇ kaswaṙggan uŧawi sanèsipun iṅkaᶇ laṅkuᶇ mulya maliḥ, naṅiᶇ kasĕtyan salami laminipun botĕn baḍé kula uwalakĕn. tumrapiᶇ kula mugi duña siṙṇnowa gandanipun kaṅarum, toya siṙṇnowa tĕḷĕsipun, pajaricala kawasanipun aṅwontĕnakĕn ayaṅayaṅan, hawa siṙṇnowa kakiyatanipun, sṛêṅéṅé icala prabanipun, latu bĕntèripun, ṛĕmbulan sorotipun iṅkaṅasṛêp, akasa icala paṅwasanipun iṅkaᶇ ṅwontĕnakĕn swara, sotipun baṭara witra (yama ?) déwaniᶇ paṅadilan siṙṇnowa adilipun, éwadéné kula botĕn baḍé sèlèḥ kasĕtyan.
dèwi sĕtyawati karuna saṙwwi amĕkṣa mĕkṣa, anaṅiᶇ saᶇ ƀiṣma botĕn kéguḥ, aturipun : ḍuḥ pramèśwari nāŧa, panduka sāmpun añiṅkur maṙgginiᶇ kahutamèn, sāmpun anuntun kula ḍatĕᶇ kaniṣṭan, amaṙggi satriya iṅkaᶇ risak kasĕtyanipun, punika botĕn linuhurakĕn déniᶇ sĕrat sĕrat sukṣci. kapaṛĕṅa kula atur pamrayogi ibu, kadospundi padataniᶇ pambudidayanipun para satriya, aṅgènipun pados paṅayoman, muriḥ praƀu santanu sāmpun ṅantos cuṛĕs turunipun iᶇ duña. bilihibu kapaṛĕṅaṅgalihatur kula, kadospundi iṅkaᶇ kĕdaḥ linampahan, tatarosana kalihan para paṇḍita, tuwin sintĕn iṅkaᶇ ḷĕbda ḍatĕᶇ pranataniᶇ praja, kadospundi pamrayoginipun tumrap kasaṅsaran punika, punapadéné sāmpun ṅantos kasupèn ḍatĕᶇ padataniᶇ nagari.
saᶇ ƀiṣma atur pamrayogi supados lajĕṅaṅupaya salaḥ satuṅaliᶇ mahaṙṣi, kaṅgé sudaṙmmaniᶇ para putra iṅkaᶇ baḍé mijil sakiᶇ putri raṇḍa kĕkaliḥ wahu, saṙŧa para putra lajĕᶇ kahaṅgĕpa putranipun saᶇ praƀu iṅkaᶇ sāmpun sawaṙgga. dèwi satyawati ṅandika, manawi wontĕn satuṅgiliᶇ mahaṙṣi putranipun bagawan parasara iṅkaᶇ mijil sakiᶇ sariranipun. mahaṙṣi wahu gĕntur kasutapan, mila linaṅkuᶇ paṅwasanipun, sasāmpunipun dados : dwijatama lajĕᶇ késahaṇḍèrèk sudaṙmmanipun, iṅgiḥ punika saᶇ kṛêṣṇa dwipayana wiyaśa. biliḥ wontĕn prakawis pṛêlu maṅka kaṅibu kapaṛĕṅaṅèṣṭi, pañjĕnĕṅanipun sahèstu ḍatĕᶇ sami sanalika. paṅandikanipun dèwi satyawati : laḥ putraniṅsun ƀiṣma kaᶇ linuwiḥ, yèn sira panuju iᶇ galiḥ, ṛĕsi mahu suñciptané. dèwi satyawati lajĕṅaṅèṣṭi putranipun, sanalika mahaṙṣi kṛêṣṇa dwipayana wiyaśa ḍatĕᶇ. kawontĕnaniᶇ kasaṅsaran dipun cariyosakĕn sadaya, wĕkasan dèwi satyawati muṇḍut pituluṅanipun. mahaṙṣi kṛêṣṇa dwipayana añagahi naṅiᶇ baḍé susuci rumiyin, daṅunipun satahun, saṙŧa ṅandika ḍatĕᶇ putri raṇḍa kĕkaliḥ : manawa iṅsun tĕka sawañci wañci pṛêlu ambaṅun turuniᶇ kadaṅiṅsun, sira nahana rasanira maraᶇ kuciwaniᶇ kawujudaniṅsun, amaṙgga iṅsun uga aṛĕp aṅgĕntur tapa kaṅgo kaluhuranira sakaroné. kados punapa tṛêñuhiᶇ paṅgalihipun dèwi satyawati nalika maṅarihariḥ putra mantu kaliḥ supados miturut sapamrayoginiᶇ saᶇ mahaṛĕsi, kaṅgé rumĕkṣa karahayonipun para kadaᶇ waṙgga. kawuniṅana saṛĕᶇ dèwi ambika pinaṅgiḥ saᶇ mahaṛĕsi prikṣa cĕmĕṅiᶇ pasuṙyyan, rikma gimbal abrit ambaranaᶇ kadi tĕmbaga, pañcĕṛĕṅiᶇ nétra tuwin gimbaliᶇ baréwokipun saᶇ mahaṛĕsi, saṅĕt ajrihipun, mila lajĕᶇ ṅĕṛĕmakĕn paniṅal ṅantos saparipuṙṇnaniᶇ kaṙyya. iṅkaᶇ makatĕn kadi anarik jiwaniᶇ tiyaṅiṅkaᶇ kaṙmmanipun nĕtĕpakĕn gĕsaṅipun wontĕn iᶇ duña ambadan waḍag wuta. iᶇ ṅriku saᶇ wiyaśa amĕca, biliḥ putranipun baḍé wuta wiwit lahir, iṅgiḥ punika saᶇ dritarastra, ratuniᶇ kurawa kaᶇ wuta. kawuniṅana dèwi ambalika, saṛĕᶇ prikṣa saᶇ mahaṙṣi maṛĕpĕki, sakalaṅkuᶇ kagĕt ṅantos pucĕt pasuṙyyanipun, pramila saṛĕṅapĕputra, kulitliᶇ pasuṙyyanipun pucĕt, sinuᶇ nama pāṇḍu, wṛêdinipun : pun pucĕt, iṅgiḥ punika iṅkaᶇ lajĕṅapĕputra para pāṇḍawa gaṅsal sami sudira iᶇ ranaṅgana, iṅkaṅuṅgul iᶇ palagan agĕᶇ. kaṙṣanipun dĕwi satyawati sagĕda jaṅkĕp tiga. naṅiᶇ dĕwi ambika punapadéné dèwi ambalika sami botĕn kadugi aṅlampahi, mila lajĕᶇ ṅaturakĕn paṛĕkan, darahiᶇ sudra, ḍatĕᶇ saᶇ mahaṛĕsi. paṛĕkan wahu botĕn amanaḥ ḍatĕṅawoniᶇ suwaṙṇninipun saᶇ mahaṙṣi, amuᶇ ṅèṅĕti luhuriᶇ paṅwasanipun, mila saṅĕt siḥ tuwin ƀĕktinipun, dados lajĕᶇ binaṙkkahan déniᶇ saᶇ mahaṛĕsi, tĕmbé baḍé apĕputra kakuᶇ pañjanmanipun déwaniᶇ ṅadil, kanamèkakĕn widura. saḍèrèk tiga, dritarastra, pāṇḍu, saṙŧa widura, punika iṅkaᶇ sami baḍé ṅĕkap bagéyanipun praṅagĕᶇ. putranipun dritarastra kalihan putranipun pāṇḍu punika kawontĕnanipun para satriya iṅkaᶇ sami amaṅun praᶇ wontĕn iᶇ tĕgalkuru. déné widura dados baṅbaᶇ paṅalum alum iᶇ kaprabonipun naréndra kaᶇ wuta punika.
aṅgènipun ƀiṣma aṅgĕmatèni ḍatĕᶇ putra titiga wahu kados putranipun piyambak, widada botĕn kiraᶇ satuṅgal punapa. kacariyos saṛĕᶇ para putra sāmpun wañcinipun kasinahu lajĕᶇ nĕdya sami anĕtĕpi kawajibanipun, iṅgiḥ punika sami maṅgulaᶇ wédđa saṙŧa olaḥ karosan miwaḥ kaprigĕlaniṅamaṅun yudđa. para putra winaraḥ titisiᶇ jĕmpariᶇ, awahana turaṅga, praᶇ gada, sikĕp pĕḍaᶇ miwaḥ tamèᶇ. lampaḥ lampahipun maṅrèḥ dipaṅga praᶇ, tuwin kawruḥ kasusilan, mahos babad tuwin cacriyosan kina, uŧawi caraṅaniᶇ saguᶇ piwulaᶇ, saṙŧa ḷĕbda ḍatĕᶇ surahosiᶇ wédđa dalasan paṅpaṅaniᶇ wédđa. dados para rajaputra mumpuni saliriᶇ kawruḥ saṙŧa ḷĕbĕt panampinipun. jĕṅandika samaṅké sami prikṣa bilihiᶇ jaman samantĕn, para nèm nèman sami maṅudi kawruhagami sinaṛĕᶇ kalihan kasusilan, punapadéné amaṅun karosan miwaḥ kaprigĕlan.
pāṇḍu kajumĕnĕṅakĕn naréndra, amaṙggi putra titiga wahu iṅkaᶇ pambajĕᶇ wuta. sakiᶇ pamrayoginipun ƀiṣma, dritarastra kaḍahupakĕn kalihan dèwi gandari, putrinipun naréndra iᶇ praja suwala, iṅgiḥ bak ayunipun swaṅkuni, iṅkaṅiᶇ tĕmbénipun adamĕl kaṭahiᶇ prakawis tumrap kulawaṙgganipun. lalampahanipun dèwi gandari punika dados dodoṅéṅan iṅkaᶇ sahé saṅĕt. makatĕn : saṛĕᶇ gandari miṛĕᶇ, biliḥ pacaṅanipun wuta, paniṅalipun lajĕᶇ kasérup piyambak (kasasapan iᶇ siñjaᶇ), wigatos sagĕda ṅrahosakĕn kasaṅsaran iṅkaᶇ sinaṇḍaᶇ déniᶇ baḍé priyanipun, saṙŧa sāmpun ṅantos sagĕd ṅrahosakĕn. pawèstri hiṇḍu sāmpun misuwur ƀĕktinipun ḍatĕᶇ priyanipun.
paṅaṅkahipun saᶇ ƀiṣma praƀu pāṇḍu baḍé kaḍahupakĕn kalihan dèwi parṭa (parṭa), putrinipun praƀu suṙyya, naréndraniᶇ baṅsa yadawa, iṅgiḥ punika kadaṅipun wasudéwa, sudaṙmmanipun śrī kṛêṣṇa. nalika kadamĕl sayĕmbara iṅkaᶇ kapiliḥ pāṇḍu, dados tĕtĕp kados paṅajĕṅajĕṅipun saᶇ ƀiṣma. saṛĕᶇ sāmpun sawatawis daṅu pāṇḍu kapikramèkakĕn maliḥ déniᶇ saᶇ ƀiṣma, aṅsal dèwi madri, saḍèrèkipun salya, naréndra iᶇ madura, minaṅka gaṙwwa panĕṅgak. watawis sacandra sakiᶇ kramanipun praƀu pāṇḍu iṅkaᶇ kapiᶇ kaliḥ, saᶇ praƀu lalana andon yudđa, kalampahan pintĕn pintĕn nagari iṅkaᶇ katĕlukakĕn, mila sakonduripun kalihan amboyoᶇ pèni pèni tuwin rajakaya pintĕn pintĕn.
saṛĕᶇ sāmpun ḷĕṛĕm sawatawis, praƀu pāṇḍu kaṙṣa bĕbĕḍak ḍatĕᶇ wana, saṙŧa akĕkuwu saḷĕbĕtiᶇ wana ṅantos sawatawis lami kalayan gaṙwwanipun.
satuṅgaliᶇ dintĕn, nalika praƀu pāṇḍu bĕbĕḍak aṅlampahi dosa ajĕmpariᶇ kidaᶇ, iṅkaᶇ baḍé aliron siḥ kalihan èstrinipun. amaṙggi praƀu pāṇḍu siṙṇna wĕlas asihipun, mila lajĕᶇ kahĕsotakĕn déniᶇ kidaᶇ : samaṅsa praƀu aṅraṅkul gaṙwwanipun sahèstu anĕmahi léna. sot iṅkaᶇ makatĕn adamĕl saṅsaranipun praƀu pāṇḍu, punika atĕgĕs pāṇḍu baḍé ḷĕstantun botĕn apĕputra ṅantos sasurutipun. praƀu pāṇḍu lajĕṅaṅlilakakĕn saguᶇ raja daṙbbèkipun, lumĕbĕt iᶇ wana kados gĕsaṅipun para ambaṅun tapa. déné gaṙwwanipun, dèwi parṭa, iṅkaṅapĕparap dèwi kuṇṭi, tuwin madri, sami aṇḍèrèk.
saṛĕᶇ sāmpun sawatawis lami, aṅgènipun ambaṅun tapa, praƀu pāṇḍu sakalaṅkuᶇ kumacèlu apĕputra, mila lajĕṅatĕtarosan kalihan dèwi kuṇṭi kadospundi aṅgènipun minaṅkani. dèwi kuṇṭi matur : iᶇ nalika takṣiḥ rara kĕña sariranipun sakalaṅkuᶇ ƀĕkti ḍatĕᶇ satuṅgaliᶇ mahaṛĕsi, kĕkasiḥ mahaṙṣi druwasa. saᶇ mahaṛĕsi wahu kaṛĕnan, tĕmahan lajĕṅamaraḥ mantra paṅgĕndamiᶇ déwa, iṅkaᶇ sagĕd aṅwontĕnakĕn putra. praƀu pāṇḍu ḍawuḥ ḍatĕᶇ kaᶇ gaṙwwa amatĕka mantra wahu muriḥ sagĕd apĕputra sakiᶇ pariṅiᶇ déwa. ḍawuhipun saᶇ praƀu ḍatĕᶇ kuṇṭi, supados aṅèṣṭiya dèwaniᶇ ṅadil (baṭara daṙmma, ñuwun anak jaḷĕr. kalampahan apĕputra sinuᶇ nama yuđiṣṭira. lajĕṅaṅèṣṭi déwaniṅaṅin iṅkaᶇ sakalaṅkuᶇ rosa, (baṭara wayu), kapariṅan putra pun ƀīma, sasāmpunipun punika aṅèṣṭi ratuniᶇ déwa, (baṭara indra), kapariṅan aṙjjuna. sakiᶇ ḍawuhipun pāṇḍu, dèwi kuṇṭi amaraha mantra wahu ḍatĕᶇ dèwi madri, mila ugi lajĕᶇ ṅèṣṭi dèwa kĕkaliḥ (aswin) kalampahan kapariṅan putra nama naṅkula tuwin sahadéwa, iṅgiḥ punika iṅkaᶇ lajĕᶇ sinĕbut pāṇḍawa, tĕgĕsipun pāṇḍuputra. sami pariṅiᶇ déwa : kadosdéné iṅkaᶇ sāmpun sami kasumĕṛĕpan wontĕn iᶇ bubuka, manawi iṅkaᶇ sakawan punika pañjanmanipun indra sakawan, saṙŧa sudaṙmmanipun ugi déwa. déné aṙjjuna punika pañjanmanipun ṛĕsi nara iṅkaṅasĕsilihindra tanaya.
satuṅgaliᶇ dintĕn praƀu pāṇḍu kasupèn ḍatĕᶇ sotiᶇ kidaᶇ, aṅuṅrum gaṙwwa panĕṅgak baḍé pinoṇḍoᶇ, dĕṛĕṅiᶇ kaṙṣanipun botĕn kéṅiᶇ dipun sayuti, katĕmahan lajĕᶇ séda. dèwi madri kalara lara anaṅisi iᶇ sacĕlakiᶇ layon, kuṇṭi éṅgal maṛĕpĕki. gaṙwwa kĕkaliḥ lajĕᶇ ṛĕbatan baḍé ṅatiṅalakĕn kasĕtyanipun, labuḥ palastra tumunturiᶇ priyanipun, wĕkasanipun madri iṅkaᶇ mĕnaᶇ, kĕdaḥ béla, amaṙggi sédanipun punika piyambakipun iṅkaᶇ rinaṅkul, sanalika wahu lajĕṅaṅèṣṭi palastra, déné putranipun kĕkaliḥ, kuṇṭi iṅkaᶇ kajibahaṅgulawĕṇṭaḥ, saṙŧa paṅṛêṅkuhipun dèwi kuṇṭi botĕn béda kalihan para putranipun piyambak, nalika wahu kaṭaḥ para ṛĕsi iṅkaᶇ sami ḍatĕᶇ, lajĕṅaṅiriṅakĕn kuṇṭi kalihan para putra gaṅsal ḍatĕṅastinapura, kapasrahakĕn ḍatĕᶇ dritarastra tuwin saᶇ ƀiṣma, punapadéné iṅastinapura lajĕṅadamĕl sasaji sahupakaṙttiniᶇ pamiwahan sédanipun praƀu pāṇḍu.
añaṛĕṅi lalampahan iᶇ ṅiṅgil, dritarastra anugrahani ḍatĕᶇ gaṙwwanipun, sakiᶇ dayaniᶇ nugraha, dèwi gandari lajĕṅapĕputra satus, kalihan putri satuṅgal, iṅkaᶇ pambajĕᶇ sinuᶇ nama đuṙyyudana, miyosipun nuṅgil sadintĕn kalihan ƀīma. iᶇ dintĕn wahu kaṭaḥ cipta sasmitaniᶇ piyawon kados ta : prahara agĕᶇ, griya kabĕsmi, sima, andaka, sagawon ajag, tuwin sanès sanèsipun baṅsaniᶇ kéwan wana iṅkaᶇ sami kĕraḥ saṙŧa ambahuᶇ. amaṙggi biliḥ tiyaᶇ runtut gĕsaṅipun kalihan kodrat kaṅasorasor tamtu biṅaḥ, naṅiᶇ naṅis manawi manuṅsa kataman panaṇḍaᶇ. bayi iṅkaᶇ nĕmbé lahir punika tinakdir baḍé dados paṅrisakiᶇ kulawaṙgganipun, naṅiᶇ dritarastra botĕn sagĕd kawĕdal pĕpèṅĕtipun amaṙggi pañjĕnĕṅanipun sakalaṅkuᶇ siḥ ḍatĕᶇ putra, mila tansaḥ kahuguᶇ, tĕmahan adamĕl prihatos tuwin kapitunanipun, kasupèn biliḥ pañjĕnĕṅanipun wahu naréndra, kawajiban rumĕkṣa iᶇ tiyaᶇ sanagari, tuwin minaṅka sudaṙmmanipun tiyaṅiṅkaᶇ sami wontĕn iᶇ wĕwĕṅkonipun.
lahiripun đuṙyyudana punika kaṅgé saraṇaniᶇ para déwa, aṅgènipun baḍé aṅgĕlar piwulaᶇ luhur ḍatĕṅiᶇ duña, iṅgiḥ punika tumrap sawaṙṇniniᶇ prakawis iṅkaᶇ sāmpun winaṅun déniᶇ watakipun iᶇ gĕsaṅiṅkaᶇ sāmpun kapĕṅkĕr. đuṙyyudana linaṅkuᶇ karosanipun, kĕndĕl tuwin limpat ḍatĕṅagami, saṙŧa kaṭaḥ pambudidayanipun kaṅgé kawajibaniᶇ kaprabonipun, anaṅiᶇ pañjĕnĕṅanipun wahu sakalaṅkuᶇ muṙkka, paṅajĕṅajĕṅipun : aku bisowa linuwiḥ, aku kapéṅin dadi ratu, paṅaṛĕp aṛĕpku kabèhiku kawĕṅkuwa déniṅaku. makatĕn wahu paṅajapipun, mila sabĕn wontĕn tiyaṅiṅkaṅaṅuṅkuli sariranipun lajĕᶇ rumahos saṅsara, kabĕkta sakiᶇ haṙddanipun, makatĕn punika kaḷĕpatan iṅkaᶇ sāmpun linampahan, jalaran yuđiṣṭira punika laṅkuᶇ sĕpuḥ tinimbaᶇ đuṙyyudana, pramila yuđiṣṭira iṅkaᶇ katĕtĕpakĕn paṅran dipati, éwadéné đuṙyyudana ugi kahaṅgĕp gaḍaḥ warisan kaprabon.
para pāṇḍawa tuwin para putranipun praƀu dritarastra, sami nuṅgil paṅaṅkaḥ, déné ƀīma iṅkaᶇ linaṅkuᶇ karosanipun, saṙŧa sagĕd saṅĕt ambéda, tansaḥ damĕl jalaraniᶇ cacoṅkrahan wontĕn iṅkaᶇ binantiᶇ, kurawa sadaśa cinĕpĕᶇ lajĕᶇ kaḷĕḷĕbakĕn iᶇ toya, ṅantos satĕṅaḥ pĕjaḥ. manawi kurawa sami mènèk wit witan pṛêlu ṅuṇḍuḥ wowohan, witipun lajĕᶇ kabĕḍol, tĕmaḥ lajĕᶇ sami ḍawahiᶇ siti. sanadyan sāmpun dipun èṅĕtakĕn, sarèhniᶇ piyambakipun ṛĕmĕn mamarahi, mila kĕdaḥ kapisahaṅgènipun dodolanan, saṙŧa sāmpun ṅantos aṅladaki. naṅiᶇ sāmpun sami andugi bilihiṅkaᶇ makatĕn punika tĕwaḥ sakiᶇ piyawon, botĕn, sadaya wahu amuᶇ baḍé bibiṅaḥ. laré laré iṅkaᶇ rosa asriᶇ sami pados mĕṅsaḥ, amaṙggi baḍé prikṣa ḍatĕᶇ karosanipun, đuṙyyudana saṅĕt ulap ḍatĕᶇ karosanipun ƀīma, mila gaḍaḥ paṅaṅkaḥ baḍé pinĕjahan, kayĕktèn lajĕṅadamĕl suyasa sapiṅgiriᶇ lèpèn gaṅga kaṅgé paléṅgaran sabĕn maṅsa bĕntèr, saṙŧa lajĕṅañuruhi para pāṇḍawa baḍé kahajak ƀujana. iᶇ saḷĕbĕtipun andrawina, đuṙyyudana katiṅal prayogi saṅĕt aṅgènipun amoᶇ tamu, naṅiᶇ ƀīma kasĕgaḥ déniᶇ tĕtĕḍan iṅkaᶇ sāmpun kadékékan wisa déniᶇ đuṙyyudana piyambak, saparipuṙṇnaniṅaṅgènipun sami ƀujana, para rajaputra sami siram iᶇ lèpèn, déné ƀīma wiwit karahos dayaniᶇ wisa, lajĕṅañjuṅkĕp iᶇ siti. iᶇ nalika para kadaṅipun sami ḷĕṛĕm wontĕn iᶇ suyasa adi wahu, đuṙyyudana ṅantuni, saṙŧa nalika ƀīma ḍawaḥ kaḷĕṅĕr, éṅgal kataṅsulan iᶇ oyodiᶇ kakajĕṅan, lajĕᶇ kacĕmpluṅakĕn iᶇ lèpèn, ƀīma siḷĕm, ṅantos dumugi karatonipun takṣaka raja, iṅkaṅasĕsiliḥ praƀu naga, mila lajĕᶇ kacakot, wisaniᶇ naga kawawa añabarakĕn wisaniᶇ tutuwuhan iṅkaᶇ kadèkèk iᶇ tĕtĕḍan, mila ƀīma lajĕṅèṅĕt, oyod iṅkaṅambaḷĕbĕd iᶇ sariranipun kinirigakĕn rantas sadaya, saṙŧa mrawasa sawĕr wahu, iṅkaᶇ lajĕᶇ sasambat ḍatĕᶇ ratunipun praƀu wasuki. iṅantawisipun para takṣaka raja, wontĕn satuṅgal luluhuripun ƀīma sakiᶇ kaṅibu. sakiᶇ pañuwuniᶇ luluhuripun, ƀīma pinaṛĕṅakĕn ṅombé uñjuk uñjukanipun para déwa iṅkaṅanĕwahakĕn paṅwasa. watawis woluᶇ dintĕn ƀīma mantuk pinaṅgiḥ kalihan para kadaᶇ tuwin kaṅibu iṅkaᶇ sakalaṅkuᶇ prihatos, ƀīma ñariyosakĕn pandamĕlipun đuṙyyudana. anaṅiᶇ sakiᶇ pamrayoginipun widura saṙŧa yuđiṣṭira, ƀīma sāmpun ṅantos aṅgigatakĕn đuṙyyudana, malaḥ sanadyan đuṙyyudana ṅlajĕṅakĕn panaṅsayanipun ḍatĕᶇ ƀīma sakadaṅipun, ugi sāmpun damĕl punapa punapa. anaṅiᶇ kasahénanipun pāṇḍawa botĕn anĕḍasi tumrap pun đuṙyyudana, malahaṅgèniᶇ mĕṅsaḥ ḍatĕᶇ pāṇḍawa saya matambaḥ tambaḥ.
iᶇ wĕkdal punika saᶇ praƀu aṅgaliḥ manawi para putra botĕn anambut pakaṙyyan, tamtu kiraᶇ prayogi, kados limrahipun laré laré iṅkaᶇ botĕn gaḍaḥ pandamĕlan, mila lajĕᶇ kapuruhitakakĕn ḍatĕᶇ satuṅgaliᶇ guru nama kṛêpa, supados kawulaᶇ olaḥ dadamĕl, wĕkdal samantĕn kṛêpa kapoṇḍokakĕn satuṅgaliᶇ ƀrāhmaṇa, akĕkasiḥ droṇa, kapṛênahipénipun kṛêpa. ƀrāhmaṇa droṇa punika putraniᶇ mahaṙṣi baratwaja, nalika wontĕn asramanipun kaᶇ rama, gaḍaḥ mitra putranipun praƀu prasata, asma drupada, wigatos puruhita ḍatĕᶇ saᶇ mahaṛĕsi baratwaja, dados nuṅgil puruhitan kalihan droṇa. ƀrāhmaṇa droṇa linaṅkuᶇ kasagĕdanipun sikĕp dadamĕl, punapadéné kapariṅan saliriᶇ dadamĕl déniᶇ putranipun baṭara brigu, saṙŧa winĕjaᶇ wawadosiᶇ maṅrèḥ dadamĕl, saṛĕᶇ katilar déniᶇ putranipun brigu, droṇa nĕdya maṙttuwi drupada, mitranipun lami iṅkaᶇ samaṅké sāmpun jumĕnĕᶇ nāŧa iᶇ nagari pañcala. dupi kapaṅgiḥ droṇa takṣiḥ lastantun kados limrahipun tiyaᶇ ḍatĕᶇ mitranipun iṅkaᶇ saṅĕt dipun tṛêsnani. anaṅiᶇ praƀu drupada, amaṙggi sakiᶇ kaprabon miwaḥ paṅwasanipun, ambĕkipun lajĕᶇ kumaluṅkuᶇ, waṅsulanipun ladak : punapa naréndra kalampahan amĕmitran kalihan tiyaᶇ papariman, tuwin tiyaṅiṅkaᶇ sanès ratu botĕn sagĕd mimitran kalihan satuṅgaliᶇ naréndra. paṅandika makatĕn wahu iṅkaᶇ baḍé ṅwontĕnakĕn kasaṅsaran waṙṇni waṙṇni ḍatĕᶇ sariranipun, droṇa késaḥ kalihan botĕn wicantĕn punapa punapa, sĕdyanipun baḍé ḍatĕṅastinapura, iᶇ griyaniṅipénipun, iṅgiḥ punika kṛêpa. wontĕnipun iᶇ ṅriku, aswatama putranipun ƀrāhmaṇa droṇa ambiyantu kṛêpa aṅgènipun mulaᶇ ḍatĕᶇ para rajaputra.
nuju satuṅgiliᶇ dintĕn, nalika para rajaputra sami lalaṅĕn jor, gĕmbuṅipun kacĕmpluṅiᶇ sumurasat, para rajaputra botĕn wontĕn iṅkaᶇ sagĕd aṅĕntas, kapinujon iᶇ sacĕlakipun ṅriku wontĕn ƀrāhmaṇa laṅkuᶇ, kahaturan supados aṅĕntasna gĕmbuṅipun, ƀrāhmaṇa wahu lajĕṅañawatakĕn susupénipun ḍatĕᶇ gĕmbuṅiᶇ saḷĕbĕtiᶇ sumur, gĕmbuᶇ kahĕntas saraṇa jinĕmpariᶇ rumput, déné susupé saraṇa jĕmpariᶇ. para rajaputra sakalaṅkuᶇ kagawokan, mila sami kapiluyu nĕdya puruhita. naṅiᶇ para rajaputra kahaturan pinaṅgiḥ saᶇ ƀiṣma, lajĕᶇ ñariyosna sadaya punapa iṅkaᶇ sāmpun kalampahan, maṅka saᶇ ƀiṣma wĕkdal punika pinuju kèmĕṅan iᶇ galiḥ, aṅgènipun pados guru iṅkaᶇ sayogi dados gurunipun para rajaputra wahu, mila saṛĕᶇ rajaputra matur kaṭaḥ kaṭaḥ, saᶇ ƀiṣma lajĕṅandugi manawi punika ƀrāhmaṇa droṇa.
sanalika wahu saᶇ ƀiṣma gupuḥ gupuḥ maṅgihi saṙŧa lajĕṅaṅirid ƀrāhmaṇa droṇa ḍatĕᶇ saḷĕbĕtiᶇ pura. droṇa ñariyosakĕn lalampahanipun, saᶇ ƀiṣma sakalaṅkuᶇ biṅaḥ déné para rajaputra maṅgiḥ guru iṅkaᶇ prayogi. ƀiṣma pratéla manawi para rajaputra astinapura nĕdya kapuruhitakakĕn iᶇ piyambakipun.
wĕkdal para rajaputra sāmpun sami maṛĕk iᶇ ṅaṙṣanipun, droṇa pratéla manawi iᶇ batosipun isi paṅajĕṅajĕᶇ, mila rajaputra lajĕᶇ kapuriḥ prasĕtya, bilihiᶇ tĕmbé sāmpun saṙwwa widagda sakriḍaniᶇ dadamĕl, kĕdahambiyantu sĕdyanipun wahu. sadaya sami kèndĕl kémawon, amuṅaṙjjuna iṅkaᶇ saṅgĕm baḍé aṅlampahi, manawi piyambakipun sagĕd, punapadéné saḷĕbĕtipun dados siswa, katiṅal ƀĕkti saṅĕt ḍatĕᶇ gurunipun, pramila dados siswa piniliḥ saṙŧa sinihan.
wañci sontĕn nalika aṙjjuna nĕḍa, dilahipun pĕjaḥ maṙggi katĕmpuhiṅaṅin, éwadéné aṅgènipun nĕḍa dipun lajĕṅakĕn kalihan pĕtĕṅan, amuᶇ sakiᶇ dayaniᶇ paṅulina, aṅgènipun muluk wahu, iᶇ ṅriku aṙjjuna ciptanipun lajĕṅèṅĕt dayaniᶇ paṅulina. wiwit titimaṅsa punika pāṇḍuputra iṅkaᶇ rosa wahu lajĕᶇ wiwit sinahu añjĕmpariṅiᶇ wañci dalu. dĕṛĕᶇ saha katabĕrènipun wahu adamĕl ḷĕganiᶇ gurunipun, amuᶇ ñumĕṛĕpi prakawis rèmèḥ kalamaṅsa kéṅiᶇ jĕṅandika tumrapakĕn iṅkaᶇ pṛêlu pṛêlu, kados kawontĕnanipun aṙjjuna.
kaṭaḥ para putraniᶇ naréndra iṅkaᶇ nĕdya puruhita ḍatĕᶇ droṇa, iṅantawisipun para naṙppaputra wahu wontĕn satuṅgal naminipun ékalaya, putraniᶇ naréndra iᶇ praja nisadḍa, punika turunipun baṅsa asor, droṇa botĕn purun nampèni pañiswanipun saᶇ ékalaya, awit droṇa botĕn baḍé mulaᶇ kawruhañjĕmpariᶇ tuwin ĕmpaniᶇ mantra saṙŧa dayaniᶇ cipta, kajawi ḍatĕᶇ tĕḍakiᶇ baṅsa luhuriṅkaᶇ sāmpun sĕmaṅgĕm aṅlilahakĕn gĕsaṅipun minaṅka pituwas aṅgènipun winulaᶇ. sanadyan botĕn tinampèn, ékalaya botĕn nĕpsu, mĕkṣa añuṅkĕmi padanipun droṇa, sasāmpunipun ṅaras pada, lajĕᶇ késaḥ ḍatĕṅiᶇ wana. sadumuginiᶇ wana droṇa dipun ṛĕca kadamĕl sakiᶇ ḷĕmpuᶇ, kapuṇḍi puṇḍi kadidéné gurunipun, saṙŧa lajĕṅaṅgĕgulaᶇ kaprigĕlaniᶇ sikĕp dadamĕl, kalampahan linaṅkuᶇ kasagĕdanipun nandukakĕn dadamĕl, amaṙggi sakiᶇ saṅĕt suṅkĕm ḍatĕᶇ gurunipun saha ƀĕkti ḍatĕᶇ sĕdyanipun, satuṅgaliᶇ dintĕn, nalika para rajaputra astinapura ambĕbĕḍag ḍatĕṅiᶇ wana, sakalaṅkuᶇ gawok aniṅali tarampil tuwin titisipun aṅgèniᶇ ékalaya añjĕmpariᶇ. para rajaputra cariyos ḍatĕᶇ droṇa punapa iṅkaᶇ sāmpun dipun sumĕṛĕpi, sanalika droṇa lajĕᶇ ḍatĕṅiᶇ wana kaḍèrèkakĕn aṙjjuna. saṛĕᶇ saᶇ ékalaya prikṣa bagawan droṇa ḍatĕᶇ, éṅgal mapakakĕn lajĕᶇ maṅuswa pada, ḷĕṅgahaṅapurañcaṅaṅĕntosi ḍawuḥ. paṅandikanipun bagawan droṇa : laḥ sénapati linuwiḥ, yèn kapara ñata sira iku siswaniṅsun, mara amisuṅsuṅa gurunira. ékalaya sagaḥ baḍé ṅaturakĕn punapa iṅkaᶇ dados pamuṇḍutipun, aturipun : amaṙggi iᶇ ṅriki botĕn wontĕn punapa punapa, mila botĕn amisuṅsuṅiᶇ gurunipun, waṅsulanipun droṇa : ékalaya, yèn tĕmĕn sira nĕdya misuṅsuᶇ, iṅsun muṇḍut jĕmpoliᶇ taṅanira tĕṅĕn, wĕkdal ékalaya miṛĕᶇ ḍawuhiᶇ gurunipun surahos muṇḍut jĕmpolipun minaṅka pituwas aṅgènipun winulaᶇ, éṅgal aṅiris jĕmpolipun, awit sāmpun prasĕtya botĕn baḍé cidra, saha anĕtĕpi sasaṅgĕmanipun, mila botĕn raṅu raṅu maliḥ, kalihan pasĕmon iṅkaᶇ mrataṇḍani biṅahiᶇ manaḥ, aṅgènipun aṅĕṭok jĕmpolipun, lajĕᶇ kahaturakĕn.
prakawis panĕḍanipun droṇa makatĕn wahu limrahipun tiyaᶇ sami amastani manawi awrat saṙŧa pĕḍĕs, anaṅiṅiṅkaᶇ makatĕn awawaton piwulaᶇ kaᶇ luhur. tiyaᶇ kalahirakĕn punika mĕṣṭi laras kalihan pandamĕl tuwin ciptanipun iᶇ gĕsaṅiṅkaᶇ sāmpun kapĕṅkĕr, dados babadanipun punika sapéraṅaniᶇ kaṙmmanipun, tiyaᶇ botĕn kéṅiᶇ ṅuṇḍuḥ kabĕgjan iṅkaᶇ dèrèᶇ maṅsa, iṅgihiṅkaᶇ botĕn runtut kalihan badanipun waḍag, kĕkiraṅanipun punika kĕdaḥ tinampi kalihan sabar ṅantos sarisakipun, saṙŧa ṅantos dipun wĕṅani kontĕn, ékalaya botĕn purun aṅĕntosi, wohiṅawisan kahuṇḍuḥ kalihan kakĕñcĕṅaniᶇ manaḥ, iṅkaᶇ dèrèᶇ matĕṅ, mila badanipun iṅkaᶇ dosa wahu kaṅgé ñahuri sambutanipun, anaṅiᶇ sihipun ḍatĕᶇ guru, iṅkaṅaṅĕbaki batosipun, punika samapun linampahan kalihan kasabaran, saṙŧa kaṇṭi kĕkĕñcĕṅaniᶇ kajĕṅipun, sadaya pandamĕlipun wahu pakaṅsal tumrap piyambakipun wontĕn iṅalam luhur, saha kéṅiᶇ tinamtokakĕn bilihiᶇ tĕmbé piyambakipun baḍé kasĕmbadan sapaṅajĕṅajĕṅipun, sanadyan wontĕn iṅalam waḍak pisan.
iᶇ satuṅgiliᶇ dintĕn ƀrāhmaṇa droṇa nĕdya andadar kasagĕdaniᶇ para siswa, mila adamĕl pĕkṣi pipiṇḍan kahéñcokakĕn wontĕn iᶇ paṅiᶇ kajĕᶇ kaṅiṅgil, ḍawuḥ ḍatĕᶇ para siswa supados gĕntos gĕntos añjĕmpariᶇ pĕkṣi pipiṇḍan wahu. iṅkaᶇ rumiyin piyambak yuđiṣṭira, gaṇḍéwa pinĕṇṭaᶇ, naṅiᶇ saḷĕbĕtipun aṅiñcĕᶇ droṇa pitakèn : punapa iṅkaᶇ katiṅalan aṅgèr, punapa jĕṅandika pritsa ḍatĕᶇ wit witan, kula tuwin para kadaᶇ. yuđiṣṭira matur : biliḥ sadaya sami katiṅalan, nalika wahu droṇa lajĕᶇ wicantĕn : sāmpun kalajĕṅakĕn anisiha kémawon, amaṙggi tamtu ḷĕpat aṅgèn jĕṅandila jĕmpariᶇ. makatĕn ugi para naṙppaputra sanès sanèsipun, wĕkasan aṙjjuna dipun puriḥ majĕᶇ, droṇa lajĕᶇ pitakèn kados iṅkaᶇ sāmpun sāmpun, waṅsulanipun aṙjjuna : iṅkaᶇ kula sumĕṛĕpi amuᶇ pĕkṣinipun, sanèsipun botĕn wontĕn iṅkaᶇ katiṅalan, droṇa wicantĕn maliḥ kalihan mèsĕm, manawi iṅkaᶇ katiṅalan amuᶇ pĕkṣinipun, suwawi kapratélakna. aturipun aṙjjuna iṅkaᶇ tansahaṅatos atos : iṅkaᶇ kula sumĕṛĕpi amuᶇ śirahipun, déné badanipun botĕn katiṅalan, droṇa lajĕᶇ maṅatag kalihan sĕnĕṅiᶇ manaḥ : suwawi kaḷĕpasna, aṅgèr.
suwawi sami katiṅalana, iṅgiḥ makatĕn wahu kawontĕnaniᶇ kagunan iṅkaᶇ sami kita gayuḥ. bilihijĕṅandika aṅiñcĕᶇ salaḥ satuṅgaliᶇ lésan, maṅka jĕṅandika takṣiḥ prikṣa ḍatĕᶇ kawontĕnan sanès sanèsipun, punika mrataṇḍani bilihaṅgèn jĕṅandika aṅiñcĕᶇ wahu dèrèᶇ goloᶇ, cipta andika kaklĕmpakna ḍatĕṅiṅkaᶇ nĕdya jĕṅandika jĕmpariᶇ. manawi jĕṅandika baḍé sinahu prakawis kawruḥ pétaᶇ, jĕṅandika sāmpun ṅantos mahèlu ḍatĕᶇ saḍéṅahiṅkaᶇ wontĕn sajawiniᶇ kamar, uŧawi ḍatĕᶇ kañca andika iṅkaᶇ sami cĕlak, cipta andika kaklĕmpakna ḍatĕᶇ cacahiṅkaᶇ kasĕrat déniᶇ guru wontĕn iᶇ bor, balabag pamulaṅan sanès sanèsipun sāmpun karahosakĕn.
lami lami para naṙppaputra sāmpun ḷĕbda aṅgènipun puruhita, mila baḍé sami dinadariᶇ kaprigĕlanipun, saṙŧa kaṅgé titiṅalan, iᶇ dintĕn iṅkaᶇ sāmpun katamtokakĕn, sahisiniᶇ ḍatulaya astina, punapadéné tiyaᶇ sanagari sami ḍatĕṅaniṅali, aṙjjuna iṅkaᶇ katiṅal laṅkuᶇ piyambak, kados pṛêlu jĕṅandika sami ñumĕṛĕpi, iṅkaᶇ kaṅgé andadar : iṅgiḥ punika lésan kawujudakĕn wraha tosan kalampahakĕn, aṙjjuna aṅgènipun jĕmpariᶇ gaṅsal kalampahakĕn sapisan, sadaya sami méñcok iᶇ caṅkĕmiᶇ wraha. saparipuṙṇnaniṅaṅgènipun dinadar, tiyaᶇ niṅali miṛĕᶇ suwantĕn gumuruḥ, botĕn watawis daṅu katiṅalan wontĕn satuṅgaliᶇ prajurit nénéman nama kaṙṇna, iṅkaᶇ baḍé kaṭaḥ dodoṅéṅaniᶇ lalampahanipun iᶇ sĕrat punika. kaṙṇna punika ugi siswanipun droṇa, saṙŧa kawistara satimbaᶇ kalihan aṙjjuna. iᶇ ṅriku kaṙṇna adamĕl kados iṅkaᶇ sāmpun dipun solahakĕn déniṅaṙjjuna, sasāmpunipun kĕkalihipun wahu lajĕᶇ sami ajĕṅajĕṅan baḍé abandayudđa. iᶇ ṅriku kṛêpa majĕᶇ wigatos baḍé anĕtĕpakĕn uṅĕliᶇ wawaton, wicantĕn sora : mratélakakĕn kulawaṙgganipun aṙjjuna, wĕkasan lajĕᶇ pitakèn ḍatĕᶇ mĕṅsahipun, piyambakipun punika kaḷĕbĕt goṅan uŧawi kasta punapa, muriḥ kasumĕṛĕpan iᶇ tiyaᶇ kaṭaḥ. kaṙṇna katiṅal pucĕt, naṅiᶇ đuṙyyudana lajĕᶇ ṅadĕg iṅantawisipun kaṙṇna kalihan aṙjjuna, saṙwwi ṅandika makatĕn : manawi iṅkaᶇ kéṅiᶇ mĕṅsahaṙjjuna punika katamtokakĕn amuᶇ tĕḍakiᶇ naréndra, prayogi, samaṅké kaṙṇna kula jumĕnĕṅakĕn naréndra. kaṙṇna winiwaha dados naréndra wontĕn iᶇ praja aṅga, saṙŧa prajañji mimitran kalihan đuṙyyudana iṅkaᶇ sāmpun aṅgañjar kaprabon iᶇ piyambakipun, sanalika wahu wontĕn kusir sĕpuhiṅkaᶇ galoyoran lampahipun kapapagakĕn déniᶇ kaṙṇna, iṅkaᶇ lajĕᶇ maṅraṅkul kados satataniᶇ bapa iṅkaṅaṅraṅkul anakipun, saṛĕᶇ ƀīma prikṣa lajĕᶇ mañcolot majĕᶇ kalihan sĕmu runtik, tuwin aṅéraᶇ éraᶇ ḍatĕᶇ kaṙṇna, biliḥ kaṙṇna punika sutaniᶇ kusir, mila botĕn satimbaṅamĕṅsaha aṙjjuna iṅkaᶇ tétéla tĕḍakipun naréndra. sanalika wahu đuṙyyudana ugi lajĕᶇ malumpat majĕᶇ saṙwwi wicantĕn, surahos aṅréñcaṅi mitranipun, anaṅiᶇ katuṅka siṛĕpiᶇ suṙyya, tiyaᶇ niṅali sami bibaran, mila iṅkaᶇ sami pasulayan botĕn sagĕd kaḷĕkṣaṇan, dados aṙjjuna tuwin kaṙṇna ḷĕstantun sami maṅunĕg unĕg, anèḥ saṅĕt pitakénan punika, déné dèrèᶇ naté wontĕn jawaban iṅkaᶇ damĕl pamaṛĕm.
samaṅké sāmpun dumugi maṅsanipun droṇa tampi pituwas aṅgènipun sāmpun aṅajar sawaṙṇniniᶇ kagunan, mila para siswanipun iṅkaᶇ sāmpun sami sawéga baḍé mañjiᶇ paraméyaniᶇ duña, punika sami dipun kaḷĕmpakakĕn, wicantĕnipun droṇa : drupada ratu iᶇ pañcala, kacĕpĕṅa wontĕn madyaniᶇ papraṅan, lajĕᶇ kapasrahna iᶇ kula, punika pituwas iṅkaṅagĕᶇ piyambak tumrapiᶇ kula.
iᶇ nalika wahu para naṙppaputra lajĕᶇ sami paṅkat, kurawa punapadéné pāṇḍawa sami pĕpĕraṅan kalihan drupada. para kurawa gĕntos gĕntos kaliṇḍiḥ déniᶇ drupada, anaṅiṅaṙjjuna kalayan para kadaṅipun lajĕᶇ majĕᶇ praᶇ, wĕkasan drupada kapikut, saṙŧa lajĕᶇ kapasrahakĕn iᶇ gurunipun. wicantĕnipun droṇa ḍatĕᶇ mĕṅsahipun iṅkaᶇ sāmpun katawan botĕn pisan asaraṇa tĕmbuᶇ wĕṅis, malahadamĕl tĕntṛêmiᶇ manaḥ : sanadyan samĕṅko sira wus kacĕkĕl déniᶇ muṅsuhira, sira aja ñumĕlaṅké uripira, apa sira samĕṅko isiḥ gĕḷĕm mimitran lan iṅsun sasāmpunipun muṅĕl makatĕn, droṇa lajĕᶇ mèsĕm kalihan wicantĕn maliḥ : ḍuḥ naréndra kaᶇ sudira iᶇ ranaṅgana, aja ñumĕlaṅaké uripira, iṅsun iki ƀrāhmaṇa, dadi mĕṣṭi aṅĕguṅaké paṅakṣama, lan manèḥ : o babaṇṭèṅiᶇ para satriya wĕlas asihiṅsun maraᶇ jĕnĕᶇ sira tansaḥ tumuwuḥ babaṛĕṅan lan umuriṅsun, amaṙgga iṅsun lan sira ṅuni wus paḍa tutuṅgalan anèᶇ pratapaniᶇ woṅatuwaniṅsun, yahiku iᶇ nalika paḍa puruhita, mulané : praƀu, iṅsun jaluk maraᶇ sira mara paḍa ṅlĕstarèkaké mimitran, déné kaᶇ minaṅka sihiᶇ pawoᶇ mitra, saparoniᶇ prajanira dak lilahaké maraᶇ sira manèḥ, amaṙgga iᶇ ṅuni sira pratéla, kajaba para naréndra ora bisa mimitran lan sawijiniᶇ ratu, iku sababé gon iṅsun ṅaṇḍĕk prajanira saparo. sira aṅratonana tlataḥ praja sakiduliᶇ bagirati (kali gaṅga) déné iṅsun kaᶇ ṅratoni praja saloriᶇ kali gaṅga : ḍuḥ naréndraniᶇ praja pañcala, manawa sira panuju, sabañjuré sira aṅaṅgĕpa mitra maraṅiṅsun.
pandamĕlipun droṇa makatĕn wahu amuṅamaṅsulakĕn pañamahipun drupada iṅkaᶇ sakalaṅkuᶇ siya siya ḍatĕᶇ piyambakipun, anaṅiᶇ saraṇa lampahiṅkaᶇ prayogi.
<ⅳ aṅgènipun para pāṇḍawa andon lalana miwaḥ kalaṅkuṅanipun.
saṛĕᶇ sāmpun diwasa, saṙŧa rajaputra wahu kawistara biliḥ sudira iᶇ ranaṅgana, sakiᶇ kapaṛĕṅipun praƀu dritarastra, yuđiṣṭira ginaḍaᶇ baḍé kagĕntosakĕn, aṅgènipun misuḍa ḍatĕᶇ yuđiṣṭira wahu mawi sĕrat kĕkañciṅan, kados iᶇ ṅaṇḍap punika : maṙgga saka kapintĕrané, kasabarané,bĕcik lan ṅĕblaké atiné, saṙŧa maṙgga saka luhuré ambĕké, mula sun gaḍaᶇ bakal gumanti.
botĕn antawis daṅu sakiṅaṅgènipun winiwaha, yuđiṣṭira sutanipun dèwi kuṇṭi, tansaḥ kahayoman déniṅutaminiᶇ pambĕkanipun, mila lampaḥ lampahaṅgènipun anindakakĕn pandamĕlan saṙŧa titinipun ḍatĕᶇ kawajiban kados kaᶇ rama. déné para kadaᶇ sami maṙṣudi kalaṅkuṅan, saṙŧa ṅaṅkaḥ baḍé amiyarakĕn jajahan, anaṅiᶇ kakĕndĕlanipun para pāṇḍawa wahu anĕwahakĕn sumĕlaṅipun praƀu dritarastra, ṅantos botĕn sagĕd saré, lajĕᶇ nĕdya anandukakĕn piyawon.
para putranipun pāṇḍu sami sugiḥ, tiyaṅisiniᶇ praja astina sami siḥ, saṙŧa aṅaji aji, déné para ari sakawan pisan sakalaṅkuᶇ ƀĕkti ḍatĕᶇ kadaṅipun sĕpuḥ, ṅantos praƀu dritarastra rumahos, biliḥ sariranipun punapadéné para putranipun sami kasiṅkur, pramila lajĕṅanimbali satuṅgaliᶇ nayaka nama kanika, kapuṇḍutan pamrayogi. minaṅka atur waṅsulanipun kanika, ñariyosakĕn dodoṅéṅan iṅkaᶇ pratitis saṅĕt, naṅiᶇ sakalaṅkuṅaṅgĕgirisi. cariyosipun : iᶇ ṅuni wontĕn satuṅgaliᶇ sagawon ajak, maṅgèn wontĕn iᶇ wana tatuṅgilan kalihan mitranipun sakawan : tikus, blacan, gogor tuwin sima. iᶇ satuṅgaliᶇ dintĕn sĕgawon ajak wahu kapéṅin amaṅsa dagiṅiᶇ kidaṅiṅkaᶇ pinuju lumajĕṅiᶇ sacĕlakipun, mila lajĕᶇ sañjaᶇ ḍatĕᶇ tikus, manawi kidaᶇ pinuju tiḷĕm lajĕᶇ kakrikitana tracakipun, déné manawi sāmpun réñcok lajĕᶇ katubruka déniᶇ sima. sasāmpunipun kalampahan makatĕn, sadaya lajĕᶇ sami baḍé adus, sĕgawon ajag kapuriḥ tĕṅga baṭaṅiᶇ kidaᶇ. kacariyos iṅkaᶇ rumiyin piyambak waṅsulanipun sima, iᶇ ṅriku lajĕᶇ dipun pakakakĕn déniᶇ sagawon ajak kalihan pratéla, manawi tétélanipun iṅkaᶇ sagĕd naṅsaya rumiyin ḍatĕᶇ kidaᶇ punika pun tikus, dados sima punika aṅsalipun tĕḍa sakiᶇ pituluṅanipun tikus. sima katĕtaṅi piyaṅkuhipun, mila lajĕᶇ késaḥ pṛêlu baḍé ṅupaya maṅsan iṅkaᶇ botĕn sakiᶇ pituluṅaniᶇ liyan. sapĕṅkĕripun sima, pun tikus ḍatĕᶇ, sagawon ajag pratéla supados lajĕᶇ késaḥ, amaṙggi blacan rahosan baḍé nĕḍa ḍatĕᶇ piyambakipun. gogor lajĕᶇ késahamaṙggi dipun cariyosi biliḥ sima ṅiñcim iñcim piyambakipun, déné blacan ugi lajĕᶇ sumiṅkir saṛĕᶇ sagawon ajag pratéla manawi piyambakipun mĕntas pañcakara kalihan katiganipun wahu, saṙŧa sāmpun maṅgihuṅgul. sasāmpunipun para mitra sakawan sami késaḥ sadaya, sagawon ajak sĕnĕᶇ manahipun kalihan maṅsa ulamiᶇ kidaᶇ. kanika matur : dados para raja, kĕdahañiṙṇnakakĕn mĕṅsahipun satuṅgal satuṅgal, saraṇa limpatiᶇ pambudi pundi iṅkaᶇ sakintĕn dados paṅapĕsaniᶇ sadaya mĕṅsahipun.
saᶇ đuṙyyudana ugi sakalaṅkuᶇ ṛĕkahos paṅgalihipun sabĕn miṛĕṅucapipun tiyaṅiᶇ praja ṅastina, maṅaḷĕmbana ḍatĕᶇ yuđiṣṭira, saṙŧa ṅajĕṅajĕᶇ jumĕnĕṅipun, mila đuṙyyudana maṛĕk iṅkaᶇ rama, matur manawi makuṭaniᶇ kaprabon sahèstu baḍé ḍawaḥ tĕḍakipun pāṇḍu, biliḥ saᶇ praƀu ṅantos kabĕsturon. pañuwunipun : pukulun, para pāṇḍawa kabucala ḍatĕᶇ nagari waranamaṙŧa, saraṇa lampahiṅkaᶇ ṛĕmit. manawi pusaraniᶇ kaprabon sāmpun kula cĕpĕᶇ, kuṇṭi dalasan anak anakipun dipun timbalana waṅsul, saᶇ praƀu botĕn aṅsal ḍaḍakan aṅgènipun baḍé midana ḍatĕᶇ para pāṇḍawa, pramila amuᶇ lajĕᶇ ḍawuḥ ḍatĕᶇ para pāṇḍawa supados sami aṅèstrèni pasamuwaniṅagami aṅgènipun aṅluhurakĕn ḍatĕᶇ saṅhyaᶇ siwaḥ. sanadyan sajatosipun botĕn dados manahipun, anaṅiᶇ sakalaṅkuṅajriḥ, mila para pāṇḍawa lajĕᶇ matur sandika. đuṙyyudana, kaṙṇna, duṙṣasana, sami prasĕtya akĕkadaṅan, saṙŧa pariṅaṙŧa ḍatĕᶇ purocana, supados purocana adamĕla suyasa iᶇ waranamaṙŧa, naṅiᶇ kadamĕl sakiᶇ duk kacarub kalihan lak saṙŧa sanès sanèsipun iṅkaᶇ gampil murubipun. paṅaṅkahipun, manawi kuṇṭi kalihan para putranipun sāmpun maṅgèn iᶇ suyasa wahu, lajĕᶇ nĕdya kabĕsmi, dados lajĕᶇ sami siṙṇna déniᶇ latu.
nalika para pāṇḍawa baḍé paṅkat ḍatĕᶇ waranamaṙŧa, tiyaṅiᶇ praja ṅastina kaṭahiṅkaᶇ sami goṇḍèli, saṙŧa ṅlahirakĕn botĕn narimahipun, déné para rajaputra wahu kaḍawahan ḍatĕṅiᶇ waranamaṙŧa. anaṅiᶇ yuđiṣṭira aṅèṅĕtakĕn biliḥ saᶇ praƀu punika sudaṙmmanipun iṅkaᶇ saṅĕt kapuṇḍi puṇḍi, gurunipun tuwin ratunipun, mila tiyaᶇ tiyaᶇ wahu sami narimowa kémawon, sanadyan kados punapa iṅkaᶇ kĕdaḥ linampahan, awit punika kawajibanipun iṅkaṅagĕᶇ piyambak. sadaya sami kaḍawahan mantuk ḍatĕᶇ griyanipun piyambak piyambak kalihan sĕnĕṅiᶇ manahipun. nalika para pāṇḍawa paṅkat, saᶇ widura ḍawaḥ ḍatĕᶇ yuđiṣṭira, naṅiᶇ paṅandikanipun saraṇa basa mléca, supados sāmpun wontĕn tiyaᶇ maṅṛêtos. surahosipun pĕpèṅĕt supados para pāṇḍawa sāmpun ṅantos sikĕp dadamĕl iṅkaᶇ kadamĕl sakiᶇ waja, dados kalis sakiᶇ babaya latu, saṙŧa manawi adamĕl pakuwon, dipun kados ĕroṅiᶇ sĕgawon ajag. pikajĕṅipun dipun kaṭahana kontĕnipun, saṙŧa anamatna sakaṭahiᶇ maṙggi iᶇ sakiwa tĕṅĕniᶇ pakuwon, yuđiṣṭira botĕn kasamaran ḍatĕᶇ ḍawuhipun widura, mila iᶇ nalika purocana ṅaturakĕn pakuwon iṅkaᶇ sakalaṅkuṅasri, ugi lajĕᶇ dipun tampèni. anaṅiᶇ sabĕn dintĕn para pāṇḍawa sami bĕbĕḍag, wigatos amuᶇ baḍé amaspadakakĕn sakaṭahiᶇ maṙggi iᶇ saḷĕbĕtiᶇ wana. kalihan aḍĕḍĕmitan para pāṇḍawa ḍawaḥ ḍatĕᶇ tiyaᶇ juru mĕlik, kintunan sakiᶇ widura, supados kamar pasaréyanipun dipun laṇḍaka ṅantos dumugi tĕṅahiᶇ wana sacĕlakiᶇ pakuwon.
watawis satahun aṅgènipun para pāṇḍawa maṅgèn wontĕn pakuwon iṅkaṅambĕbayani, ṅantos purocana andugi sāmpun wañcinipun kabĕsmi, anaṅiᶇ karumiyinan déniᶇ ƀīma. iᶇ satuṅgiliᶇ dintĕn wañci sontĕn pāṇḍawa ṅĕmpalakĕn para ƀrāhmaṇa wigatos kahaturan ƀujana. iṅantawisipun para ƀrāhmaṇa wahu wontĕn satuṅgaliᶇ pawèstri sakiᶇ praja nisaḍa, kalihan anakipun jaḷĕr gaṅsal, amaṙggi sami mĕndĕm mila sabibariᶇ pasamuwan tiyaᶇ wahu takṣiḥ kantun. ƀīma botĕn prikṣa ḍatĕᶇ pawèstri dalahanakipun gaṅsal wahu, iṅkaᶇ dipun sumĕṛĕpi amuᶇ purocana. pakuwon kabĕsmi sakiṅiᶇ pundi pundi saṙŧa éṅgal bopoᶇ para kadaᶇ tuwin ibunipun, lumajĕᶇ ḍatĕṅiᶇ wana mĕdal iᶇ boloṅan iṅkaᶇ sāmpun daṅu aṅgènipun ḍuḍuki. sadumuginiᶇ wana kapapagakĕn déniṅabdinipun widura iṅkaᶇ kaḍawahan mirantos bahita pṛêlu kaṅgé manabraᶇ lèpèn gaṅga. saṛĕᶇ sāmpun dumugi iᶇ sabraṅiᶇ lèpèn, para pāṇḍawa lajĕᶇ sami lumampaḥ maṅidul. kacariyos iᶇ pakuwon iṅkaᶇ kabĕsmi kaṭaḥ tiyaᶇ sami tandaᶇ, sapĕjahiᶇ latu sami maṅgiḥ kunaṙppaniᶇ pawèstri kalihan anakipun jaḷĕr gaṅsal, kinintĕn manawi punika para pāṇḍawa kalihan ibunipun, mila kunaṙppa lajĕᶇ kahaturakĕn ḍatĕᶇ praƀu dritarastra saṙwwi tinaṅisan. sanalika wahu saᶇ praƀu punapadéné titiyaṅiᶇ praja ṅastina, sami karuna kalara lara. anaṅiᶇ widura botĕn daṅu aṅgènipun karuna amaṙggi prikṣa biliḥ sanès pāṇḍawa.
iᶇ maṅké para pāṇḍawa dados tiyaᶇ miruda, ṅulandara tanpa dunuᶇ, kaᶇ binukti amuᶇ sawontĕnipun iᶇ wana. kados punapa tṛêñuhiᶇ paṅgalihipun déné kapĕkṣa ñumĕṛĕpi ibunipun saré aṅglèṭèk wontĕn iᶇ siti, saṙŧa tanpa aliṅaliᶇ, maṅka salami laminipun botĕn naté kasaṅsaya déniᶇ prahara. dèwi kuṇṭi kapuṇḍak déniᶇ ƀīma, kapĕkṣa pĕraᶇ kaṅgé ṅayomi kaṅibu, saṙŧa rumĕkṣa manawi saré. iᶇ satuṅgaliᶇ dintĕn, saṛĕᶇ rakṣasa iṅkaᶇ wontĕn iᶇ sacĕlakipun ṅriku mambĕt gandaniᶇ manuṅsa, lajĕᶇ kéṅkénan saḍèrèkipun èstri kapuriḥ mĕjahi kaṅgé tĕḍanipun. anaṅiᶇ saṛĕᶇ rasĕkṣi prikṣa ḍatĕᶇ kabagusan saṙŧa prakosanipun saᶇ ƀīma, botĕn kadugi amĕjahi, malaḥ lajĕᶇ kataman iᶇ gandruᶇ. iᶇ nalika rasĕkṣi wahu aṅṛêṛĕpa ḍatĕᶇ ƀīma, hiḍimba sakalaṅkuᶇ nĕpsu, maṅuwuḥ saṙwwi maṅañcam baḍé pinĕjahan, kasaṛĕᶇ kalihan ƀīma. maṇḍĕga iᶇ kono bahé, paṅuwuhipun ƀīma, kalihan mandĕṅasĕmu mèsĕm, supaya aja aṅĕgèt ĕgèti woᶇ kaᶇ lagi kapénak aṅgoné paḍa turu, saḷĕbĕtipun ƀīma wicantĕn makatĕn kalihan sawéga baḍé lumawan. pramila saṛĕᶇ rakṣasa añarap éṅgal jinaṅkaḥ kalarak nĕbiḥ, supados sāmpun ṅantos ambribèni iṅkaᶇ sawĕg anéndra. iᶇ ṅriku lajĕᶇ bantiᶇ binantiᶇ, pupuḥ pinupuḥ, saṙŧa baṇḍĕm binaṇḍĕm séla, sĕbrak sinĕbrak, kitĕrakĕkalaṅan. para kadaᶇ sami kagèt lajĕᶇ sami maṅatag ḍatĕᶇ ƀīma, prayogi éṅgal pinuṅkasan, mila rakṣasa lajĕᶇ kahumbulakĕn ṅantos iṅgil lajĕᶇ sinabĕtkĕn iᶇ siti, tuwin katugĕl ula ulanipun, asriᶇ saṅĕt ƀīma praᶇ ramé kados makatĕn wahu, supados jagad uwala sakiᶇ panaṅsayaniᶇ titahiṅkaᶇ kawasa naṅiṅawon pambĕkanipun, dados gĕsaṅipun tĕntṛêm, tuwin tiyaᶇ sāmpun ṅantos awon, manawi kaṭaḥ tiyaᶇ kawasa ambĕkipun awon, ṛĕmĕn aṅiḷĕs iḷĕs ḍatĕᶇ tiyaṅiṅkaᶇ riṅkiḥ, paṅéran lajĕṅanitahakĕn tuwin iṅkaᶇ linaṅkuᶇ karosanipun kados kawontĕnanipun ƀīma, kaṅgé paṅrisakipun para iṅkaᶇ ṅantos kaṅgé limrahiᶇ ṅagĕsaᶇ kémawon sāmpun botĕn pakaṅsal, dados sāmpun kawajibanipun ƀīma, lumawan ḍatĕᶇ tiyaṅiṅkaᶇ ṛĕmĕn aniṇḍĕs, mila karosan linaṅkuᶇ wahu kapariṅakĕn ḍatĕᶇ ƀīma, pṛêlu kaṅgéya aṅayomi tiyaṅiṅkaᶇ sami riṅkiḥ riṅkiḥ.
saṛĕᶇ saḍèrèkipun jaḷĕr sāmpun pĕjaḥ, rasĕkṣi lajĕᶇ santun waṙṇni dados manuṅsa iṅkaᶇ éndahiᶇ waṙṇni, ḷĕstantun kagaṙwwa déniᶇ ƀīma, apĕputra satuṅgal wujud rasĕkṣa sinuᶇ nama ǥaṭutkaca, diwasanipun ǥaṭutkaca migunani saṅĕt tumrapiᶇ pāṇḍawa. wĕkdal samantĕn gĕsaṅipun para pāṇḍawa amuᶇ sakiṅaṅgènipun babĕḍak, ṅantos dipun paṅgihi wiyaśa kabĕkta ḍatĕᶇ griyanipun satuṅgaliᶇ ƀrāhmaṇa. botĕn kapaṛĕᶇ ṅaliḥ paṅgénan aṅĕntosana ḍawuhipun kémawon, wontĕnipun iᶇ ṅriku ḍaharipun amuᶇ sakiṅaṅgènipun papriman kados tataniᶇ para tapa. aṅsal aṅsalipun aṅgèniᶇ papriman punika lajĕᶇ kabagi déniᶇ dèwi kuṇṭi : iṅkaᶇ sapaliḥ kasukakakĕn ḍatĕᶇ ƀīma, sapalihipun kabagi saḍèrèkipun sakawan tuwin sariranipun piyambak.
iᶇ satuṅgaliᶇ dintĕn, kajawi ƀīma, para pāṇḍawa sami késaḥ, kuṇṭi miṛĕᶇ biliḥ ƀrāhmaṇa iṅkaᶇ dipun poṇḍoki punika taṅisan kalihan sémaḥ tuwin anakipun kĕkaliḥ, sambatipun : manawi botĕn badanipun iṅgiḥ katṛêsnanipun salaḥ satuṅgal kĕdaḥ pĕjaḥ. sémahipun wicantĕn : manawi piyambakipun sāmpun mirantos baḍé pĕjaḥ, minaṅka kuṙbban karahayoniᶇ priya tuwin anak anakipun, makatĕn ugi anakipun pawèstri, cariyos : biliḥ badanipun iṅkaᶇ kawajiban, amaṙggi botĕn wandé badanipun iṅgiḥ dipun pisaḥ manawi kahémahémahakĕn, mila bédanipun punapa kalihan dipun pisahamaṙggi kaladosakĕn, déné anakipun jaḷĕr, iṅkaᶇ dèrèᶇ patos maṅṛêtos, amaṙggi takṣihalit wicantĕn : biliḥ nĕdya lumawan ḍatĕᶇ rasĕkṣa iṅkaᶇ wujudipun awon tuwin siya siya punika. saḷĕbĕtipun takṣiḥ sami mèsĕm sakiṅuṅĕliᶇ laré wahu, kuṇṭi pitakèn sabab sababipun, dipun waṅsuli manawi piyambakipun kapĕkṣa misuṅsuᶇ ḍatĕᶇ satuṅgaliᶇ rakṣasa waṙṇni wos sagrobag, ḷĕmbu kaliḥ, tuwin tiyaᶇ satuṅgal iṅkaᶇ ṅirit pisuṅsuᶇ wahu. paṅagĕṅiᶇ balégriya kawajibakĕn gĕntos gĕntos misuṅsuᶇ makatĕn, déné samaṅké dumugi giliranipun, mila piyambakipun lajĕᶇ ṛĕṛĕmbagan kalihan kulawaṙgganipun, sintĕn iṅkaᶇ ṅirit pisuṅsuᶇ wahu. tuwin sintĕn salaḥ satuṅggal iṅkaᶇ purun dados kuṙbban kaṅgé wilujĕṅipun ṅakaṭaḥ. iᶇ ṅriku kuṇṭi lajĕᶇ wicantĕn asĕmu biṅaḥ, manawi anakipun salaḥ satuṅgal iṅkaᶇ baḍé ṅirid, saṛĕᶇ ƀrāhmaṇa maṅsuli manawi piyambakipun botĕn kadugi anindakakĕn damĕl iṅkaᶇ niṣṭa, iṅgiḥ punika adamĕl pĕjahiᶇ tamunipun, kuṇṭi wicantĕn : manawi para ƀrāhmaṇa kĕdaḥ kaṛĕkṣa, saṙŧa para putranipun sami prakosa, dados botĕn sagĕd kasoran, iᶇ nalika wahu kuṇṭi lajĕṅanimbali ƀīma, iṅkaᶇ kalihan suka piṛĕnaniᶇ manahipun baḍé aṅlampahi saṙŧa asuᶇ pamuḍaran ḍatĕṅiṅkaᶇ dipun poṇḍoki. wĕkdal samantĕn yuđiṣṭira ḍatĕᶇ, ugi lajĕᶇ miṛĕᶇ lalampahan wahu. piyambakipun saṅĕt sumĕlaᶇ mila amambĕᶇ kalihan sinandi, déné ƀīma kapurugakĕn ḍatĕᶇ babaya agĕᶇ. anaṅiᶇ kuṇṭi maṅsuli : bilihaṅsuᶇ pituwas ḍatĕṅiṅkaᶇ dipun poṇḍoki tuwin kamaṙddikan ḍatĕᶇ praja iṅkaᶇ kasaṅsaya, punika pandamĕl utami, saṙŧa ƀīma kĕdahaṅlampahi pandamĕl utami wahu, amaṙggi punika kawajibaniᶇ satriya. kalampahan ƀīma aṅirid grobag sĕkul tuwin ḷĕmbu, sadumuginiᶇ padunuṅanipun rakṣasa, ƀīma krahos luwé, mila lajĕᶇ liṅgiḥ kalihan nĕḍa sĕkul babĕktanipun, rakṣasa añĕlaki saṙŧa andugaᶇ gĕgĕripun ƀīma, sakawit ƀīma mèsĕm, takṣiḥ ṅlajĕṅakĕn aṅgènipun nĕḍa. rakṣasa lajĕṅambĕḍol kajĕᶇ kapupuhakĕn, anaṅiᶇ kajĕṅagĕᶇ pupuhiᶇ rasĕkṣa kacĕpĕᶇ déniᶇ taṅanipun kiwa, taṅanipun tĕṅĕn lastantun amuluki sĕkul, saṛĕᶇ sāmpun tuwuk, ƀīma wisuḥ saṙŧa mirantos lumawan, sakalaṅkuᶇ ramé aṅgènipun praᶇ taṇḍiᶇ, daṅu daṅu ƀīma uṅgul, rakṣasa gĕgĕripun kadĕṅkèk linaṇḍĕsan iᶇ jĕṅku. sasāmpunipun ƀīma pariᶇ prikṣa ḍatĕᶇ tiyaᶇ wawĕṅkonipun rakṣasa iṅkaṅanĕḍa kawulanipun, lajĕᶇ mantuk kalihan rahos sĕnĕᶇ. tiyaṅiᶇ praja ṅriku sakalaṅkuᶇ biṅaḥ déné mĕṅsahipun iṅkaṅaṅgĕgirisi sāmpun pĕjaḥ, dados sagĕd tĕntṛêm gĕsaṅipun.
iᶇ satuṅgaliᶇ dintĕn wontĕn ƀrāhmaṇa mĕṙŧamu ḍatĕᶇ pamoṇḍokanipun para pāṇḍawa, cariyos ḍatĕᶇ para pāṇḍawa lalampahanipun droṇa kalihan drupada. saṙŧa ñariyosakĕn risakiᶇ manahipun drupada saṛĕᶇ kawon praᶇ tuwin icaliᶇ prajanipun sĕpaliḥ. drupada kĕpiṅin saṅĕt apĕputra kakuṅiṅkaᶇ sagĕd ṅawonakĕn droṇa, mila lajĕᶇ damĕl sasaji agĕᶇ katur para déwa, pinaṛĕᶇna kasinuṅan putra. iᶇ saḷĕbĕtipun pasamuwan, wontĕn paṇḍita aṅaturi pramèswarinipun drupada supados ḍahar maṙttéga sasaji, muriḥ kalampahan apĕputra putri tuwin priya anaṅiᶇ pramèśwari nāŧa dèrèᶇ mirantos, mila saᶇ paṇḍita iṅgal aṅĕsok maṙttéga wahu ḍatĕṅiᶇ latu. sami sanalika wontĕn jajaka mĕdal sakiᶇ latu sāmpun ṅaṅgé makuṭa tuwin aṅṛêgĕm dadamĕl, saṙŧa wontĕn swara : lahiré bocahiki kaᶇ dadi paṅrusaké droṇa. saḷĕbĕtipun tiyaᶇ sami kagawokan, wontĕn rara kĕña sakalaṅkuᶇ éndaḥ, mĕdal sakiᶇ tĕṅaḥ tĕṅahiᶇ papan waḍahiᶇ sasaji kulitipun cĕmĕᶇ manis, rambutipun cĕmĕṅaṅaṇḍan aṇḍan, saṙŧa lajĕᶇ wontĕn swara kapiyaṙṣa maliḥ : rara kĕña kaṅiṛĕᶇ manis iki dadi tutuṅguliᶇ woᶇ wadon sajagad, saṙŧa kaᶇ dadi jalaran karusakaniᶇ satriya pira pira. kawontĕnanipun iṅkaᶇ priya, iṅgiḥ punika dṛêstajumĕna, sénapatiniᶇ pāṇḍawa iᶇ papraṅan tĕgalkuru, déné kaᶇ pawèstri punika kṛêṣṇa, iṅkaᶇ linaṅkuᶇ sulistya iᶇ waṙṇni, saṙŧa lajĕᶇ dados gaṙwwanipun para pāṇḍawa. droṇa iṅkaᶇ botĕn kasamaran ḍatĕᶇ lalampahan iᶇ tĕmbé, putranipun drupada wahu kawulaṅamaṅun praᶇ, kaṅgé pituwasipun sapalihiᶇ kaprabon iᶇ pañcala iṅkaᶇ sāmpun kajaraḥ.
wĕkdal samantĕn wiyaśa maṙttuwi ḍatĕᶇ para pāṇḍawa, saṙŧa ḍawuḥ supados sami ḍatĕᶇ prajanipun drupada, naréndra iᶇ pañcala. wiyaśa ṅandika biliḥ dèwi kṛêṣṇa putrinipun drupada, punika gĕsaṅipun iṅkaᶇ sāmpun kapĕṅkĕr, marambaḥ rambahaṅgènipun mumuji iᶇ déwa, ñuwun supados kapariṅana guru laki, amaṙggi pañuwunipun rambaḥ kapiᶇ gaṅsal, pramila pañjanmanipun maliḥ lajĕᶇ kagaṙwwa déniᶇ satriya gaṅsal, iṅgiḥ punika pawèstri iṅkaᶇ kagaḍaᶇ dados gaṙwwanipun para pāṇḍawa. awit sakiᶇ punika wiyaśa kalampahan ḍawaḥ supados para pāṇḍawa sami paṅkata ḍatĕᶇ karatonipun drupada. saḷĕbĕtipun lumampaḥ, amaṙggi sakiᶇ pamrayoginipun satuṅgaliᶇ gandaṙwwa, para pāṇḍawa mampiriᶇ ḍépokipun bagawan duméya, nĕmbuᶇ kĕpaṛĕṅa aṅirit lampahipun para pāṇḍawa. saḷĕbĕtipun lumampaḥ, minaṅka gurunipun, paṇḍita wahu amituruti, para rajaputra kahakĕn siswanipun, sami kahirid ḍatĕᶇ pañcala, samaṙggi maṙggi tansaḥ kapapakan para ƀrāhmaṇa iṅkaṅugi lumampaḥ ḍatĕᶇ pañcala, wigatos baḍé aṅèstrèni sayĕmbaranipun praƀu drupada, mila lajĕᶇ sasaṛĕṅan kalihan para pāṇḍawa. iṅkaᶇ binukti iᶇ samaṙggi maṙggi sakiṅaṅgènipun papriman kados limrahiᶇ ƀrāhmaṇa.
praƀu drupada, iṅkaṅasĕsiliḥ yajnaséna, sāmpun daṅu aṅgènipun kĕpéṅin muṇḍut mantu aṙjjuna, awit wuniṅa ḍatĕᶇ titisipun aṙjjuna manawi añjĕmpariᶇ. drupada yasa gaṇḍéwa iṅkaᶇ kagaliḥ sanèsipun aṙjjuna botĕn kawawa amĕṇṭaᶇ, saṙŧa adamĕl lésan iṅkaᶇ kagaṇḍulakĕn iṅawaṅawaᶇ, sasāmpunipun lajĕṅuṇḍaṅuṇḍaᶇ, sintĕna tiyaṅipun iṅkaᶇ kawawa mĕṇṭaᶇ gaṇḍéwa pañcala tuwin sagĕd pramana aṅgènipun jĕmpariᶇ ḍatĕᶇ lésan iṅkaᶇ sāmpun kasaḍiyakakĕn, baḍé kaḍahupakĕn kalihan putrinipun, kaṭaḥ para naréndra iṅkaᶇ sami lumĕbĕt iᶇ sayĕmbara, śrī kṛêṣṇa kalihan kadaṅipun sĕpuḥ, śrī baladéwa, iṅgiḥ saᶇ balarama, iṅkaᶇ satĕṅaḥ sihipun sāmpun kapéṅin prikṣa maliḥ ḍatĕṅaṙjjuna sakadaṅipun, déné sāmpun daṅu botĕn pinaṅgiḥ.
sayĕmbara dipun wiwiti, para satriya gĕntos gĕntos amĕṇṭaᶇ, anaṅiᶇ botĕn wontĕn iṅkaᶇ kuwawi, wĕkdal samantĕn dèwi kṛêṣṇa tansahamandĕᶇ kalayan paniṅalipun agilar gilar ḍatĕṅiṅkaᶇ tĕmbé dados guru lakinipun, sadaya para satriya sāmpun botĕn wontĕn iṅkaᶇ kawawa amĕṇṭaᶇ, mila kaṙṇna majĕṅamĕṇṭaᶇ gaṇḍéwa wahu iṅkaᶇ lajĕᶇ pinasaṅan jĕmpariᶇ. nalika para putranipun pāṇḍu sāmpun tĕlas paṅajĕṅajĕṅipun, iᶇ ṅriku dèwi kṛêṣṇa ambĕṅok, suwantĕnipun kadi gĕṇṭa salaka, makatĕn : aku ora gĕḷĕm karabi déniᶇ suta, mila kaṙṇna éṅgal añèlèhakĕn gaṇḍéwa lajĕᶇ késaḥ. sakésahipun kaṙṇna, aṙjjuna majĕᶇ, katiṅalipun kados ƀrāhmaṇa ném néman, dĕdĕgipun pidĕkṣa, waṙṇninipun bagus, gaṇḍéwa kacĕpĕᶇ lajĕᶇ kapĕṇṭaᶇ, katiṅal mayar kémawon saṙŧa lajĕᶇ kaṅgé añjĕmpariᶇ lésan ṅantos kapiᶇ gaṅsal méñcok sadaya. iᶇ nalika wahu lajĕᶇ jawaḥ sĕkar, tatabuhan saṙŧa pasiṇḍèniᶇ karaton sami aṅuṙmmati. déné dèwi kṛêṣṇa iṅkaᶇ sāmpun aṅrasuk raja kaputrèn mèsĕm añĕlaki aṙjjuna kalihan amoṇḍoᶇ bokor kañcana isi sĕkar sataman, saṙŧa ṅaturakĕn paṅagĕman saṙwwa pĕṭak, uñcèn uñcèn sĕkariṅkaṅarum gandanipun, lajĕᶇ kasampirakĕn iᶇ puṇḍakipun aṙjjuna, iṅkaᶇ makatĕn minaṅka prataṇḍa aṙjjuna iṅkaᶇ kapiliḥ. aṙjjuna lajĕᶇ mĕdal sakiᶇ kalaṅan, dèwi kṛêṣṇa tut wuri, amaṙggi rumahos manawi sariranipun sāmpun dados boyoṅan, saṙŧa dunuṅiᶇ sihipun pañcèn ḍatĕᶇ piyambakipun, sanalika wahu para naréndra lajĕᶇ ramé, suwaranipun : wadon iku goloṅaniᶇ satriya, dadi ora kĕna kalilahaké maraᶇ ƀrāhmaṇa. para ratu lajĕᶇ sami aṅroyok aṙjjuna nĕdya aṅṛêbat dèwi kṛêṣṇa. aṙjjuna amĕṇṭaᶇ laṅkap, ƀīma ambĕḍol mandira kaṅgé lumawan ḍatĕᶇ para nāŧa iṅkaᶇ sami aṅĕmbuli. salya ugi aniṅali, đuṙyyudana punapadéné kaṙṇna saṙŧa sadaya tiyaᶇ sami kagawokan, déné ƀrāhmaṇa kĕkaliḥ purun lumawan satriya pintĕn pintĕn. iᶇ ṅriku śrī kṛêṣṇa lajĕᶇ pĕpèṅĕt ḍatĕᶇ para naréndra, manawi dèwi kṛêṣṇa sāmpun saḥ dados boyoṅan, mila para naréndra lajĕᶇ sami ḷĕṛĕm, déné para pāṇḍawa mantuk ḍatĕᶇ pamoṇḍokanipun.
sadumuginipun pamoṇḍokan, dèwi kuṇṭi ḷĕṅgaḥ wontĕn iᶇ sĕṇṭoᶇ. para pāṇḍawa matur manawi antukipun punika kalihan ambĕkta aṅsal aṅsal sakiṅaṅgènipun papriman, kuṇṭi maṅsuli : apa sira ḍĕmĕn maraᶇ kabèḥ ? saṛĕᶇ dèwi kṛêṣṇa prikṣa lajĕṅambĕṅok : kula botĕn sagĕd matur. yuđiṣṭira iṅkaᶇ ḍatĕᶇ rumiyin piyambak, mila kuṇṭi lajĕṅandaṅu ḍatĕᶇ yuđiṣṭira, kadospundi aṅgènipun ṅrampuṅi, kadospundi iṅkaᶇ kĕdaḥ dipun lampahi déniᶇ dèwi kṛêṣṇa, muriḥ kṛêṣṇa botĕn kalépétan iᶇ dosa. aturipun yuđiṣṭira aṙjjuna iṅkaᶇ mĕnaᶇ, dados iṅgiḥ kĕdahaṙjjuna iṅkaṅaṅrabi, anaṅiṅaṙjjuna matur manawi botĕn wĕnaṅaṅlaṅkahana saḍèrèkipun sĕpuḥ kĕkaliḥ. sanalika wahu yuđiṣṭira èṅĕt ḍatĕᶇ wĕcanipun saᶇ wiyaśa iṅkaᶇ sakalaṅkuᶇ mokal, mila lajĕᶇ matur : iᶇ ṅuni sāmpun kawĕca, biliḥ drupadi baḍé dados sémahipun tiyaᶇ gaṅsal, wĕkdal punika śrī kṛêṣṇa lumĕbĕt, sasāmpunipun ṅaras padanipun kuṇṭi lajĕᶇ ṅandika : iṅsun kṛêṣṇa, sadaya lajĕᶇ gĕntos gĕntos ambagèkakĕn kalihan suka piṛĕnaniᶇ paṅgaliḥ, naṅiᶇ sasāmpunipun aṅgèniᶇ liṅgiḥ sami lajĕṅamisaḥ, supados sāmpun rumahos manawi putranipun praƀu pāṇḍu. sabibariᶇ ƀujana, para pāṇḍawa kalihan śrī kṛêṣṇa lajĕᶇ sami jèjèr saré, dèwi kuṇṭi wontĕn ṅiṅgil, drupadi wontĕn iᶇ daganipun para pāṇḍawa. sadèrèṅipun saré, para pāṇḍawa sami wirahosan kalihan śrī kṛêṣṇa prakawis dadamĕl tuwin papraṅan, kados limrahipun para satriya, mila dṛêstadyumĕna iṅkaṅaṅintip pṛêlu baḍé ñumĕṛĕpi kawontĕnaniᶇ saḍèrèkipun èstri ṅantos tĕraᶇ pamiṛĕṅipun, éṅgal waṅsul, maturiᶇ rama, manawi tiyaᶇ ném néman iṅkaᶇ mĕnaᶇ sayĕmbara punika sanès ƀrāhmaṇa, sanès wasiya, tuwin sudra, katitik sakiᶇ ṛĕmbagipun tétéla satriya, bokmanawi malaḥ putranipun pāṇḍu.
praƀu drupada amaṙwwatasuta, éṅgal mataḥ paṇḍita, kaḍawahan mratitisakĕn, sintĕn kawontĕnanipun sadaya punika, anaṅiᶇ yuđiṣṭira amuᶇ purun ṅakĕni, manawi drupadi punika kaboyoṅipun saraṇa lampahutami, mila saᶇ praƀu sāmpun ṅantos mrihatosakĕn sanès sanèsipun, amaṙggi drupadi mĕṣṭi ḍahup kalihan sénapati, iṅkaᶇ sāmpun sagĕd anĕtĕpi sayĕmbaranipun, wĕkdal samantĕn lajĕᶇ dipun bawani, saᶇ praƀu aṅlĕmpakakĕn saḍéṅahiṅkaᶇ prayogi kaṅgé ƀujana sakawan goloṅan, sabibariᶇ ƀujana para pāṇḍawa aṅambili wirahosan prakawis pandukiᶇ dadamĕl, saᶇ praƀu kaṛĕnan, amaṙggi aṅgaliḥ manawi pañcèn satriya, daṅu daṅu saᶇ praƀu andaṅu, sintĕn kawontĕnanipun sadaya wahu. yuđiṣṭira prasaja manawi putranipun praƀu pāṇḍu, saṙŧa ñariyosakĕn uñcatipun sakiᶇ pakuwon iᶇ waranamaṙŧa, tuwin lalampahanipun saṛĕᶇ dudunuṅiᶇ wana.
sasāmpunipun lajĕṅaṅṛêmbag pikramanipun dèwi kṛêṣṇa. praƀu drupada ṅandika, iṅantawisipun para pāṇḍawa gaṅsal punika sintĕn iṅkaᶇ baḍé dados jatukramanipun. sakiṅaturipun yuđiṣṭira, kaṅibu sāmpun ḍawuḥ, biliḥ kṛêṣṇa baḍé kadamĕl rurukunan, wicantĕnipun : kula sadaya kalihan sĕnĕṅiᶇ manahaṅgaḍuḥ rajabraṇa satuṅgal, iṅkaᶇ sāmpun sami dipun paṅgiḥ. anaṅiᶇ praƀu drupada botĕn panuju iᶇ galiḥ, ḍawuhipun : kapriyé déné woᶇ wadon siji dirabi woᶇ lima, hèhatmajaniᶇ kuṇṭi, aja sira paḍa aṅlakoni dosa, uŧawa ñulayani tata cara apadéné wédđa.
aturipun yuđiṣṭira : tutuk kula botĕn naté aṅĕcapakĕn tĕtĕmbuṅan iṅkaᶇ cidra, manaḥ kula botĕn naté kahisèn iᶇ dosa, tiyaᶇ sĕpuḥ kula sāmpun ḍawaḥ ḍatĕᶇ kula, saha kula sāmpun coṇḍoᶇ. anaṅiᶇ praƀu drupada botĕn mrayogèkakĕn, mila ṅantos daṅu aṅgènipun wawan paṅandika. iᶇ nalika wahu kasaru rawuhipun wiyaśa, mila lajĕᶇ sami aṅañcarani. saᶇ wiyaśa éṅgal añĕlaki praƀu drupada saṙwwi ṅandika, biliḥ para putranipun pāṇḍu gaṅsal, punika indra sĕkawan iṅkaᶇ rumiyin, déné iṅkaᶇ satuṅgal punika indra iṅkaᶇ jumĕnĕᶇ samaṅké. amaṙggi sakiᶇ cipta kalampahanipun indra lajĕᶇ ṅatiṅal ambadan dados saḍèrèk gaṅsal, déné dèwi kṛêṣṇa, punika baṭari śrī, mañjanma dados prawaniᶇ manuṅsa, wigatos sagĕdipun kagaṙwwa déniṅindra. sadèrèṅipun linahirakĕn sāmpun tampi ḍawuhipun mahadéwa, biliḥ kṛêṣṇa baḍé dados gaṙwwaniᶇ priya gaṅsal, amaṙggi aṅgènipun ñuwun kapariṅan priya, ṅantos kapiᶇ gaṅsal, drupada lajĕᶇ maṛĕṅakĕn, dados dèwi kṛêṣṇa kalampahan dados gaṙwwanipun pāṇḍawa gaṅsal.
para pāṇḍawa antuk kanugrahan maliḥ, śrī kṛêṣṇa ṅintuni rajabraṇa agĕᶇ, naṅiᶇ đuṙyyudana kalihan para mitranipun, saṛĕᶇ miṛĕᶇ prakawis murutipun para pāṇḍawa, lajĕᶇ sami prasĕtya maliḥ. kaṙṇna botĕn tèḍèṅaliṅaliᶇ, mrayogèkakĕn lajĕᶇ dipun lurugi praᶇ, mupuᶇ para pāṇḍawa dèrèᶇ patos kuwawi. anaṅiᶇ saᶇ ƀiṣma pĕpèṅĕt, sāmpun ṅantos gagṛêjĕgan kalihan pāṇḍawa, prayogi sami aṛĕrukunan, amaṙggi para pāṇḍawa wajib aṅgaḍahi sapalihiᶇ nagari. paṅandikanipun : tataḷĕsé woᶇ kasinuṅan kasantosan iku saka jĕnĕṅé bĕcik, kurawa bakal nugraha, yèn pāṇḍawa ora anĕmahi pati. hèḥ gégémboṅiᶇ manuṅsa, kurawa bĕgja déné kuṇṭi isihurip, woᶇ sajagad duruᶇ paḍa kruṅu kapriyé lalakoné kuṇṭi, woᶇ woᶇ mahu ṅarani yèn dosané purocana duruᶇ sakdosanira, o, praƀu taruna, sutané pāṇḍu isihurip ora katut koboᶇ, saṙŧa bañjur kétok manèḥ, biratĕn mamalané kabĕcikanira.
kawruhana, para kurawa ! sajroné para sénapati mahu isihurip, nadyan déwaniᶇ baḷĕḍèg ora bisa aṅṛêbut wajibiᶇ pāṇḍawa andaṙbbèki saparoniᶇ nagara. pāṇḍawa bĕcik bĕcik lan rukun, ambĕbayani upama ora dibagèhi saparoniᶇ nagara kaᶇ wus dadi wajibé. yèn sira kĕpéṅin adil, uŧawa sira gĕḷĕm aṅlakoni muriḥ paḍa rahayu, sira kudu aṅlilakaké saparoniᶇ praja maraᶇ pāṇḍawa. droṇa sumambuᶇ surahosipun sami kémawon kalihan paṅandikanipun ƀiṣma, punapadéné widura, anaṅiᶇ kaṙṇna kĕkaḥ botĕn miturut, wĕkasan praƀu dritarastra ḍawuḥ ḍatĕᶇ widura supados mĕṭuk para putranipun kuṇṭi.
kados punapa biṅahipun tiyaᶇ ṅastina saṛĕᶇ pāṇḍawa ḍatĕᶇ, tiyaᶇ sanagari sami biṅaḥ biṅaḥ, saṙŧa praƀu dritarastra lajĕᶇ mariṅakĕn sapalihiᶇ nagari ḍatĕᶇ para pāṇḍawa, kaḍawahan ṅaḍaton iᶇ kaṇḍawapraṣṭa. ucapiᶇ tiyaᶇ kaṭaḥ kaṇḍawapraṣṭa punika sakalaṅkuᶇ wiṅit, éwadéné botĕn watawis lami pāṇḍawa sāmpun amaṅun kiṭa wontĕn pĕpèrèṅaniᶇ wukir mituruti pitĕdahipun wiyaśa, kiṭanipun sakalaṅkuṅasri, kadi kaḍatonipun saṅhyaṅindra, mila lajĕᶇ winastan indrapraṣṭa.
iᶇ satuṅgaliᶇ dintĕn, mahaṙṣi nārada aṅrawuhi para pāṇḍawa, ḍawuḥ pĕpèṅĕt, supados rurukunanipun sāmpun ṅantos risak, amaṙggi sakiᶇ pawèstri satuṅgal karabi tiyaᶇ gaṅsal, pañjĕnĕṅanipun aṇḍawuhakĕn pranatanipun, sabĕn dèwi kṛêṣṇa nuju wontĕn salaḥ satuṅgal, manawi wontĕn sanèsipun iṅkaᶇ ṅṛêsahi, kĕdaḥ kasiṅkirakĕn ḍatĕᶇ wana, laminipun kalihwĕlas tahun, kacariyos satuṅgaliᶇ dintĕn, wontĕn duṙjjana iṅkaṅaṇḍuṣṭa rajakayanipun satuṅgaliᶇ ƀrāhmaṇa, mila lajĕᶇ ṅaturi uniṅa ḍatĕᶇ pāṇḍawa, ñuwun adil, aṙjjuna miṛĕᶇ tuwin sagaḥ baḍé aṅadili, anaṅiᶇ sadaya dadamĕlipun wontĕn iᶇ gĕḍoṅiṅkaᶇ sawĕg kaṅgé laḷĕṅgahan kalihan dèwi kṛêṣṇa. kadospundi lampahipun aṙjjuna, manawi botĕn amituluṅi ḍatĕᶇ ƀrāhmaṇa wahu, tiyaᶇ baḍé anĕnacad ḍatĕᶇ pañjĕnĕṅan ratu, amaṙggi naréndra botĕn kaṙṣa aṅukum ḍatĕᶇ tiyaᶇ dosa, iṅkaᶇ makatĕn winastan dosa. déné manawi aṙjjuna lumĕbĕt iᶇ kamar, piyambakipun kĕdaḥ ṅlampahi kakéṇḍaṅakĕn, osikipun : naṅiᶇ luwiḥ bĕcik aku dudunuᶇ lan mati anèᶇ ṅalas, kabĕcikan luwiḥ luhur tinimbaᶇ badan, sanadyan badan rusak, kabĕcikan ora bisa ilaᶇ. mila aṙjjuna lumĕbĕt iᶇ kamar, matur ḍatĕṅiṅkaᶇ raka manawi baḍé mĕṇḍĕt dadamĕl, sasāmpunipun iṅgal anututi duṙjjana, kacĕpĕᶇ rajakayanipun kawaṅsulakĕn ḍatĕṅiṅkaᶇ gaḍaḥ maliḥ. aṙjjuna waṅsul ḍatĕᶇ kaḍaton, maṛĕki raka ñuwun pamit baḍé lumĕbĕt iᶇ wana, supados tĕtĕp kados prasĕtyanipun. yuđiṣṭira sakalaṅkuᶇ prihatos, paṅandikanipun : laḥ pĕpĕṭiṅaniᶇ para sénapati, iṅsun wĕruhapa mulané déné sira koṅsi lumĕbu iᶇ kamariṅsun, pṛêlu aṛĕp ambirat kaᶇ sira aṅgĕp aṛĕp andadèkaké dosaniṅsun, paṅrasaniṅsun sira ora ala, wuruᶇna kaṛĕpira nĕdya aṅalas, pituhunĕn pituturiṅsun, kabĕcikanira ora kaṛĕgĕdan, sira ora pisan pisan dosa maraṅiṅsun, naṅiṅaṙjjuna matur : kula miṛĕᶇ piyambak, panduka ḍawuḥ tiyaᶇ kĕdahaṅatos atos manawi aṅlampahi kawajiban, kula botĕn sagĕd sumimpaᶇ sakiᶇ maṙgginiᶇ kasĕtyan, iṅgiḥ kasĕtyan iṅkaᶇ minaṅka kasĕktèn kula.
aṅluhurakĕn ḍatĕᶇ kasĕtyan punika titikaniᶇ baṅsa aṙyya iṅkaᶇ gampil dipun sumĕṛĕpi, saṙŧa katiṅal cĕṭa wontĕn iᶇ sĕrat punika. ƀĕkti ḍatĕᶇ katĕmĕnan, sumiṅgaḥ sakiᶇ paracidra, punika kula ñumĕṛĕpi dudunuᶇ wontĕn sawiyaḥ tiyaᶇ jaḷĕrèstri iᶇ sawaṙṇniniᶇ goloṅan miwaḥ darajad, satuṅgaliᶇ baṅsa aṙyya tĕmtu botĕn purun kumĕcap cidra, amaṙggi cidra kahaṅgĕp adamĕl kaliṅsĕmaniᶇ luluhuripun.
saṅaṙjjuna iṅkaᶇ kalis iᶇ dosa lajĕᶇ paṅkat ḍatĕᶇ pambucalan, nalika aṙjjuna adus, saṙŧa aṅlampahi wajibiᶇ panĕmbaḥ, lajĕᶇ kacĕpĕᶇ déniṅulupi, widadariniᶇ toya, putrinipun ratuniᶇ naga. tumuntĕn kagèrèt ḍatĕᶇ lèpèn dunuṅiᶇ kaḍatonipun, dados aṙjjuna baḍaraṅgènipun mumuja, lajĕᶇ mrikṣa latu murup iᶇ saḷĕbĕtiᶇ kaḍaton, éwadéné kalihan rahos tĕntṛêm aṅgèniᶇ ṅlajĕṅakĕn pujanipun, sasāmpuniᶇ paripuṙṇna lajĕṅandaṅu ḍatĕᶇ pawèstri wahu, punapa darunanipun tĕka añaruwé aṅgènipun mumuja. widadari maṅsuli : bilihonĕᶇ ḍatĕᶇ sulintyaniᶇ waṙṇninipun, aṙjjuna mituruti, maṅgèn wontĕn iᶇ ṅriku ṅantos éñjiṅipun maliḥ. sawĕdalipun sakiᶇ toya, aṙjjuna aṅlajĕṅakĕn lampahipun, andon aṅĕlaṅut, saṙŧa kampiriᶇ paṅgénan paṅgénan pasuciyan, kalunta lunta ṅantos dumugi iᶇ prajanipun śrī kṛêṣṇa. saᶇ praƀu amapagakĕn, lajĕᶇ kahirid ḍatĕᶇ dwaraka, iᶇ ṅriku aṙjjuna prikṣa ḍatĕᶇ sumbadra kadaṅipun śrī kṛêṣṇa, iṅkaᶇ sakalaṅkuᶇ éndahiᶇ waṙṇni, saṅĕt kayuṅyun ḍatĕᶇ sumbadra, ḍawuhipun śrī kṛêṣṇa, lampahiᶇ para satriya, kĕdaḥ saraṇa kaḍuṣṭa. aṙjjuna lajĕᶇ ṅaturi sĕrat ḍatĕᶇ kaᶇ raka, saṛĕᶇ sāmpun kapaṛĕṅakĕn, aṙjjuna ṅĕntosi wañci iṅkaᶇ prayogi, saṛĕᶇ kamanaḥ sāmpun wañcinipun, sumbadra kaḍuṣṭa, sumbadra añjĕrit mila para paṅagĕṅiᶇ baṅsa yadawa punapadéné baṅsa wṛêṣṇi sami ḍatĕṅatĕtuluᶇ, saṅĕt nĕpsu nĕdya ñĕpĕᶇ ḍatĕṅaṙjjuna, anaṅiᶇ śrī kṛêṣṇa lajĕṅaṅarihariḥ ḍatĕṅiṅkaᶇ sami ambujĕᶇ, saṙŧa ḍawuḥ supados kakiṇṭila kémawon, tuwin sami amĕmitrana maliḥ, amaṙggi iᶇ pundi sagĕd maṅgiḥ priya iṅkaᶇ pantĕs dados guru lakinipun sumbadra aṅuṅkuli aṙjjuna. para ulu uluniᶇ baṅsa wahu sami miturut ḍatĕᶇ pĕpèṅĕtipun śrī kṛêṣṇa, mila aṙjjuna ṅantos sawatawis daṅu wontĕn iᶇ dwaraka. saṛĕᶇ sāmpun dumugi wawaṅĕn aṅgènipun kakéṇḍaṅakĕn, aṙjjuna mantuk ḍatĕṅindrapraṣṭa kahiriᶇ déniᶇ késawa miwaḥ praƀu balarama. para pĕpĕṭiṅaniᶇ baṅsa yadawa saṙŧa wṛêṣṇi, sami ambĕkta rajabraṇa agĕᶇ tuwin pitik iwèn rajakaya, minaṅka bĕktaniᶇ pikramanipun sumbadra. saṛĕᶇ sāmpun dumugi iṅindrapraṣṭa sumbadra puputra, sinuᶇ nama aƀimanyu. śrī kṛêṣṇa saṅĕt sihipun, yuswanipun botĕn pañjaᶇ, anaṅiᶇ kahèbĕkan suwur, amaṙggi aƀimanyu punika pañjanmanipun waṙcꞓas, putranipun baṭara soma, iṅkaᶇ sāmpun maṛĕṅakĕn kaᶇ putra nilar kaswaṙggan naṅiṅamuᶇ saḷĕbĕtipun nĕmbĕlas waṙṣa, paṙllu ambaṅun praᶇ wontĕn iᶇ kurusétra. paṅandikanipun baṭara soma : saka papraṅan iᶇ tĕgal sukci gon iṅsun mĕruhi baliné putraniṅsun.
iᶇ satuṅgaliᶇ dintĕn aṙjjuna kalihan késawa sami ambĕbĕḍak ḍatĕṅiᶇ wana, dipun paṅgihi déniᶇ baṭara agni, naṅiṅamiṇḍa ƀrāhmaṇa, wigatosipun ƀrāhmaṇa wahu ñuwun pituluṅan supados wana kaṇḍawa iṅkaᶇ kahayoman déniᶇ saṅhyaṅindra punika kabĕsmiya. ƀrāhmaṇa mratélakakĕn manawi piyambakipun tampi ḍawuhipun hyaᶇ brahma supados ñuwun pituluᶇ ḍatĕᶇ saᶇ nara miwaḥ narayana, iṅkaᶇ saṛĕᶇ wontĕn iᶇ duña asĕsilihaṙjjuna tuwin śrī kṛêṣṇa, mila samaṅké maṅgihi sakalihanipun paṙllu ñuwun pituluᶇ. waṅsulanipun aṙjjuna, sariranipun botĕn kaguṅan laṅkap iṅkaᶇ kéṅiᶇ kaṅgé mituruti sapamintaniᶇ ƀrāhmaṇa, punapadéné kaṭahiᶇ jĕmpariṅipun botĕn añĕkapi, saṙŧa pratéla manawi kĕdaḥ gaḍaḥ rata papraṅan iṅkaᶇ paṅiridipun bantĕr, tuwin dadamĕl linaṅkuᶇ kaṅgé tumrap śrī kṛêṣṇa. sami sanalika baṭara agni aṅèṣṭi baṭara waruna, déwaniᶇ toya, lajĕᶇ ṅatiṅal, baṭara agni ñuwun ḍatĕᶇ baṭara waruna supados amariṅana laṅkap iṅkaᶇ sinĕbut gaṇḍéwa saṙŧa jĕmpariṅiṅkaᶇ botĕn sagĕd tĕlas, rata papraṅan agĕmipun praƀu soma, punapadéné daludag iṅkaṅaciri wanara ḍatĕṅaṙjjuna, déné kṛêṣṇa kapariṅana sañjata cakra iṅkaᶇ sakalaṅkuᶇ misuwur, waruna mituruti sapamintanipun. baṭara agni lajĕṅanĕmpuḥ wana kaṇḍawa, naṅiᶇ baṭara indra tumuntĕn anurunakĕn jawaḥ. aṙjjuna éṅgal aṅlĕpasakĕn jĕmpariṅaṅèbĕki iᶇ ṅawaᶇ ṅawaᶇ, ṅantos rapĕt kadidéné soṅsoᶇ. saḷĕbĕtipun gaṅsalwĕlas dintĕn wana kaṇḍawa sāmpun kabĕsmi, botĕn wontĕn wit witan tuwin tutuwuhan iṅkaᶇ kantun, éwadéné amuᶇ wontĕn titaḥ gĕsaᶇ nĕnĕm iṅkaᶇ katut kabĕsmi. wontĕn satuṅgaliṅasyura nama maya, iṅkaᶇ nĕḍa paṅayomanipun aṙjjuna.
saparipuṙṇnaniᶇ kaṙyya, hyaṅindra ṅatiṅal, sakalaṅkuᶇ ṛĕna ṅuniṅani ḍatĕᶇ kaprigĕlan saha kakĕndĕlaniᶇ putranipun, lajĕᶇ matĕḍakakĕn nugraha ḍatĕṅaṙjjuna tuwin késawa. aṙjjuna maturiᶇ hyaṅindra : yèn sira wus tinampan déniᶇ mahadéwa, hèḥ sutaniᶇ pāṇḍu, iṅsun bañjur mariṅaké kabèḥ gagamaniṅsun, śrī kṛêṣṇa ñuwun, supados pamitranipun kalihan aṙjjuna sagĕd lastantun salami laminipun.
adipaṙwwa sāmpun tamat.
papraṅan agĕṅ
bab ⅳ kadospundi kĕmpaliᶇ mĕṇḍuᶇ kalihan prahara.
samaṅké dumugi babagan kapiᶇ kaliḥ sakiᶇ sĕrat mahāƀarata, iᶇ ṅriku ñariyosakĕn tigaᶇ lampahan iṅkaᶇ lajĕᶇ dipun namèkakĕn sabapaṙwwa.
jĕṅandika sahèstunipun takṣiḥ sami kèṅĕtan, biliḥ nalikanipun wana kaṇḍawa kabĕsmi, wontĕn satuṅgaliᶇ danawa nama maya iṅkaᶇ mèḥ katut kabĕsmi. amaṙggi sakiᶇ gĕṅiᶇ panuwunipun ḍatĕṅaṙjjuna, déné dipun pituluṅi, danawa wahu nĕdya amaḷĕs kasahénanipun aṙjjuna. anaṅiṅaṙjjuna botĕn kaṙṣa anampèni, waṅsulanipun aṙjjuna botĕn adamĕl sĕrikiᶇ manahipun danawa wahu, saṙŧa kados sacaraniᶇ kaprabon. wĕkdal maya ḍĕḷĕg ḍĕḷĕg miṛĕᶇ waṅsulanipun aṙjjuna, lajĕᶇ dipun ḍawuhi supados maya aṅaturana taṇḍaniᶇ panuwunipun ḍatĕᶇ śrī kṛêṣṇa. maya matur biliḥ kĕpéṅin misuṅsuᶇ ḍatĕᶇ pañjĕnĕṅanipun, késawa kèndĕl sakĕḍap, wĕkasan ṅandika, prayoginipun maya ṅaturana para uṇḍagi, baḍé kaḍawuhan ṅiyasakakĕn kaḍatonipun yuđiṣṭira. maya matur sandika, lajĕᶇ ḍatĕᶇ kiṭa indrapraṣṭa aṅukur pasitèn, iṅkaᶇ baḍé kahadĕgan kaḍaton.
wĕkdal samantĕn śrī kṛêṣṇa kundur ḍatĕᶇ prajanipun. suwawi sami aṅrahosakĕn sakĕḍap ƀĕktinipun śrī kṛêṣṇa ḍatĕᶇ para sĕpuḥ. pañjĕnĕṅanipun wahu tétéla déwa aṅéjawantaḥ, éwadéné nalika pamitan ḍatĕṅaṙjjuna, mawi mituṅkas, supados aṙjjuna ṅaturakĕn sĕmbahipun ḍatĕᶇ dèwi kuṇṭi tuwin para ƀrāhmaṇa, saṙŧa taklimipun ḍatĕᶇ yuđiṣṭira saṙŧa ƀīma, amaṙggi kalihipun punika laṅkuᶇ sĕpuḥ tinimbaᶇ sariranipun. wontĕn iᶇ dodoṅéṅan sanèsipun, kula maṅgiḥ cĕcriyosan, awit sakiᶇ kaṙṣanipun piyambak, śrī kṛêṣṇa kĕpaṛĕṅamijiki sampéyanipun para ƀrāhmaṇa. śrī kṛêṣṇa botĕn pisan pisan kĕpaṛĕṅaṅuṅasakĕn manawi sukṣmanipun sañata luhur, asaraṇa botĕn aṅrahosakĕn ḍatĕᶇ paṅaji aji. kosok waṅsulipun, śrī kṛêṣṇa tĕtĕp iᶇ kawajiban aṅahosi ḍatĕᶇ sintĕna iṅkaᶇ kuwaḍaganipun laṅkuᶇ sĕpuḥ sakiᶇ sariranipun, kaṙṣanipun iṅkaᶇ makatĕn dadosa tuladaniṅakaṭaḥ.
maya matur ḍatĕᶇ pāṇḍawa, biliḥ piyambakipun mĕntas adamĕl sasaji kalihan para danawa wontĕn iᶇ talaga windu, aṅsal sosotya sakalaṅkuᶇ kaṭaḥ, punapadéné maṅgiḥ gada satuṅgal wontĕn iᶇ talaga wahu, gagaḍuhanipun ratuniᶇ danawa, saṙŧa ṭoṭokipun hyaᶇ baruna, nama déwadata. paṅaṅkahipun gada kahaturakĕn ḍatĕᶇ ƀīma, ṭoṭok ḍatĕṅaṙjjuna, sosotya nawaṛĕtna kaṅgé waragad aṅgènipun baḍé aṅĕdĕgakĕn kaḍaton iṅindrapraṣṭa. mila témbokiᶇ kaḍaton kadamĕl sakiᶇ jĕné, makatĕn ugi gapuranipun, sami kahukir sĕsĕkaran sakalaṅkuṅalus, iᶇ pṛênahiᶇ sĕkar tuwin wohipun sami kadèkèkan sosotya miwaḥ jumĕrut, katiṅal patiᶇ pañcurat añaṇḍik ayu. sĕla sĕlaniᶇ patamanan kadèkèkan balumbaṅiṅkaᶇ tinĕpi iᶇ maṙmmĕr, tinrètès iᶇ mutyara, saṙŧa kadékékan uṇḍak uṇḍakan kristal, iᶇ tĕṅahiᶇ balumbaᶇ katanĕman tuñjuᶇ mañcawaṙṇna, kahiṅahan maliwis saṙŧa pĕkṣi toya sanès sanèsipun. saḷĕbĕtipun kawanwĕlas candra, kaḍaton iṅkaᶇ tanpa timbaṅadinipun wahu sāmpun paripuṙṇna, pāṇḍawa lajĕṅadamĕl rajasuya sasaji adĕgiᶇ karaton para naréndra mañcapraja sami kahaturan, bab kapisan punika kacariyos wontĕn iᶇ paṙwwa puni.
mahaṛĕsi nārada rawuḥ, iᶇ nalika para pāṇḍawa prikṣa saᶇ mahaṛĕsi tumĕḍak, éṅgal sami amapagakĕn. aṅgènipun aṅuṙmmati saraṇa tataniᶇ kasusilan iṅkaᶇ kacariyos iᶇ ṅriki, iṅgiḥ punika para pāṇḍawa sumuṅkĕm iᶇ siti, lajĕᶇ tata ḷĕṅgaḥ. iᶇ ṅriku ṛĕsi nārada andaṅu ḍatĕᶇ sĕsĕpuhiᶇ pāṇḍawa sĕmu kaṛĕnan, wigatos baḍé aṅuniṅani punapa praƀu yuđiṣṭira sāmpun anĕtĕpi wajib iṅkaᶇ dados jijibahanipun. miturut piwulaᶇ hiṇḍu, ratu punika jumĕnĕṅipun, iṅkaṅanĕtĕpakĕn para déwa. kuwajibaniᶇ nāŧa sakalaṅkuṅawrat, saṙŧa kĕdahanaṅgĕl sasaṅgĕmanipun, tumrap pakaṙyyan iṅkaᶇ botĕn wontĕn sāmpunipun, iṅgiḥ punika aṅĕguṅakĕn ƀakti. biliḥ ratunipun sahé, sadaya iṅkaᶇ tumrap ḍatĕᶇ praja miwaḥ titiyaṅanipun sahèstu prayogi. tĕmbé ugi baḍé miṛĕᶇ paṅandikanipun saᶇ ƀiṣma, prakawis kawajibaniᶇ naréndra. iᶇ ṅriki mahaṙṣi nārada andaṅu prakawis punika ḍatĕᶇ yuđiṣṭira, punapa yuđiṣṭira aṅgènipun aṅlampahi kawajiban ḍatĕṅagami sāmpun tinĕtĕpan, ḷĕṛĕmipun sāmpun samĕṣṭiniᶇ wañcinipun, punapa yuđiṣṭira aṅgènipun amiliḥ nayaka sāmpun pratitis, saṙŧa ajĕg pamblañjanipun ḍatĕᶇ wadyabala. punapa yuđiṣṭira sāmpun aṅayomi laré laré iṅkaᶇ tinilar pĕjaḥ tiyaᶇ sĕpuhipun, amaṙggi ṅlabĕti nagari, punapadéné ḍatĕᶇ raṇḍanipun, saṙŧa punapa sāmpun pariᶇ paṅayoman ḍatĕᶇ mĕṅsahipun iṅkaᶇ sāmpun nuṅkul. punapa yuđiṣṭira maṛĕṅakĕn tiyaᶇ sami maṛĕk, dados sabĕn tiyaᶇ botĕn ajriḥ pinaṅgiḥ, kados anak pinaṅgiḥ tiyaᶇ sĕpuhipun. punapa wĕdaliᶇ waragad sawawrat, sapĕṙttigan, uŧawi sapalihiᶇ pamĕdal. punapa kabĕtahanipun para amoᶇ tani sāmpun kacĕkap, punapa aṅgènipun aṅwontĕnakĕn waḍuk toya tuwin talaga sāmpun añĕkapi kaṭahipun, dados amoᶇ tani botĕn kapĕkṣa aṅĕntosi toya jawaḥ. punapa tiyaᶇ paḍusunan sāmpun botĕn kĕkiraṅan wiji miwaḥ tĕḍa. punapa yuđiṣṭira sāmpun añambuti winiḥ, saṙŧa aniti manami amoṅtani saṙŧa iṅkaᶇ sami naṅkarakĕn rajakaya kĕdaḥ kawaraḥ ṅantos dados amoṅtani saha juru naṅkarakĕn iṅkaᶇ pratitis. tuwin punapa yuđiṣṭira botĕn naté anĕrak adil, iṅkaṅamaṙggi sakiᶇ pamĕkṣaniᶇ watak cĕṭil, piyawon tuwin kumaluhur. punapa wontĕn pamiwahaniᶇ para narapraja iṅkaᶇ saraṇa ruruba. punapa yuđiṣṭira sāmpun anitiprikṣa bilihaṅgènipun aṅiṇḍakakĕn pahos punika sāmpun adil yĕktos, punapa aṅgènipun pariᶇ épahan uŧawi baṇḍa ḍatĕᶇ para uṇḍagi punika botĕn laṅkaḥ sakiᶇ 4 wulan. punapa yuđiṣṭira sāmpun aṅayomi prajanipun sakiᶇ saliriᶇ babaya, punapadéné ratu kawajiban dados bapakipun tiyaᶇ wuta, tiyaᶇ lémpoḥ, tiyaᶇ bisu, tiyaᶇ lola, tuwin para ṅulandara. punapa yuđiṣṭira sāmpun añiṅkiri dosa nĕm prakawis, iṅgiḥ punika : doyan tiḷĕm, ṅaṅgur, jĕriḥ, butĕᶇ, ṅĕsèt, tuwin tanpa kĕkĕñcĕṅan.
satĕlasiᶇ paṅandikanipun mahaṙṣi nārada, yuđiṣṭira lajĕᶇ maṅuswa padanipun risaᶇ mahaṛĕsi, saṙŧa saṅgĕm baḍé anĕtĕpi sawaṙṇniniᶇ kawajiban iṅkaᶇ kapaṅandikakakĕn wahu. iᶇ ṅriku hyaᶇ nārada aṇḍawuhakĕn prakawis pakĕmpalan iᶇ ḍatulaya kaswaṙggan.
awit sakiᶇ cariyosipun mahaṙṣi nārada wahu, lajĕᶇ kasumĕrapan manawi amuᶇ ratu satuṅgal sinĕbut praƀu aricandra, iṅkaᶇ sagĕd dudunuṅiᶇ karatonipun saṅhyaṅindra, mila yuđiṣṭira lajĕᶇ matur kapéṅin prikṣa lalabĕtanipun praƀu aricandra saha kawontĕnanipun kaᶇ rama. ḍawuḥ waṅsulanipun ṛĕsi nārada : amaṙggi śrī aricandra sāmpun adamĕl sasaji rajasuya, dados tampi gañjaran sagĕd dudunuṅiᶇ kaswaṙgganipun saṅhyaṅindra, mila pāṇḍu amĕmuji mugi anakipun, saᶇ yuđiṣṭira uṅgula iᶇ jagad saṙŧa adamĕla sasaji rajasuya, dados saṅhyaṅindra sudaṙmmanipun, lajĕṅanugrahani ḍatĕᶇ putranipun, puwara sagĕd aṅgayuḥ padunuṅan minulya kados śrī aricandra. pituṅkasipun pāṇḍu kaḍawuhakĕn ḍatĕᶇ yuđiṣṭira déniᶇ mahaṙṣi nārada. anaṅiᶇ mahaṙṣi nārada aṅèṅĕtakĕn awratipun iṅkaᶇ sami aṅwontĕnakĕn rajasuya. sampuṙṇnaniᶇ sasaji rajasuya punika amuᶇ manawi iṅkaṅaṅwontĕnakĕn wahu nāŧa binaṭara, maṅka para ratu iᶇ duña punika kalampahanipun anuṅkul, amuᶇ ḍatĕᶇ nāŧa iṅkaᶇ kawawa lampahadil, yuđiṣṭira lajĕṅaniti sariranipun piyambak, uŧawi tatarosan ḍatĕṅiṅkaᶇ sami sayogi tinaros, punapa sariranipun sagĕd adamĕl sasaji rajasuya. kawontĕnaniᶇ prajanipun, punika sāmpun dados panitikan manawi adilipun yuđiṣṭira pantĕs jumĕnĕᶇ naréndra. yuđiṣṭira salami laminipun saṅĕt siḥ ḍatĕᶇ kawulanipun, pakaṙttinipun amuᶇ kaṅgé kamulyaniᶇ tiyaᶇ sanagari, botĕn bahu kapiné. pañĕbutipun tiyaᶇ sanagari ḍatĕᶇ pañjĕnĕṅanipun : aṙjjatasatru, pikajĕṅipun : botĕn gaḍaḥ mĕṅsaḥ. pamĕṅkunipun ḍatĕᶇ saḍéṅaḥ kadi ḍatĕᶇ kadaᶇ waṙgga, punapadéné para ari tansaḥ rumĕkṣa tuwin ambiyantu. para pāṇḍawa saṅĕt suka sukuriᶇ déwa, déné prajanipun kalis déniᶇ saliriᶇ babaya. aṅgènipun añjagi sawaṙṇniniᶇ goloṅanipun tiyaᶇ sanagari katiti sayĕktos, kaṭaḥ jawaḥ, mila botĕn kĕkiraṅan toya, nagari gĕmaharipaḥ... sāmpun tétéla sadaṅunipun yuđiṣṭira ṅasta pusaraniᶇ kaprabon, botĕn wontĕn tiyaᶇ ṅapusi, botĕn sumĕlaᶇ biliḥ sakit, kabĕsmèn, uŧawi pĕjaḥ sakiᶇ racun tuwin tuju tĕluḥ sapanuṅgilanipun, pramila para nayaka sami rumojoᶇ ḍatĕᶇ ratunipun iṅkaᶇ sadu budi wahu, aṅgènipun kaṙṣa adamĕl sasaji. anaṅiᶇ pañjĕnĕṅanipun takṣiḥ tansaḥ maṅlimbaṅiᶇ batos, botĕn adaya daya, lajĕᶇ kahèṅĕtan biliḥ para wicakṣaṇa botĕn naté kacidran, amaṙggi sabĕn baḍé anindaki saliriᶇ pandamĕl, salami laminipun sāmpun karahosakĕn rumiyin. waṣaṇa sāmpun tĕtĕp kaṙṣanipun, mila lajĕᶇ ṅaturakĕn nawala ḍatĕᶇ śrī kṛêṣṇa, surahos atĕtarosan, amaṙggi prikṣa manawi botĕn wontĕn iṅkaᶇ sayogi tinarosan kajawi śrī kṛêṣṇa. kacariyos śrī kṛêṣṇa lajĕᶇ rawuḥ, kahaturan manawi baḍé adamĕl sasaji rajasuya. iᶇ ṅriku śrī kṛêṣṇa pratéla manawi wontĕn pambĕṅanipun agĕᶇ, paṅandikanipun kṛêṣṇa : yuđiṣṭira sāmpun pantĕs aṅwontĕnakĕn rajasuya, anaṅiᶇ kalampahanipun punika biliḥ para raja sāmpun aṅratu ḍatĕᶇ yuđiṣṭira, iᶇ maṅka wontĕn satuṅgaliᶇ naréndra asma praƀu jarasanda, sakalaṅkuᶇ kawasa, sahèstu botĕn purun nuṅkul. praƀu jarasanda gaḍaḥ paṅaṅkaḥ baḍé damĕl sasaji tiyaᶇ satus sami naréndra sadaya. sāmpun wontĕn ratu woluṅdasa nĕm iṅkaᶇ tinawan lajĕᶇ kawaraṅka, dados jaṅkĕpipun satus amuᶇ kiraᶇ kawanwĕlas. paṅandikanipun śrī kṛêṣṇa : amila sintĕna iṅkaᶇ sagĕd aṅalaṅalaṅi piyawonipun jarasanda, suwuripun tamtu kawuṙṣita wontĕn iᶇ manahipun tiyaᶇ sajagad, śrī kṛêṣṇa mrayogèkakĕn lajĕᶇ sami aṅlurugi praƀu jarasanda.
sasāmpunipun wirahosan, pinaṅgihipun aṅgèniṅaṅlurugi praƀu jarasanda kĕdaḥ botĕn ambĕkta wadyabala, amaṙggi wadyanipun jarasanda sakalaṅkuṅagĕᶇ. laṅkuᶇ prayogi ƀīma kalihan aṙjjuna kahirit déniᶇ śrī kṛêṣṇa piyambak. śrī kṛêṣṇa mratélakakĕn karosanipun ƀīma tuwin kasĕktènipun aṙjjuna. anaṅiᶇ yuđiṣṭira botĕn anayogyani, maṙggi aṅèṅĕti agĕṅiᶇ babaya iṅkaᶇ baḍé sami dipun paṅgiḥ, śrī kṛêṣṇa matur : manawi pāduka aṅuniṅani manaḥ kula, pāduka pitados ḍatĕᶇ kula, minaṅka taṇḍaniᶇ pitados pāduka wahu mariᶇna ƀīma tuwin aṙjjuna kalayan sāmpun maras iᶇ paṅgaliḥ. yuđiṣṭira matur saṙwwi ṅraṛĕpa, manawi tamtu miturut ḍatĕᶇ kṛêṣṇa, aturipun : aṙjjuna tuwin ƀīma iṅkaᶇ baḍé aṇḍèrèkakĕn pāduka, ratuniᶇ baṅsa yadawa. tétéla kasahénan, rajabraṇa tuwin kakiyatan iṅkaṅadamĕl kasĕmbadaniᶇ sĕdya. katiganipun sami anamur paṅaṅgénipun sanataka ƀrāhmaṇa, lajĕᶇ paṅkat ḍatĕᶇ magada, kiṭanipun praƀu jarasanda. anaṅiᶇ bédanipun kalihan lampaḥ lampahiᶇ ƀrāhmaṇa, saṛĕᶇ sāmpun cĕlak kalihan kiṭa maṅgada, katiganipun wahu lajĕṅaṅrisak ṛĕdi séla pupuṇḍènipun tiyaᶇ sanagari. lumĕbĕt iᶇ kiṭa mĕdal kontĕn bubutulan, sadumiginiᶇ kiṭa lajĕṅaṅṛêbat uñcèn uñcèn sĕkar saṙŧa paṅaṅgé lajĕᶇ sami dipun agĕm. sadumuginiᶇ ḍatulaya, katiganipun kawuniṅan iᶇ saᶇ praƀu jarasanda, éṅgal amapagakĕn kadi satataniᶇ katamuwan ƀrāhmaṇa. anaṅiᶇ saᶇ miṇḍa ƀrāhmaṇa botĕn kaṙṣa nampèni ƀĕktinipun jarasanda, késawa pratéla, saᶇ praƀu kapaṛĕṅa nampèni sasāmpunipun tĕṅaḥ dalu. saṛĕᶇ sāmpun dumuginiᶇ maṅsa iṅkaᶇ sāmpun katamtokakĕn saᶇ praƀu maṅgihi, lajĕᶇ pitakèn, punapa darunanipun déné saᶇ ƀrāhmaṇa sami béda kalihan kalimrahanipun. sanataka ƀrāhmaṇa botĕn naté aṅraṛĕṅga sarira kalihan uñcèn uñcèn sĕkar, saṙŧa botĕn akĕkoñoḥ ganda wida, tuwin aṅṛêrisak, ḷĕbĕtipun iᶇ kiṭa mawi garagoḍa. śrī kṛêṣṇa maṅsuli : manawi para satriya saṙŧa para wisiya, tamtu prikṣa yĕktos ḍatĕᶇ sasaṅgĕmanipun para snataka ƀrāhmaṇa, katampi kados ƀrāhmaṇa, déné sĕkar punika atĕgĕs kamulyan. ḷĕbĕtipun ḍatĕᶇ padunuṅaniᶇ mĕṅsahipun, mĕdal iᶇ kontĕn bubutulan, tuwin aṅgènipun lumĕbĕt iᶇ griyaniᶇ mĕṅsahipun baḍé ṅlakṣaṇani punapa iṅkaᶇ dipun ĕmbani. mila kula sadaya botĕn purun nampèni pahaṙggyan. praƀu jarasanda sakalaṅkuᶇ ṅuṅun, lajĕᶇ pitakèn : punapa sababipun tĕka sami nĕmaha añĕñamahiᶇ sariranipun. waṅsulanipun śrī kṛêṣṇa, amaṙggi sariranipun prikṣa ḍatĕᶇ sĕdyanipun praƀu jarasanda, aṅgènipun baḍé sasaji manuṅsa ḍatĕᶇ rudra. dados ḍatĕṅipun wahu nĕdya amambĕṅi pandamĕl awon. śrī kṛêṣṇa mrasajakakĕn asmanipun tuwin namaniᶇ kaṇṭinipun, waṣaṇa manantaᶇ : hèḥ naréndra maṅgada, iṅsun takon maraᶇ sira, apa praṅapa sira aṅluwari para naréndra kaᶇ paḍa sira waraṅka nĕdya sira aṅkataké maraᶇ kapraboné hyaᶇ yama. saᶇ praƀu jarasanda, nĕdya lumawan, amuᶇ prajañji manawi kasoran putranipun kagĕntosna, saṙŧa iṅkaᶇ kapiliḥ dados taṇḍiṅipun : ƀīma. kawanwĕlas dintĕn aṅgènipun praᶇ taṇḍiᶇ, wĕkasan ƀīma prikṣa manawi mĕṅsahipun sāmpun loyo, mila lajĕᶇ cinĕpĕᶇ kahobat abitakĕn lajĕᶇ kakĕplèkakĕn iᶇ pupu. sapĕjahipun jarasanda, kṛêṣṇa aṅluwari para naréndra sakiᶇ pawaraṅkan, nitiḥ ratanipun praƀu jarasanda kalihan ƀīma tuwin aṙjjuna. para ratu iṅkaᶇ sami dipun luwari punapadéné putranipun praƀu jarasanda, sami nuṅkul ḍatĕᶇ praƀu yuđiṣṭira. salajĕṅipun śrī kṛêṣṇa kalihan ari kĕkaliḥ kondur kalayan suka amaṙwwata suta.
para pāṇḍawa sakawan lajĕᶇ sami aṅirit wadyabala paṅkat aṅĕlar jajahan, aṙjjuna mĕṅalèr, ƀīma maṅidul, naṅkula maṅilèn, déné sadéwa maṅétan. iᶇ pundi pundi lajĕᶇ sami nuṅkul ḍatĕᶇ yuđiṣṭira. samaṅké pāṇḍawa sāmpun wiyar jajahanipun, sadaya iṅkaᶇ linampahan déniᶇ para ari, punika tumrap kadaṅipun sĕpuḥ. sadaya iṅkaᶇ sāmpun katĕlukakĕn sami kahaturakĕn, sadaya jarahanipun ugi kahaturakĕn kaᶇ raka, mila praƀu yuđiṣṭira lajĕᶇ sagĕd aṅwontĕnakĕn sasaji rajasuya.
manawi tiyaᶇ mahos sĕrat mahāƀarata sabĕn sabĕn tamtu lajĕṅèṅĕt ḍatĕᶇ kasugihanipun praja hiṇḍu iᶇ jaman kina, iṅgiḥ punika nalika kawruhagami takṣiḥ kamanaḥ paṙllu piyambak, déné prakawis kaduñan kadamĕl aṅka kaliḥ. saṛĕᶇ pamanahipun ḍatĕᶇ prakawis kasukṣman kĕṇḍo, hiṇḍu lajĕᶇ ḷĕsu, ṅantos dados boyoṅanipun iṅkaṅaṅawonakĕn, wuṣaṇa rajabrananipun kasumĕṛĕpan, saṙŧa lajĕᶇ sumĕbar. kita asriᶇ prikṣa griya témbok agĕᶇ tur sakalaṅkuᶇ sahé, pinasaṅan caṇḍéla pintĕn pintĕn iṅkaṅinĕbipun kaṛĕṅga ṛĕṅga iᶇ kañcana, kamar ṅlĕbĕt tinĕpi iᶇ motyara, uṇḍak uṇḍakanipun katutup iᶇ babut praṅwĕdani. iṅantawisipun rajabraṇa agĕṅiṅkaᶇ dipun kaḷĕmpakakĕn déniᶇ praƀu yuđiṣṭira, botĕn amuᶇ sosotya nawaṛĕtna iṅkaᶇ sakalaṅkuᶇ kaṭaḥ kémawon, anaṅiṅugi pintĕn pintĕn tĕkĕn tuwin gada jĕné, sabĕn iṅkaᶇ cĕpĕṅanipun sakiᶇ gaḍiᶇ tinrètès iṅintĕn jumĕrut, punapadéné waḍahiᶇ dadamĕl, rata papraṅan, sakalaṅkuṅadi. siṅĕp iṅkaᶇ sakiᶇ rambut, paṅaṅgé iṅkaᶇ sakiᶇ pita tuwin sutra, praṅwadani iṅkaᶇ pañjaᶇ saṙŧa éndaḥ, pasaréyan sahé sahé, iṅkaᶇ dipun karoḍoᶇ déniᶇ tĕnunan kasulam iᶇ rénda, sutra, gandawida tuwin kajĕᶇ caṇḍana. tuwin maliḥ mahèwu èwu dipaṅga, kapal, kuldi, tuwin kémar samĕkta dalasan kĕkapa saṙŧa palananipun. iᶇ pundi pundi tiyaᶇ prikṣa wawaṙṇnèn iṅkaṅanĕṅsĕmakĕn saṙŧa adi adi. botĕn wontĕn sanèsipun iṅkaᶇ laṅkuᶇ cĕṭa aṅgènipun anĕdahakĕn luhuriᶇ kagunan saha kawruhipun tiyaᶇ hiṇḍu kina, kasugihanipun iṅkaᶇ tanpa pétaṅan, saṙŧa gĕmaḥ ripahipun, kajawi cariyos pamiwahan agĕṅiṅkaᶇ kasĕbut iᶇ sĕrat mahāƀarata tuwin ramayana. tuwin malihiᶇ ṅriku ugi ñariyosakĕn tata rahaṙjja saṙŧa gĕmaḥ ripahiᶇ nagari. dipun cariyosakĕn pintĕn pintĕn griya agĕᶇ paṅgènaniṅaṇḍasarakĕn pintĕn pintĕn sawaṙṇniniᶇ dadagaṅan, suyasanipun para luhuriṅkaᶇ rinĕṅga ṛĕṅga sakalaṅkuṅasri. nugrahaniᶇ paṅéran iṅkaᶇ kapatĕḍakakĕn iṅgiḥ punika agami, ƀĕkti, tĕtĕpiᶇ wajib, tuwin kasahénan, guṅguṅanipun sawaṙṇniniᶇ kasahénan pinaṅgiḥ wontĕn iᶇ ṅriku, punapadéné saguṅiᶇ baṇḍa.
para nāŧa sakiᶇ nagari pundi pundi sami tumut aṅèstrèni sasaji agĕᶇ wahu, naṅkula kahutus ṅuñjuki uniṅa iᶇ praƀu dṛêtarastra tuwin saᶇ ƀiṣma ḍatĕᶇ praja ṅastina. widura, droṇa, tuwin para putranipun praƀu dṛêtarastra, akaṇṭi kaṙṇna miwaḥ kṛêpa, tuwin sénapati sanès sanèsipun, iṅkaᶇ sami kacariyos iᶇ doṅèᶇ punika ugi sami mṛêtamu. yuđiṣṭira ṅaturakĕn sakaṭahiᶇ rajabraṇa agĕᶇ wahu ḍatĕᶇ saᶇ ƀiṣma tuwin bagawan droṇa, saṙŧa para pinisĕpuḥ, kaṇṭi pañuwun mugi sami kapaṛĕṅa pariᶇ pitĕdahiṅkaᶇ kĕdaḥ dipun lampahi. sadaya kalampahan kalayan prayogi ṅantos dintĕn wĕkasaniᶇ pamiwahan, iṅgiḥ punika nalika yuđiṣṭira baḍé siniram iᶇ tiṙŧa nugraha minaṅka prataṇḍa tĕtĕpipun jumĕnĕᶇ nāŧa. saṛĕᶇ mahaṙṣi nārada aniṅali sakaṭahiᶇ para naréndra iṅkaᶇ sami aṅĕmpal iᶇ ṅriku, kaḷĕmpakan iṅkaᶇ kapiᶇ kalihipun sakiᶇ pamiwahan wahu, pañjĕnĕṅanipun kèṅĕtan ḍatĕᶇ cacriyosan bab para déwa iṅkaᶇ sami mañjanma dados manuṅsa, tuwin saᶇ narayana mañjanma pribadi, punapadéné aṅgaliḥ manawi narayana baḍé tumuntĕn añaponi para ratu pintĕn pintĕn wahu. saᶇ mahaṙṣi ḷĕṅgaḥ kalihan kahèbĕkan rahos, biliḥ sadaya sami riṅkiḥ, katumusan sayĕktos, amaṙggi lajĕᶇ kamiṛĕᶇ suwara iṅkaᶇ mrataṇḍani wiwitiᶇ pasulayan agĕᶇ. jalaran ƀiṣma maṅuwuḥ para nāŧa, kahaturan aṙggya gĕntos gĕntos, urut luhur tuwin sĕpuhiᶇ kaprabonipun, yuđiṣṭira matur : iṅantawisipun para naréndra punika sintĕn iṅkaᶇ kahaturan rumiyin. ƀiṣma anudiṅi kṛêṣṇa saṙwwi ṅandika : kaᶇ piṇḍa sṛêṅéṅé iṅantaraniᶇ saguᶇ kaᶇ sumorot, maṅkono uga sĕnĕniᶇ nétyané priyaguṅiki anèṅantaraniᶇ para naréndra. mila sahadéwa lajĕṅaṅaturakĕn aṙggya iᶇ śrī kṛêṣṇa, saṙŧa lajĕᶇ tinampèn. iᶇ nalika wahu praƀu sisupala naréndra iᶇ praja cèḍi, jumĕnĕᶇ saṙwwi aṅuwus uwus ḍatĕᶇ para pāṇḍawa, saṙŧa nĕtaḥ mamakipun ƀiṣma ḍatĕᶇ kasusilan, mratélakakĕn manawi kṛêṣṇa sanès naréndra, ugi sanès iṅkaᶇ sĕpuḥ piyambak, punapadéné sanès guru tuwin paṇḍita, kapirit sakiᶇ punapa kémawon, kaṭahiṅkaᶇ luhuripun aṅuṅkuli kṛêṣṇa. punapa ta darunanipun déné aṅaturi para naréndra, lajĕᶇ dipun liṅsĕmakĕn saraṇa aṅaṅgĕp luhur piyambak ḍatĕᶇ tiyaᶇ sanès naréndra. sisupala mĕdal sakiᶇ papan pamƀujanan kalihan amĕṅku duka, katut wiṅkiᶇ déniᶇ para nāŧa sanès sanèsipun. yuđiṣṭira anututi, ṅaturi waṅsul saṙwwi aṅarihariḥ, anaṅiᶇ ƀiṣma sarosa amambĕṅi : siᶇ sapa kaᶇ ora nayogyani késawa iya pinituwaniᶇ jagad, kaluhuraké, iku ora pṛêlu kaharihariḥ. déné patrap saṙŧa wicara arum kĕdaḥ kapisuṅsuṅakĕn iṅkaᶇ sinukci saṙŧa samaṅké mahujud manuṅsa wontĕn iᶇ ṅriki. sahadéwa manantaᶇ ḍatĕᶇ sintĕna kémawon iṅkaᶇ botĕn anayogyani kṛêṣṇa iṅgiḥ sudaṙmma saṙŧa guru, kaluhurakĕn, naṅkula wicantĕn : sintĕna iṅkaᶇ botĕn purun aṅluhurakĕn kṛêṣṇa, kĕdaḥ kahaṅgĕp pĕjaḥ kémawon, sanadyan tiyaᶇ wahu takṣihébaḥ, saṙŧa botĕn paṙllu dipun ajak ṛĕmbagan maliḥ.
iṅkaᶇ wontĕn iᶇ pasamuwan agĕᶇ wahu sami añjĕṅĕr, saᶇ ƀiṣma lajĕᶇ ḍawuḥ ḍatĕᶇ yuđiṣṭira iṅkaᶇ saṅĕt sumĕlaᶇ, bilihaṅgènipun sasaji botĕn kalampahan kalayan prayogi, paṅandikanipun saᶇ ƀiṣma : sĕgawon sahèstu botĕn sagĕd adamĕl pĕjahiᶇ siṅa. śrī acisuta, (kṛêṣṇa) kahupamèkakĕn siṅa tiḷĕm. sisupala aṅuwus uwus ḍatĕᶇ saᶇ ƀiṣma maliḥ, saṙŧa lajĕᶇ nĕdya mrawasa, anaṅiᶇ kaṅgĕg amaṙggi dipun èṅĕtakĕn déniᶇ ƀiṣma, biliḥ sisupala sāmpun kawĕca baḍé siṙṇna déniᶇ śrī kṛêṣṇa, awit sakiᶇ sasaṅgĕmaniṅibunipun, manawi sisupala sāmpun kapiᶇ satus aṅgènipun adamĕl kaliṅsĕmanipun śrī kṛêṣṇa. raméniᶇ swaranipun iṅkaᶇ sami ṛĕbat ḷĕṛĕs, sāmpun kèndĕl, wĕkasan saᶇ ƀiṣma pratéla maliḥ, manawi guwinda iṅkaᶇ kumĕdaḥ kĕdaḥ kahaji aji déniᶇ para ratu, saṙŧa nĕḍa kaḷĕstantuna patrapipun, anantaṅiṅkaṅagĕgaman cakra miwaḥ jala. punika dipun togna kémawon, jalaran pañcèn maṅajab éṅgala pĕjaḥ. bab puniku saᶇ ƀiṣma iṅkaᶇ sāmpun uniṅa biliḥ sisupala sāmpun wañcinipun pĕjaḥ déniᶇ śrī kṛêṣṇa. iᶇ nalika wahu sisupala anantaᶇ kṛêṣṇa, iṅkaᶇ lajĕṅamaṅsuli kalayan aris, manawi pañamahipun iṅkaᶇ sāmpun tansaḥ kahapuntĕn, punika anĕtĕpi sasaṅgĕmanipun ḍatĕṅibunipun sisupala, samaṅké sāmpun jaṅkĕp kapiᶇ satus, wĕṅis waṅsulanipun sisupala, śrī kṛêṣṇa lajĕṅaṅèṣṭi cakra, wĕkasan katiṅal sāmpun kaṛĕgĕm, katamakakĕn, sisupala pagas jaṅganipun, ḍawaḥ kadi ṛĕdi séla iṅkaᶇ kasambĕriᶇ gĕlap. sapĕjahipun sisupala lajĕᶇ tĕntṛêm maliḥ, śrī kṛêṣṇa iṅkaᶇ nāŧa supados sasaji kalampahan samĕṣṭinipun, saṙŧa yuđiṣṭira kajumĕnĕṅakĕn naréndra, nuntĕn tinampi iᶇ surak mawurahan déniᶇ saguᶇ para ratu. sabibariᶇ pamiwahan, para naréndra sami kundur ḍatĕᶇ prajanipun sowaᶇ sowaᶇ. śrī kṛêṣṇa ugi nĕdya kundur ḍatĕᶇ dwaraka, naṅiᶇ nalika baḍé pamitan, wiyaśa ḍawuḥ mĕmĕca ḍatĕᶇ yuđiṣṭira, manawi baḍé wontĕn lalampahan iṅkaᶇ kiraᶇ prayogi, saṙŧa siṙṇnanipun para satriya amaṙggi sakiṅaṅgènipun pasulayan. yuđiṣṭira iṅkaᶇ nĕmbé kajumĕnĕṅakĕn nāŧa saṙŧa maṅgiḥ kamulyan wahu, siṙṇna sadaya rahosipun, iṅkaᶇ kantun amuᶇ rahos awratiᶇ paṅgaliḥ, tuwin aṅatos atos, sāmpun ṅantos aṅucapakĕn tĕtĕmbuṅan iṅkaᶇ kiraᶇ prayogi, supados sāmpun nĕwahakĕn pasulayan, iṅkaᶇ dados jalaraniᶇ praᶇ.
đuṙyyudana botĕn lajĕᶇ kundur, ṅantos sawatawis dintĕn, amrikṣani suyasa iyasanipun maya, kahiriᶇ déniᶇ saṅkuni. ṅantos rambaḥ rambaḥ đuṙyyudana aṅgènipun kaliṅsĕman amaṙggi sakiᶇ paṅwasaniᶇ maya. đuṙyyudana lukar paṅagĕmanipun aṅgèniᶇ baḍé laṅkuᶇ wontĕn palataran kaca, amaṙggi katiṅal toya, saṙŧa kacĕmpluṅiᶇ talaga kinintĕn kaca maliḥ. śirahipun kajèglug iᶇ kontĕn kaca awit botĕn aṅintĕn biliḥ mawi inĕp kristal, tuwin analusur kontĕn mĕṅa kinintĕn manawi minĕb.
bima, aṙjjuna, tuwin naṅkula sadéwa, punapadéné para kawula sami gumujĕᶇ sora, saṛĕᶇ prikṣa đuṙyyudana aṅgènipun tansaḥ kalintu wahu. đuṙyyudana sakalaṅkuᶇ runtik, mila lajĕᶇ kondur kalihan méraṅiᶇ galiḥ tuwin saṅĕt maṅunĕk unĕk, wĕkasan ṅantos kalahir paṅgṛêsahipun ḍatĕᶇ kaᶇ paman praƀu saṅkuni, naréndra iᶇ gandarapura, saṙwwi pratéla biliḥ baḍé aṅañut tuwuḥ. pamudalèhipun : manawi kula niṅali luhuriᶇ kaprabon, agĕṅiᶇ kasugihan saha mulyaniᶇ sasajinipun, sintĕn ta tiyaṅipun iṅkaᶇ botĕn rumahos saṅsara, para putranipun praƀu dritarastra sami amblĕs, iᶇ maṅka putranipun prita sabĕn dintĕn saya andĕdĕl kaluhuranipun.
praƀu saṅkuni maṅimurimur, saraṇa ñariyosakĕn alusiᶇ pambudidayanipun, manawi pāṇḍawa botĕn sagĕd risak saraṇa praᶇ, iṅgiḥ kĕdahasaraṇa cidra. tuwin lajĕṅamĕmĕca : sutanipun kuṇṭi punika manahipun ṛĕmĕn ṅabotohan, maṅka sayĕktosipun pañcèn botĕn sagĕd. mila manawi yuđiṣṭira katantaᶇ botohan, tamtu purunipun, kula sagĕd saṅĕt ḍatĕᶇ kasukan ḍaḍu. ḍuḥ tĕḍakiᶇ kuru, iᶇ duña botĕn wontĕn tiyaṅiṅkaᶇ sagĕd ṅawonakĕn kula, malaḥ triƀawana pisan, botĕn wontĕn iṅkaᶇ sami kalayan kula. pramila suwawi kadaṅuwa, punapa piyambakipun purun kahajak ṅabotohan, manawi purun, tamtu kasoran déniᶇ kula, o : nak praƀu, kaprabonipun yuđiṣṭira tamtu kula jaraḥ katuriᶇ pāduka, wuṣaṇa pāduka maṅgiḥ kamulyan, anaṅiᶇ sadaya wahu kĕdaḥ muñjuk kaᶇ rama saᶇ praƀu, manawi kaᶇ rama pariᶇ ḍawuḥ ḍatĕᶇ kula, sāmpun botĕn sĕmaᶇ sĕmaᶇ maliḥ, manawi sadaya raja daṙbbèkiᶇ pāṇḍawa tĕlas déniᶇ kula.
kalampahanipun praƀu saṅkuni iṅkaᶇ julig punika matur makatĕn, amuᶇ sakiᶇ wĕlasipun ḍatĕᶇ putra kapénakan, gandara lajĕᶇ maṛĕk iᶇ ṅaṙṣanipun praƀu dritarastra, aṅaturakĕn ṅĕnĕsiᶇ manahipun đuṙyyudana. saᶇ praƀu lajĕṅanimbali đuṙyyudana, paṅandikanipun, supados đuṙyyudana sāmpun aṅlajĕṅakĕn sĕdyanipun iṅkaᶇ kiraᶇ prayogi wahu. anaṅiᶇ đuṙyyudana iṅkaᶇ saṅĕt waṅkalipun sāmpun botĕn kéguḥ, atur waṅsulanipun, biliḥ piyambakipun rumahos kasoran kasugihan tuwin kaluhuranipun, maṅka saṅkuni mrayogèkakĕn, raja daṙbbèkiᶇ pāṇḍawa sagĕdipun ṅawonakĕn saraṇa ṅabotohan. praƀu dṛêtarastra botĕn sagĕd aṅidèni pañuwunipun đuṙyyudana, sadèrèṅipun atĕtarosan rumiyin kalihan widura, mila lajĕṅutusan animbali kaᶇ rayi. aturipun đuṙyyudana : manawi kaᶇ rama botĕn amaṛĕṅakĕn, piyambakipun baḍé aṅañut tuwuḥ, saṙŧa lajĕᶇ pratéla : manawi kula sāmpun pĕjaḥ, saᶇ praƀu, pāduka baḍé mukti kalihan paman widura. saṛĕᶇ widura ḍatĕᶇ praƀu dritarastra ḍawuḥ, manawi kaṙṣanipun baḍé aṅintunakĕn panantaᶇ, déné iṅkaᶇ piniji kahutus ḍatĕᶇ pāṇḍawa widura. widura kalayan risakiᶇ manahipun nĕdya pamitan ḍatĕᶇ ƀiṣma. iᶇ nalika punika praƀu dritarastra aṅariharihiṅkaᶇ putra maliḥ, supados añandèkna pikajĕṅipun. naṅiᶇ đuṙyyudana puguḥ, matur kados punapa kasugihanipun tuwin luhuripun pāṇḍawa, mila piyambakipun saṅĕt kapéṅin ḍatĕᶇ sadaya isèn isèniᶇ kaḍaton iṅkaᶇ sakalaṅkuṅanèḥ punika. paṅandikanipun kaᶇ rama : o, gèr, aja amèrèkaké pāṇḍawa, maṙgga siᶇ sapa mèrèn iku salawas lawasé ora tahu bĕgja, lan tansaḥ saṅsara kaya woᶇ kaᶇ kalaḥ praᶇ. aḍuḥ putraniṅsun, mélik maraᶇ daṙbbèkiᶇ liyan iku watak asor, kosok baliné : siᶇ sapa kaᶇ narima sadaṙbbèké ḍéwé, iku nugraha. sanadyan kaᶇ rama saṅĕt mambĕṅi, amaṙggi kagaliḥ kiraᶇ prayogi kadadosanipun, éwadéné đuṙyyudana ḷĕstantun kĕñcĕᶇ paṅaṅkahipun, minaṅka lintuniᶇ rinĕbat praᶇ, iṅgiḥ punika rinĕbat saraṇa ḍaḍu. praƀu dṛêtarastra pañcèn kiraᶇ santosa paṅgalihipun, lajĕᶇ mupus, kagaliḥ manawi papaṣṭèn laṅkuᶇ luhur tinimbaᶇ punapa kémawon, saṙŧa botĕn kéṅiᶇ dipun siṅkiri, kasupèn manawi papaṣṭèn punika dumados sakiᶇ pandamĕliᶇ manuṅsa. kalanipun tiyaᶇ takṣiḥ gaḍaḥ kĕkĕñcĕṅan, tiyaᶇ wahu kawasa aṅéwahi papaṣṭènipun. widura waṅsul lajĕᶇ matur : ḍuḥ ratuniᶇ ƀawana, kaṙṣa pāduka makatĕn wahu, ulun botĕn nayogyani, sāmpun ṅantos kalajĕṅakĕn, sumĕlaṅiᶇ manahulun, bokbilihadamĕl asoriᶇ darajadipun baṅsa pāduka. sanadyan kados punapa botĕn coṇḍoṅipun widura, éwadéné widura mĕkṣa paṅkat ambĕkta panantaᶇ ḍatĕᶇ pāṇḍawa, amuᶇ sakiṅaṅèṅĕti iṅkaᶇ ḍawuḥ punika kadaṅipun sĕpuḥ tur ratunipun.
sadumuginiᶇ kaṇḍawapraṣṭa, widura sakalaṅkuᶇ risakiᶇ paṅgaliḥ, déné kapĕkṣa aṇḍawuhakĕn ḍatĕᶇ yuđiṣṭira manawi katimbalan kaṅuwa, ḍatĕᶇ suyasa iṅkaᶇ nĕmbé kahĕdĕgakĕn, pṛêlu baḍé kahajak kasukan ḍaḍu. yuđiṣṭira éṅgal matur, manawi kasukan asriᶇ dados ḍakḍakaniᶇ pasulayan, wĕkasan lajĕᶇ ñuwun pamrayoginipun kaᶇ paman saᶇ widura, kadospundi iṅkaᶇ kĕdaḥ linampahan, waṅsulanipun kaᶇ paman, mĕṅgahiᶇ kasukan ḍaḍu punika witiᶇ karisakan, mila kados punapa aturipun muriḥ kapaṛĕṅipun saᶇ praƀu dṛêtarastra makatĕn wahu kasandèkakĕn, éwadéné saᶇ praƀu mĕkṣa amataḥ sariranipun manantaᶇ. paṅandikanipun widura : gèr : panĕmuku kudu sira lakoni, ḍuḥ sira kaᶇ wus ora kasamaran maraᶇ kawajibanira, iṅsun iya abot baṅĕt aṅlakoni ayahan, kaᶇ pṛêlu manantaᶇ ḍaḍu, anaṅiṅaṅèṅĕti ambĕk utamaniᶇ kasatriyan, ora kĕna sélak yèn katantaᶇ, sanadyan iṅsun, pañcèn ora pisan pisan gĕḷĕm aṅlakoni ṅabotohan, éwadéné manawa si kiyanat saṅkuni nantaṅiṅsun anèṅiᶇ pasamuwan, sahananiṅajaᶇ mĕṣṭi dak ajaṅi, amaṙgga kaya kaᶇ wus paḍa disumurupi, yèn iṅatasiᶇ satriya pĕraṅiku aṅuṅkuli pati.
kaṇṭi risakiᶇ paṅgaliḥ, praƀu anèm yuđiṣṭira kalihan para ari tuwin gaṙwwanipun paṅkat ḍatĕᶇ tĕgal kasaṅsaranipun. iᶇ tĕḷĕṅiᶇ batosipun yuđiṣṭira isi watak ṛĕmĕn ṅabotohan, amuᶇ kémawon aṅguᶇ pinambĕṅan sakiᶇ sāmpun sagĕd maṅrèḥ ḍatĕᶇ sariranipun. para déwa iṅkaṅaṅgarap muriḥ watakipun iṅkaᶇ makatĕn wahu siṙṇna, mila baḍé pariᶇ piwulaṅawujud kasaṅsaran iṅgiḥ punika wohiᶇ pandamĕlipun iṅkaᶇ kiraᶇ prayogi.
sadumuginiṅastinapura, yuđiṣṭira sakadaṅipun kapoṇḍokakĕn wontĕn suyasa wawaṅunan éṅgal. saṛĕᶇ pasamuwan kapiᶇ tiganipun, iṅkaᶇ sāmpun tétéla baḍé dados jalaraniᶇ karisakanipun para pāṇḍawa, sāmpun samĕkta.
praƀu saṅkuni iṅkaᶇ julig saṙŧa culika manawi kasukan ḍaḍu, manantaᶇ ḍatĕᶇ yuđiṣṭira, iṅkaᶇ waṅsulanipun kapiṛĕṅiᶇ kaṭaḥ, bilihaṅgènipun kasukan kĕdaḥ lampaḥ salugunipun. anaṅiᶇ saṅkuni sāmpun tanpa wiraᶇ maṅsuli, manawi aṅgènipun kasukan punika baḍé ṅaṅkaḥ mĕnaᶇ, dados manawi yuđiṣṭira pañcèn ajriḥ, iṅgiḥ kéṅiᶇ lajĕᶇ sumiṅkir. amaṙggi yuđiṣṭira sakalaṅkuᶇ méraᶇ miṛĕṅakĕn paṅéraᶇ éraᶇ makatĕn wahu, mila lajĕᶇ maṅsuli, kalihan ṅatiṅalakĕn kĕkĕndĕlanipun. manawi kula katantaᶇ, mĕṣṭi kula botĕn baḍé mundur, awit punika sasaṅgĕman satriya. anaṅiᶇ sintĕn ta iṅkaᶇ sagĕd aṅimbaṅi piyambakipun, đuṙyyudana anotohakĕn raja daṙbbèkipun, naṅiᶇ kaᶇ paman saṅkuni, iṅkaᶇ kapataḥ ñĕpĕṅakĕn aṅgènipun kasukan, punika botĕn dados saṙjjuniᶇ paṅgalihipun yuđiṣṭira, déné dadak mawi ñaraya tiyaᶇ sanès, iṅkaᶇ makatĕn anĕrak tatacara. saṅkuni éṅgal aṅañcarani, ḍuḥ saᶇ winasis, punapa pāduka kĕpaṛĕᶇ, déné manawi sāmpun mirantos, suwawi lajĕᶇ dipun wiwiti.
iᶇ ṅriku lajĕᶇ wiwit kasukan ḍaḍu kalihan mawi totohan agĕᶇ, yuđiṣṭira notohakĕn saṅsaṅan uñcèn uñcèn mutyara. saṅkuni éṅgal aṅuñcalakĕn ḍaḍu, wĕkasan ambĕṅok : aku mĕnaᶇ. yuđiṣṭira aṅĕtohakĕn sosotya nawaṛĕtna sanèsipun, anaṅiᶇ saṅkuni añjĕlèḥ maliḥ, suwawi kaprikṣaṇana, kula kaᶇ mimpaᶇ. yuđiṣṭira anotohakĕn rata kaprabon. saṅkuni iṅkaᶇ cidra pambucaliᶇ ḍaḍunipun, bĕṅok maliḥ, kula mimpaᶇ. yuđiṣṭira aṅĕtohakĕn pawèstri tumbasan, iṅgiḥ kawon maliḥ. lajĕᶇ notohakĕn réñcaᶇ tumbasan jaḷĕr, dipaṅga papraṅan, dalasan gajahipun èstri, rata papraṅan sarakitanipun saṙŧa prajurit. éṅgalipun raja daṙbbèkipun pāṇḍawa, katotohakĕn sadaya gĕntos gĕntos ṅantos tĕlas, iᶇ nalika wahu widura lumĕbĕt iᶇ pamƀujan, aṇḍawuhakĕn timbalanipun praƀu dṛêtrarastra, añapihiṅkaᶇ sami kasukan, amaṙggi kasukan punika baḍé aṅṛêṅgaṅakĕn supĕkĕtanipun, adamĕl kiraᶇ rukun, baḍé añjalari kadadosan iṅkaṅaṅgĕgirisi. đuṙyyudana ṅabotohan kalayan pāṇḍuputra, saṙŧa sakalaṅkuᶇ biṅaḥ, déné mĕnaᶇ, mĕnaṅipun wahu añjalari pĕraᶇ, waṣaṇanipun adamĕl karisakaniᶇ tiyaᶇ kaṭaḥ. apa sira panuju yèn sira bisa aṅukup sakèḥ raja daṙbbèkiᶇ pāṇḍawa, luwiḥ bĕcik pāṇḍawa bahé kalahna, awit iku luwihaji tinimbaᶇ raja daṙbbé, sabĕn woᶇ wus paḍa sumurup kapintĕrané suwala (saṅkuni) yèn ḍaḍu. ratu pagunuṅan, yèn ḍaḍu lakuné cidra, cikbèné ḍèwèké bali maraṅiᶇ ṅĕndi pinaṅkané, aja pisan sira amiwiti pasulayan lan tĕḍaké pāṇḍu. đuṙyyudana saṅĕt nĕpsunipun, saṙŧa aṅuṇḍat uṇḍat piliḥ kasihipun widura, sanadyan widura punika suwita iᶇ baṅsa kuru, éwadéné niyat ambiyantu pāṇḍawa. kalayan tĕmbuᶇ wĕṅis đuṙyyudana aṅgènipun aṅaturi kaᶇ paman supados sumiṅkir, tuwin lajĕṅaṅgarapa prakawisipun piyambak. ucapipun đuṙyyudana : nadyan woᶇ wadon ala, yèn kawĕṅku iᶇ priya, iya mĕṣṭi abot maraᶇ priyané. kalayan sakalaṅkuᶇ méraṅiᶇ paṅgaliḥ waṅsulipun widura ḍatĕᶇ ṅaṙṣanipun dṛêtarastra, saṙwwi ṅaturakĕn botĕn piliḥ kasihipun, saᶇ widura ṅaturakĕn kadospundi nĕpsunipun đuṙyyudana. manawi đuṙyyudana ṛĕmĕn miṛĕṅakĕn tĕmbuᶇ pamiluta, punapadéné pañcèn makatĕn wawatakipun, tamtu đuṙyyudana amiliḥ mitra tiyaṅiṅkaṅasor budinipun, iᶇ pundi pundiya tiyaṅawon uṅĕlipun mĕṣṭi sakéca kamiṛĕṅakĕn. anaṅiᶇ tiyaṅiṅkaᶇ purun muṅĕl sayĕktosipun manawi wontĕn pṛêlunipun, uŧawi purun miṛĕṅakĕn iṅkaᶇ botĕn sakéca kamiṛĕṅakĕn, punika awis saṅĕt. widura punika tétéla kaṇṭinipun saᶇ praƀu iṅkaᶇ rumĕkṣa sayĕktos, mila kadugi matur kadospundi prayoginipun, sanadyan aturipun wahu dados kaṛĕnan uŧawi botĕn dados ṛĕnanipun saᶇ praƀu. widura ambĕgipun prayogi, mila saṛĕᶇ wontĕn pṛêlunipun, widura botĕn ajrihaṅlahirakĕn pamrayoginipun, sanadyan aturipun wahu botĕn sakĕca kamiṛĕṅakĕn : ḍuḥ susuhunaniᶇ ƀawana, kĕpaṛĕṅa aṅuñjuk toya adil, añiṅkura tindak piliḥ kasiḥ, malaḥ panalaṅsa, nadyan punika gĕtir, pĕḍĕs, botĕn éca uŧawi aṅĕnĕk ĕnĕki kadosdéné jampi, pukulun, amaṙggi manawi kapaṛĕᶇ ṅuñjuk, pāduka baḍé maṅgiḥ kahutaman. sasāmpunipun matur makatĕn, widura lajĕṅaṇḍiṅkluk kalayan saṅĕt kaṛĕrantan, kados minaṅka pamitipun baḍé anilar.
iṅkaᶇ kasukan sami takṣiḥ ḷĕstantun, yuđiṣṭira aṅĕtohakĕn sadaya kĕkantunaniᶇ rajabrananipun, ṅantos tanpa pétaṅan, éwadéné mĕkṣa kawon maliḥ. sadaya raja daṙbbèkipun yuđiṣṭira, kados ta : kawulanipun, nayakanipun, tuwin kaprabonipun sāmpun botĕn wontĕn iṅkaᶇ kantun, punapa maliḥ gaḍahanipun iṅkaᶇ kéṅiᶇ katotohakĕn, maṅka bĕntèriᶇ tiyaᶇ kawon ṅabotohan tansahaṅrubéda, amuᶇ supĕkĕtiᶇ kĕkadaṅan iṅkaᶇ dèrèᶇ risak, dados yuđiṣṭira dèrèᶇ katĕlasan babar pisan. kadospundi wicantĕnipun iṅkaᶇ kalahiriᶇ laṭinipun iṅkaᶇ pucĕt : samĕṅko si naṅkula kaᶇ linuwiḥ karosané, saṙŧa kĕndĕl, iku uga daṙbbèkku. wĕkasan lajĕᶇ kamiṛĕᶇ maliḥ bĕṅokipun saṅkuni, samĕṅko naṅkula uga wus dadi woṅku. supĕkĕtiᶇ pasaḍèrèkan iṅkaᶇ sukci punika sāmpun risak, botĕn watawis daṅu ugi lajĕᶇ bibar, amaṙggi sahadéwa lajĕᶇ katohakĕn, punapadéné aṙjjuna, guruniᶇ jĕmpariᶇ, saṙŧa ƀīma iṅkaᶇ piliḥ taṇḍiᶇ, anaṅiṅugi kawon. saṅkuni wicantĕn sĕmu aṅéraᶇ éraᶇ, punapa takṣiḥ kaguṅan punapa punapa iṅkaᶇ kéṅiᶇ kaṅgé totohan, iᶇ ṅriku yuđiṣṭira lajĕṅaṅĕtohakĕn sariranipun, naṅiṅugi kawon maliḥ. dados sakadaᶇ waṙgga sadaya botĕn amuᶇ saṅĕt kasarakat kémawon, anaṅiṅugi kawiraṅan, amaṙggi satriya ṅantos kalampahan dados tiyaᶇ tumbasaniᶇ mĕṅsahipun, tétéla bilihasoripun sāmpun tanpa upami, ḍawahipun sāmpun botĕn sagĕd taṅi maliḥ : punapa ta kasaṅsaran sanèsipun iṅkaᶇ baḍé ḍumawaḥ maliḥ.
saḷĕbĕtipun sadaya sami kèndĕl, iᶇ ṅriku kamiṛĕᶇ suwaranipun saṅkuni iṅkaᶇ sakéca kĕdaliᶇ pamicaranipun. o : praƀu yuđiṣṭira, takṣiḥ wontĕn sanèsipun, iṅkaᶇ dèrèᶇ jĕṅandika kawonakĕn, iṅgiḥ punika : drupadi, putri iᶇ pañcala, dunuṅiᶇ katṛêsnan andika, suwawi katotohna, kaṅgé saraṇa luwariᶇ jĕṅandika. amaṙggi saṅkiᶇ paṅéraᶇ éraᶇ, naréndra iṅkaᶇ santosa wahu, lajĕṅèṅĕt ḍatĕᶇ gĕṅiᶇ kasaṅsaran, iṅkaᶇ tuwuḥ sakiᶇ koboṅipun tiyaᶇ kawon ṅabotohan, cipta kados punapa iṅkaᶇ makaṙtti iᶇ dĕmakipun manawi miṛĕᶇ naminiᶇ katṛêsnanipun kahuṅĕlakĕn déniᶇ tukaᶇ bégal. kṛêṣṇa (dèwi drupadi) dunuṅiᶇ katṛêsnan, kṛêṣṇa iṅkaᶇ sihipun ḍatĕᶇ sariranipun kalayan sĕtya tuhu. kṛêṣṇa iṅkaᶇ linaṅkuᶇ kawicakṣaṇanipun, kalampahan sagĕd maṅrèhiᶇ saḷĕbĕtiᶇ ḍatulayanipun, kṛêṣṇa mamaṇik iṅkaᶇ dumunuṅiᶇ tĕḷĕṅiᶇ batos, saṙŧa ibuniᶇ sutanipun jaḷĕr misuwur tuwin luhur baṅsanipun, ṅantos kalampahan dipun totohakĕn. kamiṛĕᶇna paṅliṅgamuṙddanipun iṅkaᶇ kawĕḍar wontĕn iᶇ laṭinipun yuđiṣṭira katiṅal gumĕtĕr : mĕṣṭiné iya kalaḥ manèḥ déniᶇ ḍèwèké, anaṅiṅiku wus ora béda karo paṅgawéné, para satriya apadéné ratu, yèn umaṅsaḥ praᶇ, mĕṣṭi koṅsi sapatiné. drupadi kaṅgé totohan aṅgènipun ḍaḍu, paṅuwuhipun, ḍuḥ tĕḍakiᶇ supala, iṅkaᶇ ḷĕñjaᶇ ḷĕñjaᶇ pun drupadi kula tohakĕn. tĕmbuᶇ paṅéraᶇ éraᶇ kamiṛĕᶇ dipun ucapakĕn : aḍuhaḍuḥ : tĕka wontĕn lalampahan makatĕn. saṛĕᶇ yuđiṣṭira aṅĕtohakĕn gaṙwwanipun, adamĕl ébahiᶇ manahipun iṅkaᶇ sami wontĕn iᶇ pasamuwan, sawĕnèḥ wontĕn iṅkaᶇ naṅis, sawĕnèhipun ugi gumujĕᶇ. iṅkaᶇ siḥ ḍatĕᶇ pāṇḍawa sami naṅis, naṅiṅiṅkaᶇ siḥ ḍatĕᶇ kurawa sami gumujĕᶇ. kaṭaḥ para naréndra iṅkaᶇ sami manaṅis, iᶇ ṅriku lajĕᶇ kamiṛĕᶇ maliḥ bĕṅokipun saṅkuni, suwawi kaprikṣaṇana kula mĕnaᶇ. samaṅké sāmpun rampuᶇ, aṅgènipun kasukan bibar, pāṇḍawa sāmpun tĕlas tĕlasan.
iᶇ nalika wahu, đuṙyyudana amataḥ widura, sĕmu maṅéraᶇ éraᶇ, supados animbali pun drupadi kaḍawahana añaponi jarambaḥ, murihanĕtĕpi aṅgènipun dados pawoṅaniᶇ kurawa. kalayan aris widura aṅgènipun aṅĕṇḍat tuwin aṅèṅĕtakĕn, naṅiᶇ đuṙyyudana sāmpun botĕn kéṅguḥ, takṣihaṅlajĕṅakĕn aṅgènipun ñawiyaḥ ḍatĕᶇ boyoṅan kamĕnaṅanipun. đuṙyyudana ḍawaḥ ḍatĕᶇ satuṅgaliṅabdi, animbali drupadi. abdi iṅkaᶇ kahutus wahu kadi aṅganiᶇ sĕgawon iṅkaᶇ lumĕbĕt iᶇ paṅgénan sima galak, ḷĕbĕtipun ḍatĕᶇ kamar dunuṅipun para pāṇḍawa, añĕlaki drupadi, iᶇ ṅriku lajĕṅaṇḍawuhakĕn ḍatĕᶇ drupadi, manawi drupadi sāmpun dados paṛĕkanipun đuṙyyudana, amaṙggi dipun aṅgé totohan aṅgènipun yuđiṣṭira kasukan ḍaḍu, mila lajĕᶇ kaḍawahan anambut pakaṙyyaniᶇ paṛĕkan. pramèśwari drupadi pitakèn kalihan saṅĕt kagawokan, kadospundi sababipun. lajĕᶇ dipun waṅsuli, manawi yuđiṣṭira sakawit anotohakĕn kadaᶇ kadaṅipun, lajĕᶇ gaṙwwanipun. kalihan polataniᶇ pawèstri iṅkaṅanawuᶇ kanĕpson, drupadi aṅgènipun ḍawaḥ ḍatĕṅutusan, wicantĕnipun : luṅowa, takona maraᶇ yuđiṣṭira, sapa ta kaᶇ ditotohaké ḍisik, salirané apa aku. sawaṅsulipun utusan matur, manawi yuđiṣṭira botĕn ṅandika punapa punapa, amuṅaṇḍiṅkluk sĕmu rudatos, iᶇ nalika wahu đuṙyyudana utusan tiyaᶇ supados ambĕkta drupadi ḍatĕᶇ papan pamƀujanan, dados lajĕᶇ sagĕd ñariyosakĕn kajĕṅipun. tiyaṅiṅkaᶇ kahutus manahipun karahos liṅsĕm ḍatĕᶇ tindakipun đuṙyyudana makatĕn wahu, éwadéné mĕkṣa lumampahanĕtĕpi wajibiᶇ dinuta, dados piyambakipun botĕn rumahos dosa. drupadi ḍawuḥ ḍatĕṅutusan, supados ñuwun pamrayoginipun para pinisĕpuḥ, kadospundi iṅkaᶇ kĕdaḥ dipun lampahi, amaṙggi sariranipun mirantos baḍé aṅlĕkṣaṇani saḍawuhipun para pinisĕpuḥ kémawon. utusan waṅsul, ṅaturakĕn waṅsulanipun drupadi, awit saᶇ yuđiṣṭira sāmpun rumahos biliḥ drupadi sāmpun dados wĕwĕṅkonipun đuṙyyudana, saṅkiṅaṅgènipun baḍé anĕtĕpi luhuriᶇ pambĕkanipun, kalayan saṅĕt méraṅiᶇ paṅgaliḥ, utusan ḍawahakĕn ḍatĕᶇ drupadi supados sāmpun ṅantos suwala. saṛĕṅutusan rumahos botĕn kadugi mĕkṣa ḍatĕᶇ drupadi, lajĕᶇ muñjuk iᶇ gustinipun, mugi amijiya kaᶇ rayi : saᶇ dusasana amĕkṣa ḍatĕᶇ drupadi. dusasana paṅkat aṅlampahi ayahaniᶇ kadaṅipun iṅkaṅambĕg siya, lajĕṅaṇḍawahakĕn ḍatĕᶇ pawèstri susila wahu, supados miturut lumĕbĕt iᶇ pamƀujanan, kalayan sĕmu añjĕjawad. iᶇ nalika wahu drupadi lumajĕᶇ kalihan sakalaṅkuᶇ maras nĕdya ḍatĕᶇ kaputrèn, anaṅiᶇ kabujĕᶇ déniᶇ dusasana, wĕkasan kacĕpĕᶇ rambutipun iṅkaᶇ pañjaᶇ, cĕmĕᶇ mĕḷĕs aṅaṇḍan aṇḍan, kasèrèt ḍatĕṅantawisiᶇ pasamuwan, kados punapa saṅsaranipun wanita baṅsaniᶇ ṅaluhuriṅkaᶇ botĕn naté kasaṅsaya déniᶇ prahara, tuwin botĕn naté pinandĕᶇ déniᶇ pasĕmon iṅkaᶇ botĕn amĕrak ati, maṅka kahukĕl rambutipun, iṅkaᶇ dèrèᶇ daṅu mĕntas kagrujug iᶇ toya nugraha lajĕᶇ kalarak ḍatĕᶇ ṅajĕṅiᶇ pakĕmpalanipun tiyaᶇ jaḷĕr kaṭahipun tanpa pétaṅan, ṅantos paṅagĕman iṅkaṅanasabi saliranipun iṅkaᶇ gumĕtĕr punika kantun saḷĕmbar. sāmpun satĕṅaḥ kasupèn amaṙggi sakiᶇ kacĕcamaḥ kasusilanipun, dèwi kṛêṣṇa añjĕrit kalayan saṅĕt runtik, déné botĕn wontĕn satriya purun mambĕṅi ḍatĕᶇ baṅsanipun iṅkaᶇ sasar tindakipun, punapa sadaya sami ajriḥ. wicantĕnipun : punapa sababipun, dalasan pĕpĕṭiṅaniᶇ baṅsa kuru tĕka kèndĕl kémawon aniṅali tindak iṅkaᶇ sakalaṅkuᶇ dĕgṣura punika. para priyanipun, iṅgiḥ gustinipun, punapa botĕn sagĕd aṅṛêbat. botĕn, amaṙggi kataṅsulan déniᶇ kawajiban, saṙŧa piyambakipun botĕn wĕnaṅaṅluwari drupadi. saṛĕᶇ dusasana prikṣa manawi drupadi sāmpun tanpa sraya, malaḥ saya saṅĕt aṅgènipun añĕñamaḥ, ucapipun : é batur tukon, aja kakéhan swara. kaṙṇna gumujĕᶇ lataḥ lataḥ, punapadéné saṅkuni, amaṙggi dusasana tuwin đuṙyyudana, saṙŧa kaṙṇna saha saṅkuni, sami karahos nikmat ḍatĕᶇ kawiraṅanipun déwi kṛêṣṇa.
iᶇ nalika wahu ƀiṣma ṅandika alon, saṙwwi saṅĕt aprihatos, prakawis punika sariranipun botĕn sagĕd amrantasi. nalika yuđiṣṭira sāmpun aṅĕtohakĕn sariranipun, yuđiṣṭira sāmpun botĕn gaḍaḥ wĕwĕnaṅaṅĕtohakĕn, sanadyan takṣiḥ wontĕn pawèstri iṅkaᶇ salami laminipun kĕdaḥ kawĕṅku iᶇ priyanipun. paṅandikanipun ƀiṣma, punika kula botĕn sagĕd damĕl putusan. nadyan saᶇ ƀiṣma kawĕkèn, sintĕn malihiṅkaᶇ sagĕd ṅrampuṅi. dusasana ḷĕstantun aṅgènipun añĕñamaḥ, ṅantos ƀīma iṅkaṅamaṙggi sakiᶇ sasambatiᶇ katṛêsnanipun kalampahan kalahir panutuhipun.
kasaṅĕtĕn pañikṣanipun yuđiṣṭira ḍatĕᶇ drupadi. sanadyan sanès sanèsipun kéṅiᶇ kasiṙṇnakakĕn, naṅiᶇ kalintu saṅĕt ṅantos drupadi kakuṙbbanakĕn. wicantĕnipun ƀīma : ḍuḥ praƀu, amaṙggi kaṅgé pṛêlunipun drupadi, kula ṅantos nĕpsu ḍatĕᶇ panduka, asta panduka baḍé kula bĕsmi, hèḥ sahadéwa, añjupuka gĕni.
bĕṅokipun wṛêkudara iṅkaᶇ kadi paṅgĕroniᶇ siṅa kamiṛĕᶇ cĕṭa wontĕn iᶇ pamiṛĕṅipun pasamuwan, anaṅiṅaṙjjuna, iṅkaᶇ botĕn kalépétan iᶇ ṛĕṛĕgĕd, iṅkaᶇ satuhu kawasa maṅrèḥ pribadinipun, lajĕṅamaṅsuli, yuđiṣṭira amuṅanĕtĕpi kahutamèniᶇ satriya, kalampahanipun ṅabotohan amaṙggi katantaᶇ déniᶇ mĕṅsahipun, laṅkuᶇ maliḥ punapa wĕnaᶇ tiyaṅaṅuṇḍat uṇḍat saḍèrèkipun sĕpuḥ. wĕkdal punika ƀīma maṅsuli, kalayan sĕṛĕṅamaṙggi pinĕkṣa déniᶇ kanĕpsonipun : o : danañjaya, upama aku ora wĕruḥ yèn kaᶇ linampahan déniᶇ saᶇ praƀu iki anĕtĕpi kasatriyané, mĕṣṭi wus dakpikut bañjur dakcĕmpluṅaké iᶇ gĕni murub.
wĕkdal samantĕn arinipun đuṙyyudana, iṅkaᶇ sisiliḥ saᶇ wikaṙṇna, lajĕᶇ ñuwun titimbaṅanipun para naréndra iṅkaᶇ sami wontĕn iᶇ ṅriku, kados pundi aṅgènipun amutusi ḍatĕᶇ drupadi. saṛĕᶇ para naréndra botĕn wontĕn iṅkaṅañjawab, wikaṙṇna lajĕᶇ pratéla, manawi piyambakipun aṅaṅgĕp, drupadi botĕn kéṅiᶇ kaboyoᶇ : sadaya para naréndra sami surak amrawata suta, dupi miḍaṅĕt uṅĕlipun wikaṙṇna makatĕn wahu. anaṅiᶇ kaṙṇna, lajĕṅaṅawon awon ḍatĕᶇ wikaṙṇna, manawi uṅĕlipun wahu surahos aṅlĕpatakĕn saḍèrèkipun sĕpuḥ saṙŧa sanès sanèsipun, punapadéné kaṙṇna kĕdaḥ ṅlajĕṅakĕn paṅaniyayanipun ḍatĕᶇ drupadi, amaṙggi punika adilipun. mila lajĕᶇ maṅatak ḍatĕᶇ dusasana, supados para pāṇḍawa kawudanana, makatĕn ugi dèwi kṛêṣṇa. para pāṇḍawa dipun wudani, kakantunakĕn lañciṅanipun, sasāmpunipun punika, dusasana nĕdya ambucal ñampiṅipun drupadi iṅkaᶇ kantun saḷĕmbar.
amaṙggi sāmpun botĕn wontĕn tiyaṅiṅkaᶇ sagĕd amituluṅi, saṙŧa sāmpun kasiṅkur déniᶇ pituluṅaniᶇ manuṅsa, mila putriniᶇ latu kuṙbban lajĕṅaminta pituluṅanipun juru paṅayomaniᶇ titahiṅkaᶇ botĕn antuk pituluṅan, ucapipun : ḍuḥ guwinda, panduka iṅkaᶇ ṅaḍaton iᶇ dwaraka, laḥ śrī kṛêṣṇa! tuwin añĕbut asmanipun kṛêṣṇa sanès sanèsipun maliḥ. śrī kṛêṣṇa miḍaṅĕt ḍatĕᶇ sasambatipun drupadi, mila sakalaṅkuᶇ wĕlas iᶇ galiḥ, lajĕᶇ rawuḥ sami sanalika, punapadéné hyaᶇ daṙmma, sami aḷĕlimunan anasabi sariranipun drupadi kalayan paṅagĕman iṅkaᶇ sinulam iᶇ bĕnaᶇ jĕné, pramila sabĕn dipun sĕṇḍal, iᶇ ṅlĕbĕtipun sāmpun wontĕn ñampiṅipun, dados drupadi botĕn naté katiṅal kulitipun, sanadyan ṅantos kapiᶇ pintĕn atus kémawon, mĕkṣa botĕn tĕlas, wĕkasan dusasana kasayahan lajĕᶇ liṅgihasĕmu wiraᶇ. ƀīma ambĕṅok maliḥ ṅlahirakĕn prasĕtya, saṅĕt adamĕl mirisiᶇ kaṭaḥ : ḍuḥ para satriya iᶇ duña, kahèstrènana prasĕtya kula, bokmanawi iᶇ ṅuni ugi dèrèᶇ wontĕn sanèsipun iṅkaᶇ prasĕtya makatĕn, punapadéné iᶇ tĕmbé. ḍuḥ ḍuḥ para naréndra iᶇ duña, manawi kula botĕn anĕtĕpi prasĕtya iṅkaᶇ kula ucapakĕn samaṅké punika, mugi kula sāmpun ṅantos sagĕd lumampahiᶇ maṙgginiᶇ para luluhur kula iṅkaᶇ sāmpun sami sawaṙgga. sasāmpunipun kula pĕjahi wontĕn iᶇ papraṅan, pun druhaka dusasana baḍé kula suwèk ḍaḍanipun lajĕᶇ kula uñjuk rahipun, biliḥ botĕn makatĕn, mugi mugi kula sāmpun ṅantos sagĕd adĕdalan iᶇ maṙgginiᶇ luluhur kula, amaṙggi dusasana añĕñamaḥ ḍatĕᶇ tĕḍak barata. prasĕtyanipun wahu aṅgĕgirisi saṅĕt, saṙŧa kalampahanipun ugi saṅĕt adamĕl ṅĕṛĕsiᶇ manaḥ.
dèwi kṛêṣṇa takṣiḥ ḷĕstantun aṅgènipun karuna, tuwin botĕn wontĕn iṅkaᶇ mituluṅi. kaṙṇna maṅatak iᶇ dusasana supados ambĕkta drupadi ḍatĕᶇ pĕṅkĕran. dusasana wiwit aṅlarak maliḥ ḍatĕᶇ drupadi, mila drupadi nolèḥ maṅanan ṅériᶇ saṙwwi sasambat. iᶇ nalika wahu đuṙyyudana réwa réwa sagaḥ ḍatĕᶇ drupadi, manawi drupadi baḍé kawaṅsulakĕn ḍatĕᶇ priyanipun maliḥ, biliḥ purun wicantĕn manawi yuđiṣṭira iṅkaᶇ sétya tuhu punika, sayĕktosipun tiyaṅiṅkaᶇ ṛĕmĕn cidra. biliḥ purun makatĕn drupadi baḍé kaluwaran sakiṅaṅgènipun dados tiyaᶇ tumbasan, punapadéné putranipun hyaᶇ daṙmma iṅkaᶇ salami laminipun kukuḥ ḍatĕᶇ kasahénan, ṅantos kados saṅhyaᶇ éndra, punika samaṅké sāmpun sanès gustinipun, iᶇ nalika wahu wṛêkudara ambĕṅok kalihan taṅanipun kahobat abitakĕn, ucapipun : praƀu yuđiṣṭira iku ñata adil, saṙŧa sĕsĕmbahan kaᶇ sajati. pañjĕnĕṅané iku gustiku iṅatasé agama uŧawa kasutapanku, uga gustiniṅuripku : manawi pañjĕnĕṅané mahu kaboyoᶇ, aku kabèhiya paḍa dadi boyoṅan. kaṙṇna añĕñamaḥ ḍatĕᶇ drupadi, saraṇa amuriḥ drupadi padosa tiyaᶇ jaḷĕr sanèsipun, iṅkaᶇ botĕn ñabapakĕn piyambakipun (drupadi) dados tiyaᶇ tumbasan, amaṙggi kaṅgé totohan aṅgènipun ṅabotohan. sakiᶇ mituhu ḍatĕᶇ ḍawahipun kaᶇ raka, saṙŧa binanda déniᶇ kawajiban tuwin kasahénan, mila ƀīma lajĕṅaṇḍiṅkluk saṙwwi aṅuñjal napas kabĕkta sakiᶇ saṅĕt risakiᶇ manahipun, ṭĕṅĕr ṭĕṅĕr kadi ṛĕcaniᶇ tiyaᶇ nawuᶇ prihatos. đuṙyyudana amĕkṣa drupadi supados tumuntĕn maṅsuli. saṙŧa aṅgènipun nĕdya adamĕl muriḥ saya saṅĕt risakiᶇ manahipun ƀīma, đuṙyyudana nĕmaha ṅatiṅalakĕn aṅgènipun añjĕjawat ḍatĕᶇ drupadi. iṅgiḥ punika cĕṭikipun kiwa kaḍĕsĕkakĕn ḍatĕᶇ lambuṅipun drupadi. kalayan saṅĕt nĕpsu ƀīma wicantĕn sora : muga aku aja bisa aṅidak dalaniᶇ luluhuṙkku, yèn aku ora aṅṛêmuk cĕṭikmu kiwa, anèᶇ papraṅan kaᶇ bakal kalakon. punika prasĕtyanipun ƀīma kapiᶇ kalihipun.
waṣaṇa lajĕᶇ tinimbalan déniᶇ praƀu dṛêtarastra, iṅkaᶇ baḍé adamĕl ruwatiᶇ prihatos. saᶇ praƀu ṅandika kalihan tĕmbuᶇ paṅimurimur, drupadi kalihan gaḍaḥ pañuwun, punapa iṅkaᶇ saᶇ praƀu sagĕd, mĕṣṭi baḍé dipun paṛĕṅakĕn. mila drupadi lajĕᶇ ñuwun luwaripun yuđiṣṭira, murihanakipun jaḷĕr sāmpun sinĕbut anakipun tiyaᶇ tumbasan, saᶇ praƀu maṛĕṅakĕn, lajĕᶇ kaḍawuhan ñuwun sanèsipun maliḥ, drupadi ñuwun luwaripun para kadaᶇ sak dadamĕlipun, punika ugi kapaṛĕᶇ. saṙŧa kaḍawuhan ñuwun maliḥ, naṅiᶇ dèwi drupadi matur manawi sāmpun botĕn gaḍaḥ pañuwunan sanèsipun, amaṙggi luwariᶇ priyanipun punika sāmpun kahaṅgĕp kacĕkap sadaya kabĕtahanipun. iṅkaᶇ makatĕn ḷĕṛĕs saṅĕt, ṅantos kaṙṇna wicantĕn : drupadi iku prahu kaṅaṅĕmot pāṇḍawa maraᶇ pagisikan saka goné kĕḷĕb iᶇ samodraniᶇ kasaṅsaran.
sasāmpunipun maṅarihariḥ ḍatĕᶇ kanĕpsonipun ƀīma, yuđiṣṭira lajĕᶇ manĕmbaḥ saṙwwi matur ḍatĕᶇ dṛêtarastra, cumaḍoᶇ ḍawuḥ kadospundi iṅkaᶇ kĕdaḥ dipun lampahi, amaṙggi yuđiṣṭira kapéṅin ḷĕstantun dados abdi. ḍawuhipun dṛêtarastra, supados yuđiṣṭira iṅgal waṅsul ḍatĕᶇ prajanipun, tuwin ṅasta pusaraniᶇ kaprabon maliḥ. aturipun yuđiṣṭira, amuᶇ baḍé aṅlampahi saḍawuhipun, saṙŧa lajĕᶇ supé ḍatĕᶇ dĕgṣuraniᶇ tindakipun đuṙyyudana, sanadyan saᶇ praƀu punapadéné dèwi gandari takṣihèṅĕt kémawon. anaṅiᶇ saṛĕᶇ pāṇḍawa sāmpun késaḥ, đuṙyyudana iṅgal umaṛĕk iᶇ ṅaṙṣanipun saᶇ praƀu, pratéla manawi pāṇḍawa saṅĕt nĕpsunipun, dados muŧawatosi saṅĕt manawi dipun kèndĕlakĕn kémawon. đuṙyyudana ñuwun palilahipun saᶇ praƀu, supados maṛĕᶇna ḍaḍu maliḥ sapisan kémawon, pundi iṅkaᶇ kawon kĕdaḥ kasiṅkirakĕn ḍatĕᶇ wana saḷĕbĕtipun kaliḥ wĕlas tahun. salajĕṅipun nuntĕn maṅgèn iᶇ padunuṅan iṅkaᶇ botĕn kasumĕṛĕpan iᶇ tiyaᶇ, déné manawi ṅantos kadĕnaṅan lajĕᶇ kabucal ṅantos kaliḥ wĕlas tahun maliḥ. sanadyan dèwi gandari matur manawi iṅkaᶇ makatĕn baḍé añjalari kasaṅsaranipun đuṙyyudana, éwadéné saᶇ praƀu mĕkṣa pariᶇ palilaḥ, saha sāmpun botĕn kéṅguḥ déniṅatur pamrayoginipun druna, widura tuwin para luhur sanès sanèsipun, pāṇḍawa kapuriḥ waṅsul, lajĕᶇ katĕdahakĕn putusaniᶇ ṛĕmbak, mawi katĕraṅakĕn, manawi satĕlasiᶇ waṅĕnan tiga wĕlas tahun, pundi iṅkaᶇ kabucal lajĕᶇ baḍé kawaṅsulakĕn kaprabonipun. kalihan sakalaṅkuᶇ ṅĕṛĕs yuđiṣṭira aṅgènipun baḍé ḍaḍu wĕkasan punika, waṣaṇa iṅgiḥ kawon maliḥ.
iᶇ nalika wahu para putranipun pāṇḍu iṅgal lukar ƀūṣaṇa kasatriyanipun, aṅrasuk paṅagĕman iṅkaᶇ sakiᶇ cucaliᶇ mañjaṅan. đuṙyyudana alataḥ lataḥ saṙwwi aṅéraᶇ éraᶇ drupadi, supados pados priya sanèsipun. ƀīma kadi siṅa iᶇ himalaya, maṛĕpĕki đuṙyyudana kalihan pasĕmon iṅkaᶇ sakalaṅkuᶇ maṅunĕk unĕk, anaṅiᶇ botĕn damĕl punapa punapa, amaṙggi ƀīma botĕn sagĕd sumimpaᶇ sakiᶇ kahutamèn, dusasana abĕṅok bĕṅok, é sapi, sapi. ƀīma tiniṇḍĕs déniᶇ rahosiᶇ kanĕpsonipun, kalihan atutwuri kadaṅipun sĕpuḥ, aṅgagas wutahiᶇ rahiṅkaᶇ baḍé kadadosan. anaṅiṅaṙjjuna matur ḍatĕᶇ kaᶇ raka kalayan alon : o : kakaᶇ mas, manawi trahiṅawiṙyya tamtu rahosiᶇ manahipun botĕn kawĕḍariᶇ pamicara. kawan wĕlas tahun sakiᶇ dintĕn punika, panduka baḍé ṅuniṅani kadospundi kawontĕnaniᶇ lalampahan. ucapiᶇ tiyaṅiṅkaᶇ santosa punika wujud pandamĕl. salaḥ satuṅgaliᶇ para ari sakawan wahu wontĕn iṅkaṅanĕmtokakĕn aṅgèniᶇ baḍé ṅasorakĕn mĕṅsahipun. pāṇḍawa lajĕᶇ sowan iᶇ praƀu dritarastra, wigatos ñuwun pamit. nalika yuđiṣṭira ñuwun paṅèstu baḍé paṅkat, aturipun cinĕkak naṅiᶇ nawuᶇ rahos tṛêñuḥ, botĕn wontĕn iṅkaᶇ sagĕd maṅsuli, sadaya sami kĕmbĕᶇ kĕmbĕᶇ nĕṅgak waspa. kados punapa liṅsĕmiᶇ paṅgalihipun yuđiṣṭira, naṅiᶇ sajatosipun iṅgiḥ wĕkdal punika aṅgènipun sami lulumban iᶇ tiṙŧa nugraha. yuđiṣṭira lajĕṅanitipakĕn kaṅibu ḍatĕᶇ saᶇ widura, kalayan matur kéṇḍaṅipun punika biliḥ botĕn kalèntu lampahipun, malaḥ kados añĕmbuḥ kamulyanipun, tĕmaḥ baḍé antuk kakiyatan, ṅantos mĕṅsahipun botĕn kawawa lumawan. waṅsulanipun kaᶇ paman : hèhatmajaniᶇ kuṇṭi, saka pamrayogaku tumuli maṅkata, o : tĕḍak barata, nugraha kaᶇ bakal sira tampani, mĕṣṭi ora ana woᶇ kaᶇ ṅarani yèn sira dosa : mula paṅaṛĕp aṛĕp iṅsun, bisowa iṅsun mĕruhi balinira kaṇṭi ora kuraᶇ sawiji apa, kalayan aṅrasuk makuṭaniᶇ kamulyan iᶇ duña.
sakalaṅkuᶇ ṛĕmpu paṅgalihipun kuṇṭi kapisahipun kalihan para putra, iᶇ batos kadi rinujid, nalikanipun baḍé kapisaḥ, naṅiṅugi lajĕᶇ kapĕṅkĕr, amaṙggi arak arakan iṅkaṅaṅĕṛĕsakĕn manaḥ punika lajĕᶇ botĕn katiṅalan.
iṅkaᶇ wontĕn iᶇ ṅajĕᶇ piyambak yuđiṣṭira, lampahipun kalayan anasabi pasuṙyyanipun. lajĕᶇ ƀīma, iṅkaᶇ tansahaṅiliṅiliṅi bahunipun kiwa tĕṅĕn. wiṅkiṅipun aṙjjuna, saṙwwi añawur ñawurakĕn pasir. wiṅkiṅipun maliḥ sadéwa, pasuṙyyanipun dipun caléroṅi. lajĕᶇ naṅkula, sariranipun sakojur binoréhan iᶇ baḷĕduk. wiṅkiṅipun naṅkula : dèwi kṛêṣṇa, pasuṙyyanipun kasasaban iᶇ rukma, déné iᶇ wiṅkiᶇ piyambak duméya, taṅanipun aṅgĕgĕm rumput kusa, kalayan gumṛêmĕṅaṅucapakĕn mantraniᶇ samawédđa, iṅkaᶇ sambĕt kalihan baṭara yama.
praƀu dṛêtarastra amaṙggi karahos sumĕlaṅiᶇ paṅgaliḥ, mila andaṅu ḍatĕᶇ widura, kadospundi pikajĕṅipun, déné makatĕn solahipun pāṇḍawa. aturipun widura, yuđiṣṭira pambĕkanipun sahé, dados piyambakipun botĕn purun mahèlu ḍatĕᶇ punapa kémawon iṅkaᶇ baḍé kadadosan, muriḥ piyambakipun sāmpun ṅantos dosa iṅkaṅawit sakiᶇ kanĕpson. déné ƀīma maṅajap tumuntĕnipun dumugi dintĕn aṅgènipun baḍé aṅlĕkṣaṇani paṅunĕk unĕkiᶇ manaḥ ḍatĕᶇ mĕṅsahipun, saraṇa karosanipun. aṙjjuna añawur ñawurakĕn pasir, punika pasĕmon aṅgènipun baḍé aṅudani jĕmpariᶇ wontĕn papraṅan. pikajĕṅipun sahadéwa, paṅajĕṅajĕṅipun, sāmpun ṅantos wontĕn tiyaṅiṅkaᶇ sumĕrap ḍatĕᶇ lalampahanipun saḷĕbĕtipun saṅsara. déné naṅkula, wontĕnipun parahupan dalaḥ badanipun sakojur binoréhan iᶇ ḷĕbu, punika pikajĕṅipun, sāmpun ṅantos wontĕn katṛêsnan iṅkaᶇ masésa iᶇ piyambakipun. drupadi tansahaṅèṅĕti sémahiᶇ mĕṅsahipun, aṅgèniᶇ naṅisi priyanipun tĕmbé satĕlasiᶇ wawaṅĕn, tamtu baḍé kadosdéné lalampahanipun. naṅiᶇ pun duméya, sāmpun aṅrumiyini aṅiduṅakĕn mantra pahaṙggyaniᶇ layonipun iṅkaᶇ sami baḍé siṙṇna iᶇ madyaniᶇ palagan iṅkaᶇ baḍé kalampahan.
iᶇ wĕkdal punika jagad naṅisi ḍatĕᶇ kasaṅsaran iṅkaᶇ dawĕk tumindak tuwin iṅkaᶇ baḍé kalampahan. punapadéné baṭara nārada, katiṅalan kahiriṅiᶇ para mahaṛĕsi, lajĕᶇ ṅandika : patbĕlas tahun saka dina iki, maṙgga saka piyalané đuṙyyudana, para kurawa bakal siṙṇna kabèḥ déniᶇ kasĕktèné aṙjjuna lan ƀīma.
sasāmpunipun ṅandika makatèn, baṭara nārada sapaṅiriṅipun lajĕᶇ musna sami sanalika, kados nalika rawuhipun. sanadyan suṙyya linimputan iᶇ pĕpĕtĕᶇ, nalika aṅkatipun para pāṇḍawa ḍatĕᶇ wana pambucalan, éwadéné wĕca kasaṅsaraniᶇ kurawa katiṅalan cĕṭa iᶇ manahipun iṅkaᶇ sami miṛĕᶇ.
bab ⅴ tiga wĕlas tahun saḷĕbĕtipun kakéṇḍaṅakĕn
kĕdaḥ sami ñumĕṛĕpi lalampahanipun para pāṇḍawa kalayan gaṙwwanipun, saḷĕbĕtipun kaliḥ wĕlas tahun wontĕn iᶇ wana, tuwin aṅgènipun añjajahiᶇ paṛĕdèn, saṙŧa saḷĕbĕtiᶇ waṙṣa aṅgènipun dudunuᶇ wontĕn iᶇ kiṭa kalayan manamur. tiga wĕlas tahun aṅgènipun anaṇḍaᶇ cobi tuwin aṅguᶇ sĕmaᶇ sĕmaᶇ. lalampahan punika kadamĕl kaliḥ paṙwwa, iṅgiḥ punika kaliḥ wĕlas tahun sadaṅunipun wontĕn iᶇ wana kawastanan : wanapaṙwwa, déné cariyos lalampahanipun iᶇ waṙṣa nalika anamur waṙṇna, kacariyos wontĕn iᶇ wiraṭapaṙwwa. wiraṭa punika asmaniᶇ naréndra, iṅkaᶇ nagarinipun dinunuṅan déniᶇ pāṇḍawa sadaṅunipun manamur.
wanapaṙwwa aṅĕwrat lalampahan pintĕn pintĕn, punika paṙwwa sawiṅkiṅipun santipaṙwwa, kawontĕnanipun pañjaᶇ saṅĕt, sayĕktosipun wanapaṙwwa pantĕs kapuṇḍi puṇḍi, déné pañjaᶇ tuwin kahèbĕkan surahos. iᶇ ṅriku ñariyosakĕn doṅéṅanipun para ṛĕsi iṅkaᶇ maṅgihi para pāṇḍawa, doṅéṅanipun wahu prayogi kaṅgé aṅgulawĕṇṭaḥ, tuwin amulaᶇ pāṇḍawa sadaṅunipun naṇḍaᶇ papa iᶇ pambucalan. tamtu tiyaᶇ ṅṛêtos, naṅiᶇ sasĕlaniᶇ pakaṙyyanipun kĕdaḥ kawahos piyambak. iᶇ wanapaṙwwa jĕṅandika baḍé prikṣa ḍatĕᶇ lalampahanipun saᶇ tama, satuṅgaliṅawatara, iṅgiḥ ratuniᶇ déwa. saṙŧa lalampahanipun sawitri, iṅkaṅamaṙggi sakiᶇ ƀĕkti saha juligiᶇ pambudinipun, ṅantos sagĕd aṅluwari priyanipun sakiᶇ babaya agĕᶇ. punika doṅèṅiṅkaṅanĕṅsĕmakĕn saṅĕt, punapadéné babatipun praƀu nala kalihan gaṙwwanipun iṅkaṅakĕkasiḥ déwi damajanti, tuwin kasaṅsaranipun iṅkaṅamaṙggi aṅgènipun ṛĕmĕn kasukan.
dados para pāṇḍawa saḷĕbĕtipun wontĕn pambucalan aṅsal pitĕdaḥ pintĕn pintĕn. makatĕn ugi jĕṅandika iṅgiḥ baḍé maṅgiḥ sĕsĕṛĕpan pintĕn pintĕn, manawi jĕṅandika kaṙṣa mrikṣani lalampahanipun para pāṇḍawa iṅkaᶇ kawuṙṣita iᶇ wanapaṙwwa wahu.
aṅkatipun para pāṇḍawa sakiṅastinapura, kaṭahiᶇ tiyaṅiṅkaᶇ sami aṇḍèrèkakĕn tanpa wicalan, awit sĕdyanipun laṅkuᶇ prayogi aṇḍèrèk ḍatĕᶇ pambucalan tinimbaᶇ kantun wontĕn iᶇ ṅastina, kaparéntaḥ déniᶇ đuṙyyudana. tiyaᶇ sami muṅĕl biliḥ ṛĕmĕn dados kaṇṭiniᶇ kasahénan tinimbaᶇ piyawon, amaṙggi tiyaṅiṅkaṅambiyantu adil, punika sāmpun aṅlampahi pitĕdahiṅagami, naṅiᶇ sintĕn iṅkaṅatut wuntat tiyaᶇ caṇḍala, baḍé suda suda kasahénanipun.
ucapiᶇ tiyaᶇ pintĕn pintĕn wahu : kula nĕdya aṇḍèrèk pāduka, iṅkaᶇ dados lantaraniᶇ gumĕlaripun kahutamèn. kĕkĕñcĕṅanipun tiyaᶇ mahèwu èwu iṅkaᶇ sami aṇḍèrèkakĕn para pāṇḍawa kados iᶇ ṅaṇḍap punika :
"kula maṅaṅkaḥ sagĕdipun lastantun tutuṅgilan kaliyan pañjĕnĕṅanipun iṅkaᶇ sami utami pambĕkanipun, saha sāmpun ṅantos kĕmpal kalayan tiyaṅawon," satuṅgal kalihan sanèsipun wahu sāmpun sayuk, manawi nuṅgil tiyaᶇ sakit, punika sagĕt katularan sakitipun. maṅka sasakitiᶇ pambĕkan laṅkuṅaṅgĕgirisi tinimbaᶇ sasakitiᶇ badan. tiyaᶇ sahé sorotipun sukci, naṅiᶇ tiyaṅawon ñorotakĕn ṛĕṛĕgĕd, kaliḥ kalihipun wahu sami anĕnulari.
tiyaᶇ sarawuṅan, amiliha tiyaᶇ sahé, laṅkuᶇ maliḥ para nèm nèman, manawi sāmpun saya sĕpuḥ, watakipun sāmpun laṅkuᶇ santosa tinimbaᶇ samaṅké. mila botĕn gampil sagĕdipun katut déniᶇ pambĕkanipun tiyaᶇ sanès. anaṅiᶇ yuđiṣṭira prikṣa botĕn prayogi manawi kalampahan nilar ratunipun, maṅka lajĕṅaṇḍèrèk sariranipun, mila tiyaᶇ wahu sami kaḍawuhan waṅsul. amuᶇ pinituṅkas supados siḥ saṙŧa iṅkaᶇ ƀĕkti ḍatĕᶇ ƀiṣma, dṛêtarastra, widura tuwin dèwi kuṇṭi, amaṙggi punika kawistara sami siḥ ḍatĕᶇ yuđiṣṭira sakadaṅipun.
biliḥ tiyaᶇ rinèhiᶇ naréndra iṅkaᶇ kiraᶇ prayogi, botĕn ḷĕṛĕs upami aṅgènipun amaluya wahu, saraṇa andaga uŧawi anilar ratunipun, amaṙggi tiyaᶇ kĕdaḥ gaḍaḥ ratu iṅkaᶇ kĕdaḥ dipun ladosi, iṅgihiṅkaᶇ katĕdahakĕn déniᶇ kaṙmmanipun tiyaᶇ wahu. manawi ratunipun awon, tiyaṅipun nagari wahu kĕdahalampaḥ sahé, dados karisakaniᶇ nagari wahu tiyaṅiᶇ ṅriku iṅkaᶇ kawajiban amaluya, saraṇa sĕtya tuhu. manawi tiyaṅipun, amiroᶇ kampuḥ jiṅga, tiyaᶇ wahu tĕtĕp dados paṅrisakiṅusadanipun piyambak, wĕkasan tiyaᶇ sanagari punapa ratunipun lajĕᶇ kaḷĕpatan sadaya. manawi tiyaᶇ kalayan sĕtya tuhu ḍatĕᶇ kawajiban, déwa tamtu kapaṛĕṅamituluṅi tiyaᶇ wahu, kados lalampahanipun đuṙyyudana saṛĕᶇ sāmpun dumugi maṅsanipun praṅakarana adil anĕmahi siṙṇna. đuṙyyudana kawon déniṅiṅkaᶇ sami tĕtĕp aṅgènipun aṅlampahi wajibipun, makatèn piwulaᶇ hiṇḍu kina, wohiᶇ piwulaᶇ wahu prayogi tumrap sintĕna iṅkaṅaṅlampahi, tur pikantukipun aṅuṅkuli lampaḥ gagrag samaṅké iṅkaṅawujud daga tuwin damĕl ṛĕṛĕsaḥ.
tiyaᶇ ṅastina lajĕᶇ sami mantuk, amaṙggi sakiᶇ ḍawuhipun yuđiṣṭira. déné para pāṇḍawa aṅlajĕṅakĕn lampahipun, urut tĕpiniᶇ lèpèn gaṅga, kaḍèrèkakĕn déniᶇ para ƀrāhmaṇa sawatawis, iṅkaᶇ tansahaṅiduṅakĕn kiduᶇ sukci.
éñjiṅipun yuđiṣṭira sakalaṅkuᶇ prihatos, déné botĕn sagĕd ṅaturi ḍaharipun para ƀrāhmaṇa, iṅkaᶇ padatanipun sadintĕn dintĕn aṅguᶇ pinisuṅsuᶇ déniᶇ tiyaᶇ mahèwu èwu. amila para ƀrāhmaṇa kahaturan anilar sariranipun, supados sāmpun sami naṇḍaᶇ saṅsara jalaran kasarakat. éwadéné para ƀrāhmaṇa botĕn kaṙṣa nilar, dados yuđiṣṭira maṅkuṛĕp iᶇ siti saṙwwi karuna, sambat sambat dènña botĕn sagĕd misuṅsuᶇ para ƀrāhmaṇa. ƀrāhmaṇa nama sunaka tansaḥ maṅimurimur sāmpun ṅantos yuđiṣṭira mrihatosakĕn siṙṇnaniᶇ kasugihanipun, saṙŧa matur prayoginipun yuđiṣṭira lajĕṅambirata pĕpèṅinanipun ḍatĕᶇ rajabraṇa kaduñan. yuđiṣṭira maṅsuli manawi botĕn kapéṅin rajadaṙbbé iṅkaᶇ baḍé dipun agĕm piyambak, anaṅiṅamuᶇ kaṅgé amisuṅsuᶇ para ƀrāhmaṇa, iṅkaᶇ sami masrahakĕn sariranipun ḍatĕᶇ para pāṇḍawa. kadospundi aṅgènipun baḍé sèlèḥ kawajibanipun aṅĕyomi ḍatĕṅiṅkaᶇ sami maṅayom. yuđiṣṭira aṅucapakĕn uṅĕliᶇ piwulaṅutaminipun tiyaṅañuṅgata tamu, aṅsuᶇ paḷĕṛĕman ḍatĕᶇ tiyaṅiṅkaᶇ kasayahan, añĕgaḥ paliṅgihan ḍatĕᶇ tiyaṅiṅkaᶇ sāmpun daṅu aṅgènipun ṅadèg, aṅsuᶇ toya ḍatĕᶇ tiyaᶇ kasatan, saṙŧa aṅsuᶇ tĕḍa ḍatĕᶇ tiyaᶇ kaluwèn, punapadéné ulat manis, manaḥ sĕnĕᶇ tuwin tĕmbuṅarum, aṅgènipun amapagakĕn tamunipun.
satĕlasiᶇ paṅandikanipun yuđiṣṭira lajĕṅanolèḥ mahaṙṣi duméya saṙwwi matur, kadospundi iṅkaᶇ kĕdaḥ dipun lampahi. duméya matur supados yuđiṣṭira amĕmuji ḍatĕᶇ baṭara suṙyya, ugi aṅlampahi tapabrata tuwin aṅĕniṅakĕn cipta, supados antuk saraṇa ruwatiᶇ prihatosipun. yuđiṣṭira lajĕᶇ jumĕnĕṅiᶇ lèpèn gaṅga saṙwwi pranayama (ṅrèḥ lampahiᶇ napas) èṣṭiniᶇ paṅgaliḥ sumuṅkĕm iᶇ ṅayunanipun déwa aguᶇ, iṅkaᶇ kadi gumĕlar wontĕn saḷĕbĕtiᶇ sṛêṅéṅé. batosipun maṅliṅgamuṙdda iᶇ pañjĕnĕṅanipun, manawi satuhu iṅkaṅandumadosakĕn sadaya punika. sanalika wahu déwaniᶇ sṛêṅéṅé ṅatiṅali awaṙṇni sorot maṅalad alad. paṅliṅgamuṙddanipun yuđiṣṭira katarimaḥ, mila kapariṅan gañjaran waṙṇni bokor tĕmbaga, iṅkaᶇ salami laminipun tamtu isi tĕtĕḍan, sadèrèṅipun dèwi kṛêṣṇa amƀukti tĕtĕḍan iṅkaᶇ wontĕn iᶇ bokor wahu. sasāmpunipun matĕḍakakĕn nugraha, déwaniᶇ suṙyya lajĕᶇ botĕn katiṅal. yuđiṣṭira iṅgal aṅratĕṅi ḍĕḍaharan sawatawis, lajĕᶇ kadèkèk iᶇ bokor, iṅkaᶇ kahasta dèwi kṛêṣṇa, kalayan saṅĕt kapuṇḍi puṇḍi. ḍĕḍaharan lajĕᶇ dados sakalaṅkuᶇ kaṭaḥ, para ƀrāhmaṇa kahaturan ḍahar, lajĕᶇ para ari, sasāmpunipun sawĕg sariranipun piyambak, saṛĕᶇ sāmpun nutug aṅgènipun ḍahar, dèwi kṛêṣṇa lajĕᶇ mĕṇḍĕt sacĕkapipun iṅkaᶇ baḍé kaḍahar, iᶇ ṅriku bokor sawĕg koṭoᶇ. saḷĕbĕtipun wontĕn iᶇ pambucalan, iṅkaᶇ sami kaḍahariṅgiḥ sakiᶇ bokor wahu, éwadéné botĕn naté kĕkiraṅan. amaṙggi saguṅiᶇ tĕtĕḍan punika pinaṅkanipun iṅgiḥ sakiᶇ sorotiᶇ papaḍaᶇ, tuwin sakiᶇ bĕntèriᶇ sṛêṅéṅé, saṙŧa pakaṙttiniᶇ suṙyya iᶇ daḷĕm duña tuwin iᶇ daḷĕm uwab. sakiᶇ lampahiᶇ maṅsa, wiji ṅantos sagĕd dados woḥ, dados manawi kahaṅkaḥ punika kéṅiᶇ dipun éṅgalakĕn.
iᶇ maṅké wiwit anata lampaḥ lampahipun wontĕn iᶇ wana, kalayan naṇḍaᶇ saliriᶇ kasusahan tuwin saṅsara. botĕn watawis daṅu widura maṙttuwi, pratéla manawi sariranipun kasiku déniᶇ praƀu dṛêtarastra, ṅantos kakèndĕlan sakiᶇ kaḷĕṅgahanipun, amaṙggi sariranipun gaḍaḥ pañuwun, đuṙyyudana supados kahukum, déné pāṇḍawa katimbalana mantuk ḍatĕṅastina. widura lajĕᶇ mĕliᶇ ḍatĕᶇ yuđiṣṭira, supados aṅĕguᶇna kasabaran, ṅandikakakĕn manawi para wicakṣaṇa, tamtu kawawa amikul lalampahan iṅkaᶇ botĕn adil, puwara maṅgiḥ kamulyan. yuđiṣṭira saṅgĕm baḍé miturut saḍawuhipun kaᶇ paman. anaṅiᶇ dṛêtarastra lajĕᶇ piduwuᶇ déné kasĕsa aṅgènipun midana ḍatĕᶇ widura, iṅkaᶇ salami laminipun sĕtya iᶇ kawajiban. saᶇ widura ugi lajĕᶇ waṅsul, sadumuginiᶇ pura, maturiᶇ raka, kalayan maṅaraharaḥ, mratélakakĕn manawi para kurawa punika kasahénanipun botĕn siwaḥ kalihan pāṇḍawa, naṅiṅiṅkaᶇ sawĕk kapĕṅkĕr punika lajĕᶇ malik babar pisan.
wĕkdal samantĕn kaṙṇna aṅgĕgasaḥ đuṙyyudana, supados ambĕbujĕᶇ ḍatĕᶇ para pāṇḍawa aṅgènipun wontĕn iᶇ wana. aṅkatipun para kurawa sami dĕṛĕᶇ kados tiyaṅiṅkaᶇ baḍé adamĕl siṙṇnaniᶇ pāṇḍawa. anaṅiᶇ saᶇ wiyaśa kaᶇ linaṅkuᶇ, amaṙggi sakiᶇ kawaspadanipun, wuniṅa ḍatĕᶇ sĕdyanipun kurawa iṅkaᶇ sakalaṅkuṅawon wahu. saᶇ wiyaśa ṅatiṅal, saṙŧa ḍawuḥ ḍatĕᶇ para kurawa supados sāmpun ṅantos aṅlajĕṅakĕn lampahipun. sasāmpunipun ḍawuḥ makatĕn saᶇ wiyaśa lajĕᶇ pinaṅgiḥ praƀu dṛêtarastra, ḍawuḥ supados saᶇ praƀu aṅèṅĕtna đuṙyyudana, murihambirata piyawonipun wahu, awit pandamĕl makatĕn baḍé adamĕl asoriᶇ darajad, paṅandikanipun wiyaśa : ḍuḥ naréndraniᶇ ƀawana, manawa sira ṅaṅkaḥ bisané para kurawa ḷĕstari urip, sutanira đuṙyyudana purihĕn aṛĕrukunan lan para pāṇḍawa.
sapĕṅkĕripun wiyaśa, wontĕn mahaṛĕsi malihiṅkaᶇ rawuḥ, sisilihipun bagawan mètriya, mratélakakĕn botĕn panujunipun ḍatĕᶇ tindakipun saᶇ praƀu, paṅandikanipun saᶇ bagawan : awit sakiᶇ tindakipun para kurawa punika kados pratiṅkahiᶇ baṅsa asor, amila para ambaṅuntapa ṅantos kalampahan pĕpèṅĕt, makatĕn wahu amuᶇ sakiᶇ pandamĕlipun đuṙyyudana. sasāmpunipun pĕpèṅĕt makatĕn ḍatĕᶇ saᶇ praƀu, bagawan mètriya anolèḥ đuṙyyudana, saṙwwi aṅèṅĕtakĕn supados đuṙyyudana sāmpun ṅantos mĕmĕṅsahan kalihan nak ḍèrèkipun, anaṅiᶇ đuṙyyudana sarosa añablèk pupunipun piyambak kalayan gumujĕṅalataḥ lataḥ, sĕmu aṅrèmèhakĕn ḍatĕᶇ saᶇ bagawan. saᶇ mètriya lajĕṅaṅĕsotakĕn : đuṙyyudana sira bakal aṅuṇḍuḥ wohiᶇ dĕgṣuranira, ana iᶇ tĕṅahiᶇ papraṅan kaᶇ bakal kalakon, maṙgga saka paṅgawénira ḍéwé, pupunira bakal diṛĕmuk déniᶇ gadané ƀīma. dṛêtarastra maṅasihasiḥ supados saᶇ bagawan kapaṛĕṅañjabĕl sotipun, saᶇ bagawan ṅandika, sot iki bisané bubraḥ muᶇ yèn đuṙyyudana rukun lan para pāṇḍawa. maṅka pamrayoginipun botĕn dipun pahèlu, đuṙyyudana sāmpun botĕn kéguḥ déniᶇ paṅowĕlipun saᶇ bagawan iṅkaᶇ sakalaṅkuᶇ prayogi wahu. wontĕn maliḥ satuṅgaliᶇ para tapa iṅkaᶇ ṅèṅĕtakĕn supados đuṙyyudana ñimpaṅa sakiᶇ maṙgginiᶇ piyawon, éwadéné mĕkṣa botĕn miturut.
añaṛĕṅi lalampahan punika, śrī kṛêṣṇa maṅgihi pāṇḍawa, baḍé ñariyosakĕn sababipun déné botĕn maṙŧamu ḍatĕṅastina añapihiṅkaᶇ sami kasukan. dèwi drupadi matur sasambat ḍatĕᶇ śrī kṛêṣṇa. kula sāmpun botĕn gaḍaḥ sémaḥ, anak, mitra, saḍèrèk tuwin bapa, ugi sāmpun kécalan pāduka, ḍuḥ paṅrurahiᶇ madu, amaṙggi sadaya wahu, punapadéné pāduka sami maṅaniyaya, tĕka amuᶇ kèndĕl kémawon. śrī kṛêṣṇa maṅimurimur ḍatĕᶇ dèwi drupadi, saṙŧa pratéla biliḥ dèwi drupadi baḍé dados soriniᶇ naréndra maliḥ, tur naréndra iṅkaᶇ maṅrèḥ para nāŧa. sawaṙgga tamtu gumĕlar wontĕn iᶇ duña, imawat pĕcaḥ, jagad sumyur, punapadéné sagantĕn asat, manawi wicantĕn kula makatĕn wahu botĕn kaḷĕkṣaṇan. babolèhipun kṛêṣṇa botĕn dados jalaraniᶇ kasabaranipun drupadi, amaṙggi dèwi drupadi malaḥ lajĕᶇ ñariyosakĕn tindakipun yuđiṣṭira, nadyan yuđiṣṭira sāmpun minta paṅakṣama mĕṅgaḥ kalintunipun, éwadéné takṣihandadra kanĕpsonipun, mila yuđiṣṭira lajĕṅamĕḍarakĕn piwulaᶇ luhur bab aṅĕguṅakĕn paṅapuntĕn : manawa woᶇ diyunèni kaᶇ ora prayoga déniᶇ liyan, maṅka bañjuranimbaṅi muni ala, manawa dicĕcamaḥ bañjur maḷĕs ñañamaḥ, yèn woᶇ diyukum maḷĕs ṅukum, yèn bapa milara sutané, suta milara bapaké, yèn woᶇ lanaᶇ matèni bojoné, uŧawa woᶇ wadon matèni priyané, o kṛêṣṇa, woᶇ mahu apa bisa olèḥ papan kaṅgo lahiré anèṅiᶇ duña. awit yèn koṅsi kaduman papan, piyalané mĕṣṭi bañjur saya andadra, mula sanadyan kaya apa bahé woᶇ goné añĕñamaḥ, kudu kahapura. amaṙgga siᶇ sapa kaᶇ bisa ṅalahaké maraᶇ kanĕpsoné ḍéwé, yahiku woᶇ wicakṣaṇa uŧawa linuwiḥ, sanadyan kaṅañĕñamahapadéné ṅiḷĕs iḷĕs mahu woᶇ kaᶇ dosa. apura paramaṙŧa iku brahma, apura iku kasuñatan, apura iku kalumpukaniᶇ paṅgawéné paratapa, apura iku rahayu, mula duña iki ḷĕstari maṙgga saka apura. gagamané para tapa kaᶇ diyaṅgo aṅĕyomi lalakon kaᶇ bakal kalakon iku apura, déné apura iku tapabrata.
para wicakṣaṇa wajib aṅĕguṅaké apura, amaṙgga manawa bisa aṅapura maraᶇ saḍéṅaḥ, iku tĕkan iᶇ brahma.
anaṅiṅaturipun drupadi malaḥ sĕmu runtik, saṙŧa botĕn narimaḥ ḍatĕᶇ tataniᶇ daṙmma. aṅgènipun mratélakakĕn asĕmu wĕṅis, déné widđi andamĕl dolanan ḍatĕᶇ titahipun amuᶇ sakajĕᶇ kajĕṅipun kémawon, kados laré alit aṅgènipun ñolahakĕn uŧawi aṅrisak dodolananipun, punapa ta pigunanipun kasahénan, manawi tiyaᶇ sahé sagĕd kacĕmpluṅiᶇ kasaṅsaran, naṅiᶇ tiyaṅawon maṅgiḥ kasĕnĕṅan, ḍawuḥ waṅsulanipun yuđiṣṭira alus naṅiṅahos : sira aṅluhuraké tĕtĕmbuṅan saṙŧa surasa kaᶇ bĕcik, anaṅiᶇ sira iku ṅaṅgĕp kalèru maraᶇ hyaᶇ widđi, o, pramèswariniᶇ naréndra, saḍéṅaḥ kaṅiṅsun sambut, ora pisan pisan iṅsun mahèlu kadadèhané, mula dak sambut, maṙgga anĕtĕpi wajib. iṅsun kuṙbban, maṙgga wajib iṅsun kuṙbban, iṅsun aṅlakoni kabĕcikan, ora maṙgga saka kapéṅin ṅuṇḍuḥ wohiᶇ kabĕcikan, anaṅiᶇ muṅaja koṅsi nĕrak papacakiᶇ wédđa, saṙŧa awèḥ tutuladan maraᶇ siᶇ sapa kaᶇ bĕcik lan wicakṣaṇa. laḥ drupadi, atiku baṅĕt korup maraᶇ kabĕcikan, sapa woṅé kaᶇ kapéṅin ṅuṇḍuḥ wohé kabĕcikané, iku sudagar kaṅandagaᶇ kabĕcikan, wataké iku asor, saṙŧa woᶇ mahu ora kĕna kahéwokaké woᶇ bĕcik. lajĕṅiᶇ paṅandikanipun : apa ora wus tétéla, yèn kabĕcikan iku jalaraniᶇ kamulyan, anaṅiᶇ kahananiᶇ kamulyané mahu muᶇ bisa kawruhan déniᶇ para wicakṣaṇa, uŧawa déniᶇ siᶇ sapa kaṅatiné wus jĕñjĕm, tṛêntṛêm, lan rahayu. mula sanadyan sira uga duruᶇ bisa mĕruhi maraᶇ wohiᶇ kabĕcikan, mĕṣṭiné sira ora sĕmaᶇ sĕmaᶇ (ṅandĕl) maraᶇ brahma uŧawa maraᶇ para déwa. sira kudu sasaji kawruḥ, saraṇa sinahu ṅĕguṅaké siḥ lan ñantosakaké kaṛĕp, wis aja was sumĕlaᶇ manèḥ, paṅgawé iᶇ duña mĕṣṭi aṅuwoḥ, lan kabĕcikan iku laṅgĕᶇ. brahma pribadi ṅandikakaké prakara iki maraᶇ para putrané, kaya ta : kaᶇ linakṣaṇan déniᶇ kasyapa. mulané yayi, muga sĕmaᶇ sĕmaṅira siṙṇnowa kayadéné pĕḍut kaᶇ katĕmpuhiṅaṅin, samaṅsa sira aṅèliṅi kabèḥ mahu, piyandĕlira maraᶇ kasĕtyan mĕṣṭi bañjur salin, aja aṅala ala maraᶇ wiḍi, iya gustiné saguᶇ dumadi.
sira aṅudiya mĕruhi iᶇ pañjĕnĕṅané, sumuṅkĕma iᶇ ṅaṙṣané, aja koṅsi ana kĕkèrèné cipta kaᶇ maṅkono mahu. lan manèḥ drupadi, yèn sira ṅlakoni sarupaniᶇ paṅgawé aja pisan ora ṅaṅgo aṅèliṅi iᶇ gusti, kaṅaṅidèni woᶇ mati antuk kalaṅgĕṅaniṅurip kagawa saka kasukciyané.
éwadéné dèwi drupadi takṣiḥ dèrèᶇ narimaḥ, amaṙggi lajĕᶇ pratéla, manawi kawajibaniᶇ priyanipun tamtu ṅaṅkaḥ waṅsuliᶇ prajanipun. ƀīma coṇḍoᶇ ḍatĕᶇ pamaṅgihipun drupadi makatĕn wahu, saṙŧa anĕtaḥ kaṭaḥ kaṭahiᶇ kécalanipun yuđiṣṭira. botĕn cĕkap amuᶇ sahé kémawon, aturipun ƀīma : iṅatasiᶇ naréndra kédaḥ ṅatiṅalakĕn karosanipun, saṙŧa kĕdaḥ praᶇ, pāṇḍawa kĕdaḥ lumawan praᶇ, saṙŧa aṅṛêbat kaprabonipun maliḥ.
anaṅiᶇ yuđiṣṭira botĕn kéguḥ déniᶇ panĕtahipun ƀīma, ḍawuḥ waṅsulanipun : iṅsun ora nĕdya maḷĕs maraᶇ sira, nadyan sira anatoni iṅaku saraṇa tĕtĕmbuṅan kaᶇ laṇḍĕpé kaya sara saṅkali.
nalika yuđiṣṭira kasukan punika wuḍar paṅrèhipun ḍatĕᶇ pribadinipun, mila ḍumawahiᶇ papa. anaṅiᶇ yuđiṣṭira sāmpun prasĕtya baḍé anuhoni ḍatĕᶇ karampuṅan iṅkaᶇ katamtokakĕn déniṅaṅgènipun ḍaḍu, sanadyan sariranipun kakéṇḍaṅakĕn punapa botĕn, saṙŧa saṅgĕm botĕn baḍé aṅrisak sasaṅgĕmanipun. iᶇ nalika wahu sāmpun sahèstu ƀīma lajĕᶇ kèndĕl, sanadyan piyambakipun takṣiḥ wontĕn kajĕṅipun, iṅgiḥ punika manawi sāmpun kasaṅgĕman, pāṇḍawa botĕn kéṅiṅaṅiṅkĕdi."aku ora bisa añidrani sasaṅgĕman, amaṙgga kabĕcikan dak aṅgĕp luwihaji tinimbaᶇ kahuripan, saṙŧa sasaṅgĕman iku kanugrahan kaᶇ pinaṅkané saka kaswaṙggan."
kaprabon, anak jaḷĕr, suwur tuwin kasugihan, sadaya punika ajinipun dèrèᶇ satimbaᶇ kalihan bagiyaniᶇ piwulaᶇ kasuñatan iṅkaᶇ kapiᶇ nĕmbĕlas. naṅiᶇ ƀīma dèrèᶇ narimaḥ, takṣihaṅgĕgasaḥ supados kalampahana praᶇ kalayan tĕmbuṅañĕrikakĕn manaḥ, ṅantos yuđiṣṭira sĕṛĕᶇ waṅsulanipun : manawa kalakon praᶇ, sira bakal taṇḍiᶇ lan ƀiṣma, droṇa, kṛêpa saṙŧa kaṙṇna, maṅka sira ora mĕnaᶇ lan kabèḥ mahu.
iᶇ ṅriku ƀīma sawĕk kèndĕl aṅgènipun maṅicuk icuk, kalihan sakalaṅkuᶇ rudahiᶇ paṅgalihipun. anaṅiᶇ sanalika punika ugi wiyaśa rawuḥ, lajĕṅaṅaṇṭi yuđiṣṭira misaḥ para kadaᶇ, ḍawuḥ supados praƀu yuđiṣṭira matahaṙjjuna aṅupaya dadamĕliᶇ déwa, saha amĕḍarakèn kawruhiᶇ para déwa, bab anandukakĕn dadamĕl, muriḥ lajĕᶇ kawarahakĕn gĕntos ḍatĕṅaṙjjuna. waṣaṇa saᶇ wiyaśa mrayogèkakĕn, saḷĕbĕtipun aṙjjuna botĕn wontĕn, para pāṇḍawa samiya aḷĕlana ḍatĕṅiᶇ pundi pundi.
sapĕṅkĕripun kaᶇ éyaᶇ, yuđiṣṭira éṅgal animbali aṙjjuna, lajĕᶇ kawĕjaᶇ kados iṅkaᶇ sāmpun kawĕḍarakĕn ḍatĕᶇ sariranipun, salajĕṅipun aṙjjuna nuntĕn kaḍawuhan maṛĕk ḍatĕᶇ kahéndran, wigatos ñuwun dadamĕliᶇ déwa.
sasāmpunipun pamitan ḍatĕᶇ para kadaᶇ, tuwin ḍatĕᶇ dèwi kṛêṣṇa, saṙŧa para ƀrāhmaṇa asĕsanti, iᶇ ṅriku aṅkatipun saᶇ sudira panĕṅaḥ pāṇḍawa, datanpa kaṇṭi ḍatĕᶇ paṛĕdèn imalaya, saṙŧa nĕdya aṅiṅgahi pucakipun iṅkaṅaguᶇ linimput iᶇ salju. iᶇ nalika lampahipun dumugi iṅindrakila, aṙjjuna miḍaṅĕt suwantĕn iṅkaᶇ maṅuwuḥ supados kèndĕla, saṛĕᶇ katolèḥ katiṅalan, manawi iṅkaᶇ maṅuwuḥ wahu satuṅgaliᶇ paṇḍita, iṅkaᶇ téjanipun sumorot ḷĕṅgaḥ saṅaṇḍapiᶇ mandira. paṇḍita wahu ḍawuḥ supados aṙjjuna anilar laṅkapipun, awit aṙjjuna sāmpun aṅañcik laladaniᶇ padunuṅan iṅkaᶇ rahayu prabawanipun. anaṅiṅaṙjjuna botĕn purun pisaḥ dadamĕl, sanadyan ṅantos marambaḥ rambahaṅgènipun aṅèṅĕtakĕn, daṅu daṅu lajĕᶇ kabaḍaran dados saṅhyaṅindra, pariᶇ nugraha ḍatĕṅaṙjjuna.
aṙjjuna amarikĕlu, matur ñuwun dadamĕliᶇ déwa. saṅhyaṅindra mèsĕm, botĕn kapaṛĕᶇ pariᶇ dadamĕl, amuṅaṙjjuna baḍé kadunuṅakĕn wontĕn iᶇ salaḥ satuṅgaliᶇ padunuṅan minulya. iṅkaᶇ tamtu dados paṅajĕṅajĕṅipun aṙjjuna.
nugraha makatĕn sanès paṅajĕṅajĕṅipun aṙjjuna, amaṙggi para kadaṅipun takṣiḥ sami saṅsara wontĕn iᶇ wana. iᶇ nalika wahu hyaṅindra ṅandika : manawa sira wus bisa andulu kaṅanétra saṙŧa waja tĕtĕlu, iya saṅhyaᶇ siwaḥ, gustiniᶇ saguᶇ dumadi, o, gèr, iṅsun mĕṣṭi bañjur matĕḍakaké sakèḥ gagaman kaswaṙggan, mula ṅaṅkaha bisa andulu pasuṙyyané ratuniᶇ déwa, amaṙgga muᶇ saraṇa iku hèhatmajané kuṇṭi, bisané kasĕmbadan paṅaṛĕp aṛĕpira. sasāmpunipun ṅandika makatĕn, saṅhyaṅindra musna botĕn katiṅalan, aṙjjuna kantun aṅgana lajĕᶇ nĕdya ambaṅun tapa wontĕn iᶇ ṅriku.
sahèstunipun ijĕṅandika takṣiḥ sami botĕn kasupèn biliḥ nalika wana kaṇḍawa kabĕsmi, saṅhyaṅindra ṅatiṅali ḍatĕṅaṙjjuna, lajĕᶇ sagaḥ manawi baḍé aṅgañjar dadamĕl kaswaṙggan ḍatĕṅaṙjjuna, samaṅsa aṙjjuna sāmpun kawasa andulu baṭara mahadéwa. kasagahanipun saṅhyaṅindra makatĕn wahu samaṅké anduṅkap kalampahan, anaṅiṅaṙjjuna kĕdaḥ sagĕd aṅlakṣaṇani rumiyin sasaṅgĕmanipun, mila aṙjjuna amasuḥ sarira, muriḥ kaḷĕkṣaṇan sagĕd andulu ratuniᶇ déwa. sakawit amuᶇ ḍahar ron tuwin wowohan sawatawis, sabĕn dintĕn kasuda sakĕḍik sakĕḍik, saṛĕᶇ sāmpun tigaᶇ wulan, lajĕᶇ botĕn ḍahar babar pisan. kaḷĕkṣaṇan aṙjjuna sagĕd maṅrèḥ sariranipun, botĕn kados tiyaṅiᶇ jaman samaṅké, ḷĕstantun dados boyoṅaniᶇ badanipun, punapadéné aṙjjuna wuniṅa, manawi gĕsaᶇ punika botĕn gumantuᶇ wontĕn iᶇ tĕḍa. baṭara mahadéwa miṇḍa tuwaburu (kérata) maṛĕpĕki aṙjjuna. iᶇ nalika wahu kérata prikṣa wontĕn rakṣasa miṇḍa wraha baḍé anubruk ḍatĕᶇ saᶇ tapa, aṙjjuna ṅadĕg lajĕṅamĕṇṭaᶇ laṅkapipun. kérata maṅuwuḥ supados sāmpun kajĕmpariᶇ, amaṙggi sumĕṛĕpipun ḍatĕᶇ wraha wahu rumiyin piyambakipun, naṅiᶇ pĕpèṅĕtipun kérata botĕn pinahèlu, aṙjjuna lajĕṅaṅlĕpasakĕn jĕmpariᶇ, iṅkaᶇ sinaṛĕṅan déniᶇ kérata. aṙjjuna pĕpèṅĕt ḍatĕᶇ kérata, biliḥ kérata purun añĕlaki baṭaṅiᶇ wraha, tamtu pinĕjahan, amaṙggi kérata anĕrak aṅgĕriᶇ tiyaᶇ bĕbĕḍag. kérata mèsĕm, waṅsulanipun : awit piyambakipun iṅkaṅamĕjahi, mila piyambakipun sāmpun mirantos nĕdya lumawan praᶇ. aṙjjuna éṅgal añjĕmpariᶇ ḍatĕᶇ tuwa buru, naṅiᶇ botĕn anĕḍasi, kérata mèsĕm saṙwwi susumbar, supados aṙjjuna aṅĕtog kadibyanipun. aṙjjuna aṅudani jĕmpariᶇ, ṅantos tĕlas jĕmpariṅipun, éwadéné datan wontĕn iṅkaṅanĕḍasi. aṙjjuna śīǥra aṅrukĕt, paṅaṅkahipun nĕdya pinupuhiᶇ gaṇḍéwa, naṅiᶇ lajĕᶇ pinaṅkis, gaṇḍéwanipun aṙjjuna kaplĕsat, aṙjjuna anarik pĕḍaᶇ, anaṅiṅugi lajĕᶇ tugĕl. saya liwuᶇ krođanipun aṙjjuna, saḍéṅahiṅkaᶇ cĕlak nĕdya kaṅgé gagaman : séla, kajĕᶇ, tuwin sanès sanèsipun maliḥ, dipun sawatakĕn, naṅiᶇ kérata botĕn miṅkĕt sakiᶇ paṅgénanipun kalihan mèsĕm, wĕkasan kérata dipun goco, lajĕᶇ winaḷĕs, goco ginoco, sĕṇḍal sinĕṇḍal, daṅu daṅu lajĕᶇ raṅkus rinaṅkus saṙŧa bantin binantiᶇ, wĕkasan aṙjjuna kajuñjuᶇ kinĕplèkkĕn iᶇ siti ṅantos kantaka. sataṅinipun sakiᶇ kantaka aṙjjuna botĕn nĕdya umaṅsaḥ maliḥ, anaṅiᶇ éṅgal mundur lajĕᶇ mĕṇḍĕt ḷĕmpuᶇ kadamĕl ṛĕcanipun hyaᶇ mahadéwa, sasāmpunipun dados, lajĕᶇ sinuṅkĕman ṅaṙṣanipun, tuwin kinaluṅan sĕkar rinoñcé. naṅiṅuñcèn uñcèn sĕkar wahu lajĕᶇ musna, katiṅal kumaluṅiᶇ luṅayanipun kérata. saṅaṙjjuna aṅgaṙjjita jroniᶇ waṙddaya : baya iki baṭara mahadéwa, mila éṅgal sumuṅkĕm iᶇ pada, saṙwwi minta akṣama, déné ṅantos kamipurun lumawan praᶇ, kabĕkta sakiᶇ kiraᶇ waspada. hyaᶇ mahadéwa kabaḍaran, lajĕᶇ pariᶇ nugraha ḍatĕṅaṙjjuna, punapadéné hyaᶇ mahadéwa aṇḍawuhakĕn kaluhuraniᶇ pribadinipun. satĕlasiᶇ paṅandikanipun hyaᶇ mahadéwa, aṙjjuna winĕjaᶇ mantra manawi anandukakĕn pasopati, ḍawuhipun hyaᶇ siwaḥ ḍatĕṅaṙjjuna : nadyan para tutuṅguliᶇ déwa botĕn wontĕn iṅkaᶇ wuniṅa ḍatĕᶇ paṅwasa punika. pasopati lajĕṅañĕlaki aṙjjuna, kados nalika saṅkara antuk gañjaran dadamĕliᶇ déwa. sasāmpunipun matĕḍakakĕn gaṇḍéwa hyaᶇ siwaḥ tumuntĕn botĕn katiṅalan.
saḷĕbĕtipun aṙjjuna takṣihañjĕṅĕr kasaru rawuhipun baṭara indra, baṭara waruna, baṭara kuwéra, tuwin baṭara yama, kahayap déniᶇ para déwa nayaka sahaṇḍahanipun. baṭara yama matĕḍakakĕn gadanipun, baṭara waruna mariṅakĕn palu ranté, baṭara kuwéra pariᶇ dadamĕl iṅkaṅanĕṅsĕmakĕn, iṅgiḥ punika manawi kaḷĕpasakĕn, mĕṅsahipun lajĕᶇ tiḷĕm, déné saṅhyaṅindra aṅgañjar rata titihanipun, saha ḍawuḥ supados lajĕᶇ tinumpakan kaṅgé miṅgaḥ ḍatĕᶇ kaswaṙggan. saṛĕᶇ para déwa sāmpun botĕn katiṅalan, rata tumurun, aṙjjuna susuci lajĕᶇ mumuji iᶇ déwa, wontĕn pucakiṅindrakila. saparipuṙṇnaniṅaṅgènipun manĕmbaḥ, aṙjjuna amiṅgahiᶇ rata cahya, rata mĕsat aṅgayuḥ gagana. iᶇ nalika wahu aṙjjuna aniṅali alam iṅkaᶇ sumorot, manawi kataṇḍiᶇ kalihan kawontĕnan iᶇ duña kadi pajariᶇ kaṙttika. aṙjjuna botĕn kasamaran, biliḥ punika sanarawati kiṭanipun saṅhyaṅindra. aṙjjuna lumĕbĕt iᶇ kiṭa wahu, kapapakakĕn déniᶇ para déwa lajĕṅaṅuruṅuruᶇ lampahipun aṙjjuna. saṛĕᶇ dumugi saṅajĕṅiᶇ siṅaṅsananipun saṅhyaṅindra, aṙjjuna éṅgal añuṅkĕmi padanipun. aṙjjuna katarik ḍatĕᶇ ḍampar sakiwanipun saṅhyaṅindra, kapariṅan palu galuḍug tuwin baḷĕḍèg, agĕmipun saṅhyaṅindra, saṙŧa kaḍawahan ḷĕṛĕm wontĕn iᶇ swaṙgga, tuwin puruhita ḍatĕᶇ citraséna, naréndraniᶇ gandaṙwwa, juru lalagon tuwin gĕṇḍiṅiᶇ kaswaṙggan, pikajĕṅipun kawruḥ bab cacaḥ, swara, tuwin laras.
bab ⅵ tigawĕlas tahun iᶇ pambucalan.
nadyan aṙjjuna miturut saṙŧa tĕtĕp ḍatĕᶇ kawajiban iṅkaᶇ sinaṅkulakĕn, saḷĕbĕtipun puruhita wontĕn iᶇ kaswaṙggan ṅantos gaṅsal waṙṣa, anaṅiᶇ paṅgalihipun aṅguᶇ kahèṅĕtan ḍatĕᶇ para kadaṅiṅkaᶇ wontĕn iᶇ duña, aṅgènipun andalajaḥ sawawĕṅkoniᶇ wana, dunuṅiṅaṅgénipun kakéṇḍaṅakĕn. sadèrèṅipun kapaṛĕᶇ waṅsul, aṙjjuna dinadar, punapa manahipun ugi sukci kados badanipun. dèwi uruwasi, tutuṅguliᶇ widadari, iṅkaᶇ kadi sasaṅka puṙṇnama, kahutus ṅrañcana ḍatĕṅaṙjjuna. kacariyos saṛĕṅaṙjjuna prikṣa ḍatĕᶇ dèwi uruwasi śīǥra lumajĕṅamaṛĕpĕki, sadumuginiᶇ ṅaṙṣanipun lajĕᶇ sumuṅkĕm iᶇ kisma kadi aṅgènipun aṅuṙmmati ḍatĕᶇ luluhuriṅkaṅanurunakĕn baṅsanipun. uŧawi kadidéné paṅaji ajiniṅanak jaḷĕr ḍatĕᶇ biyuṅipun, paṅaji aji laṅkuᶇ sakiᶇ samantĕn sāmpun botĕn wontĕn maliḥ. naṅiᶇ dèwi uruwasi saṅĕt botĕn ṛĕna, punapa darunanipun déné manuṅsa punika sĕsrawuṅanipun botĕn rumakĕt. aṙjjuna késaḥ, cariyos ḍatĕᶇ citraséna punapa iṅkaᶇ mĕntas kalampahan, citraséna lajĕᶇ maturiᶇ saṅhyaṅindra, saṅhyaṅindra nugrahani ḍatĕṅaṙjjuna : kagawa saka sabaran miwaḥ bisané maṅrèḥ maraᶇ pribadiné, koṅsi kaya ṛĕsi. sotipun hyaṅindra wahu kababaripun lajĕᶇ dados nugraha, amaṙggi saṛĕᶇ dumugi tigawĕlas tahunipun aṅgèniᶇ kabucal, aṙjjuna botĕn kasumĕṛĕpan biliḥ satriya, mila rahayu. iᶇ nalika wahu hyaṅindra amataḥ mahaṙṣi lomasa, kahutus ḍatĕᶇ maṙcꞓapada maṅgihi para pāṇḍawa, pariᶇ pawaṙttos karahaṙjjanipun aṙjjuna, saṙŧa aṇḍawuhakĕn supados para pāṇḍawa añjajaḥ saliriᶇ paṅgénan kaᶇ sukci sukci. sadèrèṅipun aṙjjuna waṅsul ḍatĕᶇ maṙcꞓapada, baḍé añiṙṇnakakĕn asura laṅkuᶇ rumiyin, sabibariᶇ praᶇ sawĕg nĕdya waṅsul nuṅgil kalayan para kadaᶇ. mahaṙṣi lomasa maṅkat kahutus maṅgihi yuđiṣṭira dalaḥ para ari.
tiyaᶇ sagĕd aṅintĕn intĕn piyambak, kados punapa ḷĕganiᶇ manahipun para pāṇḍawa miṛĕᶇ pawaṙttos, biliḥ saḍèrèkipun iṅkaᶇ saṅĕt dipun tṛêsnani punika sagĕd aṅlĕkṣaṇani sapiwĕliṅipun, mila kalayan sakalaṅkuṅiṅgariᶇ paṅgaliḥ, yuđiṣṭira lajĕᶇ paṅkat nĕdya andalajaḥ saguᶇ pasukciyan aṅlĕkṣaṇani ḍawuhipun saṅhyaṅindra, kahirit déniᶇ mahaṙṣi lomasa sasāmpunipun daṅu aṅgènipun lalana, wĕkasan dumugi iᶇ wĕwĕṅkoniṅimalaya, paṛĕdèn iᶇ kélasa, tilas pratapanipun saᶇ nara kalihan narayana. pāṇḍawa ḷĕṛĕmipun wontĕn iᶇ ṅriku ṅantos sawatawis daṅu, kalayan sĕnĕᶇ tuwin tĕntṛêmiᶇ paṅgalihipun.
iᶇ satuṅgaliᶇ dintĕn wontĕn prahara agĕᶇ, sasiṛĕpiᶇ prahara mahèwu èwu sĕkar tuñjuṅiṅkaᶇ kadi sinĕbariᶇ sakiwa tĕṅĕniᶇ paḷĕṛĕmanipun. sakiᶇ sĕṅsĕmipun ḍatĕᶇ éndaḥ saha arumiᶇ gandanipun, dèwi drupadi lajĕᶇ maṅatag ḍatĕᶇ ƀīma supados kapĕṇḍĕtna panuṅgilanipun sĕkar wahu. ƀīma paṅkat ṅalèr ṅétan miṅgahiᶇ ṛĕdi, samaṙggi maṙggi tansahabandayudđa kalayan kéwan galak, anaṅiᶇ sadaya kasoran déniᶇ ƀīma, mila ḷĕstantun lampahipun añjog iᶇ wana tarataban. iᶇ ṅriku katiṅal wontĕn maṙggi alit, mila lajĕᶇ dipun purugi. anoman ugi putranipun baṭara bayu kados saᶇ ƀīma, sakiṅaṅgènipun baḍé ṅatiṅalakĕn lalabĕtan ḍatĕᶇ kadaṅipun, aṅèṅĕtakĕn : kasasaraja liwat iᶇ kono, maṙgga dalan iku ora kĕna liniwatan iᶇ woᶇ kaṅisiḥ kĕna iᶇ pati. ƀīma añĕlaki, kados padatanipun mirantos baḍé lumawan praᶇ, saṙŧa maṅuwuḥ sora supados taṅiya ḍatĕᶇ kĕṭèk iṅkaᶇ katiṅalipun tiḷĕm punika. anoman ṅĕlèkakĕn nétranipun sĕmu takṣiḥ saṅĕt arip, saṙwwi aṅgṛêsaḥ déné kasar tĕmĕn aṅgènipun aṅgugaḥ, iᶇ ṅriku lajĕᶇ sañjaᶇ ḍatĕᶇ satriya nèm nèman wahu, manawi maṙggi iṅkaᶇ dipun laṅkuṅi punika, maṙggininiᶇ para déwa, mila amuᶇ para ambaṅun tapa iṅkaᶇ kéṅiᶇ laṅkuṅiᶇ ṅriku. ƀīma pitakèn sintĕn ta naminipun, saṙŧa mratélakakĕn nami tuwin baṅsanipun piyambak kalayan sĕmu ladak, waṅsulanipun anoman : iṅsun iki kĕṭèk : sĕmu tumambuḥ, tuwin aṅèṅĕtakĕn, manawi baḍé wilujĕᶇ prayogi tumuntĕn waṅsula. kalihan wĕṅis kĕdalipun ƀīma maṅatag supados sumiṅkir, naṅiṅanoman maṅsuli manawi badanipun sakit kaṅgé ṅadĕg, ƀīma kĕñcĕᶇ baḍé ṅlajĕṅakĕn lampahipun, mila anoman iṅkaᶇ réwa réwa sakit baḍé sumuṅkir, lajĕᶇ sañjaᶇ supados kalajĕᶇna lampahipun, naṅiᶇ muriḥ sāmpun ṅantos ṅidak buntutipun, prayogi manawi buntutipun kasiṅkiṙṇna. ƀīma lajĕṅañaṇḍak buntutiᶇ wanara kalayan astanipun kiwa, iᶇ sĕmu karèmèhakĕn, naṅiᶇ saṛĕᶇ baḍé kajuñjuᶇ ƀīma botĕn kuwawi. lajĕᶇ kacĕpĕᶇ taṅan kaliḥ, éwadéné ébaḥ kémawon botĕn, ƀīma aṅĕtog karosanipun, ṅantos kariṅĕtipun daléwéran, buntutiᶇ wanara mĕkṣa botĕn kaṅkat, ƀīma lajĕᶇ liṅgiḥ saṅajĕṅiᶇ wanara iṅkaᶇ linaṅkuᶇ wahu, kalihan aṅapurañcaᶇ, aṅṛêṛĕpa pitakèn, piyambakipun wahu sintĕn, maṅsuli manawi nama anoman, sénapatiniᶇ wanara, iṅkaᶇ sāmpun mimitran kalayan saᶇ rama, satuṅgaliṅawatara. iᶇ nalika wahu saḍèrèk kĕkaliḥ punika siḥ sinihan saṙŧa anoman anĕdahakĕn maṙggi iṅkaᶇ kĕdaḥ dipun laṅkuṅi déniᶇ ƀīma, saṙŧa lajĕᶇ musna. ƀīma aṅlajĕṅakĕn lampahipun, ṅantos kapĕntok iᶇ lèpèn, wĕkasan dumugi iᶇ talaga iṅkaᶇ sakalaṅkuᶇ kaṭaḥ tuñjuṅipun. anaṅiᶇ saṛĕᶇ ƀīma baḍé amĕṭik sĕkar, wontĕn sagĕḷĕṅaniᶇ rakṣasa iṅkaṅañĕlaki saṙwwi cariyos, manawi talaga punika kaguṅanipun baṭara kuwéra, mila botĕn kéṅiᶇ tiyaᶇ mĕṭik sĕkar biliḥ botĕn sakiᶇ palilahipun, ƀīma botĕn kadugi nĕḍa ḍatĕᶇ salaḥ satuṅgaliᶇ manuṅsa, punapadéné ƀīma lajĕᶇ nĕdya ñĕmpluᶇ ḍatĕṅiᶇ talaga wahu. para iṅkaᶇ rumĕkṣa narajaᶇ ḍatĕᶇ ƀīma, tinaḍahan ṅantos mahatus atus rakṣasa iṅkaᶇ pĕjaḥ déniᶇ gadanipun wṛêkudara, sisaniᶇ pĕjaḥ sami lumajĕᶇ ñuwun pituluṅanipun baṭara kuwéra. naṅiᶇ baṭara kuwéra gumujĕᶇ saṙŧa ƀīma pinaṛĕṅakĕn aṅuṇḍuḥ sadaya biliḥ sakiᶇ panĕḍanipun dèwi kṛêṣṇa. sawaṅsulipun ƀīma, yuđiṣṭira tuwin ari kĕkaliḥ, punapadéné dèwi kṛêṣṇa lajĕᶇ kagéṇḍoᶇ déniᶇ ǥaṭutkaca, iṅgiḥ rakṣasa putranipun ƀīma, napak jumantara kabĕkta ḍatĕᶇ sukuniᶇ ṛĕdi gadamadana, iᶇ ṅriku sakalaṅkuṅanĕṅsĕmakĕn, mila lajĕᶇ sami nĕdya ḷĕṛĕm iᶇ ṅriku ṅantos waṅsulipun aṙjjuna. naṅiᶇ saṛĕᶇ sāmpun aṅsal sawatawis dintĕn, ḍawuhiᶇ déwa sadaya kĕdaḥ waṅsul ḍatĕᶇ pratapanipun ṛĕsi nara kalihan narayana, sasāmpunipun kĕdaḥ ḍatĕᶇ pratapan kĕkaliḥ. sadaya miturut, mĕdal iᶇ maṙggi iṅkaᶇ sāmpun katĕdahakĕn, samaṙggi maṙggi ugi kaṭaḥ saṅĕt lalampahan iṅkaᶇ dipun lampahi, wĕkasan dumugi iᶇ ṛĕdi mèru, dudunuṅiᶇ ṅriku ṅantos saḍatĕṅipun aṙjjuna. iᶇ satuṅgaliᶇ dintĕn, nĕḍĕṅipun para pāṇḍawa sami wirahosan bab kawontĕnanipun aṙjjuna, katiṅal wontĕn rata agĕᶇ titihanipun saṅhyaṅindra tumurun sakiṅawiyat, katumpakan déniṅaṙjjuna saṙwwi aṅéṇḍoᶇ jĕmpariᶇ saṙŧa amaṅku gaṇḍéwa papariṅiᶇ déwa. saṛĕᶇ sāmpun cĕlak aṙjjuna mañcolot, lajĕᶇ manĕmbaḥ ḍatĕᶇ duméya, yuđiṣṭira tuwin ƀīma. kados punapa sami biṅahiᶇ paṅgalihipun saṛĕṅapĕpaṅgihan, dados pipisahanipun wahu sāmpun kapĕṅkĕr, saṙŧa gagayuhan aṅgènipun sami lalanabrata punika sāmpun kasĕmbadan.
cuṇḍukipun wontĕn iᶇ ṅriku para pāṇḍawa ṅantos kawan tahun, sadèrèṅipun wontĕn iᶇ ṅriku, sāmpun nĕm tahun, dados aṅgènipun kakéṇḍaṅakĕn sāmpun aṅsal sadaśa tahun, lalana malihurut paṛĕdèn ṅantos satahun kalayan rumahos sakalaṅkuᶇ mulya, ṅantos dumugi tĕpiniᶇ saraswati, kèndĕl iᶇ ṅriku ṅantos sawatawis daṅu.
karantĕn sāmpun tĕlas wawaṅĕn aṅgènipun kakéṇḍaṅakĕn amila para pāṇḍawa lajĕᶇ nĕdya waṅsul ḍatĕᶇ wana kamyaka. saḍatĕṅipun iᶇ kamyaka, śrī kṛêṣṇa amapakakĕn, sakiṅaṅgènipun baḍé añobi paṅgalihipun yuđiṣṭira, śrī kṛêṣṇa lajĕᶇ mrayogèkakĕn supados yuđiṣṭira amĕpak wadyabala sagĕgamaniᶇ praᶇ. déné iṅkaᶇ minaṅka sénapatinipun saᶇ balarama, kadaṅipun sĕpuḥ śrī kṛêṣṇa, lumurug ḍatĕṅastina. anaṅiᶇ yuđiṣṭira puguḥ, waṅsulanipun : sasāmpunipun kalampahan kalihwĕlas tahun wontĕn iᶇ wana, kĕdahanamur waṙṇna ṅantos satahun, sasāmpunipun punika ñuwun pituluṅanipun śrī kṛêṣṇa. manawi botĕn ñuwun pituluṅanipun śrī kṛêṣṇa, sintĕn malihiṅkaᶇ dipun suwuni pituluṅan. sutaniᶇ pāṇḍu botĕn purun ñimpaᶇ sakiᶇ maṙgginiᶇ kasĕtyan, awit para pritaputra sakiᶇ kasahénan tuwin sukcinipun, punapadéné sawadyabala saha kulawaṙgganipun, sami ṅakĕni bilihamuᶇ śrī kṛêṣṇa paṅayomanipun.
nĕḍĕᶇ raménipun aṅgèniᶇ sami wirahosan, kasaru rawuhipun mahaṙṣi maṙkkaṇḍéya, para pāṇḍawa punapadéné śrī kṛêṣṇa sami aṅuṙmmati, saha lajĕṅaṅañcarani ḷĕṅgaḥ. sasāmpunipun tata ḷĕṅgaḥ, śrī kṛêṣṇa maturiᶇ saᶇ mahaṛĕsi, kapaṛĕṅa amĕḍarakĕn tataniᶇ watak utami, tumrap para naréndra, para pawèstri tuwin para paṇḍita. iᶇ ṅriku saᶇ mahaṙṣi amĕḍarakĕn pitĕdaḥ waṙṇni waṙṇni, naṅiṅiṅkaᶇ kula pĕṭik iᶇ mriki amuᶇ saprakawis.
yuđiṣṭira mitĕraṅakĕn, wawatakan kados punapa, iṅkaᶇ prayogi dipun lampahi. ḍawuḥ waṅsulanipun : anindakna kahutamèn ḍatĕᶇ saguṅiᶇ dumados, saṙŧa tansaḥ maṅaṅkaha prayoginipun sadaya wahu. iṅkaᶇ siḥ ḍatĕᶇ saguᶇ tumitaḥ, tuwin sāmpun anaṅsaya ḍatĕᶇ sadaya wahu. sāmpun ṅantos kiraᶇ paṅatos atos manawi ṅandika, iṅkaᶇ nalaṅsa, iṅkaᶇ santosa pamasésanipun ḍatĕṅaṙddaniᶇ paṅgaliḥ, punapadéné sāmpun kĕṇḍat aṅgènipun pariᶇ paṅayoman ḍatĕᶇ tiyaᶇ sanagari. ṅaṅkaha kahutamèn, tuwin ambirata saliriᶇ dosa, saṙŧa iṅkaᶇ ƀĕkti ḍatĕᶇ luluhur saha para déwa, sāmpun ṅantos tumindak iṅkaᶇ botĕn kaṇṭi kawĕwékan, saṙŧa aṅlĕbura dosa saraṇa aṅĕguṅakĕn wĕlas asiḥ. kalisa déniṅambĕg adiguᶇ, iṅkaṅaṇḍap asor, sadaya wahu wawatakan iṅkaᶇ prayogi iṅatasipun pañjĕnĕṅan nāŧa. manawi sawaṙṇniniᶇ kaduñan anaṅsaya, mugi iṅkaᶇ santosa, manawi makatĕn yĕkti kamulyan iṅkaᶇ ginaḍaṅakĕn pāduka. makatĕn kawontĕnanipun watak sahé iṅkaᶇ kawuṙṣita wontĕn iᶇ sĕrat piwulaᶇ luhur.
tumrap para paṇḍita kados iᶇ ṅaṇḍap punika : paṇḍita kĕdahamuṣṭi dadamĕl titiga, sĕmaṅgĕm mĕpĕt paṅandika, akuḍuᶇ mĕraᶇ kahanam, guṇḍul, añaṇḍaᶇ klikaniᶇ kajĕṅuŧawi lulaṅiᶇ kéwan. tĕtĕp ḍatĕᶇ sasaṅgĕman, badanipun sukci, kuṙbban latu, maṅgèn wontĕn iᶇ wana, saras badanipun, éwadéné sadaya wahu sāmpun tanpa guṇa, manawi botĕn sukci manahipun, luhuriᶇ budi, sāmpun ṅantos aṅlampahi dosa iᶇ daḷĕm tindak, manaḥ tuwin cipta, makatĕn wahu sajatiniᶇ paṇḍita iṅkaᶇ dĕṛĕᶇ kasutapanipun. dados sanès tiyaṅiṅkaṅanaṅsaya badan, saraṇa aṅĕblĕᶇ (babar pisan botĕn nĕḍa punapa punapa) tuwin sapanuṅgilanipun maliḥ. tiyaṅiṅkaᶇ kiraᶇ rumĕsĕp ḍatĕᶇ kadaᶇ waṙgganipun, punika botĕn sagĕd kalis déniᶇ dosa, sanadyan badanipun sāmpun sukci, sintĕn iṅkaᶇ manahipun waṅkal tétéla mĕṅsahiᶇ kasutapan, nadyan atapa brata, punika botĕn nama añiṅkur kamulyan iᶇ duña. sintĕn iṅkaᶇ tansaḥ sukci, saha kĕbak déniᶇ kahutamèn, nadyan sujanma wahu aṅĕguṅakĕn katṛêsnan, iṅgiḥ punika sajatiniᶇ muni. malaḥ ṅantosa tiyaᶇ wahu takṣiḥ nuṅgil kalihan kulawaṙgganipun, botĕn sagĕd kalépétan dosa. pasa tuwin subrata sanèsipun maliḥ, punika botĕn dados paṅlĕburiᶇ dosa, nadyan kados punapa aṅgènipun aṅlĕḷĕsu aṅgariṅakĕn badanipun, amaṙggi punika amuᶇ dagiᶇ tuwin raḥ kémawon. sintĕna tiyaṅipun, iṅkaᶇ botĕn rahayu budi, amuᶇ ñañakit sarira, saraṇa cĕcĕgaḥ, punika lampaḥ pamuta tuli. aṅuraᶇ ṅuraṅi iku, sanadyan apa bahé kaᶇ kinaṛĕpaké, yèn saraṇa sarupaniᶇ laku kaᶇ maṅkono mahu ora dadi jalaraniṅuwal saka dosa.
siᶇ sapa kaṅaṅsuᶇ paṅan woᶇ kaluwèn, lan sapa bahé kaṅaṅadĕgaké omaḥ, kaṅgo pamoṇḍokaniᶇ saḍéṅaḥ woᶇ kaᶇ tĕka, iku ginantuṅan gañjaran maṙgga saka sasajiné mahu.
kadospundi déné jajaka hiṇḍu ṅupaya puruhitan ḍatĕṅagami sanès, sĕrat sĕrat sukcinipun piyambak sāmpun aṅĕwrat dodoṅéṅan pintĕn pintĕn iṅkaṅamaraḥ prakawis kahutamèn.
kunĕṅiṅkaᶇ sami wirahosan saha dodoṅéṅan, kados ta cariyos lalampahanipun ƀrāhmaṇa kusika aṅgènipun amulaᶇ ḍatĕᶇ juru ṅupaya pakṣi kaṅambĕg utami.
gĕntos iṅkaᶇ winirahos, praƀu saṅkuni kalihan kaṙṇna tansahaṅojok ojoki, supados đuṙyyudana maṙttuwi ḍatĕᶇ para pāṇḍawa, wigatos amuᶇ ṅaṅkaḥ pāṇḍawa ñumĕṛĕpana kamulyanipun đuṙyyudana, ṅantos èṅĕt ḍatĕᶇ saṅsaraniᶇ kawontĕnanipun, amriḥ lajĕᶇ kuwur manahipun. sakiṅaṅgènipun nĕdya anilapakĕn saᶇ praƀu dṛêtarastra, kaṙṇna mrayogèkakĕn, supados đuṙyyudana pamit kaᶇ rama, baḍé sasaji ḍatĕᶇ wana dwita tilas padunuṅanipun para pāṇḍawa. anaṅiᶇ praƀu dṛêtarastra ugi miṛĕᶇ manawi padunuṅanipun para pāṇḍawa botĕn tĕbiḥ sakiᶇ ṅriku, mila lajĕᶇ ḍawuḥ supados đuṙyyudana utusan kémawon, sāmpun ṅantos lumampaḥ piyambak, saṅkuni sumambuṅiṅatur, manawi baḍé botĕn añĕlaki padunuṅanipun para pāṇḍawa, pratéla api api prasĕtya botĕn nĕdya pinaṅgiḥ kalihan para sutanipun pāṇḍu. mila praƀu dṛêtarastra pariᶇ palilaḥ. đuṙyyudana lajĕᶇ biḍal, kaḍèrèkakĕn wadyabala agĕᶇ saṅkĕp sagĕgamaniṅajurit. samaṙggi maṙggi para kurawa tansaḥ maṅun suka, iṅkaᶇ waṙṇni waṙṇni saraṇanipun, saṙŧa nacahakĕn wadyabalanipun, ṅantos dumugi sacĕlakiᶇ talaga sukci iᶇ dwita wana, padunuṅanipun para pāṇḍawa. iᶇ nalika pacalaṅiᶇ lampaḥ wiwit lumĕbĕt iᶇ wana, sakubĕṅiᶇ talaga sukci wahu rinĕkṣa déniᶇ para gandaṙwwa, maṙggi botĕn kéṅiᶇ kahambaḥ, awit ratuniᶇ gandaṙwwa sāmpun rawuḥ sakiṅaṅgènipun lalana, mila wana kaḍawuhan rumĕkṣa sāmpun ṅantos kaḷĕbĕtan tiyaᶇ mañca. anaṅiᶇ đuṙyyudana mĕkṣa baḍé aṅlajĕṅakĕn lampahipun, mila lajĕᶇ dados praṅagĕᶇ. para kurawa kaṭahiṅkaᶇ katiwasan, malaḥ kaṙṇna iṅkaᶇ kasantosanipun kadi séla karaᶇ, daṅu daṅu mĕkṣa kapalajĕᶇ. déné đuṙyyudana amaṙggi botĕn purun oñcat lajĕᶇ katawan, punapadéné dusasana saṙŧa sanèsipun maliḥ lajĕᶇ sami kawaraṅka. wadyabalanipun kurawa iṅkaᶇ kapalajĕᶇ wahu sami ṅuṅsi ḍatĕᶇ pāṇḍawa, supados dipun ayomi. sugal waṅsulanipun ƀīma, malahaṅuṇḍat uṇḍat, saṙŧa pratéla manawi botĕn purun amituluṅi. anaṅiᶇ yuđiṣṭira lajĕᶇ ḍawuḥ : iki dudu maṅsané aṅĕcapaké wicara wĕṅis, saṙŧa lajĕᶇ ṅandika, sanadyan kadaṅé iku muṅsuhé gaṛĕjĕgan, naṅiṅiya kudu aṅluhuraké wajibiᶇ kĕkadaṅan, yèn kadaṅé mahu kamuṅsuḥ déniᶇ woᶇ liya. yuđiṣṭira ḍawuḥ supados para ari sami sawéga dadamĕl, saṙŧa lajĕᶇ paṅkat aṅṛêbat đuṙyyudana sakadaṅipun iṅkaᶇ sami kawaraṅka. para gandaṙwwa botĕn purun aṅluwari boyoṅanipun, mila pāṇḍawa lajĕᶇ narajaṅiᶇ para gandaṙwwa, tĕmaḥ sami pĕpĕraṅan ṅantos ratunipun aṅĕdali kapapagakĕn déniṅaṙjjuna, praᶇ rukĕt uḷĕṅuḷĕṅan, naṅiᶇ citraséna lajĕṅaṅèṅĕtakĕn pamitranipun, aṙjjuna pitakèn, punapa sababipun tĕka praᶇ kalihan đuṙyyudana. citraséna pratéla aṅgènipun maraṅka đuṙyyudana punika amaṙggi kalampahanipun ḍatĕṅiᶇ ṅriku wahu, pṛêlu baḍé maṅéraᶇ éraᶇ ḍatĕᶇ saṅsaraniᶇ pāṇḍawa. sakawitipun citraséna botĕn nayogyani manawi boyoṅanipun kahaturakĕn yuđiṣṭira, naṅiᶇ saṛĕᶇ sāmpun ñariyosakĕn asoriᶇ cidranipun đuṙyyudana ḍatĕᶇ pāṇḍawa, citraséna lajĕṅaṅlilahakĕn, amaṙggi pāṇḍawa amuᶇ suméṇḍé iᶇ papaṣṭèn. iᶇ nalika wahu yuđiṣṭira tansahaṅasihasiḥ supados gandaṙwwaraja tumuntĕn aṅluwarana ḍatĕᶇ đuṙyyudana, sasāmpunipun đuṙyyudana sakadaṅipun linuwaran, yuđiṣṭira pĕpèṅĕt ḍatĕᶇ đuṙyyudana kalayan maṅaraharaḥ : o kakaṅmas, sāmpun anindaki pandamĕl iṅkaᶇ botĕn prayogi maliḥ. amaṙggi sintĕna iṅkaᶇ botĕn prayogi pandamĕlipun, punika botĕn sagĕd maṅgiḥ kabĕgjan, ḍuḥ turasiᶇ baṅsa kuru, mugi ḷĕstantuna nugraha sakadaᶇ waṙgga, manawi kapaṛĕṅiᶇ paṅgaliḥ suwawi lajĕᶇ waṅsula ḍatĕᶇ praja, pāduka botĕn dadak maṅgiḥ saṅsara ṅlampahi dados boyoṅan. naréndra kaᶇ sadu budi wahu kalampahanipun pĕpèṅĕt makatĕn, amuᶇ sakiṅaṅèṅĕti, manawi đuṙyyudana punika anuṅgil raḥ kalihan sariranipun, saṙŧa ḍumawahiᶇ kasaṅsaran maṙggi sakiᶇ kalintunipun.
đuṙyyudana késaḥ kalayan nawuᶇ prihatos, sapisan déné kawon aṅgènipun praᶇ, kapiᶇ kalihipun aṅèṅĕti aṅgènipun dipun luwari. nalika đuṙyyudana ḷĕṅgahamaṙggi sāmpun tanpa kaṛĕkat, sakiᶇ saṅĕtiᶇ rudatos, kaṙṇna añĕlaki kalintu paṅintĕnipun, đuṙyyudana kamanaḥ maṅgihuṅgul, mila maṅaḷĕmbana ḍatĕᶇ kalaṅkuṅanipun đuṙyyudana, déné sagĕd aṅawonakĕn gandaṙwwaraja, iṅkaᶇ kaṙṇna piyambak ṅantos kapĕkṣa aṅuñcati. maṅka sayĕktosipun đuṙyyudana kawon, milanipun đuṙyyudana lajĕᶇ ñariyosakĕn kawontĕnaniᶇ kasusahan, pratéla biliḥ sĕdyanipun punika sāmpun kasumĕṛĕpan, tuwin yuđiṣṭira ṅluwari sariranipun, dados sariranipun wahu kapotaṅan gĕsaᶇ déniᶇ mĕṅsahipun, iṅkaᶇ kinuya kuya. gĕsaᶇ makatĕn rumahos botĕn kadugi aṅlampahi, mila paṅaṅkahipun baḍé aṅañut tuwuḥ saraṇa luwé, tuwin mrayogèkakĕn dusasana lajĕᶇ gumantos kaḷĕṅgahanipun.
dusasana añuṅkĕmi sampéyanipun iṅkaᶇ raka, saṙwwi karuna saṙŧa prasĕtya biliḥ botĕn nĕdya gumantos kaprabon, punapadéné maṅarihariḥ supados kaᶇ raka añandèkna kaṙṣanipun makatĕn wahu, ḷĕstantuna ṅasta pusaraniᶇ praja, minaṅka paṅayomaniᶇ para kadaᶇ waṙgga. kaṙṇna matur maliḥ saṙŧa mratélakakĕn manawi para pāṇḍawa botĕn baḍé damĕl punapa punapa kajawi amuṅaṅlampahi saḍawuhiᶇ ratunipun, punapadéné saṅkuni mrayogèkakĕn supados đuṙyyudana rukuna kalihan pāṇḍawa. saha kapariṅana pusakaniᶇ tiyaᶇ sĕpuhipun minaṅka gañjaran. anaṅiᶇ đuṙyyudana kĕkaḥ nĕdya aṅlampus ḍiri, ḷĕṅgahiᶇ saṅiṅgiliᶇ rumput kusa, amawas pribadinipun, aṅèṣṭi kamukṣan. gĕḷĕṅaniᶇ para danawa tuwin ditya prikṣa biliḥ siṙṇnanipun đuṙyyudana punika baḍé añudđa karosanipun, aṅgèniᶇ mĕmĕṅsahan kalihan para déwa. mila saraṇa kasaktènipun ṅatiṅali ḍatĕᶇ naréndra iṅkaᶇ saṅĕt prihatos wahu, saṙŧa lajĕṅamambĕṅi kaṙṣanipun, ṅaturakĕn kados punapa kalintunipun manawi ṅantos aṅlampus ḍiri. para danawa tuwin ditya sagaḥ damĕl uṅgulipun đuṙyyudana aṅgènipun mĕmĕṅsahan kalihan pāṇḍawa, saṙŧa prasĕtya baḍé ambiyantu misuṅsuᶇ wadya danawa sinĕkti pintĕn pintĕn iṅkaᶇ baḍé kalahirakĕn ḍatĕṅiᶇ duña papariṅipun mahiswara ḍatĕᶇ piyambakipun, amĕca manawi saᶇ kaṙṇna sagĕd añiṙṇnakakĕn aṙjjuna, dados đuṙyyudana lajĕᶇ maṅrèḥ ƀawana tanpa tandiᶇ. pratéla manawi piyambakipun punika prajuritiṅasura, déné pāṇḍawa minaṅka prajuritiᶇ déwa. saṛĕᶇ midaṅĕt kasagahanipun para danawa tuwin ditya, đuṙyyudana lajĕᶇ ñandèkakĕn aṅgènipun aṅañut tuwuḥ, tuwin katĕtaṅi kasudiranipun, éṅgal jumĕnĕṅañjaṅkĕpakĕn dadamĕlipun, kondur ḍatĕṅastinapura.
sawaṅsulipun sakiᶇ wana, kaṙṇna lajĕᶇ lalana andon yudđa, anĕlukakĕn pintĕn pintĕn nagari, supados sami nuṅkul ḍatĕᶇ đuṙyyudana, saṙŧa amaṙggi sakiṅaṅgènipun nĕdya adamĕl pamiwahaniᶇ sasaji, iṅgiḥ punika sasaji ḍatĕᶇ wisrawa, muriḥ lajĕᶇ sinĕbut tutuṅguliᶇ para naréndra. iᶇ batos nĕdya adamĕl rajasuya. naṅiᶇ tamtu botĕn kalampahan sadaṅunipun yuḍistira takṣiḥ gĕsaᶇ. aṅgènipun kaṙṇna baḍé adamĕl biṅahipun đuṙyyudana, lajĕᶇ prasĕtya baḍé acĕgaḥ dagiᶇ, botĕn wisuḥ, ugi tamtu añukakakĕn punapa iṅkaᶇ katĕḍa iᶇ tiyaᶇ, supados sagĕd kalampahan añiṙṇnakakĕn aṙjjuna. prasĕtyanipun kaṙṇna wahu awon kadadosanipun, amaṙggi saṅhyaṅindra nĕdya amituluṅi aṙjjuna, lajĕᶇ maṅgihi kaṙṇna, minta kotaᶇ kadéwatan, tuwin antiṅipun kaṙṇna. kaṙṇna nĕdya anĕtĕpi prasĕtyanipun, dados kahécalan pirantosipun iṅkaᶇ dados panulakiᶇ sadaya dadamĕl.(mrikṣaṇana cariyos lalampahanipun kaṙṇna).
đuṙyyudana botĕn sāmpun sāmpun aṅgènipun mĕmĕṅsahan kalihan pāṇḍawa, anaṅiᶇ botĕn wontĕn piyawon iṅkaᶇ sisiṅidan iᶇ batosipun, mila iṅgiḥ baḍé kalampahan praᶇ. kéṇḍaṅipun pāṇḍawa sāmpun anduṅkap dumugi wawaṅĕnipun, yuḍistira kataman cobi agĕᶇ bab utaminiᶇ paṅgalihipun. iᶇ satuṅgiliᶇ dintĕn, wontĕn kidaṅiṅkaᶇ suṅunipun kacaṅkol iᶇ boloṅan upĕt tuwin paṅĕburan pṛêsan kaṅgé damĕl mĕṙttéga, gaḍahanipun satuṅgaliᶇ ƀrāhmaṇa, saṙŧa lajĕᶇ katut kabĕkta lumajĕᶇ. ƀrāhmaṇa ñuwun pituluṅanipun para pāṇḍawa supados pirantosipun kaṅgé damĕl sasaji sagĕd pinaṅgiḥ. mila pāṇḍawa lajĕṅanutupi kidaᶇ wahu. anaṅiᶇ para pāṇḍawa ḷĕpat aṅgénipun jĕmpariᶇ, wĕkasan katilapan, pāṇḍawa lajĕᶇ sami kèndĕl pambujĕṅipun kalayan sakaṅkuᶇ sayaḥ tuwin kasatan, naṅkula iṅkaᶇ kahutus yuḍistira aṅupaya toya, botĕn daṅu lajĕᶇ maṅgiḥ sĕṇḍaᶇ, naṅkula botĕn amahèlu ḍatĕᶇ suwantĕn iṅkaᶇ ṅèṅĕtakĕn supados sāmpun ṅantos ṅuñjuk toyaniᶇ sĕṇḍaᶇ wahu, sadèrèṅé añjawab pitakènipun, naṅiᶇ lajĕṅaṅuñjuk kémawon, mila anĕmahi palasṙŧa. saṛĕᶇ naṅkula daṅu botĕn waṅsul, sahadéwa kahutus ṅupadosi, kawontĕnanipun ugi kados naṅkula. lajĕṅaṙjjuna, sasāmpunipun nuntĕn ƀīma, kĕkalihipun iṅgiḥ sami kémawon kados naṅkula tuwin sahadéwa. kacariyos saṛĕṅari sakawan pisan sami botĕn tumuntĕn waṅsul, yuḍistira paṅkat aṅupadosi, botĕn daṅu pinaṅgiḥ sāmpun dados kunaṙppa sadaya. kalayan saṅĕt risakiᶇ paṅgalihaṅgènipun yuđiṣṭira ṅupaya mĕṅsahipun, iṅkaṅañiṙṇnakakĕn para ari sakawan, anaṅiᶇ saṛĕᶇ yuđiṣṭira nĕdya wijik ḍatĕṅiᶇ bĕlik, iṅkaᶇ kacariyos iᶇ ṅiṅgil, miḍaṅĕt suwantĕn iṅkaᶇ pṙttéla, manawi iṅgihiṅkaᶇ ñuwantĕn punika iṅkaṅañiṙṇnakakĕn kadaṅipun sakawan, saṙŧa lajĕᶇ pĕpèṅĕt kados iṅkaᶇ sāmpun sāmpun. yuđiṣṭira pitakèn saṙwwi kagawokan, sintĕn ta piyambakipun wahu. iṅkaᶇ ñuwantĕn punika pakṣi kran waṅsulanipun, manawi piyambakipun satuṅgaliᶇ yakṣa, saṙŧa pĕpèṅĕt sāmpun ṅantos ṅuñjuk toyaniᶇ sĕṇḍaᶇ sadèrèṅipun yuḍiṭira añjawab pitakènipun. salami laminipun yuđiṣṭira sagĕd maṅrèḥ sariranipun, mila lajĕᶇ maṅsuli manawi sariranipun tamtu botĕn kapiṅin ḍatĕᶇ daṙbbèkiᶇ liyan, déné pitakènipun, punika baḍé kajawab sapĕntogiᶇ kasagĕdanipun. yakṣa takèn waṙṇni waṙṇni, jawabipun yuđiṣṭira pratitis saṙŧa cĕṭa, waṣaṇa pun yakṣa kaḷĕgan manahipun, iṅkaᶇ minaṅka pituwasipun yakṣa baḍé aṅgĕsaṅakĕn saḍèrèkipun yuđiṣṭira salaḥ satuṅgal, pundi iṅkaᶇ kakaṙṣakakĕn. yuđiṣṭira miliḥ saᶇ naṅkula. anaṅiᶇ yakṣa mrayogèkakĕn aṙjjuna uŧawi ƀīma, awit naṅkula saḍèrèk sanès ibu. naréndra kaṅambĕg adil wahu maṅsuli : manawi botĕn kaṙṣa aṅrisak kasahénan kaᶇ luhur piyambak, iṅgiḥ punika anégakakĕn gaṙwwaniᶇ sudaṙmmanipun ṅantos kacuṛĕsan turun, paṅandikanipun : paṅajĕṅajĕᶇ kula, baḍé anulak lalabĕtanipun biyuᶇ kula, pramila naṅkula kémawon dipun gĕsaᶇna maliḥ.
iᶇ ṅriku yakṣa wicantĕn : ḍuḥ pĕpĕṭiṅaniᶇ manuṅsa, amaṙggi aṅgèn pāduka sumiṅkir sakiᶇ pandamĕl iṅkaṅanuwuhakĕn kasaṅsaran wahu takṣiḥ laṅkuᶇ luhur tinimbaᶇ kabĕgjan tuwin kasĕnĕṅan, mila para kadaᶇ pāduka sadaya baḍé sugĕᶇ maliḥ. para ari sakawan pisan sami wuṅu sakiᶇ séda kalayan tanpa saṅsaya. saṛĕᶇ yuḍihṭira ñuwun katraṅan sintĕn déwa iṅkaᶇ miṇḍa pakṣi kran wahu, amaṙggi yuđiṣṭira namtokakĕn biliḥ sanès yakṣa. sanalika wahu baḍar dados bhatara daṙmma, déwaniṅadil, saṙŧa lajĕᶇ pariᶇ nugraha ḍatĕᶇ putranipun kaṅambbĕg utami. baṭara daṙmma sagaḥ pariᶇ gañjaran, yuđiṣṭira ñuwun, supados gadahanipun ƀrāhmaṇa iṅkaṅical punika kawaṅsulna.
paṅandikanipun baṭara daṙmma : kaᶇ miṇḍa waṙṇna kidaṅamlayokaké upĕt lan paṅĕburan maṙttéga daṙbbèkiᶇ ƀrāhmaṇa iku : iṅsun, pṛêlu aṛĕp ñoba iᶇ sira. saṙŧa lajĕᶇ maṛĕṅakĕn yuđiṣṭira ñuwun sanèsipun maliḥ, aturipun yuđiṣṭira : manawi sāmpun kalihwĕlas waṙṣa aṅgèn kula wontĕn iᶇ wana kalayan para kadaᶇ waṙgga, saḷĕbĕtipun satahun aṅgèn kula namur kalayan ṅalaya ḍatĕṅiᶇ pundi pundi, punika sāmpun ṅantos wontĕn tiyaṅiṅkaᶇ sumĕṛĕp ḍatĕᶇ sajatiniᶇ kawontĕnan kula. baṭara daṙmma aṅidéni pañuwunipun, saṙŧa lajĕᶇ ḍawuḥ supados para pāṇḍawa sami lajĕᶇ ḍatĕᶇ praja wiraṭa, sanadyan namur waṙṇna kados punapa kémawon. saṛĕᶇ sāmpun dumugi maṅsanipun para pāṇḍawa tuwin déwi kṛêṣṇa, pamitan ḍatĕᶇ duméya saṙŧa para ƀrāhmaṇa sanèsipun, sasāmpunipun binaṙkkahan, pāṇḍawa maṅkat ḍatĕᶇ wiraṭa.
bab ⅶ wiraṭapaṙwwa
duwi pāṇḍawa sāmpun sayuk sahéka kapti, nĕdya suwita praƀu matswa naréndra iᶇ praja wiraṭa, saᶇ yuđiṣṭira andaṅu ḍatĕᶇ para ari sami baḍé amiṇḍa punapa. manawi sariranipun amiṇḍa ƀrāhmaṇa, sisiliḥ, kaṅka, déné iṅkaᶇ baḍé kagiyarakĕn kawruhiṅatasipun kasukan ḍaḍu, paṅaṅkahipun sagĕda dados nayaka bagiyan ḷĕbĕt. aturipun ƀīma, baḍé lumĕbĕt dados juru olaholaḥ, raratĕᶇ tuwin tukaᶇ gĕlut, sisiṅlonipun, balawa. saṅaṙjjuna kèṅĕtan paṅandikanipun saṅhyaṅindra tuwin sotipun apsari uruwasi, mila lajĕᶇ matur manawi baḍé miṇḍa waṙṇna tiyaᶇ wandu, supados sagĕd nuṅgil kalihan para paṛĕkanipun saᶇ praƀu, baḍé aṅgiyarakĕn piwulaᶇ bĕkṣa tuwin gĕṇḍiᶇ saha kĕkiduṅan, sisiṅlonipun, wrahatnala. naṅkula santun nami grantika, baḍé dados gamĕl, déné sahadéwa sisiliḥ tantripala, paṅaṅkahipun baḍé dados paṅèn ḷĕmbu. naṅiᶇ déwi kṛêṣṇa paparap sarindri baḍé dados juru andandosi para putri. yuđiṣṭira maṛĕṅakĕn saṙŧa sāmpun botĕn ñumĕlaṅakĕn dèwi drupadi, amaṙggi nĕmtokakĕn pramèśwari nāŧa wiraṭa tamtu siḥ. duméya sakañcanipun para ƀrāhmaṇa kaḍawuhan ambĕkta latu sukci ḍatĕᶇ drupada, tuwin ratanipun ḍatĕᶇ dwarawati, déné para abdi ḍatĕᶇ pañcala. kajawi saᶇ duméya sadaya botĕn wontĕn iṅkaᶇ prikṣa iᶇ pundi iṅkaᶇ baḍé dipun dunuṅi déniᶇ para pāṇḍawa.
para pāṇḍawa kalayan dèwi drupadi sami paṅkat ḍatĕᶇ wiraṭa, déné dadamĕlipun, kasiṅidakĕn iᶇ wit witan agĕᶇ sacĕlakiᶇ pasétran, wit wahu lajĕᶇ kagantuṅan mayit, supados sāmpun ṅantos wontĕn tiyaṅiṅkaᶇ purun añĕlaki. sasāmpunipun añiṅidakĕn dadamĕl, yuđiṣṭira lajĕᶇ mumuji ḍatĕᶇ baṭari duṙgga ṅatiṅali saṙŧa pariᶇ nugraha ḍatĕᶇ yuđiṣṭira, punapadéné saṅgĕm baḍé aṅayomi. yuđiṣṭira sāmpun antuk nugraha, mila lajĕṅamĕṇḍĕt ḍaḍunipun iṅkaᶇ kadamĕl sakiᶇ jĕné tuwin nawaṛĕtna, lumĕbĕt ḍatĕᶇ karaton wiraṭa. saṅkiᶇ bagusiᶇ suwaṙṇninipun, praƀu madwa sakalaṅkuᶇ sihipun, ṅantos lajĕᶇ kawisuḍa dados paṅajĕṅiᶇ nayaka. ƀīma ḍatĕᶇ ñuwun dados juru olaholaḥ, anaṅiᶇ saᶇ praƀu iᶇ galiḥ kuwatos punapa kaḷĕṅgahan punika sāmpun satimbaᶇ kalihan kawontĕnanipun, pramila lajĕᶇ katĕtĕpakĕn dados paṅajĕṅiᶇ juru raratĕṅan. dèwi kṛêṣṇa maṅaṅgé saṙwwa kusut, añĕlaki kaḍaton, saṛĕᶇ pramèśwari nāŧa uniṅa, lajĕᶇ kaḍawahan nimbali, dinaṅu pundi pinaṅkanipun, aturipun drupadi baḍé pados pasuwitan, awit saṅkiᶇ sulistiyaniᶇ waṙṇninipun drupadi, aṅgènipun anampèni kados putriniᶇ naréndra, botĕn kados ḍatĕᶇ pawoṅan. ḍawuhipun pramèśwari nāŧa ḍatĕᶇ drupadi, sariranipun ajriḥ baḍé nampèni pasuwitanipun, amaṙggi sumĕlaᶇ manawi saᶇ praƀu kagiwaᶇ ḍatĕᶇ kamanisanipun, iṅkaṅiᶇ duña tanpa sisihan punika. iᶇ nalika wahu drupadi sajaṙwwa, biliḥ piyambakipun punika sāmpun sémaḥ, déné priyanipun gandaṙwwa gaṅsal, iṅkaᶇ tansahaṅayomi, mila sāmpun sahèstu gandaṙwwa wahu botĕn suka manawi wontĕn tiyaᶇ jaḷĕriṅkaᶇ baḍé aṅṛêsahi. pramèśwari nāŧa dèwi sudaséna kapaṛĕᶇ ṅabdèkakĕn, saṙŧa saṅĕt aniṅali susilaniᶇ patrapipun drupadi, sadaya sami kasamaran, biliḥ soriniᶇ nāŧa. botĕn watawis daṅu, sahadéwa ḍatĕᶇ, maṅaṅgé cara paṅèn ḷĕmbu, matur biliḥ badanipun sagĕd saṅĕt aṅupakara ḷĕmbu, mila lajĕᶇ katĕtĕpakĕn dados juru rumĕkṣa ḷĕmbu. waṣaṇa aṙjjuna maṛĕk saṙwwi maṅaṅgé pawèstri, ñuwun kadadosna gurunipun putri nāŧa dèwi utari, prakawis bĕkṣa saṙŧa tatabuhan.
sanadyan praƀu madswa sāmpun andugi, biliḥ kaṭahèmpĕripun prajurit tuwin para nāŧa tinimbaᶇ dados tiyaᶇ wandu, éwadéné baḍé kacobi rumiyin kasagĕdanipun, mila lajĕᶇ kaḍawahan lumĕbĕt ḍatĕᶇ kaputrèn, amiwiti mulaᶇ para pawèstri. wuṣaṇa naṅkula ḍatĕᶇ, maturiᶇ nāŧa biliḥ piyambakipun gaḍaḥ kasagĕdan ṅupakara kapal. saᶇ praƀu kĕpaṛĕṅiᶇ galiḥ, naṅkula lajĕᶇ kadadosakĕn paṅagĕṅiᶇ gamĕl, iᶇ ṅriku para pāṇḍawa amiwiti tigawĕlas tahunipun aṅgèniᶇ kakéṇḍaṅakĕn. tahun punika aṅgènipun kĕdahanamur, iᶇ ṅriku sakalaṅkuᶇ tĕntṛêm, botĕn kasaṅsaya iᶇ panaṇḍaᶇ maliḥ.
saḷĕbĕtipun sadaśa wulan para pāṇḍawa wontĕn iᶇ karaton wiraṭa aṅladosi saᶇ praƀu tuwin pramèśwari nāŧa, kawontĕnanipun kahaji aji tuwin bĕgja. anaṅiᶇ saṛĕᶇ ṅañcik aṅsal sawĕlas wulan, goḍa agĕṅanaṅsaya para pāṇḍawa, karantĕn kadaṅipun saᶇ praƀu kaᶇ sisiliḥ saᶇ kiñcaka, titiṇḍihiᶇ wadyabala, saṅĕt kayuyun ḍatĕᶇ dèwi kṛêṣṇa, sanadyan dèwi kṛêṣṇa sāmpun pratéla, biliḥ sāmpun karabi déniᶇ gandaṙwwa gaṅsal tur saṅĕt tṛêsnanipun, éwadéné adṛêᶇ baḍé kagaṙwwa. kiñcaka matur ḍatĕᶇ kaᶇ bakyu dèwi sudaséna, supados dèwi kṛêṣṇa kahutusa ḍatĕᶇ padaḷĕmanipun, sĕṅadi kaḍawahan muṇḍut aṅgur. kados punapa pambudidayanipun sarindri, sagĕdipun wandé kahutus, dados botĕn kacĕcamaḥ déniᶇ kiñcaka, muriḥ sāmpun aminihi lalampahan iṅkaᶇ kiraᶇ prayogi. anaṅiᶇ tanpa damĕl, awit pramèśwari dèwi sudaséna, saṅkiṅaṅgènipun baḍé adamĕl biṅahipun kaᶇ rayi, sarindri sahèstu kahutus. dèwi kṛêṣṇa iᶇ batos ñuwun paṅayomanipun baṭara suṙyya. sanadyan dèwi kṛêṣṇa botĕn prikṣa, anaṅiᶇ sajatosipun baṭara suṙyya mataḥ rakṣasa satuṅgal, añjaṅkuṅa sapurugipun drupadi. kiñcaka amapagakĕn kalayan saṅĕt ḷĕganiᶇ paṅgalihipun, lajĕᶇ kaḍawahan liṅgiḥ. dèwi kṛêṣṇa matur kalayan saṅĕt maṅaraharaḥ, manawi ḍatĕṅipun punika amuᶇ ṅĕmban timbalanipun pramèśwari nāŧa, kaḍawahan muṇḍut aṅgur. dèwi kṛêṣṇa kacĕpĕᶇ taṅanipun, naṅiᶇ sarosa kinipatakĕn, iṅgal lumajĕᶇ waṅsul, añjujug sacĕlakiᶇ yuđiṣṭira tuwin ƀīma iṅkaᶇ wĕkdal punika pinuju wontĕn ṅaṙṣanipun saᶇ praƀu, kiñcaka anututi kalihan sāmpun saputiᶇ driya. sarindri kajambak rambutipun ṅantos kalumaḥ, lajĕᶇ dipun jĕjĕgi wontĕn ṅaṙṣanipun saᶇ praƀu. rakṣasa iṅkaṅaṅiriṅakĕn dèwi drupadi kalihan lilimunan wahu, lajĕṅambantiᶇ saᶇ kiñcaka ṅantos kaḷĕṅĕr. kadospundi kawontĕnanipun yuđiṣṭira kalihan ƀīma, wĕkdal prikṣa gaṙwwanipun iṅkaᶇ saṅĕt dipun tṛêsnani kasiya siya makatĕn wahu. tiyaᶇ lajĕᶇ sami sagĕd andugi, kados punapa nĕpsunipun ƀīma, naṅiᶇ botĕn damĕl punapa punapa amaṙggi miṛĕᶇ paṅuwuhipun kaᶇ raka iṅkaṅasṛêp kadidéné salju, makatĕn : hé balawa, apa kowé ora kĕkuraṅan kayu kaṅgo urub urub, yèn pañcèn duruᶇ samĕkta, mara bañjur mĕtuwa anĕgor kayu. drupadi saṅkiṅaṅgènipun baḍé anĕtĕpi sasaṅgĕmanipun, mila kamipurun muñjuk iᶇ saᶇ praƀu, amaṙggi aṅgènipun kacĕcamaḥ wontĕn iᶇ ṅaṙṣanipun. saᶇ praƀu ṅandika : sariranipun botĕn uniṅa kadospundi puṙwwaniᶇ prakawis nalika wontĕn iᶇ jawi. saᶇ tutuṅguliᶇ nayaka aṅgènipun aṅluhurakĕn ḍatĕᶇ sukciniᶇ manahipun drupadi, laṅkuᶇ saṅkiᶇ rubédanipun kiñcaka, yuđiṣṭira botĕn bibraḥ paṅrèhipun ḍatĕᶇ paṅgalihipun : hèḥ sarindri, aja suwé suwé ana iᶇ kéné, nuli baliya maraᶇ ṅaṙṣané gustimu, gaṙwwaniᶇ para satriya kudu kawawa naṇḍaᶇ prihatin, supaya migunani maraᶇ priyané, lan kudu naṇḍaᶇ saliriᶇ coba minaṅka pisuṅsuᶇ maraᶇ sĕsĕmbahané, iᶇ tĕmbé wadon mahu bisa muṅgahiᶇ kamulyan kaᶇ kahuṅgahan déniᶇ priyané. para gandaṙwwa priyanira sumorot kayadéné sṛêṅéṅé. paṅiraku kétoké kanĕpsoné iku ora diyaṅgĕp dalaniᶇ kahutaman, mula ora agé agé anuluṅi iᶇ sira. o sarindri : apa sira ora sumurup, yèn kabèhiki ana maṅsakalané ḍéwé, dadi gonmu naṅis iki kaya ḷĕkasé para ḍalaᶇ, lan aṅgĕmpal tata tĕntṛêmiᶇ karaton, mara sarindri : balika maraᶇ ḍatulaya, gandaṙwwa lima iku mĕṣṭi bakal gawé lalakon kaṅañĕnĕṅaké pikirira, lan ḍèwèké mĕṣṭi ambirat kasusahanira, lan ĕndi woᶇ kaᶇ dosa maraᶇ sira, bakal katiwasan.
pĕḍĕsiᶇ waṅsulanipun dèwi kṛêṣṇa botĕn kéṅiᶇ cinandra iᶇ tĕmbuᶇ, naṅiᶇ sanadyan kados punapa awratipun linampahan, éwadéné drupadi ḷĕstantun sĕtya ḍatĕᶇ sasaṅgĕmanipun, waṅsulanipun kados iᶇ ṅaṇḍap punika : sadaya gandaṙwwa sémaḥ kula, saṅĕt sihipun ḍatĕᶇ kula, anaṅiṅamaṙggi gandaṙwwa iṅkaᶇ sĕpuḥ piyambak punika kaṛĕm ḍatĕᶇ ṅabotohan, mila sadaya kahiḷĕs iḷĕs déniᶇ tiyaᶇ.
kalayan wicantĕn makatĕn wahu, drupadi mĕdal sakiᶇ paséwakan, nĕdya pados paṅayoman ḍatĕᶇ gĕḍoᶇ paḷĕṅgahanipun pramèśwari nāŧa, iṅkaᶇ sampum miṛĕᶇ pawaṙttos lalampahanipun dèwi kṛêṣṇa. dalunipun dèwi kṛêṣṇa ṅupadosi ƀīma, naṅiᶇ pinaṅgiḥ tiḷĕm, dipun gugaḥ saṙŧa dipun cariyosi lalampahanipun, sadaya wahu botĕn sanès amuᶇ sakiᶇ kaḷĕpatanipun yuđiṣṭira. kados pundi aṅgènipun gĕsaᶇ manawi pawèstri sabĕn dintĕn kapĕkṣa ñumĕṛĕpi priyanipun, iṅkaᶇ sayĕktosipun putraniᶇ naréndra, tur sāmpun jumĕnĕᶇ nāŧa, maṅka lajĕᶇ sami nambut pakaṙyyaniᶇ baṅsa sudra. punapadéné sariranipun piyambak, trahiṅawiṙyya iṅkaᶇ sāmpun dados soriniᶇ nāŧa, samaṅké lajĕᶇ dados pawoṅan, kapĕkṣa añarup kĕkoñoḥ, kaṅgé aṅoñohi tiyaᶇ sanès, saṙŧa kĕdaḥ lalados kalayan aṅatos atos, lajĕṅanĕdahakĕn èpèk èpèkiṅastanipun iṅkaᶇ kulitipun sakalaṅkuṅalus punika, sāmpun katiṅal kasap. dupi miṛĕᶇ wawaduliᶇ gaṙwwa kaᶇ saṅĕt dipun tṛêsnani, sakiᶇ saṅĕtiᶇ nĕpsunipun naṅiṅajriḥ ḍatĕᶇ kaᶇ raka, astanipun ƀīma kaliḥ pisan katutupakĕn pasuṙyyanipun kalayan naṅin kalara lara. anaṅiᶇ mĕkṣa aṅarihariḥ ḍatĕᶇ kaᶇ gaṙwwa supados maṅrèḥ ḍatĕᶇ kasĕḍihanipun. paṅgalihipun saṅĕt kaṛĕrantan, awit sakiᶇ sariranipun botĕn kaṙṣa anandukakĕn wawaḷĕs iṅkaᶇ botĕn saraṇa lampahutami, ucapipun ƀīma : sarantèkna satĕṅaḥ sasi bahé, sira bakal dadi soriniᶇ nāŧa manèḥ. naṅiᶇ dèwi kṛêṣṇa lajĕṅaṅuñjal napas, saṙwwi matur, manawi kiñcaka botĕn pĕjaḥ, tamtu baḍé aṅrudapakṣa, upami kalampahan makatĕn, sahèstu kula botĕn kadugi gĕsaᶇ, pramila manawi ƀīma botĕn purun amĕjahi kiñcaka, éñjiṅipun dèwi kṛêṣṇa aṅgènipun rumĕkṣa ḍatĕᶇ kasukciyanipun, kapĕkṣa pados paṅayoman sanèsipun, karantĕn priyanipun sāmpun botĕn kadugi aṅayomi. iᶇ nalika wahu ƀīma sagaḥ baḍé amituruti pañuwuniᶇ gaṙwwanipun, dintĕn béñjiᶇ éñjiᶇ wañci sontĕn drupadi supados amĕliᶇna ḍatĕᶇ kiñcaka, baḍé papaṅgihan wontĕn iᶇ saḷĕbĕtiᶇ capuri ḍatulaya iṅkaᶇ sawatawis liṇḍuk, iᶇ ṅriku aṅgènipun ƀīma baḍé amĕjahi. kalampahan dèwi drupadi aṅlĕkṣaṇani pitĕdahipun, ƀīma lajĕṅañĕgat iᶇ paṅgénan iṅkaᶇ sāmpun katĕmtokakĕn. saṛĕᶇ kiñcaka añĕlaki saṙwwi manuwara, lajĕᶇ katubruk déniᶇ ƀīma, kalampahan sami pañcakara. daṅu daṅu kiñcaka kasoran, lajĕᶇ kajuwiᶇ juwiᶇ. sasāmpunipun dèwi kṛêṣṇa dipun tĕdahakĕn kunaṙppanipun kiñcaka, ƀīma mĕdal, déné dèwi kṛêṣṇa lajĕṅapi api añjĕrit, sasambat manawi sémahipun gandaṙwwa, amĕjahi mĕṅsahipun. pawaṙttos pĕjahipun kiñcaka sumĕbar, mila para kulawaṙgganipun kiñcaka lajĕᶇ sami ḍatĕᶇ, aṅĕmpalakĕn kunaṙppaniᶇ kadaᶇ, baḍé kabĕsmi, saṙŧa añĕpĕᶇ dèwi kṛêṣṇa, nĕdya kabélakakĕn. dèwi kṛêṣṇa añjĕrit asambat sambat, ƀīma miṛĕᶇ lajĕᶇ mĕdal sakiᶇ pasiṅidanipun, lumajĕᶇ ḍatĕᶇ papan pambasmaran, sadumuginiᶇ ṅriku ƀīma ambĕḍol mandira kaṅgé gada, lajĕᶇ ṅamuk, iṅkaᶇ sami ṅĕpaᶇ kaṭaḥ kaᶇ pĕjaḥ, sisaniᶇ pĕjaḥ sami lumajĕᶇ, mila dèwi kṛêṣṇa uwal sakiᶇ kasaṅsaranipun. amaṙggi sakiᶇ lalampahan makatĕn wahu, saᶇ praƀu krahos ajriḥ dipun suwitani, mila dèwi kṛêṣṇa katuṇḍuᶇ. dèwi kṛêṣṇa botĕn ḷĕṅgana, namuṅaṅkatipun ñuwun sumĕné tigawĕlas dintĕn.
añaṛĕṅi lalampahan iṅkaᶇ kacariyos iᶇ ṅiṅgil, para tĕlikipun đuṙyyudana, iṅkaᶇ sami kaḍawahan aṅlacak para pāṇḍawa, waṅsul ḍatĕṅastinapura, ṅaturakĕn tiwasiᶇ dinuta. anaṅiṅatur pawaṙttos, bab siṙṇnanipun saᶇ kiñcaka, sénapati iᶇ praja wiraṭa. saᶇ praƀu susaṙmman, mitranipun đuṙyyudana, iṅkaᶇ sinaraya ṅrabèsèᶇ praja wiraṭa, añjaraḥ rayaḥ rajakayanipun praƀu matswa lajĕᶇ sawéga. woluᶇ dintĕn saṅkiᶇ tĕlasiᶇ wawaṅĕn aṅgènipun pāṇḍawa kakéṇḍaṅakĕn, kurawa paṅkat sakiᶇ praja astina, déné praƀu susaṙmman ṅaṇṭi wadya trigata sāmpun aṅrumiyini. saᶇ praƀu wiraṭa aṅirid wadyabala agĕᶇ, yuđiṣṭira ƀīma tuwin naṅkula sadéwa, ugi aṇḍèrèkakĕn, mapakakĕn paṅamukipun wadya trigata. daṅu daṅu wadya wiraṭa kasoran, saᶇ praƀu kaboyoᶇ déniᶇ susaṙmman. kacariyos pāṇḍawa sakawan lajĕᶇ tutuluṅiᶇ yudđa, kalampahan maṅgihuṅgul, praƀu susaṙmman gĕntos binoyoᶇ, déné praƀu matswa kundur. naṅiᶇ saḷĕbĕtipun praƀu matswa praᶇ kalihan praƀu susaṙmman, kurawa añjaraḥ rajakaya iᶇ wiraṭa. para paṅéran lumajĕᶇ sasaran nĕdya pados sraya, ḍatĕṅiᶇ pundi pundi botĕn kapapak tiyaᶇ kajawi rajaputra wiraṭa, saṅutara, iṅkaᶇ dèrèᶇ wañcinipun dados titiṇḍihiᶇ praᶇ. naṅiᶇ kabĕkta saṅkiṅambĕkiᶇ laré, rajaputra wahu sagaḥ, manawi wontĕn tiyaṅiṅkaᶇ purun aṅusiri ratanipun. drupadi matur supados wrahatnala kaḍawahana ṅusiri, mratélakakĕn biliḥ wrahatnala punika tilas kusiripun aṙjjuna. wrahatnala tinimbalan, kaḍawahan aṅusiri, mila wrahatnala éṅgal miṅgahiᶇ kusiran, rata kasandĕrakĕn anututi mĕṅsahipun. saṛĕᶇ sāmpun praᶇ kalayan wadya kurawa, saṅutara karahos sumĕlaᶇ, ḍawuḥ ḍatĕᶇ kusir supados rata dipun kèndĕlna. anaṅiᶇ wrahatnala botĕn purun, saṅkiṅajrihipun rajaputra wiraṭa mañcolot saṅkiᶇ rata, saṙwwi ambucal gaṇḍéwanipun. wrahatnala iṅgal anututi, kacĕpĕᶇ rukmanipun botĕn suka lumajĕᶇ. aturipun wrahatnala : suwawi gĕntos aṅusirana, rajaputra kajuñjuᶇ ḍatĕᶇ kusiran, lajĕᶇ kahaturan aṅlampahakĕn ratanipun ḍatĕᶇ kajĕṅagĕᶇ sacĕlakiᶇ pasétran, iṅiḥ punika iᶇ paṅgénan aṅgènipun pāṇḍawa ñiṅidakĕn dadamĕlipun, sawaṙṣa iṅkaᶇ sāmpun kapĕṅkĕr, wĕkdal baḍé lumĕbĕt ḍatĕᶇ ḍatulaya wiraṭa. saᶇ naraṙyya utara kapuriḥ mènèk, mĕṇḍĕt gaṇḍéwa, amaṙggi laṅkapipun utara botĕn añĕkapi kaṅgé lumawan praᶇ. kados punapa sĕnĕṅiᶇ manahipun aṙjjuna, saṛĕṅaṅasta gaṇḍéwanipun. aṙjjuna lajĕᶇ ñariyosakĕn kawontĕnaniᶇ dadamĕlipun sadaya, saṙŧa sintĕn iṅkaᶇ gaḍaḥ, wĕkasanipun lajĕᶇ matur : kula aṙjjuna, ugi ṅaturakĕn para kadaṅipun sakawan pisan. kados punapa biṅahipun saṅutara, malahajrihipun lajĕᶇ siṙṇna tanpa tilas. mila saṅutara lajĕṅaṅusiri, aṙjjuna anĕmpuḥ mĕṅsaḥ, gumluḍugiᶇ roḍa, tuwin kĕḍĕriᶇ kĕṇṭĕṅipun adamĕl mirisiᶇ mĕṅsaḥ. iṅkaᶇ katĕmpuḥ rumiyin kaṙṇna, sami praᶇ kaṙṇna kacĕpĕᶇ, lajĕᶇ kaṛĕbat déniᶇ kṛêpa, naṅiᶇ ratanipun kṛêpa ṛĕmuk, mila kapĕkṣa mundur. iᶇ nalika wahu mahaṙṣi droṇa ḍatĕᶇ, aṙjjuna lajĕṅañuṅkĕmi padaniᶇ gurunipun, saṙwwi matur sāmpun ṅantos adamĕl pupucukiᶇ praᶇ. droṇa taṅgap cipta sasmita, iṅgal aṅudani jĕmpariᶇ, iᶇ ṅriku siswa praᶇ kalihan gurunipun, ṅantos aswatama tutuluṅiᶇ praᶇ, naṅiᶇ droṇa lajĕᶇ lumajĕᶇ. aswatama, kṛêpa, punapadéné kaṙṇna lajĕṅanututi plajĕṅipun droṇa, aṙjjuna lajĕṅambujĕᶇ dusasana sakadaṅipun. ƀīma añĕgati palajĕṅiᶇ mĕṅsaḥ, wĕkasan kaḷĕmpĕr, mila kapĕkṣa dipun plajĕṅakĕn kusiripun. aṙjjuna uṅgul aṅgènipun praᶇ, đuṙyyudana mundur sawadyabalanipun, giris aniṅali pamukipun aṙjjuna.
aṙjjuna waṅsul ḍatĕᶇ mandira agĕᶇ pasiṅidaniᶇ dadamĕl, jĕmpariᶇ saha gaṇḍéwanipun kawaṅsulakĕn iᶇ ṅriku, lajĕᶇ gĕntos aṅusiri, déné rajaputra wiraṭa ḷĕṅgahiᶇ rata, waṅsul ḍatĕᶇ saḷĕbĕtiᶇ kiṭa. iᶇ nalika prasu
matswa rawuhiᶇ kaḍaton, sakalaṅkuᶇ kagyat iᶇ galiḥ, miṛĕᶇ pawaṙttos manawi putranipun iṅkaᶇ dèrèᶇ diwasa wahu, mapagakĕn praṅipun para satriya tĕḍakiᶇ kuru, iṅkaᶇ misuwuriᶇ jagad tanpa taṇḍiᶇ. laṅkuᶇ maliḥ kusiripun wrahatnala, tiyaṅiṅkaᶇ botĕn kulina ṅusiri rata. yuđiṣṭira aṅlipur rudahiᶇ paṅgalihipun saᶇ praƀu, matur saṙwwi mèsèm, manawi kusiripun wrahatnala, tamtu putra nāŧa rahayu. kasaru gĕdĕriᶇ pawaṙttos karahayon tuwin uṅgulipun rajaputra, yuđiṣṭira matur maliḥ, sintĕn iṅkaᶇ ratanipun kinusiran déniᶇ wrahatnala, tamtu maṅgihuṅgul. iᶇ ṅriku saᶇ praƀu maṅaḷĕmbana ḍatĕᶇ kasudiranipun kaᶇ putra. yuđiṣṭira amaṙggi prikṣa biliḥ sāmpun duṅkap dumuginiᶇ wañci aṅgènipun ṅatiṅalakĕn kasatriyanipun, lajĕᶇ matur maliḥ, manawi botĕn wrahatnala iṅkaᶇ ṅusiri tamtu botĕn mĕnaᶇ. saᶇ praƀu duka, déné yuđiṣṭira tansaḥ ṅaturakĕn kalaṅkuṅanipun wrahatnala, mila wĕṅis wĕdaliᶇ paṅandikanipun ḍatĕᶇ saṅanamur waṙṇna. pandaṅunipun, kadospundi déné yuđiṣṭira kamipurun ñamèkakĕn putraniᶇ naréndra kalihan tiyaᶇ wandu. atur waṅsulanipun yuđiṣṭira, pukulun : sanèsipun wrahatnala, sintĕn iṅkaᶇ kawawa mapagakĕn krođanipun, ƀiṣma, droṇa, aswatama, kaṙṇna, kṛêpa, tuwin đuṙyyudana sakadaṅipun, iṅkaᶇ putra tamtu botĕn kawawa lumawan sadayanipun. iᶇ nalika punika pasuṙyyanipun yuđiṣṭira kagĕbak déniᶇ saᶇ praƀu, ṅantos rahipun adaléwéran. yuđiṣṭira aṅusapi tatunipun, dèwi drupadi iṅkaᶇ wĕkdal punika ugi wontĕn iᶇ ṅriku, iṅgal lumajĕᶇ mĕṇḍĕt bokor kañcana, kaṅgé taḍahiᶇ raḥ supados sāmpun wontĕn rahiṅkaᶇ ḍumawahiᶇ siti. kasaru ḷĕbĕtiᶇ nayaka aturuniṅa biliḥ rajaputra kalihan wrahatnala baḍé maṛĕk iᶇ ṅaṙṣa nāŧa. saᶇ praƀu ḍawuḥ nimbali, anaṅiᶇ yuđiṣṭira iṅgal ambisiki iṅkaᶇ jagi kontĕn, supados wrahatnala sāmpun ṅantos dipun lilani mlĕbĕt, amaṙggi manawi wrahatnala prikṣa sariranipun agĕgodros raḥ, tamtu praƀu matswa kasiṙṇnakakĕn. samantĕn kasabaranipun yuđiṣṭira, sanadyan pasuṙyyanipun ṅantos daléwéran raḥ, éwadéné botĕn maḷĕs punapa punapa.
wĕkdal punika utara lumĕbĕt, saṛĕᶇ prikṣa parahupanipun yuđiṣṭira kataton saṙŧa miṛĕᶇ sababipun, lajĕᶇ maturiṅkaᶇ rama manawi aturipun kaṅka punika pañcèn ḷĕṛĕs. iṅkaᶇ makatĕn adamĕl sĕnĕṅiᶇ paṅgalihipun saṅanamur waṙṇna. saṛĕᶇ tatunipun yuđiṣṭira sāmpun kasasaban, wrahatnala kalilan lumĕbĕt, wrahatnala sumĕmbahiᶇ nāŧa saṙŧa aṅuṙmmati ḍatĕᶇ kaṅka, lajĕṅaṅapurañcaᶇ ṅĕntosi timbalanipun saᶇ praƀu. praƀu matswa anolèḥ kaᶇ putra, aṅaḷĕmbana uṅguliᶇ praṅipun, saṅutara muñjuk manawi sanès sariranipun iṅkaṅaṅundurakĕn mĕṅsaḥ, déné iṅkaṅamapagakĕn putraniᶇ déwa, kalampahanipun para sénapatiniᶇ baṅsa kuru kasoran lajĕᶇ sami aṅoñcati, naṅiᶇ sakiᶇ panduginipun saṅutara, para kurawa baḍé tumuntĕn waṅsul.
saṛĕᶇ dumugi dintĕn kamulyan iṅkaᶇ sāmpun daṅu kahajĕṅajĕᶇ, iṅgiḥ punika tĕlasiᶇ sasaṅgĕmanipun, para pāṇḍawa aṅrasuk ƀūṣaṇa kasatriyan, iṅkaᶇ rinĕṅga iᶇ sosotya nawaṛĕtna, lumĕbĕt iᶇ suyasa paḷĕṅgahanipun saᶇ praƀu matswa, saṙŧa lajĕᶇ ḷĕṅgahiᶇ paḷĕṅgahan iṅkaṅamuᶇ kaṅgé saḍiyanipun para naréndra. nalika praƀu matswa miyos, prikṣa pāṇḍawa sami liṅgihiᶇ ṅriku, lajĕṅamĕṅku duduka. paṅéraᶇ éraṅipun praƀu matswa, déné sami botĕn prikṣa ḍatĕᶇ ḍirinipun. naṅiṅaṙjjuna lajĕᶇ matur : kawuniṅana, punika saḍèrèk kula sĕpuḥ, maha praƀu yuđiṣṭira iṅkaṅambĕg adil, iṅgiḥ pĕpĕṭiṅaniᶇ baṅsa kuru. praƀu matswa añjĕṅĕr, wĕkasan lajĕṅandaṅu, biliḥ ñata yuđiṣṭira, pundi ta para kadaᶇ kadaṅipun, saṙŧa drupadi wontĕn iᶇ pundi. aṙjjuna ṅaturakĕn satuṅgal satuṅgal : paṅagĕṅiᶇ raratĕᶇ, paṅagĕṅiᶇ gamĕl, saṙŧa paṅagĕṅiᶇ paṅèn, sarindri tuwin sariranipun. saᶇ praƀu biṅahamrawata suta, iṅkaᶇ maṅka paṅaji ajinipun ḍatĕᶇ para putranipun pāṇḍu, praja wiraṭa sadaya kapariṅakĕn ḍatĕᶇ yuđiṣṭira, déné aṙjjuna kagañjar putrinipun, iṅkaṅakĕkasiḥ dèwi utari. aṙjjuna botĕn kadugi nampèni, amaṙggi dèwi utari paṅṛêṅkuhipun ḍatĕᶇ sariranipun kadi ḍatĕᶇ bapa, mila manawi saᶇ praƀu maṛĕṅakĕn, dèwi utari baḍé kaḍahupakĕn kalayan sutanipun jaḷĕr, nama aƀimanyu, pulunanipun basudéwaputra. para nāŧa sakiwa tĕṅĕniᶇ wiraṭa sami mĕṙŧamu, punapadéné śrī kṛêṣṇa aṅirid sumbadra, kaḍèrèkakĕn aƀimanyu, tuwin sanès sanèsipun maliḥ. aƀimanyu lajĕᶇ kaḍahupakĕn kalihan putri nāŧa, iṅkaᶇ sulistya iᶇ waṙṇni, mawi pamiwahan agĕᶇ. dados minaṅka panutupiṅaṅgènipun kakéṇḍaṅakĕn ṅantos tiga wĕlas waṙṣa, punika pasamuwan agĕᶇ ḍahupipun aƀimanyu kalihan utari.
bab ⅷ rukun punapa praᶇ
iᶇ wĕkasaniᶇ bab ṅajĕᶇ, ñariyosakĕn para naréndra sami ṅĕmpal iᶇ pamiwahaniᶇ paṅantèn, iṅkaᶇ kawontĕnakĕn satĕlasiᶇ wawaṅĕn aṅgènipun para pāṇḍawa kakéṇḍaṅakĕn. sabibariᶇ ƀujana sāmpun tamtu lajĕᶇ wontĕn pitakénan : kadospundi waṅsuliᶇ kaprabonipun. mĕṣṭipun jĕṅandika botĕn kasupèn, biliḥ prajañjiyanipun, satĕlasiᶇ wawaṅĕn aṅgènipun kéṇḍaᶇ, kaprabonipun baḍé kawaṅsulakĕn maliḥ. iṅkaᶇ gaḍaḥ wĕwĕnaᶇ ṅurus prakawis punika para pāṇḍawa, naṅiᶇ đuṙyyudana punapa purun mituruti. iᶇ sĕrat mahāƀarata jilid urutipun punika, iṅudyogapaṙwwa, isi jawabipun pitakénan wahu, saṙŧa ñariyosakĕn lalampahan sadèrèṅipun wontĕn praṅagĕᶇ. dintĕn sabirariᶇ miwaha paṅantèn, para nāŧa tuwin para rajaputra sami aṛĕṛĕmbagan wontĕn iᶇ suyasanipun praƀu matswa, iṅkaᶇ sabĕn sabĕn kaṅgé animbaᶇ prakawis, paṛĕpatan agĕᶇ wahu dipun pramugarèni déniᶇ praƀu drupada.
sasāmpunipun aṅlahirakĕn pṛêluniṅaṅgènipun sami ṅĕmpal, paṛĕpatan tiḍĕm botĕn wontĕn sabawanipun. para satriya sami mandĕᶇ ḍatĕᶇ śrī kṛêṣṇa, kados sāmpun rumahos manawi śrī kṛêṣṇa punika laṅkuᶇ wicakṣaṇa, saṙŧa saṅĕt siḥ ḍatĕᶇ pāṇḍawa. mila iṅgihamuᶇ śrī kṛêṣṇa iṅkaᶇ kĕdahamiwiti ṅṛêmbag prakawis wahu, kadospundi pamaṅgihipun. śrī kṛêṣṇa ñariyosakĕn kalayan ririṅkĕsan, kasaṅsaranipun para pāṇḍawa nalika takṣiḥ timur, iṅkaᶇ maṙggi sakiᶇ piyawoniᶇ pandamĕlipun đuṙyyudana. śrī kṛêṣṇa ñuwun timbaṅanipun para nāŧa, kadospundi lampahiṅkaᶇ sagĕd adamĕl panrimahipun para pāṇḍawa tuwin kurawa, naṅiṅiṅkaᶇ turut kalayan lampahadil, pundi iṅkaᶇ kagaliḥ prayogi déniᶇ para nāŧa lajĕᶇ baḍé katindakakĕn. naṅiᶇ pamanahipun đuṙyyudana uŧawi pandamĕlipun ugi dèrèᶇ kasumĕṛĕpan, pramila sakiᶇ pamrayoginipun śrī kṛêṣṇa, kĕdaḥ ṅlampahakĕn wakil ḍatĕᶇ đuṙyyudana supados aṅlilahakĕn sapalihiᶇ nagari ḍatĕᶇ yuđiṣṭira. baladéwa anambuᶇ śabda, manawi yuđiṣṭira purun ṅlilahakĕn sapalihiᶇ nagari, đuṙyyudana kintĕnipun ugi baḍé amituruti. punapadéné saṅĕt pamurihipun, supados iṅkaᶇ kapataḥ dados wakil, punika sagĕda mamalat siḥ, dados sagĕd aṅĕntas kasaṅsaranipun yuđiṣṭira aṅgènipun kasukan. kaṅambĕg purun risaᶇ satyaki saṅĕt botĕn coṇḍoᶇ, lajĕᶇ majĕᶇ saṙwwi pratéla biliḥ kalampahanipun yuđiṣṭira purun kasukan, punika amuṅanĕtĕpi kasatriyanipun, waṣaṇa matur : kula tĕḍanipun saraṇa ḷĕpasiᶇ jĕmpariᶇ kémawon. drupada mrayogèkakĕn supados sāmpun ṅantos praᶇ, anaṅiṅugi ñariyosakĕn, bilihaṅèṅĕti waṅkalipun đuṙyyudana iṅkaᶇ samaṅké sāmpun añuruhi para naréndra sakiwa tĕṅĕniᶇ praja astina, sāmpun sahèstu baḍé tumuntĕn kalampahan praᶇ, amaṙggi tiyaṅiṅkaᶇ sami ambĕg utami sabĕn dipun sraya, tamtu lajĕṅamituruti, mila wawakil punika kĕdahamaṅgihi praƀu dṛêtarastra. iṅkaᶇ makatĕn dipun prayogèkakĕn déniᶇ śrī kṛêṣṇa, saṙŧa śrī kṛêṣṇa lajĕᶇ kondur ḍatĕᶇ dwaraka. drupada amataḥ paranpara pañcala, kahutus matur ratuniᶇ baṅsa kuru, déné para satriya sanès sanèsipun sami ṅĕmpal, agoloᶇ goloṅan, amiliḥ pundi iṅkaᶇ baḍé kabiyantu. đuṙyyudana punapa aṙjjuna sami kapéṅin kabiyantu déniᶇ késawa, mila sami ḍatĕᶇ dwaraka. ḍatĕṅipun iᶇ dwaraka saṛĕᶇ sadintĕn, naṅiᶇ śrī kṛêṣṇa sawĕg pinuju saré. đuṙyyudana lajĕᶇ ḷĕṅgahiᶇ paḷĕṅgahan adi iᶇ sacĕlakiṅulon ulon, naṅiṅaṙjjuna amarikĕlu asta aṅapurañcaᶇ wontĕn iᶇ dagan. saṛĕᶇ śrī kṛêṣṇa wuṅu, iṅkaᶇ kahuniṅan rumiyin aṙjjuna, sasāmpunipun aṅsuᶇ pambagé, lajĕṅandaṅu sababipun, déné nĕḍĕṅiṅanaṇḍaᶇ pakèwĕd agĕᶇ lajĕᶇ katilar ḍatĕᶇ dwaraka. đuṙyyudana maṅsuli rumiyin, sarèhniᶇ baḍé wontĕn papraṅan agĕᶇ, pramila ḍatĕᶇ rumiyin wigatos baḍé mintasraya iᶇ pañjĕnĕṅanipun. śrī kṛêṣṇa kaṛĕnan saṙŧa pitados manawi đuṙyyudana iṅkaᶇ ḍatĕᶇ rumiyin, naṅiᶇ lajĕᶇ maṅsuli, sarèhniᶇ sawuṅunipun iṅkaᶇ katiṅalan rumiyin aṙjjuna, mila ugi baḍé ambiyantu iᶇ sakaliḥ kalihipun. śrī kṛêṣṇa kaguṅan wadya 10 èwu, pipilihan, saṅkĕp sagĕgamaniᶇ praᶇ, déné iṅkaᶇ minaṅka sisihanipun wadya 10 èwu wahu, sariranipun tanpa kaṇṭi, tanpa dadamél, tur botĕn tumut lumawan praᶇ, punika sami kapiliha. sarèhniṅaṙjjuna iṅkaᶇ nèm, kĕdahamiliḥ rumiyin, andikanipun : hèhatmajaniᶇ kuṇṭi, sira dakwĕnaṅaké miliḥ ḍisik. aṙjjuna botĕn mawi kamanaḥ lajĕṅamiliḥ śrī kṛêṣṇa. amaṙggi sihipun ḍatĕᶇ śrī kṛêṣṇa, aṅuṅkuli sadaya kawontĕnan iᶇ duña. đuṙyyudana saṅĕt kaḷĕgan déné sariranipun aṅsal bagéyan wadyabala agĕᶇ. baladéwa botĕn kaṙṣa ambiyantu ḍatĕᶇ kaliḥ kalihipun. đuṙyyudana waṅsul ḍatĕṅastinapura kalihan iṅgariᶇ paṅgaliḥ ṅirit wadya sadaśa èwu, tur pipilihan, paṅintĕnipun aṅuṅkuli śrī kṛêṣṇa, amaṙggi śrī kṛêṣṇa botĕn kaṙṣa rumagaṅiᶇ praᶇ. sapĕṅkĕripun đuṙyyudana, śrī kṛêṣṇa daṅu ḍatĕṅaṙjjuna, kadospundi déné amiliḥ sariranipun iṅkaᶇ botĕn baḍé tumut lumawan praᶇ. atur waṅsulanipun aṙjjuna, sariranipun sāmpun kadugi añiṙṇnakakĕn sadaya mĕṅsahipun, dados aṅgènipun amiliḥ saᶇ késawa punika amuṅamriḥ kuñcara iᶇ jagad. sāmpun daṅu aṅgènipun kapéṅin bratayudđa jayabinaṅun tĕmbé, ratanipun dipun kusirana śrī kṛêṣṇa, aturipun aṙjjuna : amila punapa pāduka kapaṛĕṅaṅlĕkṣaṇani paṅajĕṅajĕᶇ kula. waṅsulanipun krésna : supaya kasĕmbadan paṅaṛĕp aṛĕpira, iṅsun bakal aṅusiri ratanira. kalayan suka sokuriᶇ paṅgaliḥ, waṅsulipun aṙjjuna asĕsaṛĕṅan śrī kṛêṣṇa, iṅgiḥ sĕkariᶇ baṅsa ḍahaṙṣa. yuđiṣṭira amaṙwwata suta, karantĕn sāmpun kaḷĕbĕt iᶇ wĕca, sintĕna iṅkaᶇ kadunuṅan śrī kṛêṣṇa, punika iṅkaᶇ jaya iᶇ palagan agĕᶇ tĕmbé. đuṙyyudana miṛĕᶇ pawaṙttos manawi praƀu salya iᶇ nagari madras, paṅkat nĕdya ambiyantu pāṇḍawa, mila aṅgènipun baḍé ṅrumiyini mĕṅsahipun, lajĕṅanandukakĕn lampaḥ cidra. iᶇ maṙggi iṅkaᶇ baḍé dipun laṅkuṅi déniᶇ praƀu salya, sami dipun adĕgi pakuwon, saṙŧa kasaḍiyan sĕgaḥ sakalaṅkuᶇ prayogi. nalika saᶇ praƀu salya animbali ḍatĕᶇ tiyaṅiṅkaᶇ mapakakĕn, kinintĕn wadyaniᶇ pāṇḍawa, đuṙyyudana piyambak aṅladosi, saṛĕᶇ sāmpun rampuṅaṅgènipun ṅladosi pamuṇḍutipun, đuṙyyudana maturaṅasihasiḥ supados saᶇ praƀu tĕmbé kaṙṣa dados sénapati kurawa. praƀu salya rumahos kacĕmpluṅiᶇ wuwu. mila kapĕkṣa añagahi, kalayan risakiᶇ paṅgalihaṅgènipun aṅlajĕṅakĕn lampahipun ḍatĕᶇ pāṇḍawa, pṛêlu pariᶇ prikṣa aṅgènipun sāmpun kapĕkṣa déniᶇ kurawa. yuđiṣṭira éṅgal umatur, manawi lampahanipun saᶇ praƀu punika aṅlĕṅgahi kahutamèn, anaṅiᶇ yuđiṣṭira gaḍaḥ pañuwun, manawi saᶇ praƀu salya aṅusiri ratanipun kaṙṇna aṅgènipun taṇḍiᶇ praᶇ kalayan aṙjjuna, punika saᶇ praƀu kĕpaṛĕṅa aṅayomi aṙjjuna, tuwin añaṅĕtakĕn kawantĕranipun kaṙṇna, saraṇa aṅaḷĕmbana aṙjjuna, amaṙggi sāmpun botĕn sĕmaᶇ sĕmaᶇ, manawi saᶇ praƀu baḍé kasuwun supados aṅusiri ratanipun kaṙṇna, karantĕn tiyaᶇ sami prikṣa wawratiᶇ taṇḍiᶇ, salya sawawrat kalayan śrī kṛêṣṇa. praƀu salya ñaṅgĕmi, lajĕᶇ paṅkat sawadyabala ḍatĕṅastina.
para prajurit sami aṅĕmpal goloᶇ goloṅan, iṅkaᶇ kahayoman tutuṅgulipun yuđiṣṭira sadaya wontĕn, 7 akṣuwini, déné wĕwĕṅkonipun đuṙyyudana sawĕlas. paranpara pañcala sāmpun dumugi iṅastinapura, matur pĕpèṅĕt, manawi hakipun pāṇḍawa ḍatĕᶇ titilaranipun kaᶇ rama, sāmpun kakĕkap déniᶇ putranipun praƀu dṛêtarastra, saṙŧa saṛĕᶇ pāṇḍawa ṅadĕgakĕn karaton piyambak ugi lajĕᶇ dipun alap maliḥ saraṇa lampaḥ silip, mila sāmpun sahèstu prayogi biliḥ gaḍahanipun pāṇḍawa kawaṅsulakĕn, kados prajañjiyan iṅkaᶇ sāmpun katamtokakĕn, tinimbaṅaṅwontĕnakĕn karisakan agĕṅamaṙggi wontĕn pĕpĕraṅan. ƀiṣma aṅrujuki ḍatĕᶇ pramayoginipun paranpara pañcala, naṅiᶇ kaṙṇna lajĕᶇ sumambuṅaturiṅkaᶇ kaduk sĕṛĕᶇ, mila lajĕᶇ dados daṛĕdaḥ. saᶇ praƀu dṛêtarastra añapihiṅkaᶇ sami gaṛĕjĕgan, saṙŧa paranpara pañcala kahaturan waṅsul, amaṙggi saᶇ praƀu baḍé utusan sañjaya ḍatĕᶇ pāṇḍawa. sañjaya kahutus mariṅakĕn paṅèstunipun saᶇ praƀu ḍatĕᶇ para pāṇḍawa, saṙŧa kaḍawahan aṅlahirakĕn paṅaḷĕmbananipun saᶇ praƀu saṙŧa paṅimurimur, naṅiᶇ saᶇ praƀu botĕn ḍawuhakĕn kasagahan punapa punapa. sañjaya amuᶇ kaḍawahan ṅaṅkaḥ kalampahanipun botĕn sahèstu praᶇ. awawaton sasaṅgĕmaniᶇ tiyaᶇ gĕsaᶇ. waṅsulanipun yuđiṣṭira sawatawis sĕṛĕᶇ : tiyaᶇ pāṇḍawa botĕn niyat praᶇ, naṅiᶇ saᶇ praƀu kalihan putranipun iṅkaᶇ mĕkṣa praṅamaṙggi aṅrisak adil, mugi indrapraṣṭa kawaṅsulna. sañjaya amĕkṣa mĕkṣa, matur manawi laṅkuᶇ prayogi gĕsaᶇ papriman, tinimbaᶇ gĕsaṅañjalari praᶇ. yuđiṣṭira matur ḍatĕᶇ śrī kṛêṣṇa kadospundi iṅkaᶇ kĕdaḥ dipun lampahi. ḍawuhipun śrī kṛêṣṇa ḍatĕᶇ yuđiṣṭira punika prayogi sami kamiṛĕṅakĕn, saṙŧa botĕn abahu kapiné. mratélakakĕn prayoginipun pāṇḍawa, sañjaya aṅèṅĕtakĕn ḍatĕᶇ wajibiᶇ kasatriyan, iṅkaᶇ makatĕn adamĕl saṅĕtiᶇ kasaṅsaranipun, éwadéné mĕkṣa takṣiḥ ṅaṅkaḥ rukun, ṅantos botĕn aṅèṅĕti wajibiᶇ satriya. śrī kṛêṣṇa piyambak sagaḥ baḍé ḍatĕᶇ prajanipun baṅsa kuru, wigatos baḍé tumut aṅṛêmbag prakawis punika. éwadéné śrī kṛêṣṇa ugi ḍawuḥ manawi sāmpun botĕn kéṅiᶇ dipun siṅkiri, mĕṣṭi kalampahan praᶇ. sañjaya pamit, yuđiṣṭira maṛĕṅakĕn, saṙwwi pinituṅkas : pépéṅinan kaṅaṅrubéda batinira, yahiku kĕpéṅinira supaya kurawa maṅrèhiᶇ jagad tanpa taṇḍiᶇ mahu ora pratitis, kaᶇ maṅkono ora adil. saka panĕmuku, ĕndi kaṅaku ora buṅaḥ yèn kataman, aja pisan pisan katandukaké maraᶇ woᶇ liya, hèḥ pĕpĕṭiṅaniᶇ sénapati tĕḍak barata, apa ambalèkaké indrapraṣṭa apa miliḥ praᶇ.
sasāmpunipun ṅandika makatĕn, yuđiṣṭira lajĕᶇ mituṅkas ḍatĕᶇ sañjaya, aṅatuṙṇna sĕmbaḥ paṅaƀĕktinipun ḍatĕᶇ praƀu dṛêtarastra, ƀiṣma tuwin widura. punapadéné ḍatĕᶇ đuṙyyudana, supados mratélakna manawi sariranipun botĕn pisan pisan sakṣĕrik ḍatĕᶇ paṅaniyayanipun, saṙŧa pañamahipun ḍatĕᶇ dèwi kṛêṣṇa. anaṅiᶇ yuđiṣṭira mĕkṣa ñuwun waṅsulipun sapalihiᶇ nagari, punapa sapropènsi, manawi kapaṛĕᶇ tamtu sāmpun botĕn wontĕn ṛĕsbak punapa punapa, ḷĕstantun sami rurukunan, sañjaya lajĕᶇ mundur mantuk ḍatĕṅastina.
saḍatĕṅipun sañjaya daṅu saṅĕt aṅgènipun sami ṛĕbat ḷĕṛĕs, saṙŧa kados punapa ṅaṇḍaraṇḍariṅaturipun sañjaya, aṅgènipun ṅaturakĕn punapa iṅkaᶇ sāmpun kamiṛĕṅakĕn tuwin dipun sumĕṛĕpi. ƀiṣma aṅèṅĕtakĕn ḍatĕᶇ kurawa, manawi wasudéwaputra tuwin pun aṙjjuna, punika pañjanmanipun nara kalihan narayana, prajuritiᶇ déwa, mila botĕn wontĕn tiyaṅiṅkaᶇ sagĕd ṅawonakĕn, makatĕn ugi duṙṇna aṅarihariḥ saᶇ praƀu supados mituruta sapamrayoginipun saᶇ ƀiṣma. anaṅiᶇ malaḥ lajĕᶇ kasiṅkur, andaṅu kaṭahipun wadya pāṇḍawa, tuwin lajĕᶇ karuna ṅèṅĕti gĕṅiᶇ karisakan iṅkaᶇ baḍé kalampahan, éwadéné ugi lajĕᶇ kèndĕl amaṙggi sakiṅaturipun kaᶇ putra. đuṙyyudana aṅécani paṅgalihipun kaᶇ rama, matur manawi đuṙyyudana tamtu baḍé maṅgihuṅgul, amaṙggi sariranipun pĕpĕṭiṅaniᶇ para sénapati iṅkaᶇ wasis asikĕp gada, laṅkuᶇ maliḥ saᶇ ƀiṣma, droṇa, aswatama, kṛêpa tuwin kaṙṇna dados kaṇṭinipun, saṙŧa wadyanipun kahot sapratigan kaṭaḥ wadya kurawa. iᶇ ṅriku wiwitipun ṛĕṛĕmbagan maliḥ. đuṙyyudana pratéla sanadyan namuᶇ sañari botĕn baḍé purun ñukani siti ḍatĕᶇ pāṇḍawa.
waṣaṇa praƀu dṛêtarastra piyambak ugi mrayogèkakĕn sagĕdipun aṛĕrukunan, amaṙggi praᶇ punika amuṅadamĕl karisakaniᶇ kaliḥ goloṅan. đuṙyyudana botĕn santun kĕkĕñcĕṅan, iṅgiḥ punika praᶇ, aṅuṅasakĕn kĕkĕndĕlanipun piyambak, tuwin anĕmtokakĕn sariranipun botĕn sagĕd kasoran. kaṙṇna ambiyantu đuṙyyudana saṙŧa susumbar, manawi bala pāṇḍawa baḍé amuᶇ kasiṙṇnakakĕn déniᶇ taṅan kiwa. ṅantos sawatawis sĕṛĕᶇ ƀiṣma aṅgènipun ṅĕṇḍak. kaṙṇna lajĕᶇ cariyos biliḥ baḍé sèlèḥ dadamĕl, saṙŧa botĕn baḍé praᶇ sadèrèṅipun saᶇ ƀiṣma kahaṅgĕp layon, sasāmpunipun cariyos makatĕn, kaṙṇna mĕdal, waṅsul ḍatĕᶇ pakuwonipun piyambak.
dṛêtarastra takṣiḥ tansahaṅarihariḥ kaᶇ putra supados atut arukun kalihan pāṇḍawa. nalika wahu saᶇ praƀu utusan nimbali sañjaya. wigatos kapasrahan kalampahanipun rukun. sañjaya muñjuk kĕdaḥ dèwi gĕndari, naṅiᶇ wiyaśa rawuḥ, wontĕn sacĕlakipun praƀu dṛêtarastra tuwin đuṙyyudana, saᶇ mahaṙṣi ṅandika : manawa wasudéwaputra iku jiwaniᶇ saguᶇ dumadi, iya déwaniᶇ papaṣṭèn lan pati, saṙŧa kaᶇ dumadèkaké kabèhiki, ĕndi dunuṅé kṛêṣṇa, yahiku kaᶇ mĕnaᶇ. iᶇ ṅriku praƀu dṛêtarastra amĕtĕlakĕn kaᶇ putra supados aṅayoma ḍatĕᶇ saᶇ késawa. anaṅiᶇ đuṙyyudana lajĕᶇ matur : sanadyan putranipun dèwi déwaki iṅkaᶇ salira baṭara sāmpun sayuk sahabipraya kalihan aṙjjuna, baḍé ṅlĕbur sadaya manuṅsa, kula baḍé botĕn purun nuṅkul ḍatĕᶇ késawa. kalayan sāmpun tanpa kaṛĕkat kaᶇ rama tuwin kaṅibu aṅgènipun aṅoso oso ḍatĕᶇ kaᶇ putra. saᶇ wiyaśa lajĕᶇ ḍawuḥ supados saᶇ praƀu kémawon aṅayoma ḍatĕᶇ saᶇ janaṙddana. iṅkaᶇ sami ṛĕṛĕmbagan lajĕᶇ kèndĕl awit sakiᶇ pamambĕṅipun sañjaya kalayan anĕbut asmanipun śrī kṛêṣṇa, saha kapaṛĕṅipun praƀu dṛêtarastra, aḍuḥ, owĕl déné botĕn sagĕd kalampahan maṅliṇḍuᶇ paṅwasaniᶇ déwa. añaṛĕṅi lampahan punika, para pāṇḍawa wahu ugi sami aṅṛêmbag prakawis wahu. śrī kṛêṣṇa ṅandika manawi baḍé pinaṅgiḥ kurawa, paṙllu baḍé amucuki praᶇ. yuđiṣṭira sakawit mambĕṅi, awit sumĕlaᶇ biliḥ śrī kṛêṣṇa maṅgiḥ pakèwĕt. anaṅiᶇ saṛĕᶇ saᶇ késawa ṅandika manawi pundi iṅkaᶇ baḍé kasiṙṇnakakĕn, mĕṣṭi botĕn wontĕn tiyaṅiṅkaᶇ sagĕd mambĕṅi, iᶇ ṅriku yuđiṣṭira lajĕᶇ jumuruᶇ ḍatĕᶇ kaṙṣanipun kaᶇ raka. śrī kṛêṣṇa aṅèṅĕtakĕn, manawi yuđiṣṭira punika satriya, tétéla niṣṭa manawi sugĕṅipun amuᶇ ḷĕstantun sakiṅaṅgènipun papariman, déné tindakipun śrī kṛêṣṇa ḍatĕṅastina punika wigatos baḍé ṅaṅkaḥ kalampahanipun kurawa aṅlilahakĕn sapalihiᶇ nagari iṅkaᶇ botĕn saraṇa praᶇ. éwadéné śrī kṛêṣṇa ugi lajĕᶇ ṅandika, manawi prakawis praṅipun kurawa kalayan pāṇḍawa, sāmpun tamtu kalampahan. wĕkdal punika wontĕn lalampahan sakalaṅkuᶇ mokal, amaṙggi ƀīma iṅkaᶇ sĕṅsĕm saṅĕt ḍatĕᶇ bandayudđa, ucapipun ṅéwak éwakakĕn manaḥ, mrayogèkakĕn sagĕdipun kalampahan rurukunan, supados pāṇḍawa botĕn dados paṅrisakiᶇ baṅsanipun. kaliḥ prakawis wahu aṅlĕṅkara saṅĕt, candranipun kadi gunuṅiṅkaᶇ siṙṇna awratipun, uŧawi latu tĕlas bĕntèripun. késawa mèsĕm saṙwwi alon paṅandikanipun, mratélakakĕn bilihucapipun ƀīma iṅkaᶇ makatĕn wahu mrataṇḍani ƀīma kadadak karahos sumĕlaᶇ. mokalipun, kadidéné kéwan dipun préntaḥ saraṇa tĕmbuᶇ. saṛĕᶇ miḍaṅĕt paṅéraᶇ éraṅipun śrī kṛêṣṇa makatĕn wahu, ƀīma lajĕᶇ nĕpsu, matur manawi aṅgènipun wicantĕn makatĕn punika botĕn sakiṅajriḥ, amuṅaṅèṅĕti manawi sami tĕḍak barata. iᶇ ṅriku śrī kṛêṣṇa ṅandika kalayan sĕmu maṅaraharaḥ, ṅèṅĕtakĕn manawi ƀīma punika lugu darahiᶇ baṅsa satriya, punapa darunanipun tĕka wicantĕn makatĕn, amaṙggi salami laminipun tamtu botĕn baḍé kalampahan sahé, biliḥ wohiᶇ pandamĕlipun punika kamanaḥ laṅkuᶇ paṙllu tinimbaᶇ wajibipun. mĕṅgahiᶇ kawajiban kĕdaḥ dipun rampuṅakĕn, sanadyan kados punapa kémawon kadadosanipun.
paṅkatipun śrī kṛêṣṇa aṅlampahi pakaṙyyan agĕᶇ ḍatĕṅastinapura, punika amaṛĕṅi wulan kĕṙttika. dupi praƀu dṛêtarastra miṛĕᶇ, lajĕᶇ ḍawa tata tata pamiwahan aṅgènipun baḍé nampèni rawuhipun śrī kṛêṣṇa, ḍawuhipun ḍatĕᶇ đuṙyyudana, iᶇ maṙggi maṙggi wiwit wĕwĕṅkon astina, sabĕn sahoñjotan kahadĕgana tarup wawaṅunan adi, kasaḍiyakakĕn kaṅgé pakèndĕlan, muriḥ saᶇ késawa kaṙṣa kèndĕl. saṛĕᶇ saᶇ widura miṛĕᶇ rékanipun saᶇ praƀu makatĕn wahu, saṅĕt botĕn jumuruᶇ, amaṙggi iṅkaᶇ makatĕn atĕgĕs saᶇ késawa nĕdya katuṅkulakĕn saraṇa kasugihan, dados sāmpun tamtu botĕn sagĕd kaḷĕkṣaṇan. đuṙyyudana aṅrujuki ḍatĕᶇ pamrayoginipun kaᶇ paman, matur manawi wĕkdal punika botĕn prayogi aṅluhurakĕn saᶇ késawa saraṇa lampaḥ lalamisan. đuṙyyudana matur manawi piyambakipun botĕn aṅiḍĕp iᶇ déwa, wicantĕnipun : iṅkaᶇ sāmpun dados kĕkĕñcĕṅaniᶇ manaḥ kula, punika prayogi saṅĕt, janaṙddana paṅayomanipun para pāṇḍawa baḍé kula cĕpĕᶇ, amaṙggi ḍatĕṅipun saṙŧa hrèsi késawa sapisan punika dados utusan. saᶇ ƀiṣma añjola, ṅandika kadi aṅĕsotakĕn ḍatĕᶇ đuṙyyudana, manawi kalampahan makatĕn tĕmtu kurawa baḍé ḷĕbur tanpa kukupan, đuṙyyudana botĕn kadugi miṛĕṅakĕn kaṭahiᶇ pamrayogi, mila lajĕᶇ mĕdal iᶇ jawi. lampahipun śrī kṛêṣṇa saya cĕlak kalihan karaton astina, para putranipun praƀu dṛêtarastra kahirid déniᶇ ƀiṣma, droṇa tuwin kṛêpa amapagakĕn śrī kṛêṣṇa. sasāmpunipun sami bagé binagé, śrī kṛêṣṇa lajĕᶇ ḍatĕᶇ daḷĕmipun widura, sowan iᶇ dèwi kuṇṭi. sasāmpunipun aṅlahirakĕn risakiᶇ paṅgalihipun, katĕtaṅi rahos kasudiraniᶇ kasatriyan, dèwi kuṇṭi ṅandika ḍatĕᶇ kaᶇ putra śrī kṛêṣṇa : "iki wus cĕḍak wañciné kaya paṅaṛĕp aṛĕpé para putriné baṅsa satriya goné anak anak priya. lamun iᶇ wañci iku sira tumambuḥ, ora gawé apa apa, duña kaᶇ samĕṅko paḍa aṅluhuraké iᶇ sira iku mĕṣṭi malaḥ paḍa aṅucapaké tĕmbuᶇ panacad kaᶇ lumrahé ora bisa kawĕtu, yèn koṅsi kalakon maṅkono dadi sira iku anégakaké aku. manawa wus tĕkan maṅsakalané, sanadyan uripé kaᶇ gĕḍé baṅĕt ajiné, iku uga kudu kinuṙbbanaké". sasāmpunipun śrī kṛêṣṇa aṅlipur ḍatĕᶇ kaṅibu, śrī kṛêṣṇa lajĕᶇ ḍatĕᶇ suyasanipun đuṙyyudana saṅĕt sinugun sugun, naṅiᶇ saṛĕᶇ kahaturan ƀujana śrī kṛêṣṇa botĕn kaṙṣa ḍahar. aturipun đuṙyyudana kalayan aris, anaṅiᶇ nawuᶇ paṅaṅkaḥ baḍé nandukakĕn cidra, pitakènipun : wontĕn punapa déné botĕn kaṙṣa ḍahar, waṅsulanipun śrī kṛêṣṇa : prayogi saṅĕt : iṅatasipun utusan sawĕg kéṅiᶇ nĕḍa manawi pṛêlu iṅkaᶇ kabĕkta punika sāmpun rampuᶇ. saṛĕᶇ đuṙyyudana amĕkṣa mĕkṣa śrī kṛêṣṇa maṅsuli kalayan sĕmu sĕṛĕᶇ"botĕn amaṙggi sakiᶇ pépéṅinan, botĕn sakiᶇ ṅaṅkaḥ kabĕgjan, saṙŧa botĕn sakiᶇ gĕgĕṭiṅan, ugi botĕn awit sakiᶇ panasaran, kula tamtu damĕl kasahénan, saha amuᶇ baḍé anĕḍa tĕtĕḍan sakiᶇ tiyaṅiṅkaᶇ sami siḥ. tiyaᶇ kéṅiᶇ nĕḍa sanèsipun, manawi tiyaᶇ sawĕg saṅsara, o : praƀu, maṅka ṅantos dumugi samaṅké, pandamĕl pāduka dèrèᶇ naté wontĕn iṅkaṅanĕnaṅi siḥ kula, ugi botĕn damĕl kasaṅsaran kula. ḍuh! praƀu, wiwit miyos pāduka botĕn saṙjju ḍatĕᶇ pāṇḍawa, iṅkaṅutami saṅĕt pambĕkanipun, sadaya tĕtĕḍan punika kaṛĕgĕdan déniᶇ piyawon, pramila botĕn prayogi upami kalampahan kula nĕḍa punika, sakiᶇ paṅintĕn kula, amuᶇ tĕtĕḍan sakiᶇ paman widura iṅkaᶇ prayogi kula tĕḍa."sasāmpunipun ṅandika makatĕn, śrī kṛêṣṇa jumĕnĕᶇ, lajĕṅanilar đuṙyyudana waṅsul ḍatĕᶇ padaḷĕmanipun widura maliḥ. dalunipun abawarahos kalayan saᶇ widura, śrī kṛêṣṇa matur manawi aṅgènipun ḍatĕṅastinapura punika paṅaṅkahipun baḍé aṅluwari duña sakiᶇ ṛĕgĕmaniᶇ pĕjaḥ, saṅĕt pamurihipun sagĕda kalampahan rukun, tamtu baḍé dados prayoginipun kaliḥ goloṅan. manawi kurawa purun miṛĕṅakĕn pamrayoginipun śrī kṛêṣṇa, iṅkaᶇ kahèbĕkan kawicakṣaṇan, adil, saha agĕᶇ pigunanipun, tamtu kalampahan aṛĕrukunan kados paṅajĕṅajĕṅipun śrī kṛêṣṇa. éñjiṅipun śrī kṛêṣṇa mañjiᶇ panaṅkilan, iᶇ ṅriku sāmpun kĕbak déniᶇ para nāŧa tuwin para satriya, iṅkaᶇ ƀūṣaṇanipun rinĕṅga iᶇ sosotya nawaṛĕtna. saṛĕᶇ śrī kṛêṣṇa iṅkaᶇ paniṅalipun kadi sĕkar tuñjuᶇ, maṅagĕm saṙwwa jĕné, katiṅalipun kadi nila kahĕmbanan iᶇ mas, tuwin maṅagĕm maṇik kastuba iṅkaᶇ sunaripun ambaḷĕṛĕṅi punika lumĕbĕt, sadaya lajĕᶇ sami aṅuṙmmati. para nāŧa miwaḥ para satriya sami amandĕṅiᶇ pañjĕnĕṅanipun, kalayan tiḍĕm pramanĕm, ṅantos śrī kṛêṣṇa ṅandika, suwantĕnipun kadi galuḍug iᶇ maṅsa jawaḥ,"ḍuḥ : para tĕḍak barata, ḍatĕᶇ kula iᶇ ṅriki amuᶇ muriḥ ḷĕstantunipun pāṇḍawa lan kurawa sami atut arukun, dados botĕn dadak mawi aṅutahakĕn rahiᶇ sénapati." sasāmpunipun ṅandika makatĕn, śrī kṛêṣṇa lajĕᶇ wiwit anĕraṅakĕn baḍé kados punapa kuwawinipun praƀu dṛêtarastra, manawi para pāṇḍawa kalayan para putranipun sami rumĕkṣa siṅaṅsananipun. anaṅiṅupaminipun salaḥ satuṅgaliᶇ goloṅan wahu wontĕn iṅkaᶇ siṙṇna, punika punapa kĕkapanipun. rahos wĕlas asihipun nalika pāṇḍawa takṣiḥ sami alit punika dipun gĕsaᶇna maliḥ. para pāṇḍawa sāmpun sami anĕtĕpi prasĕtyanipun aṅlampahi dados tiyaᶇ bucalan saḷĕbĕtipun tigawĕlas tahun, mila samaṅké mugi saᶇ praƀu ugi botĕn aṅiṅkĕdi paṅandikanipun. śrī kṛêṣṇa lajĕᶇ ṅandika manawi dados wakilipun pāṇḍawa, ṅandikanipun : "kawuniṅana kula sāmpun aṅlampahi saḍawaḥ pāduka, kalayan naṇḍaᶇ saliriᶇ saṅsara wontĕn iṅasĕpi, mugi panduka kapaṛĕṅa mĕṅku kadosdéné bapa uŧawi saḍèrèk… manawi kula kalayan para saḍèrèk kalintu tindakipun, sāmpun dados kawajibaniᶇ bapa aṅukum ḍatĕᶇ kula sadaya saha lajĕᶇ pitĕdaḥ maṙggi iṅkaᶇ prayogi, mugi pāduka ugi tumindaka iᶇ maṙgginiṅadil." punapadéné śrī kṛêṣṇa aṅèṅĕtakĕn ḍatĕᶇ praƀu dṛêtarastra kados punapa kasaṅsaran iṅkaᶇ sinaṇḍaᶇ déniᶇ para sutanipun pāṇḍu, iṅkaᶇ kalampahan kaṇṭi panalaṅsa saṙŧa tansahaṅĕguṅakĕn apura, andikanipun śrī kṛêṣṇa : "amuᶇ muriḥ tĕtĕpiṅadil, saṙŧa kamulyan tuwin kanugrahan pāduka, ḍuḥ : praƀu, mugi sāmpun dados cocoṅkrahan, sāmpun ṅaṅkaḥ damĕl karisakaniᶇ tiyaṅiᶇ duña, saṙŧa sāmpun ṅaṅgĕp sahé ḍatĕᶇ piyawon saha sampup ṅaṅgĕp awon ḍatĕᶇ kasahénan, o : ratuniᶇ ƀawana, kĕpaṛĕṅa amĕkṣa para putra, supados ambirat kamuṙkkanipun, manawi pāduka katĕmpuhiᶇ paraṅmuka, para anakipun prita, tamtu mirantos baḍé ḷĕburiṅayahan pāduka, ḍuḥ, ḍuḥ, naréndraniᶇ baṅsa kuru, mugi tumindaka iᶇ maṙggi iṅkaᶇ tétéla prayogi tumrap pāduka."suwantĕnipun śrī kṛêṣṇa iṅkaᶇ dumĕliᶇ kadi kĕñcriṅiᶇ salaka punika botĕn kapiṛĕᶇ maliḥ, iᶇ ṅriku botĕn wontĕn sabawa iṅkaᶇ kapiyaṙṣa, para naréndra amuᶇ sami kèndĕl botĕn wontĕn iṅkaᶇ purun añambĕti paṅandika.
waṣaṇa para ṛĕsi gĕntos gĕntos tumoliḥ ḍatĕᶇ đuṙyyudana, ṅandikakakĕn sawaṙṇniniᶇ lalampahanipun tiyaṅiṅkaᶇ sami maṅgihasoramaṙggi kasasarakĕn déniᶇ kumluṅkuṅipun. mahaṙṣi nārada ṅantos daṅu aṅgènipun aṅasihasiḥ supados đuṙyyudana miturut ḍatĕᶇ pamrayoginiᶇ mitra mitranipun iṅkaᶇ sami sahé paṅaṅkahipun, naṅiᶇ tanpa damĕl kémawon. iᶇ nalika wahu praƀu dṛêtarastra maṅasihasiḥ ḍatĕᶇ śrī kṛêṣṇa supados śrī kṛêṣṇa aṅṛêmbagi ḍatĕᶇ putranipun kaᶇ sasar tuwin awon punika. mila śrī kṛêṣṇa lajĕṅañĕlaki đuṙyyudana, saṙŧa alon paṅandikanipun, mrayogèkakĕn đuṙyyudana ambirata aṙddanipun lajĕṅarukunan kalayan pāṇḍawa, manawi kalampahan makatĕn, kajawi adamĕl kamulyanipun sadaya, ugi sāmpun aṅèstokakĕn ḍawuhiᶇ rama ibu. andikanipun kṛêṣṇa : "o praƀu anom, kaṙṣanipun kaᶇ rama pinituhuwa, pāduka arukuna kalayan pāṇḍawa, ḍuhulu uluniᶇ baṅsa kuru, agĕᶇ kanugrahan iṅkaᶇ baḍé andika paṅgiḥ, sintĕn iṅkaᶇ botĕn adil, punika ñamĕktani asoriᶇ praṅipun. andika sāmpun ṅantos dados jalaran karisakaniᶇ para kadaᶇ waṙgga, saṙŧa para sénapati andika, muriḥ wadya andika sāmpun dados sĕkṣi, manawi andika iṅkaṅañiṙṇnakakĕn baṅsa andika piyambak, saṙŧa anĕlasakĕn kĕkiyataniᶇ praṅipun. saraṇa pambiyantuniᶇ pāṇḍawa andika baḍé kalampahan jumĕnĕᶇ nāŧa binaṭara, bilihandika rurukunan kalihan pāṇḍawa saṙŧa pamrayoginiᶇ para mitra, sāmpun sahèstu andika baḍé maṅgiḥ kamulyan salaminipun.
saᶇ ƀiṣma sumambuᶇ, maṅarihariḥ ḍatĕᶇ đuṙyyudana supados sāmpun añjĕṅkaṅakĕn rama ibu ḍatĕᶇ samodraniᶇ kasaṅsaran. iᶇ nalika wahu droṇa, widura, tuwin saᶇ dṛêtarastra piyambak, lajĕᶇ ƀiṣma tuwin droṇa maliḥ, sadaya tansaḥ sami pĕpèṅĕt kalayan tĕmbuṅarum saṙŧa aṅatos atos. éwadéné botĕn wontĕn iṅkaᶇ katurut, malaḥ sugal waṅsulanipun, đuṙyyudana pratéla manawi botĕn kalintu. saṙŧa lajĕṅaṅambali maliḥ wicantĕnipun : "o : madawa, sadaṅunipun kula takṣiḥ gĕsaᶇ, sāmpun iṅkaᶇ sapalihiᶇ nagari, nadyan siti namuᶇ sapucukiᶇ dom kula botĕn baḍé aṅlilahakĕn ḍatĕᶇ pāṇḍawa." wĕṅis waṅsulanipun késawa : "hé, dados jĕṅandika baḍé adamĕl karisakaniᶇ para sénapati, andika dalasan para nayaka andika tamtu baḍé naṇḍaᶇ karisakan. o : đuṙyyudana, dados jĕṅandika aṅkahi pusakanipun pāṇḍawa, sanadyan panĕḍanipun pāṇḍawa kalayan panalaṅsa, punapa aṅgèn jĕṅandika ṅlilahakĕn manawi andika sāmpun siṙṇna." sanalika wahu đuṙyyudana mĕdal sakiᶇ sitibĕntar kalayan sakalaṅkuᶇ runtik, ṅantos atilar kasusilan ḍatĕᶇ para pinisĕpuḥ, lajĕᶇ katutwiṅkiᶇ déniᶇ para ari saha para iṅkaᶇ sami aṅrojoṅi piyawonipun. wasudéwaputra mrayogèkakĕn supados saᶇ praƀu amikut đuṙyyudana, dusasana, saṅkuni tuwin kaṙṇna, lajĕᶇ kapasrahna bandan ḍatĕᶇ pāṇḍawa, muriḥ baṅsa satriya sāmpun ṅantos maṅgiḥ karisakan. anaṅiᶇ praƀu dṛêtarastra nĕdya ṅupados paṅayoman kaᶇ wĕkasan, animbali kaᶇ gaṙwwa dèwi gĕndari, kaḍawahan aṅèṅĕtakĕn putranipun kaᶇ waṅkal punika, mila đuṙyyudana lajĕᶇ katimbalan kaṅibu supados waṅsul, parahupanipun đuṙyyudana katiṅal maṙbbabaṅaṅatiraḥ labĕt sakiᶇ saṅĕtiᶇ napsunipun. kadospunapa ṅaraharaḥ saha alusiᶇ ḍawuhipun kaṅibu, aṅgènipun aṅarihariḥ supados miturut sapamrayoginipun śrī kṛêṣṇa. anaṅiᶇ đuṙyyudana botĕn maṅsuli, amuᶇ lajĕᶇ késaḥ kalayan botĕn aṅuñcupakĕn asta, pinilahuraṅruṅkĕpi sĕdyanipun iṅkaᶇ kiraᶇ prayogi. satyaki prikṣa larabipun đuṙyyudana, biliḥ baḍé anandukakĕn cidra, mila lajĕᶇ matur ḍatĕᶇ késawa, dṛêtarastra tuwin widura, biliḥ đuṙyyudana nĕdya amikut iṅkaᶇ paniṅalipun kadi sĕkar tuñjuᶇ. paṅandikanipun saᶇ ƀiṣma : đuṙyyudana sagoloṅanipun kadidéné tiyaᶇ éwaḥ, uŧawi laré alit, déné latu agĕᶇ murub baḍé kacĕpĕᶇ kalihan siñjaṅipun. késawa matur ḍatĕᶇ praƀu dṛêtarastra : supados sĕdyanipun đuṙyyudana makatĕn wahu sāmpun pinambĕṅan, saṙŧa kṛêṣṇa sagaḥ, botĕn baḍé amaḷĕs. iᶇ nalika wahu đuṙyyudana aṅlĕmpakakĕn para ari tuwin wadyanipun lajĕᶇ kahirit ḍatĕᶇ sitiluhur. kaᶇ rama punapadéné widura sami ñariyosakĕn kasĕktènipun śrī kṛêṣṇa, biliḥ botĕn wontĕn tiyaṅiṅkaᶇ sagĕd amikut késawa manawi botĕn dados kapaṛĕṅipun piyambak. saᶇ késawa anolèḥ ḍatĕᶇ đuṙyyudana, lajĕᶇ ṅandika : hèḥ suyudana, amaṙgga sira korup déniᶇ para cidra, dadi sira anduga yèn iṅsun ijèn, mulané sira daṙbbé paṅaṅkaḥ nĕdya maraṅka maraṅiṅsun, sawusé sira cĕkĕl saraṇa kĕkuwatan gĕḍé. naṅiᶇ sumurupa, para pāṇḍawa sakèḥ para wṛêṣṇi, lan saguᶇ para baṅsa andaka, paḍa anèᶇ kéné kabèḥ. apadéné para aditya, rudra, para ṛĕsi saṙŧa sara wasu, kabèḥ paḍa anèᶇ kéné. sasāmpunipun ṅandika makatĕn saᶇ késawa aṅèsĕmi ḍatĕᶇ mĕṅsahipun iṅkaᶇ sakalaṅkuṅalitipun wahu. iᶇ nalika punika sariranipun kṛêṣṇa mĕdal para déwa iṅkaᶇ wujudipun mawaṙṇni waṙṇni, aṅĕpaᶇ pañjĕnĕṅanipun kadi sṛêṅéṅé kalaṅan, aṙjjuna katiṅal wontĕn kiwanipun, déné baladéwa iᶇ kanan, pāṇḍawa sakawan wontĕn iᶇ wiṅkiṅipun. iᶇ gagana kahèbĕkan suwantĕniᶇ tĕṅara praᶇ, tambur, bĕḍug, salumprèt tuwin sapanuṅgilanipun maliḥ, punapadéné lajĕᶇ jawaḥ sĕkar. iṅkaᶇ saya adamĕl gawokiṅakaṭaḥ, déné sadaya wahu lajĕṅical sami sanalika. késawa mĕdal sakiᶇ sitiṅgil, amurugi ratanipun iṅkaᶇ pinulas pĕṭak. dṛêtarastra tut wuntat, saṙwwi aṅṛêrapu kalayan sakalaṅkuᶇ prihatos, tansaḥ sasambat aṅgènipun botĕn sagĕd anata putranipun. waṅsulanipun śrī kṛêṣṇa ḍatĕᶇ saᶇ praƀu punapadéné ḍatĕᶇ para sénapati lajĕᶇ kacĕkak kémawon : jĕṅandika sāmpun añipati piyambak kados kawontĕnaniᶇ lalampahan iᶇ pakĕmpalanipun baṅsa kuru, kados punapa piyawonipun đuṙyyudana, ṅantos kados tiyaᶇ ṅulandara iṅkaᶇ botĕn aṅsal paṅgulawĕṇṭaḥ, déné anilar pasamuwan kalihan tanpa tata krama. ṅantos kadospunapa paṅariharihipun saᶇ praƀu babar pisan botĕn kapahèlu : pramila kula ñuwun pamit ḍatĕᶇ jĕṅandika sadaya, kapaṛĕṅa lajĕᶇ baḍé waṅsul pinaṅgiḥ yuđiṣṭira.sasāmpunipun pamitan iṅkaᶇ damĕl girisiᶇ kaṭaḥ wahu, śrī kṛêṣṇa maṇṭuk lajĕᶇ miṅgahiᶇ ratanipun, rata lumampaḥ kampiriᶇ padaḷĕmanipun widura, nĕdya pamit dèwi kuṇṭi, iṅkaᶇ dahat maṅajab iṅgala praᶇ. saṛĕᶇ lampahiᶇ rata sāmpun sawĕtawis tĕbiḥ śrī kṛêṣṇa lajĕᶇ maṅuwuḥ ḍatĕᶇ kaṙṇna kahajak nuṅgil sarata. ḷĕstantun lampahiᶇ rata anilar baṅsa kuru iṅkaᶇ sawĕg sami prihatos. paṅaṅkahipun aṅgènipun baḍé aṅrukunakĕn sāmpun tétéla botĕn sagĕd kasĕmbadan. samaṅké sāmpun tamtu kalampahan baḍé yudabrata.
sapĕṅkĕripun śrī kṛêṣṇa, saᶇ ƀiṣma punapadéné droṇa, aṅarihariḥ ḍatĕᶇ đuṙyyudana supados rukun kalihan pāṇḍawa. sakalihanipun anĕmtokakĕn manawi pāṇḍawa baḍé sĕtyatuhu ḍatĕᶇ đuṙyyudana, éwadéné mĕkṣa botĕn kéguḥ. kadospunapa gĕṅiᶇ prihatosipun, déné sariranipun, ƀiṣma tuwin droṇa kapĕkṣa praṅamĕṅsaḥ pāṇḍawa, iᶇ maṅka sakiṅandikanipun droṇa piyambak, sihipun ḍatĕṅaṙjjuna aṅuṅkuli putranipun piyambak. ḷĕṛĕs sariranipun sāmpun sami sĕpuḥ, iṅkaᶇ tamtu baḍé tumuntĕn sawaṙgga, anaṅiᶇ đuṙyyudana, iṅkaᶇ sawĕg anĕḍĕᶇ taruna, déné ambĕkta mitra mitranipun, kaprabonipun tuwin gĕsaṅipun ḍatĕᶇ babaya agĕᶇ.
kalamaṅsa wontĕn tiyaᶇ pitakèn, kadospundi déné saᶇ ƀiṣma botĕn ambiyantu pāṇḍawa, saṙŧa aṅlabĕti tiyaṅiṅkaᶇ sinihan iᶇ para déwa. maṅka kadospunapa ƀĕktinipun saᶇ ƀiṣma ḍatĕᶇ śrī kṛêṣṇa, déné ṅantos kadugi añjĕmpariᶇ pañjĕnĕṅanipun. punapamaliḥ saᶇ ƀiṣma iṅkaᶇ sugĕṅipun kaṅgé amujudakĕn daṙmma, adil, tuwin sĕtya, kalampahan mĕmĕṅsahan kalihan śrī kṛêṣṇa, jiwaniᶇ sadaya dumados, iṅkaṅambiyantu pāṇḍawa. punapa botĕn sāmpun tétéla, manawi saᶇ ƀiṣma pañjanmaniᶇ daṙmma, iṅkaṅujwalanipun saya anĕlahi saṛĕᶇ dumugi lalampahan iṅkaᶇ wĕkasan punika. makatĕn ugi mahaṙṣi droṇa, pañjĕnĕṅanipun iṅkaṅamaraḥ ḍatĕᶇ saṅaṙjjuna, iṅkaᶇ sihipun sāmpun tanpa timbaṅiᶇ duña, kadospundi tĕka kadugi amĕṅsaḥ kalihan katṛêsnanipun wahu. kawuniṅana saguṅiᶇ cobi iṅkaᶇ ḍumawahiᶇ sawañci wañci sanadyan awujud saṅsara punapa pĕpĕjaḥ, punika botĕn paṙllu karahosakĕn, naṅiᶇ kawajiban kĕdaḥ karampuṅakĕn, iṅatasipun satriya. miturut aṅgĕraṅgĕriᶇ gĕsaᶇ, iṅkaᶇ pĕṙllu piyambak punika praṅaṅlabĕti ratu tuwin praja wutaḥ rahipun. badan iṅkaᶇ rinasuk déniᶇ ƀiṣma tuwin droṇa, punika tétéla sāmpun kapotaṅan déniᶇ dṛêtarastra saha para putranipun. kĕkalihipun kawulanipun, nayakanipun, tuwin tatarosanipun. sadaṅunipun takṣiḥ sami sugĕᶇ kĕdahanambut kaṙyya rumĕkṣa, tuwin kĕdaḥ praᶇ, botĕn kéṅiᶇ mahèlu papa saṅsaranipun. nadyan risak paṅgalihipun tuwin sugĕṅipun, saᶇ ƀiṣma punapadéné saᶇ droṇa, botĕn baḍé sumimpaᶇ sakiᶇ kawajibanipun. sariranipun ƀiṣma tuwin droṇa, sāmpun kapotaṅan, mila iṅgiḥ sariranipun iṅkaᶇ kĕdaḥ kasahurakĕn. sihipun, paṅajĕṅajĕṅipun, saṙŧa ƀĕktinipun ḷĕstantun ḍatĕᶇ śrī kṛêṣṇa, dalaḥ para mitranipun. anaṅiᶇ kĕkiyataniᶇ sariranipun, karosaniṅastanipun punika kahaṅgé lumawan praᶇ, saṙŧa kalimpatanipun tuwin paṅwasa aṅgènipun anĕnuntun, punika kapasrahakĕn wontĕn saṅaṇḍapiᶇ padanipun naréndra iṅkaᶇ sāmpun dipun suwitani. kĕkalihipun wahu iṅkaᶇ rinuṅkĕban amuᶇ kahutamèn, mila saṛĕᶇ sāmpun tétéla baḍé praᶇ, kĕkalihipun wahu amuᶇ baḍé praṅaṅuṛĕbi paṅgénan iᶇ pundi kaṙmma aṅgènipun andèkèkakĕn sariranipun, mila kalampahan iᶇ lahir praᶇ mĕṅsaḥ késawa iṅkaᶇ saṅĕt dipun tṛêsnani. paṅajĕṅajĕṅipun, saḷĕbĕtiᶇ bandayudđa sagĕda kataman jĕmpariṅipun, saṙŧa sagĕda kataton iṅkaᶇ jalaraniᶇ tatu wahu sakiᶇ siḥ.
kadospundi kawontĕnanipun śrī kṛêṣṇa kalihan saᶇ kaṙṇna iṅkaᶇ nuṅgil sarata, saṛĕᶇ sāmpun sawatawis daṅu lampahipun, punika sakalaṅkuṅanèḥ, amaṙggi wiwitipun iṅkaᶇ sami kaṛĕmbag punika lalampahan sāmpun kapĕṅkĕr daṅu.
jĕṅandika punapa takṣihèṅĕt, kadospundi ṛĕsi druwasa aṅgènipun amĕjaᶇ ḍatĕᶇ dèwi kuṇṭi, iṅgiḥ punika mantra paṅirupanipun salaḥ satuṅgaliᶇ déwa, supados apariᶇ putra. botĕn watawis daṅu sakiṅaṅgènipun kawĕjaᶇ, iṅgiḥ punika sadèrèṅipun ḍahub kalihan praƀu pāṇḍu, amaṙggi sāmpun limraḥ kados manahaniᶇ pawèstri, sĕṅsĕm añumĕṛĕpi saḍéṅahiṅkaᶇ katĕmbèn, saha kiraᶇ paṅatos atos, dèwi kuṇṭi nĕdya anandukakĕn paṅwasanipun, mantra kawatĕk saṙwwi añĕbut asmanipun déwaniᶇ sṛêṅéṅé. saṛĕᶇ baṭara suṙyya katiṅal, dèwi kuṇṭi sakalaṅkuᶇ maras iᶇ galiḥ, baṭara suṙyya katuṇḍuᶇ saṙŧa sāmpun pariᶇ putra. kuṇṭi rumahos aṅgènipun kapilarèn, mila ñuwun paṅakṣama. anaṅiᶇ déwaniᶇ sṛêṅéṅé kataṅsulan déniᶇ paṅwasaniᶇ mantra, mila dèwi kuṇṭi lajĕṅaṅlahirakĕn putra sakalaṅkuᶇ bagus, saṙŧa katiṅal santosa, saha sāmpun aṅrasuk kotaᶇ kodratiᶇ déwa. awit sakiᶇ ḍawuhipun baṭara suṙyya, laré katilar, wĕkasan dipun paṅgiḥ déniᶇ rada, sémahipun kusiradirata, iṅkaᶇ saṅĕt tṛêsnanipun saha dipun gĕmatèni ṅantos diwasa, iṅgiḥ punika kaṙṇna. śrī kṛêṣṇa aṅèṅĕtakĕn, bilihibunipun kaṙṇna iṅkaᶇ sayĕktos punika dèwi kuṇṭi, dados sudaṙmmanipun iᶇ lahir punika pāṇḍu, mila késawa cariyos manawi saᶇ kaṙṇna tétéla kadaṅipun pāṇḍawa iṅkaᶇ sĕpuḥ piyambak, awit sakiᶇ punika kaṙṇna nĕdya kahajak ḍatĕᶇ pāṇḍawa. śrī kṛêṣṇa baḍé ñariyosakĕn lalampahan wahu ḍatĕᶇ pāṇḍawa, tamtu para pāṇḍawa lajĕṅañuṅkĕmi padanipun kadi sumĕmbahiᶇ ratu, saṙŧa tamtu lajĕᶇ kajumĕnĕṅakĕn nāŧa. punapadéné para pāṇḍawa sawadyabala, saṙŧa sariranipun, baḍé ambiyantu ḍatĕᶇ saᶇ kaṙṇna, mila tamtu baḍé sagĕd maṅrèḥ ƀawana tanpa taṇḍiᶇ, saṙŧa nampèni ƀĕktiniᶇ para kadaṅipun nèm. waṅsulanipun kaṙṇna alus naṅiᶇ cĕṭa, sariranipun sāmpun sumiṅgaḥ sakiᶇ kaprabon, tuwin anĕtaḥ punapa sababipun kuṇṭi sāmpun ambucal piyambakipun, iṅkaᶇ ḷĕṛĕsipun dados putranipun pāṇḍu pambajĕᶇ. kaṙṇna sāmpun botĕn kadugi añambĕt taliniᶇ pasaḍèrèkan iṅkaᶇ sāmpun kapĕḍot déniᶇ kuṇṭi, kaṙṇna lahir batos sāmpun narimaḥ, dados sutanipun adirata tuwin rada, iṅgiḥ punika tiyaṅiṅkaṅaṅopèni sariranipun wiwit alit, anĕnuntun saṛĕᶇ sāmpun nĕḍĕᶇ nèm nèman, punapadéné amulaᶇ muruk kadosdéné guru. gaṙwwanipun sakiᶇ pamilihipun adirata, iṅkaᶇ samaṅké sāmpun apĕputra tuwin wayaḥ, dados sariranipun sāmpun kataṅsulan déniᶇ tali kulawaṙgga tuwin baṅsa siḥ tuwin sĕtya. makatĕn ugi ḍatĕᶇ đuṙyyudana, iṅkaᶇ sāmpun aṅgañjar kaprabon, dados sāmpun kataṅsulan iᶇ bĕnaᶇ panuwun. samaṅké đuṙyyudana kamanaḥ pinuju kasusahan amaṙggi amaṅun praᶇ, maṅka piyambakipun piniji apraᶇ taṇḍiᶇ kalihan aṙjjuna. mila iṅkaᶇ prayogi piyambak prakawis punika sāmpun ṅantos kawĕḍar, miṇḍak para pāṇḍawa botĕn purun praᶇ kalihan piyambakipun, saha botĕn purun jumĕnĕᶇ nāŧa. maṅka manawi piyambakipun nampèni nagari, botĕn wandé iṅgiḥ baḍé kahaturakĕn ḍatĕᶇ đuṙyyudana.
yuđiṣṭira sāmpun sayogi jumĕnĕᶇ nāŧa, saṙŧa sāmpun wĕnaṅamĕṅku nagari. tĕgal papraṅan punika amuᶇ baḍé dados papan paṅgénan sasaji, déné sajènipun para sénapati, para ulu uluniṅagami, uŧawi para prajurit, déné jĕmpariᶇ minaṅka pirantosiᶇ sasaji. sariranipun piyambak tamtu baḍé siṙṇna déniᶇ pāṇḍawa, đuṙyyudana saṙŧa dusasana baḍé kasoran déniᶇ ƀīma. kaṙṇna aṅlahirakĕn piduwuṅiᶇ paṅgalihaṅgènipun sāmpun naté aṅuṅĕli awon ḍatĕᶇ pāṇḍawa, anaṅiᶇ lajĕᶇ katutup déniᶇ pamujinipun, mugi mugi wadyabala agĕᶇ baṅsa satriya sami léna wontĕn papraṅan iᶇ tĕgal iṅkaᶇ sukci piyambak iṅatasiᶇ tri ƀawana, iṅgiḥ punika iᶇ tĕgal kurusétra. o : késawa, kaᶇ paniṅalipun kadi sĕkar tuñjuᶇ, iᶇ ṅriku punika wontĕn paṅwasa pāduka, mugi pāduka aṅayomi, muriḥ baṅsa satriya, kawasa tampi kamulyaniᶇ swaṙgga, ḍuḥ pĕpĕṭiṅaniᶇ baṅsa wṛêṣṇi. waṅsulanipun śrī kṛêṣṇa kalayan tĕmbuṅarum, mratélakakĕn biliḥ praṅagĕᶇ punika minaṅka wĕkasaniᶇ jaman krita, tréta tuwin dwaparayoga, lajĕᶇ mĕliᶇ ḍatĕᶇ kaṙṇna supados cariyos ḍatĕᶇ ƀiṣma, droṇa, kṛêpa, manawi pituᶇ dintĕn maliḥ baḍé wulan puṙṇnama, punika iṅkaᶇ prayogi tuwin migunani, kaṅgé wiwitaniᶇ praᶇ, muriḥ para prajurit iṅkaᶇ pĕjaḥ wontĕn iᶇ papraṅan, sagĕd aṅiṅgahi alam kaᶇ mulya. amaṙggi putusaniᶇ para déwa wĕkdal sami aṛĕṛĕmbagan, para baṅsa satriya baḍé sami kasiṅkirakĕn sakiṅiᶇ duña, manawi sāmpun aṅañcik wiwitaniᶇ jaman kaliyuga. nalika kaṙṇna asuṅuṙmmat ḍatĕᶇ késawa, pamit baḍé pipisahan, saṙwwi ñariyosakĕn sawaṅan iᶇ daḷĕm ǥahib, manawi pāṇḍawa iṅkaᶇ baḍé uṅgul, wadyanipun đuṙyyudana iṅkaᶇ botĕn pĕjahamuṅaswatama, kṛêpa, tuwin kaṙŧamaṙmma. sasāmpunipun cariyos makatĕn, kaṙṇna lajĕᶇ tumolèḥ malihaṅlahirakĕn paṅliṅgamuṙddanipun ḍatĕᶇ śrī kṛêṣṇa. ḍuḥ kṛêṣṇa, biliḥ kula tuwin pāduka sami botĕn siṙṇna iᶇ papraṅan, iṅkaᶇ dados paṅlĕburanipun para sénapatiniᶇ baṅsa aṙyya, mugi kula sagĕda pinaṅgiḥ maliḥ kalihan pāduka wontĕn iᶇ ṅriki. o : prajurit linaṅkuᶇ, botĕn makatĕn, tamtu kula baḍé papaṅgihan iᶇ kaswaṙggan, ḍuḥ : kaᶇ tan kalépétan iᶇ dosa, sampum cĕṭa pamawas kula, bilihamuᶇ sagĕd papaṅgihan iᶇ kaswaṙggan. sasāmpunipun kaṙṇna wicantĕn makatĕn, kaṙṇna kalihan kṛêṣṇa lajĕᶇ sami asĕsalaman, kaṙṇna maṇḍap sakiᶇ ratanipun kṛêṣṇa, nuntĕn nitiḥ ratanipun piyambak, iṅkaᶇ sinĕkariᶇ jĕné pinatik iᶇ sosotya nawaṛĕtna, waṅsul kalihan anawuᶇ duhkita, déné kṛêṣṇa ḷĕstantun lampahipun ḍatĕᶇ pāṇḍawa. iṅgiḥ punika wĕkasanipun kaṙṇna papaṅgihan kalihan kṛêṣṇa, sadèrèṅipun ajĕṅajĕṅan wontĕn iᶇ tĕgal kurusétra.
takṣiḥ wontĕn saprakawis iṅkaṅanṛêñuhakĕn paṅgalihipun kaṙṇna maliḥ, iṅgiḥ punika pinaṅgihipun kalihan kaṅibu. kuṇṭi maṅgihi saṙŧa lajĕᶇ ḍawuḥ manawi hakiᶇ kasatriyanipun kĕdaḥ tumut ḍatĕᶇ pāṇḍawa ambiyantu aṙjjuna, kadosdéné kṛêṣṇa tuwin balarama. paṅasihasihipun dèwi kuṇṭi wahu kabiyantu suwantĕn sakiᶇ sṛêṅéṅé, ujariᶇ swara : pitutur kaᶇ kahucapaké déniᶇ prita, iku tĕmĕn, hèḥ kaṙṇna, aṅlakonana sapakoné ibunira. ḍuḥ : babaṇṭèṅiᶇ jagad, yèn sira mituhu, sira bakal mulya. éwadéné kaṙṇna botĕn kéguḥ, amaṙggi kaṙṇna sāmpun santosa kasĕtyanipun ḍatĕᶇ kajatèn, mila sāmpun sahèstu botĕn baḍé anilar mitranipun iᶇ nalika wontĕn saḷĕbĕtiᶇ pakèwĕd. samaṅké sāmpun kawĕṅan iᶇ maṅsakala iṅkaᶇ prayogi aṅgènipun baḍé misuṅsuṅakĕn kasaktènipun ḍatĕᶇ dṛêtarastra, minaṅka wawaṅsulaniᶇ kasahénanipun : kula baḍé anambut kaṙyya kaṅgé paṙllunipun đuṙyyudana, ṅantos botĕn manaḥ ḍatĕᶇ gĕsaᶇ kula piyambak. manawi tiyaᶇ jirihamaṙggi manahipun tansaḥ sumĕlaᶇ, sasāmpunipun dipun upakara sahé saṙŧa kamulyakakĕn déniᶇ bandaranipun, kasahénan iṅkaᶇ sāmpun katampi punika botĕn pratitis aṅgènipun miliḥ maṅsakala pamaḷĕsipun, iṅkaᶇ makatĕn kawula iṅkaᶇ botĕn sĕtya ḍatĕᶇ pañjĕnĕṅan nāŧa, punika duṙjjana iṅkaᶇ ñidra sihiᶇ guṣṭinipun, dados iᶇ ṅriki tuwin iᶇ dĕlahanipun ugi botĕn aṅladosi. éwadéné kaṙṇna ugi prajañji, manawi tĕmbé iᶇ palagan agĕṅiṅkaᶇ baḍé kalampahan, kaṙṇna botĕn pisan pisan baḍé añiṙṇnakakĕn yuđiṣṭira, ƀīma, tuwin naṅkula saṙŧa sahadéwa, amuᶇ baḍé mĕṅsahaṙjjuna, ṅantos siṙṇna salaḥ satuṅgal, punapa sariranipun punapa aṙjjuna iṅkaᶇ kasambut iṅadilaga.
sadumuginipun iᶇ pakuwonipun para pāṇḍawa iṅupalawiya, śrī kṛêṣṇa ñariyosakĕn kawontĕnaniᶇ lalampahan. iṅkaᶇ minaṅka tutupiᶇ cariyosipun, pariᶇ prikṣa manawi naréndra iṅkaᶇ sahabipraya kalayan kurawa sāmpun sami paṅkat ḍatĕᶇ kurusétra, dados sāmpun botĕn sĕdya sanèsipun kajawi baḍé praᶇ.
iᶇ ṅriku lajĕᶇ sami tatarosan, sintĕn iṅkaᶇ minaṅka titiṇḍihipun saguᶇ wadyabala. déné iṅkaᶇ piniliḥ punapa drupada, wiraṭa, dṛêstajumna, srikaṇḍi, satyaki, cĕkitana tuwin ƀīma, punika salaḥ satuṅal. satuṅgal tuṅgaliᶇ naréndra gĕntos gĕntos aṅlahirakĕn pamaṅgihipun, putusanipun kapasrahakĕn śrī kṛêṣṇa. sahèstunipun iṅkaᶇ katĕtĕpakĕn dados sénapati dṛêstajumna, iṅgiḥ punika iṅkaᶇ kamiyosakĕn sakiᶇ latuniᶇ sasaji, awit amuᶇ punika iṅkaᶇ pinaṛĕṅakĕn añiṙṇnakakĕn droṇa. sasampatiᶇ pamiliḥ wadyabala kahaṅkatakĕn, sadumuginiᶇ tégal kuru lajĕṅaṅĕdĕgakĕn pakuwon, sénapatinipun kurawa saᶇ ƀiṣma. kaṙṇna tĕtĕp iᶇ prasĕtyanipun, botĕn baḍé lumawan praᶇ sadèrèṅipun ƀiṣma palastra. iṅkaᶇ maṅka waṣaṇaniṅujogapaṙwwa, tambur katabuḥ, slomprèt kahuṅĕlakĕn, kabaruᶇ déniᶇ gaṭikiᶇ dadamĕl.
iᶇ maṅké aniṅali ƀiṣmapaṙwwa, iᶇ ṅriku añariyosakĕn praṅipun ƀiṣma saḷĕbĕtipun sadaśa dintĕn, saṙŧa aṅĕmot bagawatgita iṅkaᶇ botĕn sagĕd siṙṇna saṙŧa botĕn éwaḥ giṅsir punika. saᶇ wiyaśa ṅatiṅali ḍatĕᶇ praƀu dṛêtarastra, aṇḍawahakĕn manawi saᶇ praƀu baḍé pinariṅan paṅwasa sagĕd ñumĕrapi sawaṅaniᶇ batos, muriḥ sagĕd prikṣa ḍatĕᶇ kawontĕnaniᶇ papraṅan. anaṅiᶇ saᶇ praƀu giris manawi aniṅali pĕpĕjaḥ, mila mahaṙṣi wiyaśa pariᶇ nétra kawicakṣaṇan ḍatĕᶇ sañjaya, supados sagĕd ṅaturakĕn kawontĕnaniᶇ papraṅan ḍatĕᶇ saᶇ praƀu. sanadyan lalampahanipun iᶇ wañci dalu uŧawi siyaᶇ, punapadéné saḍéṅahiṅkaᶇ sami cinipta, sami kasumĕṛĕpan sadaya. kadospundi wĕkasaniᶇ papraṅan? sakiᶇ paṅandikanipun risaᶇ mahaṛĕsi, kamĕnaṅan ginantuṅaké maraᶇ kaṅadil tindaké punika sāmpun samĕṣṭinipun, amaṙggi kadospunapa awonipun biliḥ tiniṅalan. manawi iṅkaᶇ sĕtyatuhu saṙŧa iṅkaᶇ watakipun adil, wĕkasanipun maṅgihasor. sanadyan kahot sapĕṙttigan kaṭaḥ wadyaniᶇ mĕṅsahipun, éwadéné iṅkaᶇ pantĕs maṅgihuṅgul iṅgiḥ pāṇḍawa. miturut paṅandikanipun hyaᶇ brahma, iṅkaᶇ kawĕḍar wontĕn iᶇ papraṅan sanès paṅgénan, samaṅké lajĕᶇ dipun ambali déniṅaṙjjuna, saṛĕᶇ wadya kurawa sāmpun ajĕṅajĕṅan kalihan wadya pāṇḍawa : siᶇ sapa ṅaṅkahuṅgul goné praṅiᶇ papraṅan iki, aja kabaṅĕtĕn paṅaṅgoné paṅwasa lan aja rudapakṣa, muᶇ kudu kaṅadil, wĕlasan, saṙŧa santosa, pĕraṅé kudu kalayan patitis pamilahé maraṅadil lan ora adil, ñumurapana ĕndi kaᶇ winasésa iᶇ pépéṅinan. goné praṅaṅĕtoga kasĕktèné, anaṅiṅaja kaduk nĕpsu, amaṙgga kamĕnaṅan ginantuṅaké kaṅadil ambĕké.
mahaṙṣi nārada ṅandika : kamĕnaṅan anèṅiᶇ ṅĕndi kaᶇ kadunuṅan kṛêṣṇa. iᶇ wĕkdal punika śrī kṛêṣṇa ḍawuḥ ḍatĕṅaṙjjuna supados aṅiduṅakĕn kiduᶇ paṅliṅgamuṙdda ḍatĕᶇ baṭari duṙgga, pañjĕnĕṅanipun iṅkaṅaṅgañjar kamĕnaṅan. aṙjjuna aṅiduṅakĕn kiduᶇ wahu, nugrahanipun iṅkaᶇ sinĕmbaḥ, para pāṇḍawa baḍé kinalisakĕn sakiᶇ kahasoran, papa tuwin saṅsara. saᶇ baṭari ṅatiṅal, lajĕᶇ ṅandika manawi aṙjjuna baḍé sagĕd ṅawonakĕn mĕṅsahipun, manawi rata papraṅanipun kinusiran déniᶇ késawa.
sadèrèṅipun pagutiᶇ yudđa, śrī kṛêṣṇa ṅajĕṅakĕn ratanipun lajĕᶇ kakèndĕlakĕn iṅantawisipun wadya pāṇḍawa kalihan kurawa. aṙjjuna kataman raṅu raṅuniᶇ paṅgaliḥ, lajĕṅaṇḍéprok wontĕn jarambahiᶇ rata. botĕn amaṙggi sakiṅajriḥ, utami miris aniṅali agĕṅiᶇ wadyaniᶇ mĕṅsaḥ, ugi botĕn ajriḥ pĕjahuŧawi ñumĕlaṅakĕn tataṅgĕlaniᶇ kasatriyanipun, tĕwahiᶇ rahos makatĕn wahu karantĕn aṅèṅĕti mĕmĕṅsahan sami kadaᶇ, mitra iṅkaᶇ dipun tṛêsnani wiwit alit dudumuginiᶇ diwasa, iṅgiḥ punika saᶇ ƀiṣma iṅkaᶇ sihipun ḍatĕᶇ pāṇḍawa aṅuṅkuli sihiᶇ bapa. punapadéné droṇa, gurunipun kaᶇ saṅĕt binakténan. paṅgalihipun aṙjjuna iṅkaᶇ bakuhipun kadidéné waja, mĕkṣa lajĕᶇ ṛĕmpu saṛĕṅaṅèṅĕti prakawis wahu, nuntĕn matur ḍatĕᶇ śrī kṛêṣṇa : kula botĕn kadugi praᶇ. nalika matur makatĕn aṙjjuna saṙwwi ambucal gaṇḍéwanipun. aṅgènipun anĕnaṅi kasudiranipun aṙjjuna, saᶇ késawa aṇḍawuhakĕn surahosipun kiduṅiᶇ para déwa, iṅkaᶇ kawĕḍaripun sāmpun gaṅsalèwu waṙṣa wiwitipun kawĕḍarakĕn déniᶇ manaḥ katampi iᶇ batos. piwulaᶇ luhur saṙŧa mulya piyambak punika kawarahakĕn ḍatĕᶇ sintĕna iṅkaᶇ ƀĕkti ḍatĕᶇ paṅéran, iṅgiḥ punika sĕrat bagawatgita.
iᶇ ṅriku wontĕn lalampahan iṅkaṅadamĕl kagètiᶇ manaḥ, amaṙggi saṛĕᶇ para prajurit sāmpun sawéga dadamĕl baḍé amiwiti praᶇ, yuđiṣṭira éṅgal asèlèḥ dadamĕl sapirantosipun, éṅgal lumajĕᶇ ḍatĕᶇ pabarisaniᶇ mĕṅsaḥ kalayan astanipun saḍakĕp, aṙjjuna sakalaṅkuᶇ kagèt mañcolot sakiᶇ ratanipun nĕdya anututi, punapadéné para kadaᶇ sanèsipun, saᶇ késawa, saha para nāŧa sanès sanèsipun, sami anututi saṙwwi maṅuwuḥ sora pitakèn punapa pikajĕṅipun. saᶇ késawa mèsĕm saṙwwi ṅandika : kula prikṣa kadospundi sĕdyanipun yuđiṣṭira. lajĕᶇ kacariyosakĕn wĕkasan para naréndra sami kagawokan. sakiᶇ pabarisaniᶇ mĕṅsaḥ kapiṛĕᶇ suwantĕn paṅéraᶇ éraᶇ, yuđiṣṭira ḷĕstantun palajĕṅipun amiyak pabarisaniᶇ mĕṅsaḥ kalayan botĕn ambĕkta dadamĕl. saṛĕᶇ dumugi ṅayunanipun saᶇ ƀiṣma lajĕṅañuṅkĕmi pada kalayan umatur : ḍuhiṅkaᶇ botĕn kéṅiᶇ kinawonakĕn, kula aṅluhurakĕn pāduka, amaṙggi kula sakadaᶇ waṙgga baḍé praᶇ kalayan pāduka, kapaṛĕṅa pāduka pariᶇ pamrayogi iᶇ kula, saṙŧa kula ñuwun paṅèstu pāduka. waṅsulanipun saᶇ ƀiṣma, yuđiṣṭira kaśabdakakĕn baḍé maṅgihuṅgul, saṙŧa andaṅu punapa iṅkaᶇ kasuwun, saṙwwi ṅandika : iṅsun katalénan kalawan tali kamulyan lan rajabranané kurawa, mulané wiwit iṅsun kudu praᶇ lan sira, apa ta paṅaṛĕp aṛĕpira. yuđiṣṭira matur : sintĕn iṅkaᶇ sagĕd ṅawonakĕn pañjĕnĕṅan, ƀiṣma wontĕn iᶇ papraṅan. ƀiṣma maṅsuli : biliḥ sadaṅunipun takṣiḥ sikĕp gaṇḍéwa botĕn wontĕn tiyaṅiṅkaᶇ sagĕd ñiṙṇnakakĕn, ƀiṣma ṅandika maliḥ : kapriyé ta bisané iṅsun kalakon siṙṇna, samĕṅko duruᶇ maṅsané iṅsun palastra, mula tĕmbé baliya sapisan ĕṅkas. yuđiṣṭira lajĕᶇ ṅlahirakĕn kaḷĕpatanipun ḍatĕᶇ droṇa, déné kamipurun lumawan gurunipun. droṇa ṅandika manawi kalampahanipun siṙṇna, biliḥ miṛĕᶇ pawaṙttos kiraᶇ prayogi, iᶇ ṅriku saᶇ mahaṙṣi baḍé sèlèḥ dadamĕl, lajĕᶇ nĕdya kukut saraṇa yoga. ḍatĕᶇ salya punapadéné kṛêpa ugi aṅuṙmmati iṅkaᶇ lajĕᶇ sami anugrahani. sasāmpunipun yuđiṣṭira waṅsul ḍatĕᶇ pabarisanipun maliḥ, iᶇ ṅriku sinambut déniᶇ para satriya pāṇḍawa, saṙwwi surak mawurahan.
iᶇ ṅriku wiwitipun sami praᶇ, ƀiṣma manĕmpuḥ mĕṅsaḥ, ṅantos kaṭaḥ para satriya aguṅaguṅiṅkaᶇ kasambut iṅadilaga. saṅutara putra wiraṭa iṅkaᶇ takṣiḥ kahĕnèmĕn tumut lumawan praᶇ, punika ugi siṙṇna, mila saᶇ swéta kadaṅipun sĕpuḥ murina lajĕᶇ manĕmpuḥ ḍatĕᶇ ƀiṣma, saṛĕᶇ sāmpun daṅu aṅgènipun praᶇ taṇḍiᶇ, swéta pĕjaḥ, siṙṇnanipun swéta iṅkaᶇ minaṅka panutupiᶇ praᶇ dintĕn punika.
dintĕn kapiᶇ kalihipun para pāṇḍawa mundur maliḥ déniᶇ panĕmpuhipun ƀiṣma, mila aṙjjuna ñuwun palilahipun késawa baḍé amapak praṅipun sénapati iṅkaᶇ linaṅkuᶇ wahu. kadi kĕclapiᶇ ṭaṭit lampahiᶇ rata iṅkaᶇ paṅirid kuda pĕṭak wontĕn iᶇ tĕgal papraṅan, kapapagakĕn déniᶇ ƀiṣma lajĕᶇ praᶇ ramé ṅantos aṅgĕgirisi. daṅu saṅĕt aṅgènipun aṙjjuna abandayudđa kalihan ƀiṣma, naṅiᶇ botĕn wontĕn iṅkaᶇ kasoran, amuᶇ kiwa tĕṅĕn tĕmpuhipun para prajurit adamĕl kaṭahiᶇ pĕpĕjaḥ, ṅantos saᶇ ƀiṣma kapĕkṣa mundur, sakiṅaṅgènipun aṅayomi wadyabala iṅkaᶇ kahamuk déniᶇ ƀīma. iᶇ nalika punika kusiripun ƀīma pĕjaḥ, mila rakitan lajĕṅambaṇḍaᶇ mĕdal sakiᶇ papraṅan.
saṛĕṅaṙjjuna sāmpun rumahos sawatawis sĕla, nĕdya aṅayomi aƀimanyu, putranipun iṅkaᶇ sudira iᶇ ranaṅgana sakiᶇ babaya agĕᶇ. sandĕriᶇ rata maṅiwa manĕṅĕn, ṅantos sĕrapiᶇ suṙyya, malaḥ ṅantos dalu aṙjjuna takṣiḥ liwuᶇ tandaṅipun, waṣaṇa kurawa mawut asaṙṣaran sakiᶇ jĕmpariṅipun aṙjjuna iṅkaᶇ gumrujug kadi jawahiᶇ maṅsa ṛĕṇḍĕᶇ. dintĕn kapiᶇ tiga, kurawa gĕntos kabĕbujĕᶇ mĕṅsahipun, saṛĕᶇ ƀiṣma wuniṅa lajĕᶇ maṅsaḥ pupuliḥ, anĕmpuḥ pāṇḍawa. dintĕn punika pakaṅsal panĕmpuhipun, saṛĕᶇ pāṇḍawa gĕntos kapĕkṣa mundur, késawa añandĕrakĕn ratanipun manĕmpuḥ ḍatĕᶇ saᶇ ƀiṣma, dados aṙjjuna lajĕṅapraᶇ taṇḍiᶇ lan ƀiṣma maliḥ. panĕmpuhipun aṙjjuna ḍatĕᶇ mĕṅsahipun iṅkaᶇ dipun tṛêsnani wahu, botĕn sagĕd adamĕl kĕmbaniᶇ paṅamukipun ƀiṣma, amaṙggi aṙjjuna karoban taṇḍiᶇ, ṅantos késawa nĕdya ambiyantu paṅuṅkihipun aṙjjuna, amuṣṭi cakranipun, kaputĕr saṅiṅgiliᶇ mastaka lajĕᶇ maṇḍap sakiᶇ rata, nĕdya maṛĕpĕki ƀiṣma, iṅkaᶇ lajĕᶇ katiṅal biṅaḥ saṙŧa mĕṇḍak mĕṇḍak, ucapipun : agĕᶇ saṅĕt kanugrahan kula wontĕn iᶇ duña ṅantos dumuginiᶇ dĕlahan, kṛêṣṇa!, manawi kula kalampahan palastra sakiṅasta pāduka. naṅiṅaṙjjuna méraṅamaṙggi èṅĕt ḍatĕᶇ kaṙṣanipun késawa iᶇ ṅuni, mila kahaturan mundur. śrī kṛêṣṇa rinaṅkul, saṙwwi matur manawi piyambakipun sagaḥ baḍé aṅantĕp yudanipun. saᶇ késawa éṅgal aṅusiri lajĕᶇ praᶇ maliḥ ṅantos suṙyya sĕrap, wadya kurawa kapalajĕᶇ déniᶇ jĕmpariṅipun aṙjjuna. sabĕn dintĕn tansaḥ praᶇ, saṙŧa gĕntos gĕntos kasĕsĕr. amuᶇ pundi iṅkaᶇ tinĕmpuḥ déniᶇ saᶇ ƀiṣma, pāṇḍawa karisakan, sadintĕn dintĕnipun ƀiṣma añiṙṇnakakĕn tiyaᶇ sadaśa èwu, candranipun kadi urubiᶇ wana kabĕsmi, pundi iṅkaᶇ katrajaᶇ mawut mawut.
dintĕn iṅkaᶇ kapiᶇ saṅa sénapati agĕᶇ wahu takṣihaṅṛêrisak mĕṅsahipun maliḥ, nadyan sāmpun sawatawis suda tinimbaṅiṅkaᶇ sāmpun kapĕṅkĕr, dados iṅgiḥ tansahadamĕl pitunaniᶇ pāṇḍawa. amaṙggi sāmpun wiwit sĕrap takṣiḥ sami papraṅan, késawa saṅĕt duka ḍatĕṅaṙjjuna déné botĕn aṅantĕp praṅipun, mila aṙjjuna lajĕṅamapagakĕn ƀiṣma maliḥ naṅiᶇ satĕṅaḥ botĕn tumandaᶇ, dados amuᶇ mituruti ḍawuhipun śrī kṛêṣṇa. saṛĕᶇ rambahan iṅkaᶇ kapiᶇ kaliḥ, śrī kṛêṣṇa kados katuwuhan rahos kapéṅin mĕnaᶇ, anilar mitranipun, mañcolot sakiᶇ rata, amuṅaṅasta sambuk kémawon, liwuᶇ paṅamukipun nĕdya ṅrabasèᶇ saᶇ ƀiṣma. pĕpĕṭiṅaniᶇ sénapati wahu aṅucapakĕn panuwun déné rinakĕtan babaya agĕᶇ. ucapipun : manawi kapaṛĕᶇ suwawi kasiṙṇnakna, amaṙggi kula abdi pāduka, ḍuḥ kaᶇ botĕn kaṛĕgĕdan iᶇ dosa. saṙŧa aṙjjuna amambĕṅi maliḥ kalayan kahèbĕkan rahos méraᶇ, aturipun : ḍuḥ késawa, sāmpun kalajĕṅakĕn, laḥ kṛêṣṇa! punapa pāduka botĕn aṅèṅĕti ḍatĕᶇ prasĕtya pāduka iᶇ ṅuni, iṅkaᶇ mratélakakĕn biliḥ botĕn tumut praᶇ, o, madawa, manawi pāduka botĕn anĕtĕpi, pāduka baḍé winastan tukaᶇ cidra, prakawis praᶇ punika jijibahan kula, sahèstu kula iṅkaᶇ baḍé mapagakĕn krođanipun sénapati agĕᶇ punika. kula prasĕtya, awit sakiᶇ kayuwananiᶇ dadamĕl kula, katĕmĕnan kula, punapadéné pandamĕl kula sahé, ḍuḥ paṅrurahiᶇ satru, kula baḍé anandukakĕn sawaṙṇniniᶇ pandamĕl, iṅkaᶇ sakintĕn sagĕd añiṙṇnakakĕn mĕṅsaḥ. madawa, waṅsul ḍatĕᶇ rata maliḥ tuwin ƀiṣma tansahanĕsĕk majĕᶇ, ṅantos sĕrap, iṅgiḥ punika saṅaᶇ dintĕnipun aṅgèniᶇ sami ayudabrata.
sontĕn punika yuđiṣṭira karuna amaṙggi sakiṅaṅèṅĕti kaṭahiᶇ raḥ kaᶇ wutaḥ. késawa ṅandika biliḥ baḍé añidrani prasĕtyanipun, malaḥ malaḥ baḍé añiṙṇnakakĕn ƀiṣma, anaṅiᶇ yuđiṣṭira saṅĕt siḥ ḍatĕᶇ katĕmĕnan, botĕn jumuruᶇ manawi kṛêṣṇa aṅiṅkĕti paṅandikanipun piyambak. punapa saᶇ ƀiṣma botĕn sāmpun añagahi baḍé aṇḍawuhakĕn kadospundi saraṇanipun sagĕd siṙṇna, manawi kula sadaya lan para kadaᶇ purun sami maṛĕk iᶇ pañjĕnĕṅanipun, dados pāṇḍawa kĕdaḥ maṛĕk saᶇ ƀiṣma ñuwun pamrayogi kadospundi sagĕdipun uṅgul. minaṅka panutupiṅaṅgènipun sami lilimbaṅan yuđiṣṭira sakalaṅkuᶇ ṅĕṛĕs sasambatipun. nalika kula dalasan para ari takṣiḥ sami alit alit, saṙŧa lola, dipun agĕṅakĕn pañjĕnĕṅanipun. o janaṙddana, pañjĕnĕṅanipun punika éyaᶇ kula iṅkaᶇ sāmpun sĕpuḥ saṅĕt, punapa kula baḍé ñédani sudaṙmmaniᶇ tiyaᶇ sĕpuḥ kula, laḥ punika awonipun baṅsa satriya.
késawa añoṇḍoṅi ḍatĕᶇ pamrayoginipun yuđiṣṭira wahu, mila sasāmpunipun śrī kṛêṣṇa, punapadéné para pāṇḍawa sami sèlèḥ sadaya dadamĕlipun, lajĕᶇ sami paṅkat, maṅgihi saᶇ ƀiṣma, ñuwun katraṅan kadospundi sagĕdipun pāṇḍawa añiṙṇnakakĕn pañjĕnĕṅanipun wontĕn iᶇ papraṅan. manawi kalaras kalihan panampi gagrag samaṅké, lampahipun para pāṇḍawa pañcèn aṅlĕṅkara saṅĕt. ƀiṣma nampèni para pāṇḍawa kalayan ṛĕnaniᶇ paṅgaliḥ, yuđiṣṭira matur sami mĕmĕla, kadospundi kalampahanipun ƀiṣma kasoran tuwin siṙṇna. waṅsulanipun ƀiṣma, pāṇḍawa tamtu botĕn sagĕd mĕnaᶇ sadaṅunipun ƀiṣma takṣiḥ sugĕᶇ, anaṅiᶇ pāṇḍawa baḍé dipun paṛĕṅakĕn lampaḥ kadospunapa iṅkaᶇ dipun kajĕṅakĕn. saṛĕᶇ yuđiṣṭira mratélakakĕn manawi pāṇḍawa botĕn sagĕd añiṙṇnakakĕn pañjĕnĕṅanipun, kalayan ayĕm ƀiṣma aṅgènipun anĕdahakĕn wadosipun biliḥ baḍé adamĕl siṙṇnanipun. amaṙggi sujanma kados saᶇ ƀiṣma punika amuᶇ saprakawis kajĕṅipun, iṅgiḥ kaṙṣaniᶇ kaᶇ maha luhur. maṅka pāṇḍawa punika ugi ṅakĕni biliḥ piyambakipun punika sakiᶇ pañjĕnĕṅanipun wahu, dados botĕn paṙllu ñumĕlaṅakĕn sédyanipun. iṅantawisipun para pāṇḍawa, wontĕn satuṅgaliᶇ prajurit linaṅkuᶇ, iṅgiḥ punika srikaṇḍi. piyambakipun wahu rumiyinipun pawèstri, maṅka saᶇ ƀiṣma botĕn kadugi mĕṅsaḥ pawèstri, mila srikaṇḍi dipun papanasa ṅajĕṅipun, iᶇ ṅriku saᶇ ƀiṣma tamtu lajĕᶇ sèlèḥ gaṇḍéwa. manawi ƀiṣma sāmpun sèlèḥ, aṙjjuna éṅgal añjĕmpariṅa saᶇ ƀiṣma sakiṅiᶇ pundi pundi. wĕkdal aṙjjuna miṛĕᶇ ḍawuhipun ƀiṣma makatĕn wahu, saṅĕt prihatos, saṙŧa pasuṙyyanipun pucĕt amaṙggi saṅĕt méraṅiᶇ paṅgaliḥ. aturipun : ḍuḥ madawa, kadospundi ṅantosa kula mĕṅsahan kalihan éyaᶇ kula, luluhur kula iṅkaᶇ sāmpun sĕpuḥ, wicakṣaṇa, saṙŧa ḷĕpas iᶇ pambudi, saṙŧa pañjĕnĕṅanipun wahu sĕsĕpuhiᶇ baṅsa kula. ḍuḥ wasudéwaputra, nalika kula takṣihalit manawi dolanan tansahaṅṛêsahi saᶇ ƀiṣma saᶇ misuwuriᶇ jagad, punapadéné kalayan badan kula iṅkaᶇ ḷĕbus déniᶇ ḷĕbu aṅgèn kula pénékan wontĕn iᶇ paṅkonipun, ḍuḥ kadaṅipun sĕpuḥ gada, pañjĕnĕṅanipun wahu sudaṙmmanipun bapa kula praƀu pāṇḍu. wĕkdal kula kapaṅku, kula aṅuwuḥ : o bapak. pañjĕnĕṅanipun lajĕᶇ ḍawuḥ : aku dudu bapakira, naṅiᶇ bapakné bapakira, tĕḍak barata. punapa kula kadugi añédani pañjĕnĕṅanipun iṅkaᶇ makatĕn paṅandikanipun wahu, mila sanadyan wadyabala kula sadaya tumpĕs tampis, kula kasoran malaḥ ṅantos pĕjaḥ pisan, tamtu kula botĕn kadugi praᶇ mĕṅsaḥ kaᶇ mahambĕk siḥ wahu, kadospundi kaṙṣa pāduka ḍuḥ : kṛêṣṇa. waṅsulanipun janaṙddana ririḥ naṅiᶇ cĕṭa : "sira wus sumaṅgĕm nĕdya añiṙṇnakaké saᶇ ƀiṣma, hèhaṙjjuna, dadi sira dudu satriya yèn wani aṅiṅkĕti kasaṅgupanira, iku saraṇa kaᶇ minaṅkani uṅguliᶇ praṅira. hèḥ : danañjaya, daṙmmaniᶇ kasatriyan, iku kudu praᶇ, aṅayomi wĕwĕṅkoné, lan kudu akuṙbban ḍiri, kaᶇ ora kasuruṅiᶇ kanĕpson." saṛĕᶇ paṅrantamipun sāmpun dipun paṛĕṅakĕn déniᶇ saᶇ ƀiṣma, para pāṇḍawa kalayan śrī kṛêṣṇa pamitan waṅsul ḍatĕᶇ pakuwonipun, aṅĕntosi pajariᶇ dintĕn papraṅan iṅkaᶇ kapiᶇ sadaśa, iṅgiḥ punika dintĕn sasaji agĕᶇ, iṅkaᶇ sinajèkakĕn saᶇ ƀiṣma, déné iṅkaᶇ minaṅka ƀrāhmaṇanipun aṙjjuna.
iᶇ wañci paḷĕṭèkiᶇ suṙyya, srikaṇḍi sawadyanipun mirantos baḍé ṅrabasèᶇ pabarisanipun saᶇ ƀiṣma, iᶇ ṅriku kaṭaḥ paṅéraᶇ éraṅiṅkaᶇ muriḥ munduripun, amaṙggi srikaṇḍi sajatosipun pawèstri. naṅiᶇ srikaṇḍi botĕn kéṅguḥ, èṣṭinipun amuᶇ nĕdya aṅlampahi sapitĕdahiᶇ sénapati. praṅipun ƀiṣma iṅkaᶇ puṅkasan punika aṅuṅkuli iṅkaᶇ sāmpun sāmpun sakubĕṅipun sadaya sāmpun katiṅal ambaranaᶇ kadi iṅawaṅawaṅiᶇ nalika suṙyya aṅajĕṅakĕn sĕrap, sāmpun botĕn wontĕn tiyaṅiṅkaᶇ kawawa amapagakĕn kajawi aṙjjuna, iṅkaᶇ ratanipun paṅirid kuda pĕṭak, kadi kuda paṅiridiᶇ pĕjaḥ, punapadéné srikaṇḍi, iṅkaᶇ saᶇ ƀiṣma botĕn kaṙṣa anaṇḍiṅi. ƀiṣma botĕn pisan pisan aṅgaliḥ ḍatĕᶇ srikaṇḍi, iṅkaᶇ kahudanan jĕmpariṅamuṅaṙjjuna. saṛĕᶇ suṙyya wiwit tumamèṅaldaka, saᶇ ƀiṣma ṅandika jroniᶇ waṙddaya, pati ora bisa nĕkani yèn ora saka kaṙṣaniṅsun ḍéwé, paṅandikanipun : prayogané sahiki dak ṅèṣṭi pati. wĕkdal punika para wasu tuwin para ṛĕsi, iṅkaᶇ sami aniṅali iṅkaᶇ sami abandayudđa, maṅuwuḥ ḍatĕᶇ saᶇ ƀiṣma : o gèr, iṅsun maṅayubagya, maraᶇ kaṙṣanira kaᶇ maṅkono mahu, hèḥ prajurit linuwiḥ, tumindaka kaya èṣṭinira, ciptanira pisahna saka papraṅan. samirana ṅidid ananduki saᶇ sénapati, saṙŧa lajĕᶇ jawaḥ sĕkar. ḍumawahiᶇ jĕmpariᶇ kadidéné jawaḥ, anaṅiᶇ botĕn wontĕn iṅkaṅanĕḍasi ḍatĕᶇ saᶇ ƀiṣma, pañjĕnĕṅanipun botĕn mobaḥ mosik, kadi tugu sinukaṙŧa. amuᶇ jĕmpariṅipun aṙjjuna iṅkaᶇ dipun paṛĕṅakĕn anĕḍasi iᶇ sariranipun. saᶇ ƀiṣma ṅandika ḍatĕᶇ dusasana saṙwwi mèsĕm : sakèhiᶇ panaḥ kaᶇ tanpa kĕṇḍat anibani aku kaya gumrujugiᶇ bañu, kaᶇ panduké kaya panahiᶇ déwa, iku kaᶇ nĕḍasi muᶇ kaᶇ kaḷĕpasaké déniṅaṙjjuna, sénapati kaṅasikĕp gaṇḍéwa, (laṅkapiᶇ déwa) iya kaᶇ daludaké aciri wanara, nadyan para ratu kabèhiku ṅumpul dadi siji, ora mantra mantra bisa lumawan iṅaku. ḍumawahiᶇ jĕmpariᶇ takṣiḥ tanpa kĕṇḍat, sariranipun ƀiṣma kataton araᶇ krañjaᶇ, goḍaganiᶇ tatu botĕn wontĕn kaliḥ ñantun. suṙyya dèrèᶇ sĕrap ƀiṣma sāmpun ḍawaḥ sakiᶇ ratanipun mujur maṅétan, sakiᶇ kaṭahiᶇ jĕmpariṅiṅkaᶇ tumañcĕp iᶇ sariranipun, mila sariranipun saᶇ mahambĕg daṙmma botĕn kambahiᶇ siti, dados kadosdéné sumèlèḥ saṅiṅgiliᶇ pasaréyan jĕmpariṅiṅkaᶇ kadĕgakĕn, iᶇ nalika saᶇ ƀiṣma ḍawaḥ, pañjĕnĕṅanipun wuniṅa biliḥ suṙyya lumampahiṅiriᶇ kidul, déwa sami maṅuwuḥ : "hé hé sutaniᶇ gaṅga, lasiᶇ sénapati saduña, pagéné aṅlilahaké uripira suṙyya lumaku iṅiriᶇ kidul,""saᶇ ƀiṣma amaṅsuli sora : kula takṣiḥ gĕsaᶇ punapadéné takṣiḥ saṅkĕp èṅĕtan kula." iᶇ nalika ƀiṣma kaḍatĕṅan utusan mahaṛĕsi iṅkaṅamañcalawaṙṇna pakṣi swan andaṅu kados iᶇ ṅiṅgil wahu, saᶇ ƀiṣma matur : sadaṅunipun suṙyya takṣiḥ lumampaḥ wontĕn iṅiriᶇ kidul,"kula botĕn baḍé oñcat sakiᶇ duña, déné waṅsul kula ḍatĕᶇ padunuṅan kula lami, biliḥ suṙyya sāmpun lumampahiṅiriᶇ lèr. awit sakiᶇ paṅwasa pariṅiᶇ sudaṙmma kula kaᶇ misuwur, mila kula kawasa muṙbba misésa iᶇ gĕsaᶇ kula. samaṅké paṅwasa wahu kula pédahakĕn, kula nĕdya aṅaṇḍĕg gĕsaᶇ kula, amaṙggi kalampahanipun pĕjaḥ, manawi sakiᶇ kajĕᶇ kula piyambak."
raméniᶇ suwantĕnipun papraṅan kèndĕl, sadaya tiyaᶇ sami ñèlèhakĕn dadamĕlipun. suṙyya siḷĕm iᶇ jalaniḍi, jagad anaṅisi ṛĕbahipun saᶇ sénapati aguᶇ wahu. para naréndra iᶇ goloṅan kĕkalihipun sami sèlèḥ dadamĕl, maṛĕpĕki saᶇ ƀiṣma kalayan anoraga, saᶇ ƀiṣma aṅuṙmmati lajĕᶇ pariᶇ nugraha. nalika saᶇ ƀiṣma muṇḍut kajaᶇ śiraḥ, kaṅgé aṅgañjĕl śirahipun iṅkaṅaṇḍĕṅklak maṅaṇḍap, lajĕᶇ kahaturan kajaᶇ śirahiṅkaᶇ sakalaṅkuṅalus, pañjĕnĕṅanipun mèsĕm saṙwwi ṅandika : "kawuniṅana para nāŧa, punika sanès kajaᶇ śirahipun para sénapati. saṛĕᶇ wuniṅa aṙjjuna añĕlaki lajĕᶇ ḍawuḥ : hèḥ danañjaya, prajurit linuwiḥ, śirahiṅsun aṇḍĕṅklak, iṅsun wènèhana gañjĕl kaᶇ sira rasa prayoga dak aṅgo." kalayan nétra akĕmbĕᶇ kĕmbĕṅaṙjjuna mĕṇḍĕt jĕmpariᶇ tiga, lajĕᶇ dipun mantram, nuntĕn katañcĕpakĕn iᶇ śirahipun sénapati agĕᶇ wahu, minaṅka panuwak sāmpun ṅantos gumantuᶇ. saᶇ ƀiṣma mèsèm, andikanipun : "ḍuhatmajaniᶇ pāṇḍu, sira aṅsuᶇ bantal kaᶇ sayogya iṅsun aṅgo, maṅkono luṅguhé para satriya yèn aṅèliṅi wajibé, turuné anèᶇ papraṅan kudu ḷĕlèmèk panaḥ." siti iᶇ paṅgénan sumèlèhiᶇ sariranipun punika kaḍawahan aṅĕḍuki. papraṅan kèndĕl, ƀiṣma botĕn kaṙṣa dipun usadani, amuᶇ mindĕᶇ satuṅgal. éñjiṅipun, amaṙggi rinubéda déniᶇ ṅuntaruntariᶇ kaninipun, saṙŧa bĕntèriᶇ sariranipun, saᶇ ƀiṣma muṇḍut paṅuñjukan, naṅiᶇ sadaya paṅuñjukan botĕn katampénan, lajĕṅanimbali aṙjjuna maliḥ, paṅandikanipun : raganiṅsun ajur déniᶇ panahira, samĕṅko badan sakojur karasa panas baṅĕt, tutukiṅsun karasa ṅoroᶇ, jasad karasa saṅsara, iṅsun wènèhana bañu, o, aṙjjuna, sira ora ana kaᶇ maḍani, hèḥ prajurit kaᶇ linuwiḥ, paṣṭi sira bisa awèḥ bañu kaᶇ prayoga dak ombé." aṙjjuna éṅgal amĕṇṭaᶇ gaṇḍéwa, ṅucap mantra lajĕᶇ linĕpasakĕn, jĕmpariᶇ tumañcĕp iᶇ siti lajĕᶇ dados umbul iṅkaᶇ toyanipun sakalaṅkuᶇ bĕniᶇ. toyaniṅumbul wahu iṅkaᶇ kahuñjukakĕn saᶇ ƀiṣma, iᶇ ṅriku ƀiṣma maṅaḷĕmbana ḍatĕṅaṙjjuna, animbali đuṙyyudana, kaḍawuhan supados sāmpun kalajĕṅakĕn aṅgènipun mĕmĕṅsahan, amaṙggi sadaṅunipun aṙjjuna cĕlak kalihan śrī kṛêṣṇa, botĕn wontĕn iṅkaᶇ sagĕd ṅawonakĕn : wañci iki uga papraṅan bubaṙṇna, makatĕn andikanipun ƀiṣma, lajĕᶇ kèndĕl botĕn ṅandika maliḥ. sanadyan sariranipun kadi kabĕsmi amaṙggi sakiᶇ kaṭahiᶇ tatu, éwadéné saṅsaranipun tinuṅkulakĕn, saraṇa ciptanipun aṅèṣṭi satuṅgal. saṛĕᶇ sadaya sāmpun sami késaḥ, kaṙṇna ḍatĕᶇ, dĕṛĕs wĕdaliᶇ waspa sakiᶇ paniṅalipun, lajĕṅañuṅkĕmi padanipun saᶇ ƀiṣma, aturipun : ḍuḥ, ḍuḥ : ulu uluniᶇ baṅsa kuru, kula sutanipun rada, iṅkaᶇ salami laminipun pāduka tiṅali kalayan pasĕmon botĕn ṛĕna. sanalika wahu saᶇ ƀiṣma ambuka paniṅalipun iṅkaᶇ pĕtĕᶇ maṙggi sakiᶇ saṅĕtiᶇ gĕrahipun, kaṙṇna rinaṅkul lajĕᶇ ṅandika sĕmu siḥ : "laḥ sira kaᶇ saliṅga baṭara, ora ana manuṅsa kaᶇ satimbaᶇ lan sira, mula tansaḥ kasar wĕdaliᶇ wicaraniṅsun maraᶇ sira muṅamrihaja mumuṅsuhan batin." kaṙṇna pinariṅan nugraha, kadi aṙjjuna, saṙŧa kaḍawahan ṅĕmpal kalihan para kadaṅipun, iṅgiḥ punika saᶇ pāṇḍuputra kaᶇ sudira iᶇ ranaṅgana. kaṙṇna ḷĕṅgana, piyambakipun kĕdaḥ praᶇ kalihan pāṇḍawa ṅantos siṙṇna salaḥ satuṅgal."ḍuḥ turasiᶇ sénapati linuwiḥ, kula ñuwun palilaḥ pāduka, botĕn gaḍaḥ sĕdya sanèsipun maliḥ, kajawi amuᶇ baḍé praᶇ. punapadéné mugi pāduka pariᶇ paṅakṣama sakaṭahiᶇ wicara kula kaᶇ wĕṅis, tuwis gaṅsuliᶇ kasusilan kula iᶇ pāduka, iṅkaṅamaṙggi sakiᶇ kanĕpson tuwin kiraṅiᶇ paṅatos atos." iᶇ ṅriku ƀiṣma aṅèstrèni pañuwunipun kaṙṇna : "pĕraṅa kaṅawit saka kaṙṣaniᶇ déwa, ḷĕkṣaṇanana kaṙṣaniᶇ ratunira, naṅiṅaja anawuᶇ rasa nĕpsu saṙŧa paṅunĕk unĕk, kĕtokĕn karosan miwaḥ kĕkĕndĕlanira, muᶇ bahé aja saḥ paṅaṅkahira nĕdya tumindak iᶇ dalan kaᶇ bĕnĕr." mĕmĕṅsahanipun iṅkaᶇ kapĕṅkĕr sāmpun kaḷĕbur déniᶇ siḥ. kaṙṇna lajĕᶇ waṅsul ḍatĕᶇ pakuwonipun đuṙyyudana anilar ƀiṣma iṅkaṅaṅĕboti pupuṅkasaniᶇ sambutanipun saraṇa saṅsaranipun, iṅkaᶇ bokmanawi kĕdaḥ makatĕn lampahiṅadilipun. kalayan sabaraṅĕntosi wañci iṅkaᶇ kinaṙṣakakĕn, adamĕl kuṙbban agĕᶇ waṙṇni saṅsara wontĕn iᶇ pasaréyan.
bab ⅸ yuđiṣṭira dosa
aṅgènipun anilar saᶇ ƀiṣma iṅkaᶇ ṅaṇḍĕg sugĕṅipun, para nāŧa kalayan saṅĕt kaṛĕrantan, lajĕᶇ tata tata baḍé aṅlajĕṅakĕn aṅgènipun sami amaṅun praᶇ. sintĕn ta iṅkaᶇ gumantos dados sénapatiniᶇ kurawa, sadaya para prajurit sami mandĕᶇ ḍatĕṅiṅkaᶇ botĕn tumut abandayudđa saḷĕbĕtipun sadaśa dalu, saṙŧa lajĕᶇ sami ambĕṅok, kaṙṇna, kaṙṇna. saᶇ kaṙṇna pañcèn tansaḥ mirantos umaṅsaḥ praᶇ, naṅiᶇ baḍé pamit saᶇ ƀiṣma rumiyin, iṅkaᶇ lajĕᶇ ḍawuḥ supados amaṅgud yudđa, saṙŧa đuṙyyudana andaṅu pamaṅgihipun, sintĕn iṅkaᶇ prayogi sumuliḥ kasénapatènipun ƀiṣma, punapa sariranipun, punapa sanèsipun. kaṙṇna atur pamrayogi, supados saᶇ praƀu amiliha sujanma iṅkaṅamaraḥ saguᶇ satriya iṅatasipun anandukakĕn sawaṙṇniniᶇ dadamĕl, muriḥ sadaya lajĕᶇ katĕtaṅi kasudiranipun, iṅgiḥ guru agĕᶇ saᶇ mahaṙṣi droṇa. sadaya para nāŧa sami jumuruᶇ maṅayubagya, droṇa lajĕᶇ winiwaha, tĕtĕp dados sénapati, amĕṅku wadyabala sadaya. wiwit dintĕn papraṅan kapiᶇ sawĕlas, lalampahanipun droṇa aṅlĕṅgahi kasénapatèn, kacariyos wontĕn iᶇ droṇapaṙwwa. sadèrèṅipun pagutiᶇ yudđa, droṇa ṅaturakĕn pamaṅgihipun iṅkaᶇ prayogi saṅĕt, iṅgiḥ punika manawi yuđiṣṭira kacĕpĕᶇ, maṅka lajĕᶇ dipun pĕjahi, kadaṅipun salaḥ satuṅgal gĕmantos, tamtu nandukakĕn wawaḷĕs, naṅiᶇ manawi dipun waṅsulakĕn, para saḍèrèkipun nèm sadaya tamtu kapĕkṣa miturut iṅkaᶇ sĕpuḥ piyambak, amuᶇ lajĕᶇ kabucal maliḥ kémawon, kados nalika kawon aṅgènipun ḍaḍu. droṇa matur : kalampahanipun yuđiṣṭira kéṅiᶇ kacĕpĕᶇ, punika manawi aṙjjuna kasiṅkirakĕn. anaṅiᶇ saṛĕᶇ pāṇḍawa miṛĕᶇ pawaṙttos wahu, lajĕᶇ sami aṛĕṛĕmbagan kadospundi sakécanipun. aṙjjuna prasĕtya, biliḥ droṇa mĕṣṭi botĕn sagĕd mikut yuđiṣṭira, sadaṅunipun aṙjjuna takṣiḥ gĕsaᶇ, sanadyan aṙjjuna piyambak botĕn sagĕd añiṙṇnakakĕn gurunipun, kalayan sĕdya makatĕn wahu aṅgènipun lajĕᶇ sami wiwit abandayudđa. iᶇ goloṅan kĕkalihipun kaṭahiṅkaᶇ katiṅal kasudiranipun. saṅaƀimanyu (sumbadraputra) iṅkaᶇ misuwur, takṣiḥ kahĕnèmĕn saṅĕt biliḥ taṇḍiᶇ praᶇ kalayan jayadrata, tuwin salya. punapadéné ǥaṭutkaca, rakṣasa putranipun ƀīma, kĕkĕndĕlanipun aṅgĕgirisi. sénapati saᶇ droṇa, iṅkaᶇ ratanipun apaṅirit kuda jañjam jĕné, tandaṅipun adamĕl miris, nĕdya amikut yuđiṣṭira. pundi iṅkaṅaṅalaṅalaṅi kasiṙṇnakakĕn, kalampahan sagĕd ajĕṅajĕṅan kalihan yuđiṣṭira. saṛĕᶇ kurawa andugi manawi yuđiṣṭira kacĕpĕᶇ, surak mawurahan kadi manĕṅkĕr wiyati. anaṅiṅaṙjjuna iṅkaᶇ ratanipun kinusiran déniᶇ késawa, atĕtuluṅayudđa, suwantĕniᶇ roḍa gumaḷĕgĕr kadi galuḍug, pabarisan kurawa mawut asaṙṣaran déniᶇ paṅamukipun aṙjjuna, naṅiᶇ lajĕᶇ kasaput sĕrapiᶇ suṙyya.
iᶇ sontĕn wahu wontĕn satriya nĕnĕm sami saḍèrèk, prajañji kalihan praƀu susaṙmman, ratuniᶇ baṅsa trigata, sami prasĕtya baḍé praᶇ taṇḍiᶇ kalihan aṙjjuna ṅantos siṙṇna salaḥ satuṅgal. saṛĕᶇ sāmpun rampuᶇ paṅṛêmbagipun, aṙjjuna katantaᶇ, amaṙggi aṙjjuna tinaṅsulan déniᶇ prasĕtyanipun biliḥ botĕn baḍé mundur sabĕn katantaᶇ, mila lajĕᶇ pamit kaᶇ raka. kalilan paṅkat, amuᶇ sĕtyajit supados katilarañjagi sariranipun. aṙjjuna kaḍawuhan paṅkat mapagakĕn wadyanipun samstaka iṅkaᶇ sāmpun prasĕtya kalayan para saḍèrèkipun baḍé amapagakĕn aṙjjuna ṅantos siṙṇna salaḥ satuṅgal, mila lajĕᶇ sami biḍal ḍatĕᶇ paṅgénan iṅkaᶇ sāmpun katamtokakĕn. saḷĕbĕtipun aṙjjuna kinĕmbulan déniᶇ mĕṅsahipun, droṇa nĕmpuḥ barisipun yuđiṣṭira, lajĕᶇ praᶇ ramé uḷĕṅuḷĕṅan wor suḥ muṅsuḥ lawan rowaᶇ, daṅu daṅu wadya iṅkaᶇ ṅuruṅuruᶇ yuđiṣṭira pĕḍot gaṇḍéṅanipun, yuđiṣṭira aṅoñcati gurunipun, iᶇ ṅriku ƀīma tutuluṅiṅayudđa. sanadyan kadospunapa aṅgènipun aṅĕtog kĕkiyatanipun, anaṅiᶇ mĕkṣa botĕn kawawa anaḍahi barisan dipaṅga iṅkaṅaṅrisak manuṅsa, turaṅga, tuwin rata, wĕkasan wadya pāṇḍawa mundur. aṙjjuna iṅkaᶇ kinalaᶇ kalaᶇ déniᶇ mĕṅsaḥ, paṅgalihipun kados kabĕlaḥ kaliḥ, pundi iṅkaᶇ kĕdaḥ kasiṙṇnakakĕn rumiyin, waṣaṇa goloᶇ kĕdahamĕjahi iṅkaᶇ manantaᶇ wahu, mila lajĕṅaṅantĕp praṅipun. saṛĕᶇ sāmpun siṙṇna éṅgal waṅsul nĕmpuḥ barisanipun droṇa. aṙjjuna kapapag dipaṅga iṅkaᶇ tinitihan déniᶇ bagadata, lajĕᶇ campuḥ praᶇ, naṅiᶇ rata iṅkaᶇ kinusiran késawa katalèyèk déniᶇ sandĕriᶇ dipaṅga. bagadata nĕdya ṅrumiyini aṙjjuna aṅgènipun nĕdya nĕmpuḥ paṅañjuriᶇ baris. bagadata mĕṇṭaᶇ laṅkapipun aṅlĕpasi aṙjjuna, naṅiᶇ késawa lajĕᶇ mañcolot ḍatĕᶇ ṅajĕṅiᶇ mitranipun, jĕmpariᶇ kéṅiᶇ pranajanipun kṛêṣṇa lajĕṅaṅgubĕt kadi uñcèn uñcèn sĕkar. aṙjjuna kagèt lajĕᶇ matur ḍatĕᶇ śrī kṛêṣṇa sĕmu botĕn ṛĕna, biliḥ kṛêṣṇa sabĕn sabĕn makatĕn, punika atĕgĕs ñañamaḥ.
sri kṛêṣṇa maṅsuli kalayan mèsĕm, manawi dadamĕl punika pusakaniᶇ baṅsa wṛêṣṇi, cabaripun amuᶇ kalihan sariranipun, amaṙggi punika dadamĕlipun narayana. iᶇ ṅuni jĕmpariᶇ punika tumurunipun ḍatĕᶇ maṙcꞓapada, kagañjarakĕn ḍatĕᶇ putranipun, wĕkasan tumurun ḍatĕᶇ bagadata. saḷĕbĕtipun bagadata aṅgaḍuḥ jĕmpariᶇ punika, bagadata botĕn sagĕd kasoran, samaṅké jĕmpariᶇ sāmpun wontĕn iṅastanipun kṛêṣṇa, dados aṙjjuna sāmpun sagĕd añiṙṇnakakĕn bagadata dalasan dipaṅga titihanipun. saṛĕᶇ sāmpun wañci sontĕn, iṅgiḥ punika waṣaṇanipun dintĕn papraṅan iṅkaᶇ kapiᶇ kaliḥ wĕlas, pāṇḍawa uṅgul aṅgènipun praᶇ, déné droṇa dèrèᶇ sagĕd anĕtĕpi sasaṅgĕmanipun aṅgènipun sagaḥ mikut saᶇ yuđiṣṭira.
dintĕnipun iṅkaᶇ kapiᶇ tiga wĕlas waṅsulipun baṭara waṙṣas ḍatĕᶇ kaswaṙggan, dèwa wahu iṅkaᶇ mañjanma dados saṅaƀimanyu putranipun aṙjjuna, iṅkaᶇ mijil sakiᶇ sumbadra kadaṅipun śrī kṛêṣṇa. prajurit linaṅkuᶇ wahu, dintĕn punika misuwur kasudiranipun, déné sawĕg yuswa nĕmbĕlas tahun sāmpun kadugi aṅĕdali praṅagĕᶇ taṇḍiᶇ kalayan para sénapati aguṅaguᶇ, saṙŧa pundi iṅkaᶇ tinĕmpuḥ sami ḍaḍal datan maṅgapuliḥ. aṙjjuna katantaᶇ praᶇ misaḥ sakiᶇ barisan agĕᶇ maliḥ. sakiᶇ ḍawuhipun yuđiṣṭira aƀimanyu kĕdahaniṇḍihi wadyabala mapagakĕn pamukipun droṇa, iṅkaṅarakit gĕlar cakra byuha. risakiᶇ gĕlar wahu amuᶇ déniṅaṙjjuna, késawa, prajumna, (manawi iᶇ tanaḥ jawi : dṛêstajumna), tuwin aƀimanyu, sadaya para satriya kĕdaḥ wontĕn iᶇ wiṅkiṅipun aƀimanyu. kadospunapa biṅahiᶇ manahipun aƀimanyu saṛĕᶇ tampi ḍawuḥ makatĕn wahu, sumĕṅaḥ kadi kaᶇ rama, tuwin kadaṅipun kaṅibu. aƀimanyu añaṅgĕmi baḍé aṅrisak mĕṅsahawit sakiṅasmanipun śrī kṛêṣṇa miwaḥ para pāṇḍawa, lajĕᶇ ḍawuḥ ḍatĕᶇ kusir supados rata kahajĕṅakĕn ḍatĕᶇ barisaniᶇ mĕṅsaḥ. kadidéné sima iṅkaᶇ nĕḍĕᶇ tumambiraᶇ nĕmpuḥ pabarisan dipaṅga. sakiᶇ bantĕriᶇ panĕmpuḥ tataniᶇ gĕlar cakra bibraḥ, lajĕṅapraᶇ kalayan droṇa, aswatama, kripa, kaṙṇna tuwin sanès sanèsipun. đuṙyyudana ugi lajĕṅatĕtuluᶇ, dusasana kataton déniṅaƀimanyu, ṅantos kapĕkṣa kasiṅkirakĕn sakiᶇ pabarisan. kadaṅipun kaṙṇna siṙṇna, kaṙṇna piyambak ugi kasĕsĕr. jayadrata naréndraniᶇ baṅsa sindu, saṛĕᶇ prikṣa kurawa karisakan, lajĕṅatĕtuluᶇ, éwadéné dèrèᶇ wontĕn iṅkaᶇ kuwawi mapagakĕn tandaṅipun aƀimanyu. đuṙyyudana nĕmpuḥ malihugi kapalajĕᶇ. lakṣmana putranipun đuṙyyudana siṙṇna, nalika nĕdya amrawasa prajurit ném néman, iṅkaṅajĕṅipun botĕn kéṅiᶇ pinambĕṅan. aƀimanyu kinroyok déniᶇ prajurit agĕṅagĕᶇ nĕm : droṇa, aswatama, kripa, kaṙṇna, kaṙŧawaṙmma, tuwin wrahatbala. déné jayadrata mĕḍot barisaniᶇ wadyanipun aƀimanyu, nĕmpuḥ barisaniᶇ yuđiṣṭira. aƀimanyu botĕn giḍuḥ pinaṙbbutan iᶇ kaṭaḥ, ṅantos kaṙṇna tuwin droṇa ṅaṅkahañjĕmpariᶇ laṅkapipun aƀimanyu. kaṙŧawaṙmma amĕjahi kapal rakitanipun, kripa amĕjahi kusiripun, dados aƀimanyu sāmpun risak rata tuwin laṅkapipun, mila lajĕṅasikĕp pĕḍaṅaṅiwa tamèᶇ. anaṅiᶇ tamèᶇ saha pĕḍaṅipun ugi lajĕᶇ risak, éṅgal añjĕbol roḍaniᶇ ratanipun, kaputĕr saṅiṅgiliᶇ śiraḥ nĕdya kapupuhakĕn droṇa. iᶇ nalika wahu roḍa ugi lajĕṅajur déniᶇ jĕmpariṅipun para prawira. aƀimanyu muṣṭi gada, ambujĕṅaswatama, saṙŧa sagĕd amĕjahi kapalipun dusasanaputra, iṅgiḥ punika wĕkas wĕkasaniᶇ kasudiranipun aƀimanyu. dusasanaputra taṇḍiᶇ kalihan aƀimanyu, lajĕṅambruk saṛĕᶇ. naṅiᶇ taṅinipun maliḥ rumiyin dusasanaputra, mila éṅgal aṅgada śirahipun aƀimanyu, lajĕṅaṅoñcati.
papraṅan kèndĕl, amaṙggi kasuwuk déniᶇ siṙṇnanipun aƀimanyu, yuđiṣṭira sakalaṅkuᶇ rudahiᶇ galiḥ, déné sariranipun iṅkaᶇ ḍawuḥ mapagakĕn mĕṅsaḥ, wĕkasan botĕn sagĕd amituluṅi praṅipun aƀimanyu nalika kinroyok déniᶇ para tutuṅguliᶇ prajurit. kadospundi aṅgènipun sagĕd cariyos ḍatĕṅaṙjjuna, déné anakipun iṅkaᶇ saṅĕt dipun tṛêsnani sāmpun siṙṇna botĕn wontĕn iṅkaṅaṅṛêbat. mahaṙṣi wiyaśa rawuḥ lajĕṅaṅarihariḥ ḍatĕᶇ yuđiṣṭira iṅkaᶇ sawĕk kaṛĕrantan. saᶇ wiyaśa ṅandikakakĕn sabab sababipun mila aƀimanyu pĕjaḥ, saṙŧa para nāŧa iṅkaᶇ sami siṙṇna déniᶇ kaṙṣaniᶇ déwa, saṙŧa ḍawuḥ manawi para wicakṣaṇa tamtu botĕn amrihatosakĕn tiyaᶇ pĕjaḥ. paṅandikanipun : "yèn woṅurip kudu kahaṅgĕp kabuṅahan, naṅiᶇ woᶇ mati iku bĕgja lan mulya." sasāmpunipun ṅandika makatĕn saᶇ wiyaśa lajĕᶇ musna. yuđiṣṭira sawatawis lipur, naṅiᶇ mĕkṣa takṣiḥ krahos pakèwĕt, paṅlocitanipun, kadospundi aṅgènipun baḍé ṅandika ḍatĕᶇ saᶇ danañjaya.
sawaṅsulipun aṙjjuna sakiᶇ papraṅan paṅgalihipun karahos saṅĕt botĕn sakéca, mila matur ḍatĕᶇ śrī kṛêṣṇa supados aṇḍawuhakĕn darunaniᶇ rahos sĕḍihiṅkaᶇ naṅsaya iᶇ manahipun. iᶇ pakuwon katiṅal tiḍĕm, mila saya saṅĕt sumĕlaṅipun, dados lampahipun karikatakĕn. kados punapa kagètipun aṙjjuna, saṛĕṅaniṅali kaᶇ raka ḷĕṅgaḥ botĕn ṅandika saṙŧa aƀimanyu botĕn katiṅalan wontĕn iᶇ ṅriku. sami sanalika batosipun aṙjjuna sāmpun prikṣa kadospundi kawontĕnaniᶇ lalampahan, mila lajĕᶇ pitakèn déné aƀimanyu botĕn katiṅalan : kajaba aƀimanyu apa ora ana kaᶇ bisa aṅrusak gĕlar cakra, maṅka aku ora marahiᶇ ḍèwèké, kapriyé unduré manèḥ sawusé manĕmpuḥ. apa woᶇ pāṇḍawa ṅatag aƀimanyu aṅlĕboni gĕlar? anaṅiᶇ bapa wahu botĕn pĕṙllu dipun waṅsuli, amuᶇ lajĕṅanaṅisi pĕjahiṅanakipun, sambatipun : mĕṣṭi aƀimanyu nalika kinĕmbulan déniᶇ droṇa, kaṙṇna lan kṛêpa ora aṅgagas, apa woᶇ tuwaku ora aṅĕntas aku saka tĕṅahiᶇ babaya iki. apa woᶇ pāṇḍawa uŧawa woᶇ pañcala ora aṅayomi bocaḥ cilik iku, apa gagamané iku muᶇ kaṅgo pasrèn bahé. woᶇ mahu bañjur kapriyé polahé baṛĕᶇ wĕruhaƀimanyu mati. kajawi kṛêṣṇa kalayan yuđiṣṭira botĕn wontĕn iṅkaᶇ purun maṅsuli, amaṙggi amuᶇ kĕkalihipun wahu iṅkaᶇ sabĕn sabĕn tinurut déniṅaṙjjuna. yuđiṣṭira ṅandika kadospundi saṛĕṅaƀimanyu kaḍawahan ṅrisak gĕlar cakra, kadospundi panĕmpuhipun aƀimanyu, saṙŧa kadospundi aṅgènipun sagĕd aṅayomi, naṅiᶇ kapĕkṣa kaṅgĕg amaṙggi sakiᶇ cinĕgatan déniᶇ jayadrata. iᶇ nalika wahu aṙjjuna ambĕṅok : aku prasĕtya, dina sésuk jayadrata dak patèni, yèn dina sésuk, wañci surup sṛêṅéṅé duruᶇ mati, aku mati lumĕbu iᶇ gĕni murub. saṛĕᶇ jayadrata miṛĕᶇ pawaṙttos prasĕtyanipun aṙjjuna makatĕn wahu, sakiᶇ saṅĕtiṅajrihipun, gaḍaḥ paṅaṅkaḥ baḍé oñcat sakiᶇ pabarisan nĕdya sisiṅidan, naṅiᶇ botĕn sahèstu amaṙggi dipun sagahi baḍé sami jinagi déniᶇ titiṇḍihiᶇ para wira. droṇa ṅandika minaṅka waṅsulan ḍatĕᶇ pitakènipun jayadrata, iṅkaṅamĕkṣa mĕkṣa ñuwun kajawab. sanadyan jayadrata tuwin aṙjjuna ugi sami nampèni piwulaṅipun, anaṅiṅaṙjjuna ṅuṅkuli piyambakipun, amaṙggi aṙjjuna maṅgulaᶇ panuṅgal saṙŧa kapĕkṣa ṅlampahi saṅsara, anaṅiṅiṅsun mĕṣṭi aṅayomi sira, apadéné aṅaliṅaliṅi sira, ṅanti aṙjjuna ora kawawa miyak.
iᶇ wĕkdal punika śrī kṛêṣṇa saṅĕt anĕtaḥ ḍatĕṅaṙjjuna, déné kasĕsa aṅlahirakĕn prasĕtya botĕn tatarosan rumiyin ḍatĕᶇ sariranipun. amaṙggi sakiᶇ punika para agul aguliᶇ satriya kurawa nĕnĕm lajĕṅañjagi jayadrata kadèkèk iᶇ tĕṅahiᶇ pabarisanipun para piniliḥ, iṅkaᶇ tamtu botĕn kéṅiᶇ piniyak. anaṅiᶇ śrī kṛêṣṇa lajĕṅamĕḷĕᶇ cipta, kadospundi aṅgènipun sagĕd aṅĕntas aṙjjuna sakiᶇ kasaṅsaran. śrī kṛêṣṇa ḍawuḥ supados aṙjjuna dintĕn béñjiᶇ éñjiᶇ ṅaṅgé rata saṙŧa dadamĕlipun śrī kṛêṣṇa. kacariyos késawa ṅatiṅali ḍatĕṅaṙjjuna wontĕn iᶇ daḷĕm jaman pasupĕnan, sawĕdalipun sakiᶇ badanipun waḍag, aṙjjuna lajĕᶇ kahajak ḍatĕᶇ kaliyasa, sowan iᶇ baṭara mahadéwa, iṅkaᶇ cahyanipun sumunarambaḷĕṛĕṅi. śrī kṛêṣṇa kalihan aṙjjuna lajĕᶇ sami maṅkuṛĕb iᶇ ṅayunanipun. aṙjjuna pinariṅan dadamĕl iṅkaṅaṅuṅkuli sadaya dadamĕlipun, kaḍawuhan muṣṭi iᶇ dintĕn éñjiṅipun. sasāmpunipun lajĕᶇ sami waṅsul kalihan suka sokuramaṙggi tamtu baḍé maṅgihuṅgul.
éñjiṅipun, dintĕn papraṅan kapiᶇ kawanwĕlas, aṙjjuna nilar yuđiṣṭira, iṅkaᶇ kapataḥ rumĕkṣa saᶇ sĕtyaki, wigatos baḍé aṅupaya jayadrata, anĕtĕpi prasĕtyanipun. sakawit kĕdaḥ ṅrabasèᶇ barisan dipaṅga, sasāmpunipun risak lajĕᶇ nĕmpuḥ saᶇ droṇa. sasāmpunipun sumĕmbahiᶇ gurunipun, aṙjjuna lajĕᶇ manrajaṅamaṙggi droṇa paṅayomanipun jayadrata. sanadyan kadospunapa aṅgènipun aṅĕtog kaprawiranipun, éwadéné aṙjjuna botĕn sagĕd aṅundurakĕn, mila lajĕᶇ kapĕkṣa anilar droṇa nĕmpuḥ barisan sanèsipun, kahĕtut wuntat déniᶇ kṛêṣṇa, saṙŧa kahayoman sāmpun ṅantos kaprajaya déniᶇ mĕṅsaḥ. iᶇ nalika srutayudđa tuwin saṅamirutayusa anĕmpuhaṙjjuna, suwahunipun aṙjjuna kasabĕt garaniᶇ daludag ṅantos kaḷĕṅĕr, naṅiᶇ lajĕṅèṅĕt maliḥ, nĕmpuḥ mĕṅsahipun ṅantos sami lumajĕᶇ. aṙjjuna maṇḍap sakiᶇ rata, awit kuda paṅiridipun kataton, lajĕᶇ ṅamuk ḍarat. déné késawa aṅguyaᶇ kuda iṅkaᶇ kataton wahu, kadi botĕn wontĕn iṅantawisiᶇ mĕṅsahipun. dupi kapalipun sāmpun waluya, aṙjjuna numpak rata malihaṅrabasèᶇ mĕṅsahipun, nadyan đuṙyyudana iṅkaṅaṅṛêgĕm dadamĕl saṙwwi matĕk mantra warahipun droṇa, kalampahan datan busik kataman saliriᶇ dadamĕl, éwadéné kapĕkṣa oñcat. saḷĕbĕtipun aṙjjuna riwut paṅamukipun, droṇa amikud yuđiṣṭira, kabĕkta lumajĕᶇ. kaᶇ sudira saᶇ satyaki wĕkdal punika aṅlampahi ḍawuhipun yuđiṣṭira supados amĕmanuki praṅipun aṙjjuna, saṛĕᶇ prikṣa yuđiṣṭira tinawan déniᶇ droṇa lajĕṅanututi. paṅaṅkahipun kasĕmbadan, amaṙggi sagĕd aṅrisak barisanipun droṇa, saṙŧa amĕjahi kusiripun, mila kapal paṅiritiᶇ rata ambaṇḍaᶇ sakajĕᶇ kajĕṅipun piyambak, punapadéné ƀīma katiṅal kĕkĕndĕlanipun ṅantos adamĕl mirisiṅakaṭaḥ. droṇa ratanipun ginada ṛĕmuk, naṅiᶇ droṇa mañcolot sakiᶇ rata, punapadéné kaṙṇna sami kapĕkṣa aṅunduri. sawaṅsulipun droṇa tuwin kaṙṇna lajĕᶇ wiwit gĕgĕmpuran maliḥ, nalika wahu kaṙṇna kacĕpĕᶇ déniᶇ ƀīma, naṅiᶇ ƀīma èṅĕt paṅañcamipun aṙjjuna ḍatĕᶇ kaṙṇna, mila lajĕᶇ kahuculakĕn. kawuniṅana saṛĕᶇ ƀīma gĕntos kacĕpĕᶇ déniᶇ kaṙṇna, ugi lajĕᶇ botĕn pinaṙwwasa awit kaṙṇna èṅĕt ḍatĕᶇ prasĕtyanipun nalika wontĕn ṅaṙṣanipun dèwi kuṇṭi, naṅiᶇ suṙyya sāmpun ṅajĕṅakĕn sĕrap, maṅka sasaṅgĕmanipun aṙjjuna dèrèᶇ kalakṣaṇan, amaṙggi jayadrata tansaḥ kajagi ṛĕmpit déniṅiṅkaᶇ sami sagahaṅayomi. sakiᶇ paṅwasaniᶇ yoga késawa anasapi suṙyya, mila lajĕᶇ pĕtĕᶇ kados sāmpun sĕrap. jayadrata iṅkaᶇ rumahos sāmpun wilujĕᶇ mĕdal sakiᶇ pabarisanipun iṅkaᶇ rumĕkṣa. aṙjjuna anĕmpuḥ tandaṅiᶇ satriya nĕnĕm iṅkaṅañjagi tĕmaḥ sami lumajĕᶇ, iᶇ ṅriku aṙjjuna mĕṇḍĕt sañjata pamuṅkas, minantran, lajĕᶇ kaḷĕpasakĕn ḍatĕᶇ jayadrata, amaṙggi késawa pĕpèṅĕt, manawi sakiᶇ śabdaniᶇ bapakipun : sintĕna iṅkaṅamĕjahi jayadrata, mugi mugi śirahipun jayadrata pĕcaha dados sèwu. iṅgihasaraṇa jĕmpariᶇ punika aṙjjuna aṅgènipun anugĕl guluniᶇ mĕṅsahipun, saṙŧa sinaṛĕṅan jĕmpariᶇ sanèsipun, ṅantos śirahipun jayadrata ḍawahiᶇ paṅkoniᶇ tiyaᶇ sĕpuhipun, iṅkaᶇ lajĕᶇ mañcolot sakiᶇ kagèt aniṅali śirahiṅanakipun ḍawaḥ, saṙŧa kalajĕᶇ pĕjahamaṙggi sakiᶇ sotipun piyambak. makatĕn wahu lalampahan pĕjahipun jayadrata, dados prasĕtyanipun aṙjjuna sāmpun kaḷĕkṣaṇan. suṙyya katiṅalan maliḥ, aṙjjuna lajĕṅambujĕᶇ kṛêpa tuwin aswatama ṅantos mĕdal sakiᶇ pabarisan. satyaki sagĕd ambuñcaᶇ kaṙṇna maliḥ sakiᶇ ratanipun. sanadyan lajĕᶇ katuṅka sĕrapiᶇ suṙyya, éwadéné papraṅan botĕn lajĕᶇ kèndĕl, kalajĕṅakĕn praᶇ dalu, saṙŧa botĕn sami mundur déniᶇ pĕtĕṅiᶇ wañci dalu. papraṅan agĕṅiᶇ dalu wahu iṅkaṅaṅgĕgirisi piyambak, praṅipun ǥaṭutkaca kalihan kaṙṇna. campuhipun sakalaṅkuᶇ ramé, wuṣaṇa kaṙṇna kapèpètakĕn déniᶇ ǥaṭutkaca, ṅantos kaṙṇna biṅuᶇ déniᶇ pujan kawujudanipun ǥaṭutkaca, mila kaṙṇna aṅunus sañjata kunta papariṅipun hyaṅindra, saṙŧa antiṅantiṅipun pisan, lajĕᶇ kaḷĕpasakĕn, iᶇ ṅriku botĕn wontĕn kawasa iṅkaᶇ sagĕd adamĕl cabar. jĕmpariᶇ lumĕpas aṅĕnani ǥaṭutkaca ḍawaḥ kurawa surak mawurahan. saṛĕᶇ pāṇḍawa prikṣa biliḥ ǥaṭutkaca pĕjaḥ sami anaṅis, amuᶇ késawa surak amrataṇḍani biṅahiᶇ paṅgaliḥ. sakiᶇ saṅĕt kagawokan mila aṙjjuna matur pitakèn déné wontĕn lalampahan kaᶇ mokal. késawa pratéla manawi saḷĕbĕtipun kaṙṇna takṣiḥ kaṅgénan jĕmpariṅipun hyaṅindra, sagĕd añiṙṇnakakĕn mĕṅsahipun satuṅgal, pundi iṅkaᶇ kinajĕṅakĕn, maṅka samaṅké sāmpun kaḷĕpasakĕn, dados aṙjjuna mĕṣṭi wilujĕᶇ, saṙŧa sagĕd añiṙṇnakakĕn kaṙṇna. sāmpun mĕṣṭi jĕmpariᶇ wahu tansaḥ kapuṇḍi puṇḍi déniᶇ kaṙṇna, pṛêlu baḍé kaṅgé mrawasa mĕṅsahipun iṅkaᶇ tansaḥ kahajap ajap, malaḥ baḍé kasaṛĕᶇ kalayan késawa, anaṅiᶇ kasupèn iᶇ wañci aṅgènipun baḍé aṅlĕpasakĕn. samaṅké paṅwasanipun sāmpun tĕlas, paṅajĕṅajĕᶇ ḍatĕᶇ ḷĕstantunipun gĕsaᶇ sāmpun siṙṇna amaṙggi sakiᶇ pandamĕlipun piyambak. dumugi wañci tĕṅaḥ dalu, para prajurit iṅkaᶇ sāmpun saṅĕt sayahipun sami tiḷĕm kalayan bandayudđa, mila aṙjjuna lajĕṅuṇḍaṅaṅèndĕlakĕn praṅipun, ṅantos ṛĕmbulan dadari.
papraṅan wiwit maliḥ, raméniṅiṅkaᶇ sami bandayudđa tansaḥ matambaḥ tambaḥ, déné iṅkaᶇ minaṅka watĕsiᶇ dintĕn papraṅan kapiᶇ gaṅsal wĕlas, punika campuhipun aṙjjuna kalihan droṇa, kalihipun sami aṅĕdalakĕn paṅabaran waṙṇni waṙṇni, botĕn wontĕn iṅkaᶇ kasoran, lajĕᶇ sami anĕmpuḥ sanès barisan, naṅiᶇ takṣiḥ sami praᶇ, waṣaṇa késawa pariᶇ ḍawuḥ wontĕna iṅkaᶇ suka pawaṙttos ḍatĕᶇ droṇa, manawi aswatama kasambut iṅadilaga. aṙjjuna botĕn kadugi aṅlampahi, naṅiᶇ ƀīma śīǥra amĕjahi gajahiṅkaᶇ nama aswatama, saṙwwi maṅuwuḥ sora : aswatama mati. ḷĕṛĕs aswatama pĕjaḥ naṅiṅaswatama gajaḥ, sanès aswatama putranipun droṇa. sakawit droṇa sĕḍiḥ, naṅiᶇ lajĕᶇ siṙṇna, amaṙggi andugi biliḥ pawaṙttos punika cidra. iᶇ nalika wahu para mahaṛĕsi sami maṅuwuḥ ḍatĕᶇ saᶇ droṇa biliḥ sāmpun dumugi maṅsanipun saᶇ droṇa anilar maṙcꞓapada. sami sanalika, kapapagakĕn déniᶇ dṛêstajumna iṅkaᶇ pinaṣṭi aṅuntapakĕn aṅkatipun droṇa ḍatĕᶇ kaswaṙggan. droṇa lajĕᶇ larut biṅahiᶇ manahipun, éṅgal pitakèn ḍatĕᶇ yuđiṣṭira, iṅkaᶇ sāmpun prasĕtya biliḥ botĕn baḍé cidra, sanadyan ginañjar maṅrèḥ tri ƀawana. ḷĕṛĕs punapa botĕn pawaṙttos pĕjahipun aswatama wahu. sakiᶇ wĕwĕliṅipun śrī kṛêṣṇa kĕdaḥ cidra, makatĕn cobi tumrap sihipun yuđiṣṭira ḍatĕᶇ katĕmĕnan. iᶇ tĕḷĕṅiᶇ batosipun yuđiṣṭira isi watak kiraᶇ santosa, saṙŧa kasaṅĕtĕn ṛĕmĕnipun miturut ḍatĕᶇ tiyaᶇ sanès, mila botĕn kawawa madĕg saha adamĕl kĕkĕñcĕṅan piyambak. ambĕgipun alus, adil, momot tuwin siḥ, naṅiṅiᶇ ṅlĕbĕtipun isi watak kiraᶇ kĕkĕñcĕṅan, mila tamtu wontĕn maṅsakalanipun kalahir, añjalari kuciwanipun, dados gampil saṅĕt dipun éwahi iᶇ liyan. yuđiṣṭira wicantĕn sora : aswatama pĕjaḥ, lajĕᶇ wicantĕn liriḥ : aswatama gajaḥ, iṅkaᶇ makatĕn tĕmĕn iᶇ lahir, naṅiᶇ batosipun cidra, kajĕṅipun muriḥ sāmpun ṅantos cidra lahir batosipun. wiwit purun cidra, rata sarakitanipun iṅkaᶇ salami laminipun botĕn anapak siti, punika lajĕᶇ sumèlèhiᶇ siti kados limrahiṅakaṭaḥ, iṅkaᶇ makatĕn prataṇḍaniᶇ kuciwanipun. saṙŧa maṙggi sakiᶇ wigariᶇ subrata, saha prihatosipun sadaṅuniᶇ gĕsaᶇ, (karantĕn siṙṇnaniᶇ gurunipun ajalaran sakiᶇ cidranipun) adamĕl siṙṇnaniᶇ watakipun yuđiṣṭira iṅkaᶇ tanpa kĕkĕñcĕṅan wahu. kayĕktèn nalika yuđiṣṭira baḍé murut ḍatĕᶇ kahanan jati, wontĕn cobaniᶇ déwa maliḥ, iṅgiḥ punika yuđiṣṭira kaḍawuhan anilar sĕgawonipun iṅkaᶇ saṅĕt sĕtya, yuđiṣṭira kawawa nampèni coba, puguḥ botĕn purun nilar, yuđiṣṭira mañjiṅiᶇ kaswaṙggan, ḷĕstantun wontĕn iᶇ ṅriku ṅantos dumugi satĕlasiᶇ wawaṅĕn. manawi déwa aṅgoḍa manuṅsa ṅantosa pĕntogiᶇ kasantosanipun, punika amuᶇ muriḥ supados piyawoniᶇ manuṅsa sanadyan sapintĕn alitipun sagĕda kawĕdal, dados lajĕᶇ sukci botĕn kawoworan piyawon, waṣaṇa tiyaᶇ lajĕᶇ pitados ḍatĕᶇ pribadinipun, manawi kataman kasusahan tuwin cobi. rikala droṇa miḍaṅĕt ucapipun wṛêkudara, maṅka yuđiṣṭira ugi amastani biliḥ putranipun siṙṇna, éṅgal ambucal gaṇḍéwanipun, lajĕṅasĕmadi wontĕn saṅiṅgiliᶇ rata. iᶇ nalika punika dṛêstajumna malumpat sakiᶇ rata anarik pĕḍaᶇ, maṛĕpĕki sénapati iṅkaᶇ sāmpun ambucal dadamĕlipun, saṙŧa lajĕᶇ tinigas utamaṅganipun. oñcatipun sakiᶇ sarira waḍag, sukṣmanipun droṇa katiṅal sumorot anĕlahi, wĕkdal samantĕn iᶇ gagana kadi wontĕn suṙyya kĕmbar. saṛĕᶇ sāmpun kahoñcatan, kunaṙppanipun ḍawaḥ sakiᶇ rata, patrap panigasipun dṛêstajumna ḍatĕᶇ jaṅganipun sénapati agĕṅiṅkaᶇ yuswanipun sāmpun woluṅdasa gaṅsal tahun punika, rikmanipun iṅkaᶇ pĕṭak kahukĕl iṅasta kiwa, lajĕᶇ śiraḥ kapisaḥ sakiᶇ sariranipun, śirahiᶇ guru iṅkaᶇ para siswanipun sami dados titiṇḍihiᶇ praṅagĕᶇ punika. aṙjjuna amambĕṅi : guru iku pasrahna urip, aja kasiṙṇnakaké, pañjĕnĕṅané aja koṅsi tumĕkèᶇ léna. naṅiᶇ botĕn kapahèlu déniᶇ dṛêstajumna, saᶇ mahaṛĕsi sāmpun oñcat sakiᶇ papa saṅsara, iṅkaᶇ sinaṅkulakĕn, lajĕṅambaṅun kamulyan iṅalamiᶇ brahma, (brahmapura), iᶇ ṅriku sāmpun botĕn katĕmpuḥ kasaṅsaran iᶇ duña. sasiṙṇnanipun droṇa, wadya kurawa mawut asaṙṣaran, aswatama miṛĕᶇ biliḥ kaᶇ rama kaparèᶇ tiwas, miwaḥ siya siya patrapiᶇ mĕṅsahipun, déné rikmanipun mawi kajambak. prasĕtya biliḥ baḍé amaḷĕs ḍatĕᶇ dṛêstajumna, pramila lajĕṅaṅèṣṭi jĕmpariṅipun wiṣṇu, iṅkaᶇ kéṅiᶇ kaṅgé ambĕsmi mĕṅsahipun. aswatama anarubakĕn sakaṭahiᶇ wadyabala iṅkaᶇ sami lumajĕᶇ, lajĕᶇ tiniṇḍihan. iᶇ wĕkdal punika ugi aṙjjuna manaṅis kalihan saṅĕt tṛêñuhiᶇ paṅgalihaṅèṅĕti siṙṇnaniᶇ gurunipun, saṙŧa piduwuᶇ ḍatĕᶇ kalintuniᶇ patrapipun. sanadyan sariranipun ugi sāmpun aṅémutakĕn, éwadéné kalampahan siṙṇna, saha saṅĕt kacĕcamaḥ wontĕn iᶇ ṅajĕṅipun, ucapipun : ḍuḥ guru : kula siḷĕm iᶇ daḷĕm naraka, saṙŧa pĕjaḥ kaṇṭi naṇḍaᶇ kaliṅsĕman. ƀīma tuwin dṛêstajumna sami ṅoso ḍatĕṅaṙjjuna, naṅiᶇ satyaki aṅlĕṛĕsakĕn, malahaṅawon awon ḍatĕᶇ dṛêstajumna, sami gĕgṛêjĕgan, naṅiᶇ lajĕᶇ katuṅka panĕmpuhipun wadya kurawa, kadi añapihiṅkaᶇ sami nĕpsu. aswatama krođa aṅayat jĕmpariᶇ latu mĕdal aṅalad alad, ambraṣṭa barisan pāṇḍawa, saᶇ késawa éṅgal uṇḍaᶇ ḍatĕᶇ wadya pāṇḍawa, sami sèlèha dadamĕl, lajĕṅasiḍakĕp, awit amuᶇ saraṇa patrap makatĕn katulakipun jĕmpariṅiᶇ déwa, amuᶇ ƀīma botĕn miturut pitĕdahipun kṛêṣṇa, ḷĕstantun aṅgèniᶇ nĕdya mapagakĕn tandaṅipun aswatama, mila aṅguᶇ kabĕbujĕṅiᶇ latu. ƀīma lajĕᶇ kasĕṇḍal maṇḍap déniṅaṙjjuna miwaḥ késawa, dupi sāmpun botĕn wontĕn iṅkaᶇ wahana rata miwaḥ sikĕp dadamĕl, jĕmpariᶇ latu siṙṇna sami sanalika. đuṙyyudana maṅatak mriᶇ saṅaswatama, aṅlĕpasna jĕmpariᶇ maliḥ, naṅiᶇ droṇaputra nĕmbaḥ saṙwwi prihatos, matur manawi jĕmpariṅipun sāmpun botĕn sagĕd waṅsul maliḥ, dados sāmpun botĕn sagĕd amrajaya mĕṅsahipun. késawa maṅgihuṅgul. tétéla késawa botĕn sagĕd siṙṇna déniᶇ mĕṅsaḥ. kacariyos wiwit praᶇ maliḥ, kusiripun ƀīma pĕjaḥ kataman jĕmpariᶇ, kuda ambaṇḍaṅambĕkta saᶇ ƀīma, aṙjjuna nĕmpuhaswatama, aṅudani jĕmpariṅiᶇ déwa ḍatĕṅaswatama, tĕmahan aswatama kuṭéṭéran lajĕṅaṅuñcati. iᶇ wañci dalu aṙjjuna aṅgènipun ṅrabasèᶇ mĕṅsahipun pintĕn pintĕn akṣuwini. palajĕṅipun aswatama kalayan saṅĕt aṅgarantĕs déné botĕn sagĕd adamĕl siṙṇnanipun aṙjjuna tuwin késawa wontĕn iᶇ madyaniᶇ papraṅan. aswatama sowan ḍatĕᶇ saᶇ ƀiṣma ñuwun pitĕdaḥ déné aṙjjuna tuwin kṛêṣṇa botĕn siṙṇna déniᶇ jĕmpariṅipun. kapariṅan prikṣa sintĕn sajatosipun aṙjjuna tuwin késawa, mila botĕn sagĕd siṙṇna déniᶇ bramastra, (jĕmpariᶇ déwa), iᶇ ṅriku aswatama lajĕṅuṇḍaᶇ supados kèndĕl aṅgènipun praᶇ, amaṙggi sāmpun sĕrap suṙyya. dupi iṅkaᶇ praᶇ sāmpun sami kèndĕl, aṙjjuna maṛĕk iᶇ ṅaṙṣanipun wiyaśa, mitĕraṅakĕn sintĕn kawontĕnanipun iṅkaṅaṅguᶇ wontĕn saṅajĕṅiᶇ ratanipun, saṙŧa tansahamaṙjjaya mĕṅsaḥ, naṅiᶇ katiṅalipun kados aṙjjuna piyambak. saᶇ wiyaśa ṅandika manawi punika baṭara mahadéwa, ratuniᶇ para déwa. saᶇ wiyaśa ñariyosakĕn kaluhuranipun baṭara mahadéwa. iṅgihiᶇ ṅriku waṣaṇaniᶇ droṇapaṙwwa.
dintĕn papraṅan kapiᶇ nĕmbĕlas, winastan kaṙṇnapaṙwwa. kaṙṇna kajumĕnĕṅakĕn sénapati. raméniᶇ papraṅan botĕn suda malahandados, kaṙṇna ajĕṅajĕṅan praᶇ kalayan naṅkula, ṅantos kusiripun, kapalipun tuwin dadamĕlipun naṅkula sami siṙṇna. anaṅiᶇ naṅkula botĕn pinĕjahan, aṅèṅĕti kasagahanipun ḍatĕᶇ dèwi kuṇṭi. naṅkula kinaluṅan kĕṇḍĕṅiᶇ gaṇḍéwa lajĕᶇ kahuculakĕn. yuđiṣṭira ugi botĕn kaṙṣa amĕjahi đuṙyyudana iṅkaᶇ naṇḍaᶇ kanin ṅantos kantu, déniᶇ dadamĕlipun, mila botĕn linampus amuṅaṅèṅĕti ḍatĕᶇ paṅañcam añcamipun ƀīma. kanugrahan iᶇ dintĕn punika kakĕkap déniṅaṙjjuna, amaṙggi aṙjjuna sagĕd ambibarakĕn mĕṅsahipun, sapĕṅkĕriᶇ mĕṅsahaṙjjuna katiṅal ṅaléla wontĕn saṅiṅgiliᶇ rata iṅkaᶇ paṅirid kuda pĕṭak, kinusiran iᶇ déwa. dalu punika kaṙṇna sāmpun anamtokakĕn, bilihéñjiṅipun nĕdya taṇḍiᶇ kalayan aṙjjuna. mila saṛĕᶇ hyaᶇ prataṅgapati sāmpun katiṅalan iᶇ tĕmbiṅiᶇ laṅit iriᶇ wétan, iṅgiḥ punika dintĕn papraṅan kapiᶇ pitulas, kaṙṇna lajĕᶇ nĕdya anĕtĕpi prasĕtya, baḍé amuṅkasi praṅipun, punapa aṙjjuna, punapa sariranipun iṅkaᶇ kaparèᶇ tiwas. kaṙṇna ñuḍun ḍatĕᶇ praƀu salya, naréndra iᶇ madras, supaya kapaṛĕṅaṅusiri ratanipun, dados botĕn kuciwa ajĕṅajĕṅan kalihan aṙjjuna. sakawit praƀu salya saṅĕt dukanipun, amaṙggi panĕḍanipun kaṙṇna makatĕn wahu, kagalihañĕñamaḥ ḍatĕᶇ kaprabonipun. naṅiᶇ đuṙyyudana lajĕṅaṅarihariḥ, saṙŧa mrayogèkakĕn salya mituruti sapanĕḍanipun kaṙṇna, karantĕn saᶇ praƀu baḍé titimbaṅan kalihan śrī kṛêṣṇa, saṙŧa ṅèṅĕtakĕn biliḥ saṅhyaᶇ brahma pribadi ugi naté aṅusiri ratanipun baṭara rudra. kalampahan ratanipun adipati kaṙṇna kinusiran déniᶇ praƀu salya. dintĕn punika kaṭaḥ cipta sasmita iṅkaᶇ kiraᶇ prayogi amaṙggi kusir kalihan iṅkaᶇ numpak sāmpun botĕn goloᶇ, iṅgiḥ punika salya aṅuwus uwus ḍatĕᶇ dĕkṣuranipun kaṙṇna, saṙŧa lajĕṅaṅaḷĕmbana ḍatĕᶇ mĕṅsahipun. praṅipun kaṙṇna iṅkaᶇ ramé saṅĕt sakawit kalihan yuđiṣṭira, ṅantos ratanipun ṛĕmuk, mila yuđiṣṭira lajĕṅaṅoñcati. ƀīma pupuliḥ karisakaniᶇ kaᶇ raka, aṅgada kaṙṇna ṅantos kaḷĕṅĕr. kapĕkṣa dipun palajĕṅakĕn kusiripun ḍatĕᶇ sajawiniᶇ pabarisan, naṅiᶇ botĕn watawis daṅu kaṙṇna waṅsul, saṛĕᶇ kapapag yuđiṣṭira, naṅkula, tuwin sahadéwa, kaṙṇna uṅgul mĕṅsaḥ katiganipun wahu. đuṙyyudana ḍatĕᶇ nĕdya amituluṅi kaṙṇna, naṅiᶇ lajĕᶇ kapèpètakĕn déniᶇ ƀīma. sasāmpunipun aṙjjuna aṅundurakĕn aswatama, lajĕᶇ nĕdya ṅupaya kadaṅipun sĕpuḥ. amaṙggi aṙjjuna krahos sumĕlaᶇ. kadospunapa biṅahipun aṙjjuna dupi pinaṅgiḥ kaᶇ raka, binagèkakĕn saṙŧa kinudaᶇ kudaᶇ. yuđiṣṭira aṅintĕn manawi aṙjjuna sāmpun añiṙṇnakakĕn kaṙṇna, déné sāmpun mĕdal sakiᶇ pabarisan. iᶇ nalika yuđiṣṭira takṣiḥ tumuṅkul aṅgalihasoriᶇ yudanipun, maṅka miṛĕᶇ manawi kaṙṇna takṣiḥ gĕsaᶇ, yuđiṣṭira sakalaṅkuᶇ runtik. aṙjjuna kawastanan tiyaᶇ jiriḥ, malaḥ lajĕᶇ ṅandika : luwiḥ bĕcik gaṇḍéwa kapasrahna woᶇ liya. aṙjjuna kadi sinĕbit taliṅanipun, éṅgal anarik pĕḍaᶇ. naṅiᶇ késawa anĕṅahi, saṙŧa aṅèṅĕtakĕn manawi danañjaya prasĕtya baḍé añiṙṇnakakĕn kaṙṇna, punika iṅkaᶇ damĕl yuđiṣṭira ṅandika, gaṇḍéwanipun sukakna iᶇ tiyaᶇ sanès, tĕgĕsipun yuđiṣṭira iṅkaᶇ baḍé amrawasa ḍatĕᶇ kaṙṇna, dados prasĕtya sāmpun tinĕtĕpan. késawa saṅĕt manĕtaḥ ḍatĕᶇ danañjaya, déné ṅantos aṅunus sabĕt nĕdya mrawasa saḍèrèkipun sĕpuhiṅkaᶇ jumĕnĕᶇ nāŧa. iᶇ nalika wahu śrī kṛêṣṇa ñariyosakĕn salaḥ satuṅgaliᶇ lalampahanipun tiyaᶇ nĕrak kasusilan, kamipurun nĕdya amĕjahi saḍèrèkipun iṅkaᶇ sĕpuḥ piyambak. amaṙggi nĕrak kasusilan iṅkaᶇ makatĕn, mila naṇḍaᶇ saṅsara aṅuṅkuli pĕjaḥ. waṣaṇa tiyaᶇ wahu lajĕṅañuṅkĕmi sukuniᶇ saḍèrèkipun sĕpuḥ, ñuwun paṅakṣama. iᶇ nalika wahu aṙjjuna ṅlĕṅgana ḍatĕᶇ kaḷĕpatanipun, naṅiṅamaṙggi sakiᶇ winasésa déniᶇ rahos kaduwuṅaṅgènipun nĕrak kasusilan, mila lajĕṅanarik sabĕt maliḥ, baḍé kaṅgé suduk jiwa, minaṅka pahukumaniᶇ dosanipun. kalayan aris késawa aṅgènipun amambĕṅi sĕdyanipun aṙjjuna, saṙŧa aṙjjuna lajĕᶇ kaḍawuhan añuṅkĕmi padanipun kaᶇ raka ñuwun paṅakṣama, sasāmpunipun éṅgal anĕtĕpana kasagahanipun amĕjahi kaṙṇna. dupi yuđiṣṭira rumahos piduwuᶇ déné ṅantos kawiyos paṅandikanipun iṅkaᶇ kiraᶇ prayogi, lajĕᶇ baḍé sèlèḥ makuṭa, awit sariranipun rumahos dosa ḍatĕᶇ kadaṅipun. guwénda aṅṛêrapu yuđiṣṭira iṅkaᶇ sawĕg kaṛĕrantan kalihan añjuñjuṅaṙjjuna iṅkaᶇ maṅkuṛĕp iᶇ ṅaṙṣanipun kaᶇ raka, saṙwwi ḍawuḥ supados aṅraṅkula kadaṅipun. kĕkalihipun sami lipur, saṛĕṅaṙjjuna sāmpun tampi ḍawuhipun yuđiṣṭira éṅgal paṅkat ḍatĕᶇ pabarisan, saṙwwi matur botĕn baḍé waṅsul manawi kaṙṇna dèrèᶇ siṙṇna.
sadaṅunipun aṙjjuna botĕn wontĕn, ƀīma karoban taṇḍiᶇ mila kadospunapa biṅahipun saṛĕᶇ prikṣa aṙjjuna muṅgèᶇ rata lumĕbĕt iᶇ pabarisan. paṅaṅkahipun aṙjjuna baḍé amapagakĕn kaṙṇna, naṅiᶇ kaṅgĕg, amaṙggi kapĕkṣa amituluṅi pabarisanipun ƀīma, iṅkaᶇ karoban iᶇ mĕṅsaḥ. dupi mṅsahipun ƀīma katiṅal tipis, aṙjjuna lajĕᶇ nĕdya aṅupaya sénapati kaṙṇna. iᶇ ṅriku ƀīma pinaṅgihipun kalihan dusasana lajĕᶇ praᶇ ramé, naṅiᶇ botĕn ṅantos daṅu, amaṙggi ƀīma amuṣṭi gada pamuṅkas, pinupuhakĕn ḍatĕᶇ mĕṅsahipun iṅkaᶇ sāmpun kahajĕṅajĕᶇ daṅu : dusasana sumaput ḍawahiᶇ siti. ƀīma añjog sakiᶇ rata, lajĕṅaṅidak mĕṅsahipun, iᶇ nalika wahu ƀīma kèṅĕtan dĕkṣuraniᶇ tindakipun dusasana ḍatĕᶇ dèwi kṛêṣṇa, saṙŧa èṅĕt ḍatĕᶇ prasĕtyanipun, mila lajĕṅaṅunus pĕḍaᶇ, ḍḍanipun dusasana kacublĕs, gĕtihipun kinokop, sasāmpunipun lajĕᶇ pinocok utamaṅganipun. titiṅalan iṅkaṅadamĕl miris saha ṅĕṛĕsipun iṅkaᶇ sami sumĕṛĕp, makatĕn wahu wohiᶇ dakṣiya ḍatĕᶇ sasaminiᶇ manuṅsa. aṙjjuna sāmpun ajĕṅajĕṅan kalihan kaṙṇna, iṅkaᶇ mĕntas aṅundurakĕn naṅkula. dupi kaṙṇna prikṣa sutanipun siṙṇna déniṅaṙjjuna wontĕn iᶇ ṅajĕṅipun, éṅgal manĕmpuḥ mĕṅsahipun iᶇ kaduñan. para déwa sami rawuhaniṅali iṅkaᶇ sami praᶇ taṇḍiᶇ, saṙŧa lajĕṅañawuṅaṙjjuna, déné para asura ñawuᶇ kaṙṇna. sakawit praᶇ jĕmpariᶇ, daṅu botĕn wontĕn iṅkaᶇ kasoran, aṙjjuna aṅlĕpasakĕn dadamĕlipun baṭara brama, éwadéné botĕn siṙṇna, amaṙggi dipun aliṅaliṅi naga agĕᶇ, iṅgiḥ punika naga iṅkaᶇ biyuṅipun pĕjaḥ nalika kabĕsminipun wana kaṇḍawa, mila nĕdya ambélani pĕjahiᶇ biyuṅipun, baḍé amaṙwwasa ḍatĕṅaṙjjuna. naga mañcalawaṙṇna jĕmpariᶇ lumĕbĕt ḍatĕᶇ éṇḍoṅipun kaṙṇna, lajĕᶇ kajĕmpariṅakĕn. śrī kṛêṣṇa botĕn kasamaran manawi jĕmpariṅiṅkaᶇ lumarap punika sajatosipun panukmaniᶇ naga śinakti, rata ginĕñjot, roḍanipun amblĕs iᶇ siti ṅantos satĕṅaḥ mètèr, kuda paṅiridiᶇ rata sami nalosoriᶇ siti. jĕmpariṅamuᶇ kéṅiᶇ jamaṅipun aṙjjuna papariṅipun saṅhyaṅindra, ṅantos ajur sawalaᶇ walaᶇ. amaṙggi aṙjjuna katut amblĕsiᶇ rata iṅkaᶇ ginĕñjot déniᶇ késawa, dados aṙjjuna ḷĕpat botĕn kéṅiᶇ jĕmpariᶇ linaṅkuᶇ wahu. naga waṅsul maṅgahi kaṙṇna, cariyos supados kaḷĕpasna maliḥ, naṅiᶇ kaṙṇna botĕn purun ṅaṅgé jĕmpariṅiṅkaᶇ botĕn sagĕd adamĕl siṙṇnaniᶇ mĕṅsahipun, mila takṣakaraja lajĕᶇ nĕdya lumawan piyambak, waṣaṇa pĕjaḥ déniᶇ jĕmpariṅipun aṙjjuna. iᶇ ṅriku aṙjjuna sagĕd añĕlaki mĕṅsahipun iṅkaᶇ sāmpun botĕn sikĕp dadamĕl mila kahĕntosana sakĕḍap muriḥ saᶇ kaṙṇna sagĕd mĕṇḍĕt dadamĕlipun, karantĕn aṙjjuna sirik amĕjahi mĕṅsahiṅkaᶇ botĕn sikĕp dadamĕl. késawa ḍawuḥ supados sāmpun dipun kèndĕli panĕmpuhipun, kaṙṇna èṅĕt lajĕṅañĕpĕᶇ gaṇḍéwanipun, naṅiᶇ lajĕᶇ wontĕn suwantĕn iṅkaᶇ pĕpèṅĕt ḍatĕᶇ kaṙṇna : ƀumi añjĕpit roḍaniᶇ ratanira. kaṙṇna lajĕṅaniṅali roḍaniᶇ rata, sayĕktos roḍaniᶇ rata iriᶇ kiwa tumañcĕp iᶇ siti. iṅkaᶇ makatĕn yĕktiniᶇ sotipun satuṅgaliᶇ ƀrāhmaṇa iṅkaᶇ pĕḍètipun kapĕjahan déniᶇ kaṙṇna, lajĕṅaṅĕsotakĕn : tĕmbé baḍé siṙṇnanipun kaṙṇna wontĕn papraṅan, roḍaniᶇ ratanipun amblĕs iᶇ siti, kaṙṇna maṇḍap sakiᶇ rata saṙwwi maṅuwuḥ sora, mratélakaké utamaniᶇ tiyaᶇ praᶇ, anaṅiᶇ tĕrus tinĕmpuḥ ṅantos kuṭéṭéran aṅgènipun baḍé añjuñjuᶇ roḍaniᶇ ratanipun iṅkaᶇ kacĕp iᶇ siti wahu. paṅuwuhipun ḍatĕṅaṙjjuna, supados kahĕntosana ṅantos ratanipun sagĕd lumampaḥ maliḥ, aṅèṅĕtakĕn utaminiᶇ kasatriyan. naṅiᶇ késawa éṅgal amaṅsuli kalihan wĕṅis, mĕṅsahipun tamtu adamĕl kasahénan, iᶇ ṅriku kaṙṇna dipun èṅĕtakĕn piyawonipun iṅkaᶇ naṅsaya ḍatĕᶇ pāṇḍawa, saṙŧa aṅgènipun adamĕl kawiraṅanipun dèwi kṛêṣṇa, mila waṅsulanipun kṛêṣṇa : kahutaman kaya kaᶇ sira ucapaké iku, yèn ora tahu sira lakoni ḍéwé, gèk apa pigunané sira aṅucapaké tĕmbuᶇ maṅkono mahu.
kaṙṇna botĕn ṅrahosakĕn ratanipun, naṅiᶇ éṅgal aṅlĕpasi jĕmpariᶇ ḍatĕṅaṙjjuna, ṅantos aṙjjuna kapĕkṣa mundur. iᶇ ṅriku kaṙṇna maṇḍap sakiᶇ rata baḍé añjuñjuᶇ roḍa iṅkaṅamblĕs iᶇ siti. nalika aṙjjuna sāmpun pulihéṅgal añipat mĕṅsahipun, saṙŧa linĕpasakĕn, tuwin mĕṇḍĕt jĕmpariᶇ sanèsipun kalihan aṅèṣṭi asmaniᶇ kahutamèn tuwin adil, sasāmpunipun lajĕᶇ linĕpasakĕn. kaṙṇna pagas utamaṅganipun déniᶇ jĕmpariṅipun aṙjjuna. cahya iṅkaᶇ mĕdal sakiᶇ sariranipun kaṙṇna, sumorot anĕlahi lajĕᶇ miṅgaḥ nuṅgil kalihan suṙyya. sorotiᶇ sṛêṅéṅé iṅkaᶇ sāmpun ṅajĕṅakĕn sĕrap, tumanduk iᶇ sariranipun kaṙṇna, tĕmahambaranaᶇ kadi pinulas déniᶇ rahipun sénapati linaṅkuᶇ wahu. iᶇ gagana abrit amarakata, suṙyya saya suṛĕm wĕkasan botĕn katiṅalan, sanalika wahu kèndĕl aṅgènipun sami abandayudđa. pakuwon kurawa kamiṛĕᶇ sasambatiᶇ prihatos, naṅiᶇ pakuwon pāṇḍawa sami biṅahasurak surak.
dintĕn kapiᶇ wolulas, salya iṅkaᶇ kapiliḥ dados sénapatiniᶇ wadya kurawa. lalampahan iṅkaᶇ botĕn sapintĕna daṅunipun punika kacariyos wontĕn iᶇ salyapaṙwwa.
tĕtiṇḍihiᶇ wadya pāṇḍawa saᶇ yuđiṣṭira, campuhipun wadya pāṇḍawa kalihan kurawa sakalaṅkuᶇ ramé. marambaḥ rambaḥ yuđiṣṭira tinĕmpuḥ déniᶇ mĕṅsahipun, naṅiṅiṅkaᶇ nĕmpuḥ wahu malaḥ kasĕsĕr, amaṙggi lajĕᶇ tinalabuᶇ sakiᶇ kanan kériᶇ, waṣaṇa yuđiṣṭira iṅkaᶇ rata sapaṅiridipun sāmpun siṙṇna daṅu, amĕṇṭaᶇ laṅkapipun, mantĕk mantra lajĕᶇ linĕpasakĕn, salya kéṅiᶇ ḍaḍanipun, lajĕṅaṅgĕblag ḍawahiᶇ siti.
kajawi iṅkaᶇ pinasrahan layoniᶇ sénapati, sadaya takṣiḥ sami aṅlajĕṅakĕn praṅipun, ṅantos para putranipun dritarastra kantun kaliḥ, iṅgiḥ punika suyudana kalihan sudaṙṣa. daṅu daṅu kantun đuṙyyudana piyambak, satuṅgal kémawon sāmpun botĕn wontĕn iṅkaṅambiyantu aṅgènipun praᶇ, mila đuṙyyudana lajĕṅanilar rata iṅkaᶇ paṅiridipun sāmpun pĕjaḥ, lumajĕᶇ nilar papraṅan sisiṅidan iᶇ talaga, toya piniyak sakiᶇ paṅwasaniᶇ masi, lajĕᶇ sisiṅidan iᶇ ḍasariᶇ toya.
wadya pipilihaniᶇ kurawa iṅkaᶇ wahana rata kantun tiga : kṛêpa, aswatama tuwin kaṙŧawaṙmma, anaṅiᶇ đuṙyyudana botĕn wuniṅa biliḥ takṣiḥ wontĕn iṅkaᶇ kantun, kagaliḥ sāmpun siṙṇna sadaya.
saṛĕᶇ katiganipun wahu dipun cariyosi sañjaya iᶇ pundi pasiṅidanipun saᶇ đuṙyyudana, dalunipun lajĕᶇ sami anusul kahirit déniᶇ sañjaya. katiganipun atur pamrayogi supados đuṙyyudana aṅĕdali praᶇ maliḥ, naṅiᶇ suyudana botĕn amituruti kabĕkta sakiᶇ kasayahan saha katĕlasan upacaraniᶇ praᶇ. para tuwaburu iṅkaᶇ laṅkuᶇ sacĕlakipun ṅriku miṛĕṅaṅgènipun sami wirahosan wahu, dados maṅṛêtos manawi đuṙyyudana nĕdya sisiṅidan iᶇ saḷĕbĕtiᶇ talaga, para tuwaburu wahu lajĕᶇ ṅaturi uniṅa ḍatĕᶇ pāṇḍawa. mila pāṇḍawa sagĕd prikṣa iᶇ pundi pasiṅidanipun suyudana. yuđiṣṭira manantaᶇ supados đuṙyyudana mĕdal sakiᶇ toya, amaṅun praᶇ ṅṛêbat kaprabonipun. đuṙyyudana maṅsuli, manawi sāmpun ḷĕṛĕm sawatawis đuṙyyudana sagaḥ baḍé aṅĕdali praᶇ maliḥ. naṅiᶇ pāṇḍawa mĕkṣa manantaᶇ, waṅsulanipun đuṙyyudana sĕmu paṅéraᶇ éraᶇ, mratélakakĕn manawi sadaya kĕkasihipun sāmpun sami siṙṇna, paṅaṅgĕpipun ƀawana sāmpun risak, sariranipun amuᶇ baḍé lumĕbĕt iᶇ wana kémawon, saṙŧa sāmpun lila yuđiṣṭira jumĕnĕᶇ nāŧa amĕṅku nagari iṅkaᶇ sāmpun soñaruri wahu. yuđiṣṭira gĕntos aṅéraᶇ éraᶇ, pratéla manawi sariranipun tamtu botĕn kadugi nampèni nagari sakiᶇ palilahiᶇ mĕṅsahipun, iṅkaᶇ kahajab ajab amuᶇ jarahaniᶇ praᶇ, mila đuṙyyudana éṅgal aṅĕdalana, dados lajĕᶇ sagĕd ambuka wiwaraniᶇ kanugrahanipun. waṅsulanipun đuṙyyudana : ijèn, ora daṙbbé rata lan jaran, tanpa kaṇṭi, tanpa gagaman, kapriyé bisané aṅĕtoni praᶇ, lumawan muṅsuḥ kaᶇ tanpa wilaṅan kèhé, samĕkta sagĕgamané, lan paḍa wahana rata, dadi kaṅgĕgiᶇ kasudiran muᶇ saka kasaṅsaran, apa aku ijèn kuwat naḍahi muṅsuḥ kaᶇ mahèwu èwu iku. éwadéné yèn maju siji siji aku ora bakal aṅunduri. yuđiṣṭira sagaḥ, manawi đuṙyyudana sagĕd amĕjahi pāṇḍawa salaḥ satuṅgal, kaprabonipun kakĕkapa. iᶇ nalika wahu đuṙyyudana anantaᶇ salaḥ satuṅgaliᶇ pāṇḍawa, kahajak praᶇ gada ḍarat, dipun pituruti, mila suyudana lajĕᶇ mĕdal sakiᶇ pasiṅidanipun, yuđiṣṭira misuṅsuᶇ sadaya dadamĕl iṅkaᶇ pṛêlu baḍé dipun aṅgé déniᶇ đuṙyyudana, saṙŧa ƀīma iṅkaᶇ baḍé anaṇḍiṅi. para niṅali sami liṅgihaṅĕpaṅiṅkaᶇ praᶇ taṇḍiᶇ, praƀu baladéwa kadaṅipun guwinda iṅkaᶇ sĕpuḥ piyambak rawuḥ, lajĕṅaniṅali satriya kĕkalihaṅgènipun baḍé amuṅkasi cocoṅkrahanipun sadaṅuniᶇ dumados iᶇ duña.
saṛĕᶇ sāmpun dumugi aṅgènipun lalana, amaṙggi balarama botĕn kaṙṣa tumut tumut aṅgènipun pāṇḍawa pasulayan kalihan kurawa. kaṭaḥ tiriyas iṅkaᶇ dipun ampiri, balarama miṛĕᶇ cĕcriyosan kaṭaḥ, pasitèn iṅkaᶇ kadadosakĕn pasabinan tuwin patĕgilan déniᶇ baṅsa kuru, iṅkaᶇ lajĕᶇ kanamèkakĕn miturut naminipun iṅkaṅaṅadani.
balarama mratélakakĕn supados aṅgènipun sami praᶇ taṇḍiᶇ wahu sami waṅsul ḍatĕᶇ tĕgal kuru, mila lajĕᶇ sami paṅkat, sadumuginiᶇ tĕgal kuru wiwit bandayudđa. ramé saṅĕt praṅipun đuṙyyudana kalihan ƀīma, sami agĕṅipun, sami karosanipun, tuwin sami parigĕlipun, mila gĕntos gĕntos kaliṇḍiḥ. saḷĕbĕtipun kĕkalihipun wahu sami gada ginada, jaṅkaḥ jinaṅkaḥ, saṙŧa dĕdĕr dinĕdĕr, késawa ḍawuḥ supados aṙjjuna aṅèṅĕtakĕn prasĕtyanipun ƀīma, saraṇa aṅgĕbag pupunipun piyambak kaᶇ kiwa, ṅantos ƀīma sumĕṛĕp. ƀīma taṅgap cipta sasmitaniᶇ kadaᶇ, naṅiṅaṅĕntosi sĕlaniᶇ mĕṅsahipun, mila tansahaṅĕsuk mĕṅsaḥ kalihan amutĕr gada, baḍé pinupuhakĕn. đuṙyyudana milar, baḍé aṅṛêṅgani paṅrukĕtipun wṛêkudara, sinaṛĕṅan ginada, dados kéṅiᶇ pupunipun kiwa, ṛĕmuk lajĕṅaṇḍawaḥ. ƀīma añĕlaki kalayan saṅĕt nĕpsu amaṙggi èṅĕt piyawoniᶇ mĕṅsahipun iṅkaᶇ samaṅké sāmpun tanpa daya. đuṙyyudana dipun purihaṅèṅĕti aṅgènipun adamĕl kawiraṅanipun drupadi, đuṙyyudana tumuṅkul amaṙggi sāmpun botĕn kawawa aṇḍaṅak, lajĕᶇ kahidak śirahipun déniᶇ wṛêkudara kalayan suku kiwa. para naréndra iṅkaᶇ sami wontĕn iᶇ ṅriku iᶇ sĕmu saṅĕt botĕn saṙjju aniṅali tindakipun ƀīma makatĕn wahu. yuđiṣṭira saṅĕt duka lajĕᶇ ṅandika ḍatĕᶇ ƀīma : "wṛêkudara, đuṙyyudana iku naréndra lan kadaᶇ tuwa, dadi ora pantĕs yèn sira idak śirahé". saṙŧa yuđiṣṭira mratélakakĕn kadospunapa gĕṅiᶇ karisakanipun đuṙyyudana, mila yuđiṣṭira éṅgal maṛĕpĕki đuṙyyudana, aṅlĕlipur, biliḥ laṅkuᶇ prayogi siṙṇna, tinimbaᶇ gĕsaᶇ kalayan tansaḥ dipun sot sotakĕn déniᶇ para pawèstri iṅkaᶇ kadaᶇ waṙgganipun sami pĕjaḥ.
iᶇ nalika wahu baladéwa murina, déné ƀīma cidra praṅipun, karantĕn iṅatasipun satriya, manawi praᶇ gada botĕn kéṅiṅaṅgĕbag saṅaṇḍapiṅudĕl. baladéwa aṅuṇḍa gada baḍé amupuḥ ƀīma, naṅiᶇ lajĕᶇ karaṅkul déniᶇ késawa, maturaṅasihasiḥ, saha ñariyosakĕn prasĕtyanipun ƀīma nalika đuṙyyudana añjĕjawat iᶇ dèwi kṛêṣṇa. baladéwa liliḥ lajĕᶇ miṅgahiᶇ rata anilar pāṇḍawa kalayan kaṛĕrantan. sanadyan sāmpun kawon, saṙŧa kantun aṅĕntosi pĕcatiᶇ jiwa, tuwin kasiya siya, éwadéné đuṙyyudana botĕn kĕṇḍak kĕkĕndĕlanipun. nalika katĕtaḥ déniᶇ késawa, waṅsulanipun mĕkṣa takṣiḥ mawi paṅéraᶇ éraᶇ : iṅsun wus aṅĕlaya ƀumi, iṅsun wus aṅĕsoraké kabèḥ mahu, aṅrèḥ kabèḥ sasĕgarané pisan, sapa ta kaṅaṅuṅkuli kabĕgjaniṅsun? wĕkasan baṛĕᶇ kabèḥ para satriya wus aṅrampuṅaké kawajibané, nuli paḍa siṙṇna anèᶇ papraṅan, iṅsun uga mèlu mati, sapa kaᶇ kahutamané aṅuṅkuli iṅsun? kamulyan papariṅiᶇ déwa, kaᶇ ora gampaᶇ ginayuḥ déniᶇ ratu liyané, iku wus dak rasakaké kabèḥ, dadi iṅsun wus bisa aṅuṅgahi kamulyan kaᶇ ḍuwur ḍéwé, sapa ta kaᶇ bisa mapaki kaluhuran iṅsun? samĕṅko sarupaniᶇ woᶇ kaᶇ dak tṛêsnani, dalasan kadaᶇ kadaṅiṅsun paḍa sun jak babaṛĕṅan maraᶇ kaswaṙggan, hèḥ sira kaᶇ duruᶇ tahu aṅrasakaké kamuktèn lan kawibawan, ĕndi kaᶇ sira kukup iku, ora sapaṅaṛĕp aṛĕpira, kabèḥ wus rusak déniᶇ kasusahan, dadi sira urip anèṅiᶇ duña kaᶇ cilaka.
makatĕn kasantosaniᶇ manahipun para satriya, nadyan sāmpun kasoran praṅipun, amuᶇ kantun pĕcatipun kémawon, tur kinĕpaᶇ déniᶇ mĕṅsahipun iṅkaᶇ sāmpun aṅasorakĕn praṅipun, éwadéné takṣiḥ makatĕn ucapipun. ḷĕṛĕs đuṙyyudana punika maṅgan, juḍas, tuwin kiraᶇ wicakṣaṇa, anaṅiᶇ đuṙyyudana santosa tuwin kĕndĕl.
sasāmpunipun para pāṇḍawa dumugi pakuwon, késawa ḍawuḥ ḍatĕṅaṙjjuna, supados maṇḍap ambĕkta gaṇḍéwa, jĕmpariᶇ saha dadamĕl sanèsipun, sadaya kawĕdalna, punapadéné śrī kṛêṣṇa ugi lajĕᶇ maṇḍap sakiᶇ rata. saṛĕᶇ rata sāmpun katilar déniᶇ késawa, wanara ciriniᶇ daludag, lajĕᶇ musna botĕn katiṅalan, makatĕn ugi rata, bum, kuda paṅirit sahabahabahipun lajĕᶇ siṙṇna dados awu. aṙjjuna saṅĕt ṅuṅun, ñuwun katraṅan kadospundi déné wontĕn lalampahan iṅkaᶇ sakalaṅkuᶇ élok, waṅsulanipun śrī kṛêṣṇa : "rata iki aṙjjuna, sajatiné wus ḷĕbur suwé, déniᶇ kèhiᶇ gagaman kaṅanibani, naṅiᶇ sasuwéné isiḥ sun titihi anèᶇ papraṅan, paṣṭi yèn ora bisa rusak, hèḥ paṅrurahiᶇ satru, sayĕktiné wus dadi awu, déniᶇ panahiᶇ déwa. saduruṅé aku niṅgal rata iki lan pakaṙyyanira duruᶇ rampuᶇ, paṣṭi yèn isiḥ kĕna di aṅgo. sāmpun tétéla manawi késawa sadaṅuniᶇ bratayudđa, punika dados mitra saha paṅayomanipun aṙjjuna, mila winĕca : iᶇ ṅĕndi kaᶇ kadunuṅan śrī kṛêṣṇa, yahiku kaṅuṅgul pĕraṅé.
iᶇ nalika wahu yuđiṣṭira ṅaturi supados śrī kṛêṣṇa ḍatĕṅastinapura, atur pawaṙttos iᶇ dèwi gĕndari, mĕṅgaḥ siṙṇnaniᶇ para putranipun. punapa botĕn baḍé dados runtikipun paṇḍita sukci iṅkaᶇ lajĕṅaṅlĕbur ḍatĕᶇ mĕṅsahiᶇ para putranipun, upami iṅkaṅatur pawaṙttos wahu sanès śrī kṛêṣṇa. kawuniṅana śrī kṛêṣṇa paṅkat, sadumuginiṅastinapura lajĕᶇ maṅrahup padanipun praƀu dṛêtarastra saṙwwi karuna. kalihan takṣiḥ sĕṛĕt suwantĕnipun śrī kṛêṣṇa aṅgènipun ṅaturakĕn sawaṙṇniniᶇ lalampahan iṅkaᶇ sāmpun dipun lampahi déniᶇ para pāṇḍawa saḷĕbĕtipun praᶇ, iṅkaṅugi saṅĕt ṅĕṛĕs aṅèṅĕti iṅkaᶇ sami kasor praṅipun. aṅèṅĕtakĕn paṅandikanipun dèwi gĕndari piyambak, aṅgènipun aṅĕsotakĕn ḍatĕᶇ putranipun, mila gĕndari éṅgal ambirat prihatosipun, lajĕᶇ ṅandika : "ḍuḥ késawa, bĕnĕr kaya ucapira, atiku braṣṭa déniᶇ kasĕḍihan, sanalika bañjur kuwur, naṅiᶇ baṛĕṅiṅsun wus aṅruṅu caritanira, janaṙddana, nuli tĕntṛêm manèḥ. laḥ sujanma linuwiḥ, apa kaᶇ kudu linakonan déniᶇ naréndra wuta kaṅanaké wus paḍa siṙṇna iki, yèn ora aṅayom maraᶇ para sénapati pāṇḍawa lan sira". saṙwwi ṅandika makatĕn dèwi gĕndari lajĕṅanutupi pasuṙyyanipun kalihan astanipun kaliḥ pisan, maṅkuṛĕb iᶇ siti saṙwwi karuna kalara lara. śrī kṛêṣṇa ñuwun pamit, saṙŧa ṅaturakĕn paṅiñcim iñcimipun aswatama, iṅkaᶇ dalu punika nĕdya añidra para pāṇḍawa. iᶇ ṅriku saᶇ praƀu tuwin pramèśwari nāŧa lajĕᶇ ḍawuḥ ḍatĕᶇ śrī kṛêṣṇa, supados tumuntĕn waṅsul, aṅayomi pāṇḍawa. késawa madal pasihan, nitiḥ rata waṅsul ḍatĕᶇ pakuwon pāṇḍawa.
iᶇ nalika đuṙyyudana sāmpun anduṅkap uñcat sakiᶇ kawaḍaganipun, galasaran iᶇ siti, aswatama, kṛêpa, tuwin kaṙŧawaṙmma, ḍatĕᶇ lajĕᶇ naṅisi. aswatama maturiᶇ praƀu đuṙyyudana iṅkaᶇ sāmpun apĕgat pĕgat napasipun, baḍé lumawan pāṇḍawa. đuṙyyudana ḍawuḥ, manawi kṛêpa tuwin aswatama kadadosakĕn sénapati, ḷĕṛĕs sénapati iṅkaᶇ sāmpun tanpa wadya, anaṅiᶇ kadadosanipun botĕn wontĕn mĕṅsahiṅkaᶇ sagĕd aṅrubéda. iṅgiḥ wiwahan agĕᶇ punika iṅkaᶇ minaṅka panutupiᶇ salyapaṙwwa.
pamaḷĕsipun aswatama ḍatĕᶇ siṙṇnaniᶇ sudaṙmmanipun kacariyos wontĕn iᶇ suṙttikapaṙwwa. aswatama baḍé añidra wadya pāṇḍawa iṅkaᶇ sami tiḷĕm, anaṅiᶇ cuwa déné pinambĕṅan déniᶇ kṛêpa, supados sāmpun damĕl makatĕn. éwadéné aswatama mĕkṣa lajĕᶇ paṅkat ḍatĕᶇ wiwara pakuwon pāṇḍawa.
aswatama kacĕgatan déniᶇ satuṅgaliᶇ kawontĕnan iṅkaᶇ sakalaṅkuᶇ śakti, botĕn tumama déniᶇ sadaya dadamĕlipun. iᶇ nalika wahu aswatama aṅèṣṭi baṭara rudra, adamĕl latu kuṙbban, iṅkaᶇ kinuṙbbanakĕn badanipun, waṣaṇa tampi nugrahanipun baṭara mahadéwa sagĕd kadumugèn sĕdyanipun. iᶇ pĕtĕṅaniᶇ wañci dalu mañjiṅipun ḍatĕᶇ pakuwon, lajĕṅamaṙwwasa mĕṅsahipun iṅkaᶇ sami tiḷĕm. iṅkaᶇ rumiyin piyambak dṛêstajumna, lajĕᶇ putranipun drupadi, lajĕᶇ sanès sanèsipun kajawi para putranipun pāṇḍu, satyaki, tuwin késawa, iṅkaᶇ wĕkdal punika botĕn wontĕn iᶇ ṅriku. aswatama waṅsul ḍatĕᶇ paṅgénanipun đuṙyyudana, kṛêpa, tuwin kaṙŧawaṙmma, ñariyosakĕn siṙṇnaniᶇ para mĕṅsahipun.
takṣiḥ wontĕn sorotiᶇ rahos biṅahipun đuṙyyudana, iṅgiḥ punika kabiṅahanipun kaᶇ wĕkasan, ṅantos ṅandika : sira kabèḥ paḍa sĕtya tuhu, sira paḍa kabĕgjan, kariya slamĕt, tĕmbé paḍa sapatĕmon manèhanèᶇ kaswaṙggan. sasāmpunipun ṅandika makatĕn, đuṙyyudana lajĕṅanilar kawaḍaganipun.
iᶇ nalika yuđiṣṭira miṛĕᶇ pawaṙttos iṅkaṅañĕḍihakĕn wahu, lajĕṅanimbali dèwi drupadi, kalayan rahos sĕḍihiṅkaᶇ tanpa upami. drupadi prasĕtya, baḍé aṅañut tuwuḥ manawi aswatama botĕn pinĕjahan, uŧawi sosotya ṛĕṛĕṅganiᶇ śiraḥ, iṅkaᶇ kadèkèk wiwit lahiripun punika botĕn katampèkakĕn iᶇ sariranipun. ƀīma nĕdya ṅupaya aswatama, késawa ḍawuḥ ḍatĕᶇ yuđiṣṭira tuwin aṙjjuna supados sami tumut numpak ratanipun wṛêkudara, amaṙggi ƀīma botĕn kawawa anaḍahi bramastra, iṅkaṅaswatama sagĕd saṅĕt aṅlĕpasakĕn. katututanipun saṛĕᶇ ƀīma pinaṅgiḥ kalihan aswatama. aswatama ambĕḍol rumput lajĕᶇ minantran, botĕn daṅu rumput dados dadamĕliᶇ déwa. késawa éṅgal maṅatag aṙjjuna supados anandukakĕn dadamĕliᶇ déwa ḍatĕṅaswatama kados piwulaṅipun saᶇ droṇa. iᶇ nalika wahu nārada tuwin wiyaśa anĕṅahi iṅkaᶇ sami bandayudđa, mila lajĕᶇ kèndĕl aṅgènipun praᶇ. déné aṙjjuna iṅkaṅaṅaji aji saha miturut ḍatĕᶇ sadaya para pinisĕpuḥ, aṅirup waṅsul dadamĕlipun, anaṅiṅaswatama aṅgènipun baḍé ṅatiṅalakĕn ƀĕktinipun ḍatĕᶇ para mahaṙṣi piyambakipun walèḥ, manawi amuᶇ baḍé kaṅgé amĕjahi laré iṅkaᶇ takṣiḥ kinaṇḍut déniṅèstrinipun para pāṇḍawa, saṙŧa lajĕṅaṅuñjukakĕn sosotya iṅkaᶇ sinaṛĕṅakĕn lahiripun, sakiᶇ śirahipun.
késawa ṅandika, owĕl saṅĕt ḍatĕᶇ pĕjahipun para putra, naṅiᶇ wontĕn satuṅgal iṅkaᶇ gĕsaᶇ maliḥ. amaṙggi sakiᶇ paṅwasanipun, dados ḷĕstantun gĕsaᶇ, saṙŧa baḍé maṅrèḥ kaprabonipun pāṇḍawa jujuluk parikĕsit. déné aswatama sadèrèṅipun pĕjaḥ tansahaṅubĕṅi iᶇ sĕpi, ṅantos tigaṅèwu waṙṣa, tanpa kaṇṭi tuwin botĕn sagĕd wicantĕn kalihan tiyaᶇ.
késawa kalayan ṛĕsi nārada tuwin para pāṇḍawa waṅsul maṅgihi drupadi, nampèkakĕn sosotya, saṙŧa kapariṅan prikṣa manawi aswatama sāmpun kapuṇḍut dadamĕlipun, lajĕᶇ kĕdaḥ galuyuran ḍatĕṅiᶇ pundi pundi urut paṅgénan kaᶇ sĕpi sĕpi, kahapura amaṙggi sutaniᶇ gurunipun, saṙŧa aṅèṅĕti sasaṅgĕmanipun. iᶇ nalika wahu kṛêṣṇa ñariyosakĕn manawi aswatama aṅgènipun botĕn pinĕjahan wontĕn iᶇ papraṅan punika sakiᶇ kapaṛĕṅipun baṭara mahadéwa.
añaṛĕṅi lalampahan kacariyos iᶇ ṅiṅgil, praƀu dṛêtarastra sakalaṅkuᶇ rudahiᶇ paṅgaliḥ, aṅèṅĕti siṙṇnaniᶇ putra saha wadyabalanipun. iᶇ nalika punika saᶇ praƀu aṅĕmpalakĕn para putri santananipun, kaḍawuhan ḍèrèk aṅgènipun baḍé amiwaha layonipun iṅkaᶇ sami siṙṇna wontĕn iᶇ papraṅan. arak arakan iṅkaṅaṅĕṛĕs ĕṛĕsi wahu mĕdal sakiṅastinapura, tĕtĕp kados wĕcanipun dèwi drupadi nalika karuna urut maṙggi paṅkat ḍatĕᶇ wana. wontĕn iᶇ maṙggi kapapag kalihan aswatama, kṛêpa tuwin kaṙŧawaṙmma, sawaṅsulipun praᶇ kalihan pāṇḍawa. saṛĕᶇ katiga wahu anilar saᶇ praƀu lajĕᶇ sami pipisahan, aswatama ḷĕstantun aṅulandara. kacariyos para pāṇḍawa, saṛĕᶇ miḍaṅĕt pawaṙttos biliḥ praƀu dṛêtarastra rawuḥ, yuđiṣṭira tuwin para ari, késawa saha dèwi kṛêṣṇa lajĕṅamapagakĕn, yuđiṣṭira rinaṅkul kalayan saṅĕt siḥ.
anaṅiᶇ saṛĕᶇ ƀīma amaṛĕpĕki, saᶇ praƀu dṛêtarastra kadi ginugaḥ kanĕpsonipun, osikiᶇ paṅgaliḥ ƀīma nĕdya rinĕmuk nalikanipun rinaṅkul, anaṅiᶇ saᶇ késawa iṅkaᶇ botĕn kasamaran ḍatĕᶇ osikiᶇ manahipun tiyaᶇ, paṅgénanipun ƀīma wahu kadékékan ṛĕca tosan, iṅkaᶇ lajĕᶇ mĕmĕt saṛĕᶇ rinaṅkul déniᶇ dṛêtarastra, saᶇ praƀu ugi ambruk iᶇ siti raḥ mĕdal sakiᶇ sariranipun, amaṙggi pranajanipun kataton, anaṅiᶇ saᶇ praƀu ugi lajĕᶇ krahos piduwuᶇ, paṅandikanipun : o : ƀīma, saṛĕᶇ késawa prikṣa manawi saᶇ praƀu sāmpun ḷĕmpĕr dukanipun, lajĕᶇ ṅaturakĕn kawontĕnaniᶇ lalampahan iṅkaᶇ sawĕk kapĕṅkĕr wahu, saṙŧa pratéla biliḥ botĕn dados punapa.
iṅkaᶇ makatĕn mĕṣṭi tuwuḥ sakiᶇ kĕkiraṅanipun piyambak, saᶇ praƀu ugi ṅandika, sariranipun pañcèn kiraᶇ santosa ḍatĕṅadil saha kiraᶇ siḥ ḍatĕᶇ kadaᶇ waṙgganipun. iᶇ ṅriku dṛêtarastra lajĕṅaṅraṅkul para pāṇḍawa, saṙwwi amariṅi baṙkkaḥ, kahakĕn putranipun piyambak. dèwi gĕndari ugi pariᶇ paṅèstu, sasāmpunipun apraᶇ ramé kalihan kanĕpsonipun, naṅiᶇ latu iṅkaᶇ kahurubakĕn déniᶇ kasutapanipun wahu mĕṣṭi amakaṙtti, baḍé adamĕl siṙṇnaniᶇ mĕṅsaḥ. nalika tujuniᶇ paniṅalipun dèwi gĕndari maṅaṇḍap sipat sukunipun yuđiṣṭira, tĕmaḥ dados jalaraniᶇ tatu iṅkaᶇ bĕntèraṅuntaruntar kadosdéné latu dèwi gĕndari linaṅkuᶇ kawaspadanipun, mila sanadyan sakiᶇ katĕbihan, sami kémawon kalihan iṅkaᶇ cĕlak. tĕgal papraṅan, iᶇ pundi dunuṅiᶇ kurawa aṅgènipun kasoran praṅipun, punika katiṅal cĕṭa wontĕn iᶇ paniṅalipun dèwi gĕndari. tansahaṅgĕṙṣaḥ gĕndari aṅgènipun miṛĕṅakĕn cariyosipun késawa satuṅgal tuṅgaliᶇ lalampahan, ṅantos dumugi kunaṙppaniᶇ para putranipun sami siṙṇna kabĕsmi. awit sakiᶇ winasésa déniᶇ kasĕḍihan, dèwi gĕndari lajĕᶇ ṅandika ḍatĕᶇ śrī kṛêṣṇa : amaṙgga saka kuraᶇ susilaniṅsun, krana iṅsun sĕtya baṅĕt maraᶇ priyaniṅsun, tĕmahan ṛĕkasa bisané sumuṅkĕm iᶇ padaniᶇ déwa, samĕṅko iṅsun aṅĕsotaké maraᶇ sira : hèḥ kaᶇ gagaman cakra lan gada, amaṙgga saka sira ora mahèlu maraᶇ kurawa lan pāṇḍawa, iᶇ nalika paḍa patèn pinatèn, mulané guwinda, sira bakal dadi paṅrusakiᶇ baṅsanira ḍéwé. tĕluᶇ puluḥ nĕm waṙṣa saka dina iki, tĕḍakiᶇ paṅruraḥ madu, sawusé kadaᶇ waṙgga, mitra mitra, saṙŧa para putranira tumpĕs tapis, sira bakal siṙṇna anèᶇ tĕṅahiṅalas, kaᶇ jalarané asor baṅĕt.
saᶇ késawa déwaniᶇ pĕjaḥ miwaḥ gĕsaᶇ, botĕn kasamaran ḍatĕᶇ lalampahan iṅkaᶇ baḍé kalampahan, matur saṙwwi mèsĕm naṅiṅanawuᶇ prihatos : sanèsipun kula piyambak, iᶇ doña botĕn wontĕn tiyaṅiṅkaᶇ sagĕd añiṙṇnakakĕn baṅsa wṛêṣṇi, punika kula botĕn kĕkilapan, paṅaṅkaḥ kula sot punika sagĕda kaḷĕkṣaṇan, ḍuḥ panduka iṅkaᶇ sĕtya tuhu iᶇ kawajiban, sot panduka nĕdya kula pituluṅi, muriḥ tĕtĕpipun, kawuniṅana piyawoniᶇ manuṅsa punika amuṅambiyantu muriḥ kaṙṣaniᶇ déwa kalampahan.
iᶇ satĕpiniᶇ lèpèn gaṅga kaṅgé kaḷĕmpakanipun para prihatos, aṅgènipun baḍé damĕl sasaji amriḥ kaluhuranipun para satriya iṅkaᶇ sami léna iᶇ papraṅan. sakiᶇ saṅĕtiᶇ prihatos, dèwi kuṇṭi ṅandika ḍatĕᶇ para pāṇḍawa wontĕn iᶇ ṅajĕṅipun pasamuwan, manawi kaṙṇna punika mijil sakiᶇ sariranipun, putranipun baṭara suṙyya, dados kadaṅiᶇ pāṇḍawa iṅkaᶇ sĕpuḥ piyambak.
pāṇḍawa sami añjola, yuđiṣṭira lajĕᶇ naṅisi sénapati iṅkaᶇ sāmpun léna iᶇ madyaniṅadilaga punika, sasambatipun, upami prikṣa sāmpun sahèstu botĕn kalampahan wontĕn karisakan agĕᶇ.
praƀu taruna, sakadaṅipun, saṙŧa para iṅkaᶇ sami prihatos, takṣiḥ ḷĕstantun wontĕn iᶇ satĕpiniᶇ lèpèn gaṅga, iᶇ nalika wahu nārada tuwin ṛĕsi sanès sanèsipun, sami aṅṛêrapu yuđiṣṭira, iṅkaᶇ naṅisi siṙṇnaniᶇ saḍèrèk, saṙŧa saṅĕt piduwuᶇ déné sakiᶇ botĕn sumĕṛĕpipun ṅantos adamĕl siṙṇnaniᶇ kadaᶇ sĕpuḥ, waṣaṇa yuṣṭira matur ḍatĕᶇ ṛĕsi nārada : siti añjĕpit roḍaniᶇ ratanipun kaṙṇna, iṅkaᶇ makatĕn wahu sakiᶇ sotipun sintĕn. mahaṛĕsi nārada lajĕᶇ ñariyosakĕn lalampahanipun kaṙṇna, iᶇ nalika botĕn katampi déniᶇ droṇa, prakawis aṅgènipun puruhita anandukakĕn bramastra, amaṙggi kaṙṇna sanès ƀrāhmaṇa, saha sanès satriya iṅkaᶇ baṅuntapa. kaṙṇna lajĕᶇ maṛĕk iᶇ saᶇ rama, ṅakĕn ƀrāhmaṇa tĕḍakipun brigu, mila tinampi pañiswanipun. saḷĕbĕtipun dados siswa, kaṙṇna kahĕsotakĕn déniᶇ satuṅgaliᶇ ƀrāhmaṇa, amaṙggi sakiᶇ wéyanipun kaṙṇna ṅantos amĕjahi ḷĕmbunipun. sotipun : tĕmbé kaṙṇna baḍé pinĕjahan déniᶇ mĕṅsahipun, iᶇ nalika roḍaniᶇ ratanipun kacĕp iᶇ siti. saṛĕᶇ rama prikṣa mĕntalanipun kaṙṇna manawi naṇḍaᶇ sakit, lajĕᶇ prikṣa biliḥ kaṙṇna tétéla sanès ƀrāhmaṇa, awit sakiᶇ cidranipun wahu, kaṙṇna dipun sotakĕn, biliḥ kaṙṇna baḍé kasupèn wañci iṅkaᶇ prayogi aṅgènipun nandukakĕn dadamĕliᶇ brahma.
yuđiṣṭira mĕkṣa takṣiḥ karahos cuwa siṙṇnaniᶇ saḍèrèkipun sĕpuḥ wahu, ṅantos ṅandika manawi kaprabon nĕdya kapasrahakĕn ḍatĕṅaṙjjuna, déné sariranipun baḍé ambaṅuntapa lumĕbĕt iᶇ wana. para kadaᶇ, para ṛĕsi miwaḥ késawa ramé aṅgènipun amambĕṅi sĕdyanipun yuđiṣṭira makatĕn wahu. daṅu daṅu yuđiṣṭira miturut, kalampahan lajĕᶇ ṅrasuk makuṭaniᶇ kaprabon, sasāmpuniᶇ katata lajĕᶇ paṅkat ḍatĕṅastinapura, aṇḍèrèkakĕn praƀu dṛêtarastra iṅkaᶇ nitiḥ rata kaprabon. iᶇ ṅriku wontĕn suwantĕn iṅkaᶇ ñulayani, iṅgiḥ punika satuṅgaliᶇ rakṣasa iṅkaᶇ kanamèkakĕn déniᶇ đuṙyyudana pun caṙwwaka, amiṇḍa waṙṇna ƀrāhmaṇa lajĕṅabĕṅok bĕṅok : kuciwa iṅatasiᶇ ratu, kaᶇ wus amatèni baṅsané ḍéwé. yuđiṣṭira maṅsuli kalayan nalaṅsa, aṅintĕn manawi para ƀrāhmaṇa matĕḍakakĕn bĕbĕndu iᶇ sariranipun, mila lajĕṅamasrahakĕn jiwa raganipun. anaṅiᶇ para ƀrāhmaṇa sami anugrahani ḍatĕᶇ yuđiṣṭira, caṙwwaka sinuduk lajĕṅaṇḍawaḥ, para ƀrāhmaṇa ṅuwuḥ : suwawi katiṅalana, iṅkaṅadamĕl kaliṅsĕman sāmpun pĕjaḥ. iᶇ nalika wahu yuđiṣṭira kajumĕnĕṅakĕn nāŧa, iṅkaᶇ lajĕᶇ sinurakan déniᶇ tiyaᶇ sanagari. naṅiᶇ yuđiṣṭira ḍawuḥ, manawi sariranipun punika amuᶇ nayakanipun praƀu dṛêtarastra. saḷĕbĕtipun aṅlĕṅgahi paṅkat wahu, praja kahaṅkaḥ sagĕdipun adil panatanipun, piwulaṅagami baḍé katindakakĕn kalayan prayogi. baḍé aṅĕdĕgakĕn griya pintĕn pintĕn iṅkaᶇ botĕn kĕkiraṅan tĕḍa tuwin toya. pañjĕnĕṅanipun ḍawuhadamĕl patiṙŧan, awit sakiᶇ naminipun iṅkaᶇ sami sawaṙgga, kaṅgé aṅgĕmatosi para raṇḍa, uŧawi biyuṅipun iṅkaᶇ sami siṙṇna iᶇ papraṅan, saṙŧa siḍĕkaḥ ḍatĕᶇ para papa. iᶇ ṅriku śrī kṛêṣṇa aṅiduṅakĕn kiduᶇ sukci, saṙŧa ḍawuḥ supados yuđiṣṭira aṅaṅkaḥ katĕntṛêman, muriḥ ƀawana lajĕᶇ tĕntṛêm.
piwulaᶇ luhur
kita anilar sénapati agĕṅiṅkaᶇ saré wontĕn pasaréyanipun iᶇ tĕṅahiᶇ tĕgal kuru, dados pañjĕnĕṅanipun wahu prikṣa ḍatĕᶇ sadaya lalampahan iṅkaᶇ sami kita sumĕṛĕpi, ṅantos bibariᶇ praᶇ tuwin yuđiṣṭira kajumĕnĕṅakĕn naréndra, samaṅké añĕlaki titiṅalan kaᶇ wĕkasan, uŧawi péraṅan iṅkaᶇ kandĕl piyambak, nama santipaṙwwa. wontĕnipun iᶇ sĕrat mahāƀarata, santipaṙwwa punika paṙwwa iṅkaᶇ pañjaᶇ piyambak, makatĕn ugi anusasanapaṙwwa, añariyosakĕn lalampahan iṅkaᶇ minaṅka panutup, saha pitĕdahipun saᶇ ƀiṣma prakawis wĕjaṅaniᶇ daṙmma.
yuđiṣṭira maṙttuwi ḍatĕᶇ dwaraka, naṅiᶇ śrī kṛêṣṇa pinuju sĕmadi, paṅagĕmanipun saṙwwa jĕné, katiṅal agĕbyar gĕbyar sakiᶇ sorotiᶇ sosotya nawaṛĕtna, punapadéné sulistyaniᶇ waṙṇninipun śrī kṛêṣṇa triƀawana botĕn wontĕn iṅkaṅanimbaṅi. śrī kṛêṣṇa kèndél kémawon, botĕn pariᶇ waṅsulan ḍatĕṅaturipun yuđiṣṭira, prataṇḍa pañjĕnĕṅanipun pinuju siḷĕm iᶇ daḷĕm panuṅgal, mila praƀu yuđiṣṭira lajĕᶇ manĕmbaḥ. saparipuṙṇnaniṅaṅgènipun sĕmadi, yuđiṣṭira ñuwun supados kajaṙwwanan, kadospundi déné pañjĕnĕṅanipun punika déwa, tĕka aṅgĕgulaᶇ panuṅgal. śrī kṛêṣṇa gumujĕᶇ, lajĕᶇ ṅandika : saᶇ ƀiṣma aṅèṣṭi mariṅsun, mula iṅsun anujokaké ciptaniṅsun maraᶇ sénapati iku, ciptané saᶇ ƀiṣma katon sumorot kayadéné cahya. yèn woᶇ manĕmbaḥ maṅka ciptané aṅèṣṭi déwa, déwa iya bañjur tumolèḥ maraᶇ woᶇ mahu. manawa woṅatiné aṅèliṅi déwa, ciptaniᶇ déwa bañjur katarik. śrī kṛêṣṇa pratéla supados sadèrèṅipun saᶇ ƀiṣma anilar maṙcꞓapada, praƀu yuđiṣṭira puruhitowa bab kawajibanipun iṅkaᶇ kĕdaḥ dipun sumĕṛĕpi. amaṙggi biliḥ saᶇ ƀiṣma, tutuṅguliᶇ baṅsa kuru sāmpun oñcat sakiᶇ duña, sadaya kawruḥ bab wahu ugi baḍé siṙṇna. yuđiṣṭira miturut, naṅiᶇ śrī kṛêṣṇa kasuwun kapaṛĕṅa aṅèstrèni aṅgènipun praƀu yuđiṣṭira ñuwun baṙkkahipun sénapati iṅkaṅaṅaṇḍĕg sédanipun punika. śrī kṛêṣṇa ḍawuhamuṇḍut rata titihanipun, lajĕᶇ biḍal ḍatĕᶇ kurusétra kaḍèrèkakĕn wadyabala agĕᶇ. saᶇ ƀiṣma wontĕn iᶇ tĕṅaḥ tĕṅahiᶇ tĕgal kuru maṅaṅkahoñcatipun sakiᶇ maṙcꞓapada, punika sagĕda ḷĕstantun takṣihaṅèṣṭi śrī kṛêṣṇa, mila lajĕᶇ kinintunan nugraha, iṅkaᶇ pṛêlu sami jĕṅandika sumĕṛĕpi. śrī kṛêṣṇa, iṅkaᶇ prikṣa batosipun sadaya, saṙŧa dudunuṅiᶇ pundi pundi, punika gĕntos gĕntos dipun baktèni, waṣaṇa ƀiṣma nampèni waṅsulan siḥ katṛêsnanipun kṛêṣṇa, saha saᶇ sinukci lajĕṅaṅrawuhi baktanipun.
dupi wasudéwaputra sāmpun cĕlak kalihan saᶇ ƀiṣma, iṅkaᶇ sumaré saṅiṅgiliᶇ kasur jĕmpariᶇ, saṙŧa pasuṙyyanipun sumilak wĕniᶇ kadi suṙyya iᶇ wañci sontĕn, karantĕn linimputan déniᶇ prabanipun piyambak. kṛêṣṇa lajĕᶇ mrayogèkakĕn supados saᶇ ƀiṣma kaṙṣowa pariᶇ piwulaᶇ daṙmma ḍatĕᶇ yuđiṣṭira, dadosa paliyasiᶇ prihatos iṅkaᶇ sakiṅaṅgènipun ṅrahosakĕn siṙṇnaniᶇ saḍèrèkipun. waṅsulanipun ƀiṣma kalayan anawuᶇ rahos ƀĕkti, saṙŧa matur ḍatĕᶇ wasudéwaputra kapaṛĕṅa pariᶇ nugraha. waṅsulanipun śrī kṛêṣṇa, sarèhniᶇ saᶇ ƀiṣma kantun sèkĕt nĕm dintĕn aṅgènipun wontĕn iᶇ maṙcꞓapada, maṅka manawi saᶇ ƀiṣma sāmpun uñcat sakiᶇ duña, sawaṙṇniniᶇ kawruhugi baḍé katut siṙṇna. amila tiyaᶇ tiyaᶇ wahu sami ṅĕmpal maṛĕk iᶇ ṅaṙṣa pāduka, punika kapéṅin miṛĕṅakĕn wĕḍariᶇ piwulaᶇ daṙmma tuwin kasusilan. suwawi kapaṛĕṅa ṅandikakĕn kawruḥ kasuñatan, sambĕtipun kalayan kasusilan kaᶇ luhur, saha piwulaᶇ yoga, (panuṅgal). ƀiṣma lajĕᶇ matur pitakèn : ḍuḥ guru, piwulaᶇ punapa iṅkaᶇ pantĕs kula uṅĕlakĕn wontĕn iᶇ ṅaṙṣa pāduka? sasāmpunipun ṅandika makatĕn saᶇ ƀiṣma kawistara ḷĕsahiᶇ sarira uŧawi pĕtĕᶇ budinipun, maṛĕgi sakiᶇ panaṅsayaniᶇ tatunipun. lajĕṅiṅaturipun : pramila prayogi pāduka pribadi iṅkaṅamĕḍaṙṇna, supados yuđiṣṭira, iṅkaᶇ tétéla amĕṅku ambĕg adil, sagĕd aṅsal kawruḥ, awit amuᶇ pāduka iṅkaᶇ wajib anugrahani ḍatĕᶇ para nugraha. ḍuḥ kṛêṣṇa, kula punika siswa, punapa sagĕd amĕḍarakĕn piwulaᶇ wontĕn ṅaṙṣaniᶇ gurunipun. iᶇ nalika wahu śrī kṛêṣṇa lajĕᶇ matĕḍakakĕn nugraha, tĕmahan saᶇ ƀiṣma botĕn karahos sakit maliḥ. paṅandikanipun késawa : ḍuhatmajaniᶇ gaṅga, bĕntèriṅaṅin, pĕtĕṅiᶇ budi, luwé saṙŧa ṅoroᶇ, botĕn baḍé kawasa naṅsaya pāduka maliḥ. laḥ pāduka iṅkaᶇ botĕn naté suṛĕm ujwalaniᶇ kamulyan pāduka, paniṅal sahé èṅĕtan pāduka tamtu botĕn sagĕd kasasaban iᶇ pĕpĕtĕᶇ. ḍuḥ kaᶇ tan kalépétan iᶇ dosa, sunariᶇ paṅgaliḥ pāduka sahèstu anĕlahi.
sasāmpunipun ṅandika makatĕn, késawa lajĕṅanilar saᶇ ƀiṣma, amaṙggi suṙyya wiwit sĕrap, iᶇ gagana kapiyaṙṣa swaraniᶇ gaṅsa aṅraṅin, saṙŧa jawaḥ sĕkar, sinaṙŧan ron iṅkaᶇ gandanipun arum, mila iᶇ nalika wahu tĕgal kuru kalimputan iᶇ ganda arum aṅambar.
éñjiṅipun para pāṇḍawa kalayan késawa waṅsul ḍatĕṅiᶇ dunuṅipun saᶇ ƀiṣma, para naréndra sisaniᶇ praᶇ, saṙŧa para ṛĕsi kahirit déniᶇ nārada ugi sami ḍatĕᶇ. minaṅka waṅsulan ḍatĕᶇ pitakènipun śrī kṛêṣṇa iṅkaᶇ kalayan tĕmbuṅarum, saᶇ ƀiṣma ṅaturakĕn panuwun, déné iṅkaṅamaṙggi sakiᶇ siḥ paṙmmanipun guwinda, sariranipun lajĕᶇ botĕn karahos sakit, punapadéné saliriᶇ kawruḥ sami aṅĕbyuki iᶇ batosipun, anaṅiᶇ punapa darunanipun, pañjĕnĕṅanipun iṅkaᶇ pariᶇ sadaya wahu botĕn kapaṛĕṅamĕḍarakĕn piyambak, kadosdéné guru iṅkaṅamaraḥ siswanipun. śrī kṛêṣṇa maṅsuli naṅiᶇ botĕn saraṇa tĕmbuᶇ, amuᶇ saraṇa rahosiᶇ paṅgaliḥ, ṅandika manawi tumrap sariranipun sāmpun botĕn wontĕn iṅkaᶇ sayogi kaṅgé amimbuhi suwuripun, amaṙggi pañjĕnĕṅanipun punika kamulan saha wĕkasanipun sadaya dumados, kaṙṣanipun supados misuwuriᶇ baktanipun sagĕd sumĕbar sajagad, saṙŧa kuñcaraniᶇ sugĕṅipun wahu botĕn sagĕd siṙṇna, sadaṅunipun jagad punika takṣiḥ wontĕn. pamulaṅipun ƀiṣma bab tataniᶇ daṙmma, kados bapa iṅkaᶇ mulaᶇ sutanipun, amaṙggi saᶇ ƀiṣma botĕn naté anilar daṙmmanipun, mila iṅgihamuᶇ sariranipun iṅkaᶇ pantĕs amĕḍarakĕn piwulaᶇ daṙmma. paṅandikanipun ƀiṣma : kula baḍé ñariyosakĕn daṙmma, ucap kula punapa cipta kula sāmpun sami santosa, awit sakiᶇ baṙkkaḥ pāduka, ḍuḥ guwinda, pāduka jiwanipun sadaya dumados. ƀiṣma andaṅu ḍatĕᶇ yuđiṣṭira punapa iṅkaᶇ dipun kajĕṅakĕn, amaṙggi yuđiṣṭira kagaliḥ sāmpun sayogi dados siswa. yuđiṣṭira lantip, sagĕd maṅrèḥ pribadinipun, sukci, aguᶇ paramaṙŧanipun, adil, santosa tuwin sĕṛĕṅiᶇ paṅudi, dados pantĕs katampi dados siswa, amaṙggi siswa kĕdaḥ mirib kalihan gurunipun, biliḥ botĕn makatĕn, piwulaṅiᶇ guru punika tanpa guṇa. manawi siswa botĕn santosa kasusilanipun, kadospundi sagĕdipun piwulaᶇ luhur wahu kawĕḍar kalayan prayogi. anaṅiᶇ śrī kṛêṣṇa ṅandika manawi yuđiṣṭira ajriḥ ñĕlak, amaṙggi rumahos dosa, añiṙṇnakakĕn luluhuripun. saᶇ ƀiṣma iṅkaᶇ luhuriᶇ budi, adil saha ƀakti iᶇ kawajiban, lajĕᶇ ṅandika saṙwwi mèsĕm, manawi wajibiᶇ satriya, kĕdaḥ praᶇ sanadyan amĕṅsaḥ gurunipun, manawi wontĕn lampahiṅkaᶇ botĕn ḷĕṛĕs. sanalika wahu kalayan kahèbĕkan rahos ṅĕṛĕs yuđiṣṭira aṅuṛĕbi pada, ƀiṣma lajĕṅambagèkakĕn, yuđiṣṭira kaḍawuhan liṅgihiṅkaᶇ sakéca. paṅandikanipun : ḍuḥ pĕpĕṭiṅaniᶇ baṅsa kuru, aja wĕdi, takona aja sira sumĕlaᶇ.
yuđiṣṭira kapéṅin miṛĕṅakĕn daṙmmaniᶇ naréndra, iᶇ ṅriku ƀiṣma lajĕṅaṅgĕlar kawajibaniᶇ ratu ṅantos daṅu saṅĕt. miturut tutuladan kina, wajibiᶇ naréndra, kĕdaḥ dados paṅlanturiᶇ kaṙṣanipun paṅéran ḍatĕᶇ duña. iṅkaᶇ rumiyin piyambak ratu kĕdaḥ tumĕmĕn panĕmbahipun ḍatĕᶇ para déwa tuwin ƀrāhmaṇa, saṙŧa kĕdaḥ ṅrampuṅakĕn samukawis iṅkaᶇ dados jijibahanipun, saha kĕdaḥ santosa kĕkĕñcĕṅanipun. kalanipun wontĕn pakèwĕd, kĕdaḥ dipun tikĕlana karosanipun, makatĕn wahu wajibiᶇ naréndra salami laminipun. naréndra kĕdaḥ luhur, jĕjĕg, tuwin siḥ, saṙŧa aṅuṙmmati ḍatĕᶇ para pinisĕpuḥ kalayan ƀakti. pamaṅgèniᶇ tiyaṅiᶇ saḷĕbĕtiᶇ nagari wĕwĕṅkonipun, dikados anak jaḷĕriᶇ griyaniᶇ bapakipun, tétéla ratu sajatos, manawi para kawulanipun sami tĕtĕp ḍatĕᶇ daṙmmanipun piyambak piyambak, ṅantos botĕn aṅrahosi pĕjaḥ. manawi sāmpun dados jijibahanipun, sami purun aṅayomi kalèrèhanipun, atut arukun, miturut, botĕn naté pasulayan, saha lampahawon. satriya iṅkaᶇ makatĕn lampahipun, punika maṙddika sakiᶇ latuniᶇ naraka. yuđiṣṭira matur : anaṅiᶇ punapa wigatosipun, déné ratu kĕdahamuᶇ satuṅgal? ḍawuhipun ƀiṣma, iᶇ ṅuni ora ana naréndra, sabĕn woᶇ paḍa ayom iṅayoman, anaṅiᶇ baṛĕᶇ woᶇ wiwit gĕḍé pépéṅinané, iᶇ kono bañjur pṛêlu ana ratu kaᶇ ṅayomi. déwa anuli anitahaké manuṅsa kaᶇ saliṅga baṭara, dinadèkaké ratu, tĕmbé ana piraᶇ piraᶇ woᶇ kaᶇ gĕḍé lalabuhané, linahiraké maraᶇ duña manèḥ pṛêlu kaṅgo ratu, déné woᶇ woᶇ paḍa ḍĕmĕn miturut maraᶇ salaḥ siji kaᶇ linuwiḥ kahutamané mahu. mulané bañjurana unèn unèn : ratu iku ora béda lan déwa.
saṛĕᶇ ƀiṣma sāmpun anĕraṅakĕn kawontĕnaniᶇ sĕkawan goloṅan, saṙŧa lampahiᶇ gĕsaᶇ catur waṙṇni, pañjĕnĕṅanipun aṇḍawuhakĕn, manawi sadaya wahu, wit saṙŧa pamaṅgènipun wontĕn daṙmmaniᶇ naréndra, saṙŧa naréndra iṅkaᶇ dados pandam paṅayomanipun.
anaṙṣi, (tiyaṅalit nĕdya nāŧa nagari, ṅantos pañjĕnĕṅan nāŧa ugi niyat katata) punika lalampahan iṅkaṅasor piyambak, sāmpun ṅantos tiyaṅiṅkaᶇ dudunuᶇ wontĕn wĕwĕṅkoniᶇ nāŧa lajĕᶇ risak déniṅanaṙṣi wahu.
manawi tiyaᶇ kaṭaḥ sami naṇḍaᶇ saṅsara, sakiᶇ paniṇḍĕsipun tiyaṅiṅkaᶇ rosa rosa, lajĕᶇ sami mumujiya sagĕdipun katurunan satuṅgaliᶇ nāŧa uŧawi manu, iṅkaᶇ lajĕᶇ kawajiban anata, saṙŧa lumawan sawaṙṇniniᶇ tindak iṅkaᶇ kiraᶇ prayogi. sasāmpunipun saᶇ ƀiṣma aṅaṇḍarakĕn daṙmmaniᶇ naréndra, takṣiḥ ñariyosakĕn sakĕḍap bab wĕnaᶇ mokalipun. saᶇ ƀiṣma lajĕᶇ ḍawuḥ : biliḥ naréndra punika iṅkaᶇ naṅgĕl saguᶇ piyawon tuwin kasaṅsaran iᶇ daḷĕm kaprabonipun, iṅkaᶇ witipun sakiᶇ ratu botĕn anĕtĕpi wajibipun, uŧawi botĕn sagĕd maṅrèḥ ḍatĕᶇ para kawula. iᶇ ṅuni wontĕn naréndra kacĕpĕᶇ déniᶇ satuṅgaliᶇ rakṣasa, ratu wahu sagaḥ baḍé miturut sakajĕṅipun, naṅiᶇ prajañji manawi nagarinipun sāmpun ṅantos wontĕn panduᶇ, sāmpun wontĕn tiyaṅawon, sāmpun wontĕn tiyaᶇ ṅuñjuk awis sāmpun ṅantos tiyaᶇ botĕn gaḍahagami, saṙŧa sawaṙṇniniᶇ goloṅan sami anĕtĕpana daṙmmanipun piyambak piyambak. kĕdahamituluṅi kabĕtahan, amupu tiyaᶇ sĕpuḥ, tiyaᶇ riṅkiḥ, tiyaᶇ sakit, saṙŧa pawèstri iṅkaᶇ botĕn gaḍahanak sémaḥ, kĕdaḥ praᶇ kaṅgé pṛêluniᶇ tiyaṅiᶇ prajanipun, adil saha amulyakakĕn. rakṣasa wahu kadospundi waṅsulanipun, lajĕṅaṅĕculakĕn saᶇ praƀu.
saṛĕᶇ sāmpun aṅgĕlar lampaḥ lampahipun amaluya karisakan, saᶇ ƀiṣma aṇḍawuhakĕn pĕpèṅĕt, pundi babayanipun manawi wontĕn tiyaṅiṅkaᶇ tanpa karosan ṅantos katiṇḍĕs : hyaᶇ widđi amaṅun paṅwasa, awujud dumadèkaké naréndra, kaṅgo paṅayomané para kaᶇ paḍa riṅkiḥ.
panduluné woᶇ kaᶇ riṅkiḥ, para muni, uŧawa ula kaᶇ panĕmburé amisani, iku kudu kahaṅgĕp ora kĕna linawan, mulané aja koṅsi mumuṅsuhan lan woᶇ kaᶇ ora daṙbbé karosan, woᶇ kaᶇ ora daṙbbé karosan kudu sira aṅgĕp woᶇ kaᶇ tansaḥ nalaṅsa, diprayitna aja koṅsi maripatiᶇ woᶇ mahu ambraṣṭa iᶇ sira lan daṙbbèkira. wijiniᶇ baṅsa kaᶇ kobar déniᶇ nétraniᶇ woᶇ riṅkiḥ, baṅsa mahu bañjur cuṛĕs. panduluné woᶇ maṅkono bisa ambraṣṭa baṅsa ṅanti ora ana kaᶇ kèri. mula aja pisan pisan mumuṅsuhan lan woᶇ kaᶇ riṅkiḥ, woᶇ riṅkihiku luwiḥ gĕḍé saka paṅwasané woᶇ kaᶇ rosa rosa. ĕndi kaᶇ trinajaᶇ déniᶇ woᶇ woᶇ kaᶇ riṅkiḥ maṣṭi yèn tumpĕs tapis. yèn woᶇ wus takluk saṙŧa kalaḥ, jaluk tuluᶇ maṅka ora olèḥ paṅayoman, ratuné bakal kahukum saṙŧa kaluṅsur déniᶇ déwa.
ḍuḥ praƀu, aja aṅimpun kasugihan kaᶇ saka amadalaké woᶇ kaᶇ riṅkiḥ riṅkiḥ, diprayitna, muriḥ sira aja koṅsi kobar déniᶇ nétraniᶇ woᶇ riṅkiḥ, kaᶇ murub maṅalad alad kaya andadiné alas kabĕsmi. luḥ kaᶇ wutaḥ maṙgga woᶇ pinatèn anak lan rajakayané saka paṅgawé kaᶇ ora adil, kayadéné woᶇ riṅkihora ana kaᶇ mituluṅi, pahukumaniᶇ déwa bañjuranibani ratu.
saᶇ ƀiṣma lajĕṅaṇḍawuhakĕn kadospundi daṙmmaniᶇ prajurit, manawi ṅlampahi praᶇ sāmpun ṅantos kaṇṭi kanĕpson uŧawi sāmpun ṅantos ṅoroᶇ ḍatĕᶇ raḥ. aṅgènipun ṅaṅkaḥ mĕnaᶇ sāmpun ṅantos saraṇa lampaḥ kaniṣṭan, saṙŧa sāmpun amrawasa mĕṅsaḥ manawi pinuju kèndĕl aṅgènipun praᶇ. tiyaᶇ tatu kĕdaḥ dipun antukakĕn, uŧawi dipun upakara, nadyan mĕṅsahiṅkaṅawon lampahipun kĕdaḥ katĕlukakĕn déniᶇ kahutamèn. laṅkuᶇ prayogi siṙṇna gĕsaṅipun, tinimbaṅaṅsal kamĕnaṅan iṅkaᶇ saraṇa tindak kaᶇ niṣṭa, makatĕn lampaḥ daṙmmaniᶇ satriya, sanadyan iᶇ papraṅan punika ugi piwulaṅiṅkaᶇ migunani.
sanadyan bab kasapisan sakiᶇ piwulaᶇ luhur wahu sāmpun ñariyosakĕn daṙmmaniᶇ naréndra miwaḥ para prajurit, iᶇ ṅriku ugi kaṭaḥ piwulaṅipun iṅkaᶇ migunani tumrap saḍéṅaḥ. kados ta : nalika saᶇ ƀiṣma amulaᶇ kawajibaniᶇ naréndra kĕdahadil saṙŧa santosa, ƀiṣma ugi pratéla, manawi kasantosan punika aṅuṅkuli saḍéṅaḥ, awit takdiriᶇ tiyaᶇ punika kadadosaniᶇ pandamĕlipun tiyaṅiᶇ gĕsaṅiṅkaᶇ sāmpun kapĕṅkĕr.
iᶇ jaman samaṅké asriᶇ kamiṛĕṅan tiyaᶇ muṅĕl, kasantosan punika tanpa damĕl, amaṙggi sadaya punika sāmpun katata déniᶇ kaṙmma. saᶇ ƀiṣma botĕn naté kaplèsèt aṅlampahi kaḷĕpatan kados makatĕn mahu, karantĕn saᶇ ƀiṣma prikṣa ḍatĕᶇ pakaṙttiniᶇ kaṙmma, uŧawi botĕn kasamaran ḍatĕᶇ dayaniᶇ kasantosan. kaṙmma iṅkaᶇ kula ĕnèni samaṅké, punika wohiᶇ paṅaṅkahiṅkaᶇ sāmpun kapĕṅkĕr, mila paṅaṅkahipun tiyaṅiᶇ gĕsaᶇ samaṅké punika sagĕd aṅéwahi kaṙmma wahu. tiyaᶇ sāmpun ṅantos kadosdéné golèk mĕraṅiᶇ daḷĕm lampahiᶇ kaṙmma, anaṅiᶇ tiyaᶇ punika dumados sakiᶇ paṅéran, paṅuwasaniᶇ cipta, paṅrahos, pépéṅinan, tuwin dĕṛĕṅiᶇ manahipun tiyaᶇ, punika ugi kaṙmmaniᶇ manuṅsa. anaṅiṅugi tiyaᶇ piyambak iṅkaṅandumadosakĕn punika wahu, mila sāmpun sahèstu kasantosaniᶇ manaḥ punika agĕᶇ dayanipun, kawawa aṅéwahi iṅkaṅawaṅun iᶇ gĕsaṅiṅkaᶇ sāmpun kapĕṅkĕr. pramila ratu kĕdahamaṅun kasantosaniᶇ paṅgaliḥ.
iᶇ ṅaṇḍap punika pakaṅsal tumrap saḍéṅaḥ.
tiyaᶇ punika kĕdaḥ santosa, saha kawawa anaṇḍaᶇ saḍéṅaḥ, kawruḥ saha kagunan iᶇ jaman samaṅké ṅaṅkaḥ baḍé dipun gampilakĕn, sapanĕḍanipun badan dipun pituruti kémawon, saṙŧa giris saṅĕt manawi ṅantos kĕkiraṅan.
sinahuwa ḍatĕᶇ kasantosan, sanadyan botĕn gampil dipun lampahi, sāmpun ṅantos takluk déniᶇ badan, badan andika dipun rèha, kuwawiya naṇḍaᶇ kĕkiraṅan, badan punika réñcaᶇ tumbasanipun manuṅsa, dados sanès gusti. gĕsaᶇ jaman samaṅké kaṭaḥ badan iṅkaᶇ kiraᶇ santosa, kiraṅipun santosa wahu adamĕl saya ḷĕsunipun. suwawi anulada ratu iṅkaᶇ kacĕpĕᶇ déniᶇ satuṅgaliᶇ rakṣasa. ratu wahu botĕn ajriḥ, amaṙggi pañjĕnĕṅanipun sāmpun anĕtĕpi kawajibanipun. iṅkaṅanĕtĕpi kawajibanipun, punika botĕn pṛêlu ajriḥ ḍatĕᶇ punapa kémawon, kalampahanipun tiyaᶇ kaḍatĕṅan pakèwĕd, punika manawi supé ḍatĕᶇ kawajibanipun, uŧawi ṅliṙwwakakĕn wajib. tiyaᶇ botĕn sagĕd kataton déniᶇ samukawis, botĕn wontĕn paṅwasa iṅkaᶇ sagĕd adamĕl kawonipun tiyaᶇ, sadaṅunipun tiyaᶇ takṣihanĕtĕpi daṙmmanipun. tiyaᶇ rumahos kawaraṅka tuwin kawĕṅku, amaṙggi tiyaᶇ prikṣa ḍatĕᶇ kalintuniᶇ cipta tuwin tindakipun, saṙŧa aṅĕṅakakĕn kontĕn kaṅgé ḷĕbĕtiᶇ mĕṅsahipun, maṅka tiyaṅajriḥ tinĕmpuḥ. kahinĕbna kontĕnipun, supados sāmpun kaḷĕbĕtan satru.
saᶇ ƀiṣma ṅakĕni luhuriṅaṅgènipun dados guru, karantĕn saṅkiᶇ titiniᶇ pamawasipun ḍatĕᶇ wujud kalihan gĕsaᶇ, paṅandikanipun : iᶇ layaᶇ wédđa wawaraḥ, yèn maṅrèḥ pribadiné iku aṅuṅkuli sasaji, iᶇ mĕṅko iṅsun nĕdya ñaritakaké bab sasaji kaᶇ ora katarik déniᶇ saḍéṅaḥ, ḍuḥ naréndra kaᶇ wicakṣaṇa, katiliᶇna wĕḍariᶇ pituduhiṅsun, amambĕṅa saliriᶇ paṅgawé ala, liré diḷĕgawa, lan, wĕlas asiha, iku kahaṅgĕp sasaji gĕḍé déniᶇ para wicakṣaṇa, dudu kaṅaṅlĕḷĕsu badan.
piwulaᶇ punika katiṅal coṇḍoᶇ kalihan lalampahanipun praƀu janaka kalihan sulamba, paṇḍita èstri. saᶇ praƀu ṅandika, manawi tiyaᶇ maṅaṅgé abrit, guṇḍul, ṅaṅgé tĕkĕn palunton tiga, tuwin maṇḍula, punika panitikan lahiriṅkaᶇ nĕdahakĕn kadospundi gĕsaṅipun tiyaᶇ wahu, punika botĕn wontĕn ajinipun tumrap paṅgayuḥ ḍatĕᶇ kamuṙṣidan kaᶇ luhur. kula gĕsaᶇ wontĕn iᶇ nagari iṅkaᶇ maṙddika, sanadyan kalahiran kula kawĕṅku iṅagami, kasugihan, tuwin kasĕnĕṅan, iṅkaṅawujud kaprabon miwaḥ pawèstri, iṅkaᶇ limraḥ dados babandaniᶇ tiyaᶇ. taṅsul iṅkaᶇ saṅkiᶇ kaprabon miwaḥ kasugihan kula, saṙŧa taliniᶇ kaṛĕm kula wahu sāmpun kula pagas déniᶇ pĕḍaṅiᶇ pamambĕᶇ, tiyaᶇ sagĕd sinahu amambĕᶇ, saraṇa lahir tuwin batos, naṅiᶇ pamambĕṅiᶇ dalém batos punika laṅkuᶇ ṛĕkahos. tiyaᶇ botĕn dados yogi amuᶇ saraṇa paṅaṅgé iṅkaᶇ katiṅalan, anaṅiṅamuᶇ saṅkiᶇ jĕjĕgiᶇ sukṣma tuwin pĕḍotiᶇ tali pépéṅinan. tiyaᶇ sagĕd dados yogi kalayan paṅaṅgé kados punapa kémawon, saṙŧa botĕn kĕdaḥ ṅaṅgé paṅaṅgéniᶇ paṇḍita. nadyan wontĕn satĕṅahiᶇ saḍéṅaḥ tiyaṅugi sagĕt botĕn kasĕṅsĕm. sanadyan gĕsaṅipun mulya, tiyaᶇ sagĕd botĕn kabanda déniᶇ kamulyan. nadyan linimputan iᶇ kasugihan, tiyaᶇ sagĕd botĕn karahos : iku daṙbbèkiṅsun. amuᶇ sujanma makatĕn wahu iṅkaᶇ kaluhurakĕn déniᶇ déwa, tuwin para wicakṣaṇa, iṅkaᶇ batosipun yogi, punika sajatiniᶇ sañasi. laré laré tuwin para nèm nèman, iṅkaᶇ sāmpun katĕtaṅi manahipun ḍatĕᶇ kasukṣman, aḍakanipun dĕṛĕṅipun punika sĕmu muṙkka. anilar praja ḍatĕṅiᶇ wana, pados sagĕt ñèlèhakĕn awratiᶇ kawajiban duña, wontĕn iᶇ papan kaᶇ sĕpi, lahiripun gĕsaᶇ cara ambaṅun tapa, iṅkaᶇ kaṭaḥ botĕn kasĕmbadan paṅgayuhipun, amaṙggi sanès daṙmmanipun. ambaṅun tapa kéṅiᶇ linampahan wontĕn iᶇ praja, sanadyan maṙgginipun botĕn gampil. gĕsaᶇ wontĕn iᶇ praja, naṅiᶇ botĕn mahèlu ḍatĕᶇ pamilutanipun, lahiripun tiyaᶇ limraḥ, naṅiᶇ batosipun paṇḍita, makatĕn wahu paṅajapan kita iᶇ jaman punika. wontĕnipun iᶇ ṅriki botĕn wontĕn guru iṅkaᶇ luhuripun laṅkuᶇ saṅkiᶇ saᶇ ƀiṣma, amaṙggi wujudipun wahu nayaka tuwin prajurit, naṅiᶇ batosipun yogi, botĕn kaliṇḍiḥ déniᶇ kamuṙkkan, wiwit miyos ṅantos dumuginiᶇ mukṣanipun, tindakipun botĕn naté nalisir saṅkiᶇ kahutamèn.
iᶇ nalika saᶇ ƀiṣma amĕḍarakĕn daṙmmaniᶇ tiyaᶇ, lajĕᶇ ñariyosakĕn daṙmmaniᶇ tiyaᶇ kaṭaḥ. suwahu saᶇ ƀiṣma mĕḍarakĕn satuṅgaliᶇ daṙmma, iṅkaᶇ tumrapipun jaman gagrag éṅgal tiyaᶇ kaṭaḥ sāmpun botĕn prikṣa. aṅuṙmmati ḍatĕᶇ bapa, biyuᶇ tuwin guru, punika wontĕn pamanaḥ kula laṅkuᶇ pṛêlu. biliḥ punika sāmpun botĕn dipun manaḥ, sāmpun botĕn wontĕn iṅkaᶇ prayogi dipun lampahi. panĕmbaḥ, aṅaji aji, aṇḍap asor, nalaṅsa, punika sadaya dipun aṅgéya ḍasariᶇ pambĕkan. satuṅgaliᶇ bapa punika laṅkuṅaji tinimbaᶇ sadaśa upajayas, déné biyuᶇ satuṅgal aṅuṅkuli bapa sadaśa, uŧawi bokmanawi laṅkuṅaji tinimbaᶇ jagad sahisinipun. botĕn wontĕn tiyaṅiṅkaᶇ pantĕs nampèni ƀĕkti kados biyuᶇ, naṅiᶇ saṅkiᶇ pamaṅgiḥ kula, guru punika kĕdaḥ kinuṙmmatan saṅiṅgiliᶇ bapa, malaḥ saṅiṅgiliᶇ biyuᶇ. bapa biyuᶇ dados lantaraniṅaṅgèn kula mahujud, naṅiᶇ gĕsaṅiᶇ kaswaṙggan, punika nugraha papariṅiᶇ guru, gĕsaṅiᶇ kaswaṙggan punika tanpa saṅsara saha tan kĕnaniᶇ pĕjaḥ. iᶇ hiṇḍu gagrag sapunika aṅgènipun aṅahosi ḍatĕᶇ para sĕpuḥ laṅkuᶇ sakiᶇ nagari sanès sanèsipun, sanadyan iṅantawisipun kita ugi sāmpun katularan pamaṅgiḥ kilénan iṅkaᶇ botĕn ḷĕṛĕs : maṙddika. anaṅiᶇ siḥ ḍatĕᶇ tiyaᶇ sĕpuhuŧawi taṅsul sukci iṅkaṅaṅgaṇḍèᶇ guru kalihan siswa sāmpun mèḥ botĕn wontĕn, kaḷĕpatan wahu kados sāmpun limraḥ tiyaᶇ sami makatĕn. mitunaniᶇ guru ḍatĕᶇ kawajiban kaliḥ waṙṇni tumrap siswanipun, kados ta : siḥ tuwin anĕnuntun, punika iṅkaṅadamĕl pun siswa lajĕᶇ botĕn anĕtĕpi kawajibanipun aṅaji aji tuwin sĕtya. guru salawas lawasé kudu siḥ baṅĕt maraᶇ siswané, makatĕn paṅandikanipun saᶇ ƀiṣma bab kawontĕnaniᶇ lalampahan iṅkaᶇ dipun lampahi, mila siswa kĕdaḥ ṅatiṅalakĕn paṅliṅgamuṙdda iṅkaᶇ samĕṣṭinipun ḍatĕṅiᶇ guru. anaṅiṅiᶇ jaman samaṅké sāmpun botĕn wontĕn guru iṅkaᶇ tĕmĕn tĕmĕn anĕtĕpi daṙmmanipun, punika kados suka tutuladan iᶇ siswanipun sagĕd anĕtĕpi daṙmmanipun, tataṅgĕlanipun kaṅagĕᶇ punika wontĕn iṅkaᶇ sĕpuḥ, maṅka sĕmunipun sāmpun awis saṅĕt guru iṅkaᶇ nununtun sayĕktos, awisipun sami kalihan siswa sayĕktos.
satĕlasiᶇ pamulaṅipun, guru dibya wahu lajĕṅamaṅsuli pintĕn pintĕn pitakénanipun yuđiṣṭira, naṅiṅiṅkaᶇ kula pĕṭik wontĕn iᶇ ṅriki amuᶇ kaliḥ waṙṇni. praƀu anèm ñuwun katraṅan bab lampaḥ lampahiᶇ daṙmma. waṅsulanipun saᶇ ƀiṣma, mĕṅgahiᶇ daṙmma punika botĕn gampil dipun tĕraṅakĕn sadaya, pramila lajĕᶇ kacariyosakĕn sawatawis, supados tiyaᶇ maṅĕṙttos ḍatĕᶇ pépéraṅanipun piwulaᶇ wahu. mila wĕḍariᶇ piwulaᶇ daṙmma punika kaṅgé aṅajĕṅakĕn saha adamĕl tuwuhipun sadaya dumados, dados iṅkaṅanuntun ajĕṅipun saha tuwuhipun sadaya punika daṙmma. daṙmma kawarahakĕn kaṅgé matĕsi kawontĕnaniᶇ dumados, aṅwontĕnakĕn watĕsipun satuṅgal kalihan sanèsipun, pramila ugi daṙmma iṅkaṅaṅwontĕnakĕn watĕsan, kaṅgé amatĕsi dumados. aṅgènipun daṙmma winastan makatĕn, karantĕn daṙmma dados pikukuhipun sadaya dumados. tétélanipun sadaya dumados punika tinuwak déniᶇ daṙmma, iṅgiḥ daṙmma iṅkaᶇ kawawa adamĕl santosanipun sadaya dumados.
kadospundi tiyaᶇ sagĕdipun uṅgul kalihan pakèwĕd. sintĕna iṅkaᶇ botĕn naté aṅlampahi cidra, tiyaṅiṅkaᶇ watakipun sinimpĕn wontĕn iᶇ daḷĕm wĕwĕṅkoniᶇ karahayon, tuwin sintĕn kémawon iṅkaṅamambĕᶇ pépéṅinanipun ḍatĕᶇ kaduñan, tamtu kalampahan sagĕd mĕnaᶇ kalayan sawaṙṇniniᶇ pakèwĕd. tiyaṅiṅkaᶇ botĕn animbaṅi, manawi kapandukan iᶇ tĕmbuᶇ paṅéraᶇ éraᶇ, tuwin pañamaḥ, tiyaṅiṅkaᶇ botĕn purun añĕrikakĕn manahipun tiyaᶇ, manawi piyambakipun kasĕrikakĕn manahipun, tuwin tiyaṅiṅkaᶇ wèwèḥ, botĕn purun jajaluk, iṅgiḥ punika sujanma wahu iṅkaᶇ mĕnaᶇ kalihan saguᶇ pakèwĕd. tiyaṅiṅkaᶇ cipta, pandamĕl tuwin wicaranipun botĕn dosa, tiyaṅiṅkaᶇ botĕn damĕl piyawon ḍatĕᶇ salaḥ satuṅgaliᶇ dumados, iṅgiḥ punika iṅkaᶇ botĕn kahĕṇḍiḥ déniᶇ sakaṭahiᶇ pakèwĕd. sintĕn tiyaṅipun iṅkaᶇ tĕmĕn wicaranipun iᶇ duña ṅriki, nadyan wontĕn iᶇ daḷĕm kasukan, saṙŧa nĕdya anulaḍani sadaya dumados, tamtu sagĕd mĕnaᶇ kalihan sadaya pakèwĕd. sintĕna iṅkaᶇ botĕn naté aṅlampahi cidra, saṙŧa wicantĕnipun añĕnĕṅakĕn, saha ḷĕṛĕs aṅgènipun matrapakĕn kasugihan, tamtu uṅgul kalihan sadaya pakèwĕd. sintĕn kémawon iṅkaṅaṅluhurakĕn para déwa, saṙŧa purun miṛĕṅakĕn piwulaṅipun satuṅgal tuṅgaliṅagami, iṅkaᶇ sĕtya tuhu tuwin aṅlampahi kalayan jĕñjĕmiᶇ manaḥ, sahèstu kalampahan aṅĕṇḍiḥ saliriᶇ pakèwĕd.
kadospundi panampinipun para wicakṣaṇa manawi kacĕcamaḥ tuwin kapandukan paṅéraᶇ éraᶇ, pitakènipun praƀu yuđiṣṭira, para wicakṣaṇa kĕdaḥ botĕn mahèlu ḍatĕᶇ wicantĕniᶇ tiyaṅiṅkaṅañĕñamaḥ. punika kahaṅgĕpa kasahénan, kadi kawontĕnaniᶇ titiba, (waṅsitiᶇ déwa) iṅkaᶇ ñumĕṛĕpakĕn ḍatĕᶇ tĕtĕmbuṅan iṅkaᶇ kiraᶇ prayogi. para wicakṣaṇa kĕdaḥ kawawa miṛĕṅakĕn uṅĕlipun tiyaṅiṅkaᶇ takṣiḥ rupak budinipun, kadospundi pandamĕlipun tiyaṅiṅkaᶇ takṣihasor manawi kahaḷĕmbana tuwin cinacad, tiyaᶇ wahu kados gagak iṅkaᶇ ñuwantĕn iᶇ wana, babar pisan botĕn migunani. kaṭaḥ tiyaṅiṅkaᶇ gĕsaṅipun dipun sĕsĕḍiḥ piyambak, déniᶇ wicantĕn saha pamikiripun tiyaᶇ sanès, ṅaṅkaha tumindak kaᶇ jĕjĕg, sāmpun pados paṅaḷĕmbana tuwin panacad, anaṅiᶇ saṅkiṅaṅgènipun ñumĕṛĕpi ḍatĕᶇ kĕkalihipun wahu, iṅkaᶇ ñumĕṛĕpakĕn kadospundi prayoginiᶇ lampahipun. gĕsaṅipun tiyaᶇ kĕdaḥ tata, sāmpun ṅantos kasaṅĕtĕn montaᶇ mantiṅipun. tiyaᶇ sami pados sahé, kasugihan, tuwin kabiṅahan, kasugihan punika witipun sakiᶇ kasahénan, maṅka kabiṅahan punika wohiᶇ kasugihan. nalikanipun tiyaṅaṅaṅkaḥ kasugihan kĕdaḥ botĕn supé ḍatĕᶇ kasahénan, ugi sāmpun ṅantos pados kasĕnĕṅan iṅkaᶇ waragatipun kasahénan tuwin kasugihan. dosanipun tiyaṅiṅkaᶇ lampaḥ sahé punika manawi ṅaṅkahépahan, dosaniᶇ kasugihan manawi amuᶇ dipun simpĕni. manawi dosa kaliḥ waṙṇni wahu sāmpun sinukṣcèn, punika iṅkaᶇ prayogi.
prayogi saṅĕt saᶇ ƀiṣma aṅgènipun anĕraṅkĕn prakawis katĕmĕnan : katĕmĕnan iku kawajiban laṅgĕᶇ, woᶇ kudu aṅajèni maraᶇ katĕmĕnan, maṙgga katĕmĕnan iku paṅayomaniᶇ woᶇ, katĕmĕnan iku kawajiban, katĕmĕnan iku sasaji, katĕmĕnan iku ḷĕṅgahiᶇ yogi, katĕmĕnan iku kahananiᶇ ƀrāhmaṇa. ana iᶇ piwulaᶇ katĕmĕnan iku laku kahananiᶇ sasaji kaᶇ luhur ḍéwé, kabèhiku atĕtaḷĕs katĕmĕnan, sarupaniᶇ kawujudan kaᶇ winaṅun déniᶇ katĕmĕnan, iku adil, maṅrèḥ pribadiné, ṅĕguṅaké paramaṙŧa, jĕjĕg, anĕnuntun bĕcik, sèlèḥ, mĕḷĕᶇ, aji, kakuwatan, wĕlasan, saṙŧa ora agawé piyala. pañjĕnĕṅanipun guru wahu aṇḍawuhakĕn, iṅgiḥ sadaya wahu wujudiᶇ katĕmĕnan, saṙŧa anĕmtokakĕn : ora ana kawajiban kaᶇ gĕḍéné aṅuṅkuli katĕmĕnan, kosokbaliné, ora ana piyala kaᶇ ṅuṅkuli goroḥ. wus tétéla katĕmĕnan iku tataḷĕsiᶇ bĕnĕr. yèn katĕmĕnan katimbaᶇ lan sasaji jaran sèwu, iku isiḥ gĕḍé nugrahané katĕmĕnan.
sabĕn laré hiṇḍu wajib sumĕṛĕp ḍatĕᶇ punika, saṙŧa gĕsaṅipun kahaṅkaḥ sagĕdipun kalampahan kados makatĕn wahu. watak goroḥ punika adamĕl asoripun sadaya watak, botĕn tĕmĕn punika adamĕl asoriᶇ laré, añjalari laré wahu tĕlas ajinipun, tuwin karèmèhakĕn. laré hiṇḍu iṅkaᶇ purun dora punika sanès hiṇḍu sajati, uŧawi sanès baṅsa aṙyya sajati.
manuṅsa iᶇ duña punika agĕᶇ kasaṅsaranipun, déné witiᶇ kasaṅsaran wahu saṅkiᶇ kaboḍowanipun. tiyaᶇ wahu kĕpéṅin ḍatĕᶇ baraᶇ kalahiran, maṅka witiᶇ kabĕgjan punika gĕsaṅamanaḥ ḍatĕᶇ kabatosan. sumĕṛĕpipun ḍatĕᶇ pribadi kaᶇ mulya, iṅkaᶇ dados kĕkaṇḍaṅaniᶇ katĕntṛêman, iṅgiḥ wontĕn iᶇ pribadi kaᶇ luhur piyambak wahu, saṙŧa kèndĕliᶇ sadaya pépéṅinanipun ḍatĕᶇ kaduñan.
kamlaratan, iṅkaᶇ saṅĕt dipun ajrihi déniᶇ manuṅsa, puni amuᶇ kawontĕnan manawi tiniṅalan sakiᶇ maṙggi kita, saṙŧa kita sāmpun maṙddika sayĕktos saṅkiᶇ witiᶇ saṅgaruṅgi tuwin pakèwĕd. manawi tiyaᶇ sāmpun tĕntṛêm iᶇ daḷĕm kaᶇ pribadi, sāmpun botĕn kĕpéṅin ḍatĕᶇ samukawis kajawi malarat yĕktos wontĕnipun iᶇ duña ṅriki, sujanma wahu tamtu maṅgiḥ kamulyan. gĕsaṅiṅkaᶇ makatĕn wahu ḷĕṛĕs saṅĕt, iṅgiḥ punika witipun nugraha, iṅgihiṅkaᶇ maṙddika saṅkiᶇ saliriᶇ babaya. maṙggi iṅkaᶇ sĕpi mĕṅsaḥ punika botĕn kéṅiᶇ kahiṅgahan déniᶇ sintĕna iṅkaᶇ takṣiḥ daṙbbé pépéṅinan, naṅiᶇ gampil dipun iṅgahi déniᶇ sintĕna iṅkaᶇ sāmpun sĕpi pépéṅinan. manawi kula aniṅali kawontĕnaniᶇ tri ƀawana, kados botĕn wontĕn tiyaṅiṅkaᶇ sami kalihan tiyaᶇ malarat naṅiᶇ sukṣci gĕsaṅipun, saṙŧa botĕn sĕṅsĕm ḍatĕᶇ kaduñan. saṅkiᶇ pamanaḥ kula, malarat kalihan maṅwasani punika piliḥ wawratipun, malarat laṅkuṅaji tinimbaᶇ maṅwasani, saṙŧa aṅwontĕnakĕn kaluhuran.
naṅiᶇ kadospundi sagĕdipun tiyaᶇ karahos, manawi sāmpun sagĕd pisaḥ pépéṅinanipun. prakawis punika ugi sāmpun kacariyos iᶇ sĕrat kĕkiduṅan, iṅkaᶇ kiniduṅakĕn déniᶇ manki, nalika piyambakipun sāmpun luwar saṅkiṅaṅgènipun dados boyoṅaniᶇ pépéṅinan. manki kahèbĕkan rahos kĕpéṅin, daṅu aṅgènipun ṅaṅkaḥ sagĕdipun aṅsal kasugihan, anaṅiᶇ tansaḥ kacidran. kakantunaniᶇ raja daṙbbèkipun lajĕᶇ katumbasakĕn pĕḍèt kĕkaliḥ, baḍé dipun ajari kaṅgé mluku. anaṅiᶇ saṅkiᶇ lampahiᶇ takdiripun, pĕḍèt ajriḥ ḍatĕᶇ kuldi iṅkaᶇ laṅkuᶇ sacĕlakipun ṅriku, mila lumajĕᶇ dados kasiṅsĕtan déniᶇ ḍaḍuṅiṅkaᶇ kaṅgé aṅgaṇḍèᶇ pĕḍèt kĕkaliḥ wahu, wĕkasan pĕjaḥ. kasaṅsaran iṅkaᶇ wĕkasan punika ambuka manahipun manki, pépéṅinanipun siṙṇna, manahipun pajar lajĕṅaṅiduᶇ : siᶇ sapa ṅaṅkaḥ kabĕgjan, kudu ambirat pépéṅinan, bĕnĕr kaya wawarahé suka, antarané woᶇ loro kaᶇ siji katurutan kabèḥ pĕṅaṛĕp aṛĕpé, sijiné nĕdya ṅlilahaké saguᶇ paṅaṛĕp aṛĕpé, iya kaᶇ nĕdya aṅlilahaké iku kaᶇ luwiḥ luhur tinimbaᶇ kaᶇ katurutan, amaṙgga pépéṅinaniᶇ woṅiku ora ana wĕkasané. ḍuḥ jiwaku, wus suwé kaboyoᶇ déniᶇ pépéṅinan, samĕṅko ṅaṅkaha kamulyaniᶇ kamaṙddikan lan katĕntṛêman. wis suwé goniṅsun turu, aku bakal taṅi, hèḥ pépéṅinan, sira ora ḷĕstari bisa añidrani iṅaku, ĕndi kaᶇ sira kaṛĕpaké, sira mĕkṣa supaya aku mituruti, aṅguṅaṅgagas apa apa, tanpa lèrèn, sanadyan gampaᶇ, apa aṅèl, kaṛĕpé muᶇ kudu olèḥ, sira tanpa budi, sira iku sasar, tanpa uwis, sira panas kaya gĕni, tansaḥ miluta bisané tinurut. sira ora kĕna kinĕbakan, kayadéné awaṅawaᶇ, kaṛĕpira kaᶇ tanpa uwis iku gawé kasaṅsaranku. wiwit dina iki sira dak uwalaké, hèḥ pépéṅinan, samĕṅko aku ora gĕḷĕm tatuṅgalan lan sira. iṅsun wus ora mahèlu manèḥ maraᶇ sira, saṙŧa maraᶇ paṅipukira. sira sun tuṇḍuᶇ babaṛĕṅan lan kamuṙkkaniṅsun iṅsun kaṅiᶇ muni maṅguᶇ karusakan lan tansaḥ kacuwan, samĕṅko wus olèḥ pamaṛĕm sajati, batin iṅsun wus maṛĕm, indriyaniṅsun wus ḷĕṛĕm, samĕṅko iṅsun narima sapĕpaṣṭèniṅsun, saṙŧa ora gĕḷĕm anambut kaṙyya kaᶇ nĕdya amituruti paṅajapira. laḥ sira muṅsuhiṅsun kaᶇ sajati, sira lan sakadadèhanira iṅsun pisahaké. iṅsun wus bisa uṅgul, saraṇa pĕḍaṅiᶇ katĕntṛêman lan maṅrèḥ pribadiniṅsun, aṅĕguṅaké apura, wĕlas asiḥ kamaṙddikan. manki wus kapisaḥ lan iku, saṙŧa mĕnaᶇ lan kabèḥ, ririṅkĕsanipun.
pépéṅinan punika sagĕd siṙṇna déniᶇ kawicakṣaṇan, kalampahanipun wicakṣaṇa saṅkiᶇ pamĕḷĕᶇ, uŧawi gugulaᶇ piwulaᶇ kayogèn, nadyan kados punapa ṛĕkahosipun kĕdaḥ dipun lampahi, saṙŧa saᶇ ƀiṣma pariᶇ pintĕn pintĕn katamtuwan, iṅkaᶇ dumuginiᶇ samaṅké takṣihagĕᶇ pigunanipun, botĕn siwaḥ kalihan gaṅsal èwu tahun iṅkaᶇ sāmpun kapĕṅkĕr. iᶇ satuṅgaliᶇ paṅgénan iṅkaᶇ pakaṅsal kaṅgé aṅlĕṛĕmakĕn manaḥ, iᶇ ṅriku yogi aṅgènipun maṅrèḥ ḍatĕṅindriyanipun, saṙŧa ñawijèkakĕn paṅèṣṭinipun ḍatĕᶇ pribadi kaṅaguṅiᶇ daḷĕm pamĕḷĕᶇ, pamiṛĕṅipun botĕn amiṛĕṅakĕn saliriᶇ suwantĕn, botĕn aṅrahosakĕn sadaya iṅkaṅaṅgĕpok iᶇ sariranipun, nétra botĕn andulu, datan aṅĕñami saliriᶇ rahos, saṙŧa aṅambĕt sadaya ganda. siḷĕm iᶇ daḷĕm pamĕḷĕᶇ, sadaya tinilar, kalayan kĕñcĕᶇ saha bĕniᶇ ciptanipun aṅgènipun sèlèḥ pépéṅinan, iṅkaṅaṅguṅadamĕl dahuruniᶇ pañcadriyanipun, dados sadaya indriyanipun kaḷĕbĕtakĕn ḍatĕᶇ ciptanipun, indriya saha ciptanipun iṅkaᶇ botĕn lana punika ginoloᶇna. yogi kĕdaḥ sabaraṅgènipun aṅaṅkaḥ lananiᶇ ciptanipun iṅkaᶇ tansahaṅambyaṅambyaᶇ wahu, muriḥ wiwara gaṅsal sagĕd kalampahan ḷĕṛĕm, botĕn kéṅguḥ déniᶇ samukawis iṅkaᶇ tansahadamĕl ébahipun, tiyaᶇ kĕdahanuntun ciptanipun ḍatĕᶇ tĕḷĕṅiᶇ batos urut maṙgginiᶇ pamĕḷĕᶇ, saṙŧa kapisahna saṅkiᶇ badan, uŧawi paṅayoman sanès sanèsipun. lampaḥ lampahiᶇ pamĕḷĕṅiṅkaᶇ kula ṛĕmbag rumiyin, amaṙggi sakawit yogi kĕdaḥ maṅrèhindriya tuwin ciptanipun (saṙŧa katuntun wontĕn iᶇ maṙggi wahu) cipta iṅgihindriya iṅkaṅaṅka nĕm, sadaṅunipun kahĕrèḥ, sami sanalika cumlorot ḍatĕᶇ jawi piṇḍa kĕplasiᶇ ṭaṭit iṅantawisipun mĕṇḍuᶇ. kadi upaminiᶇ tètèsiᶇ toya iᶇ ron tuñjuᶇ, maṅguᶇ mondar mandir tanpa kèndĕl, makatĕn pipiṇḍanipun ciptaniᶇ yogi nalika sawĕg amuṙwwani tinuntun wontĕn iᶇ maṙggi pamĕḷĕᶇ. sakĕḍap ciptanipun sagĕd urut maṙggi wahu, anaṅiᶇ sabĕn cipta ñimpaᶇ ṅaliḥ sakiᶇ ṅriku, maṙggi katĕmpuhiṅaṅin, lajĕᶇ sumilir kadi aṅin. sintĕna iṅkaᶇ sāmpun maṅgèn sadaya kagarap saraṇa pamĕḷĕᶇ, tamtu botĕn suda kasudiranipun, nadyan pandamĕl awrat tamtu kadugi aṅgarap sarampuṅipun. kabirata sadaya tamas (watak kĕsèd) tuwin piyawon, cipta dipun waṅsulna maliḥ ḍatĕᶇ pamĕḷĕᶇ. manawi tiyaᶇ sāmpun nĕdya anĕtĕpi prasĕtya aṅgènipun baḍé kèndĕl, winiwitan saṅkiᶇ sinahu amĕḷĕᶇ, sujanma wahu lajĕᶇ tuwuḥ wéwékanipun, tuwuḥ kawruhipun, saha kalis déniᶇ daya piyawon. sanadyan takṣiḥ kasaṅĕtĕn botĕn lananipun, kĕdaḥ dipun lanakakĕn saraṇa sabĕn sabĕn aṅlĕlantiḥ pamĕḷĕᶇ. yogi botĕn kéṅiᶇ pĕḍot paṅajĕṅajĕṅipun.
sagĕdipun sahé kadadosanipun punika amuᶇ saraṇa kasantosan, saṙŧa kéṅiᶇ tinamtokakĕn baḍé maṅgihuṅgul. punapadéné baḍé aṅsal kabiṅahan iṅkaᶇ botĕn kéṅiᶇ ginayuḥ déniᶇ lampaḥ sanèsipun. iṅkaᶇ ṅuṅkuli kadoñan, punika nuṅgal kalihan pribadi kaᶇ jinĕm, iṅgiḥ katĕntṛêman kaᶇ sampuṙṇna. awit saṅkiᶇ siṙṇnaniᶇ : pakaṛĕman, tanpa kakĕñcĕṅan, ṛĕmĕnipun, mélikan, tuwin kanĕpsonipun, iṅkaᶇ saraṇa pituluṅaniᶇ yogi, (pamĕḷĕᶇ) tiyaᶇ sagĕd aṅiṅgahi pucakiᶇ kamulyan. sāmpun botĕn sĕmaᶇ sĕmaᶇ maliḥ, manawi maṙgginiᶇ panuṅgal punika botĕn gampil, sāmpun tétéla biliḥ maṙggi iṅkaᶇ dipun laṅkuṅi déniᶇ para ƀrāhmaṇa punika botĕn gampil linampahan. botĕn wontĕn tiyaṅiṅkaᶇ rumahos gampil aṅgènipun lumampahiᶇ maṙggi wahu. maṙggi punika kados wana iṅkaᶇ gigirisi, tĕla tĕlanipun isi sawĕr tuwin kéwan iṅkaᶇ mandi mandi, iᶇ pundi pundi botĕn wontĕn toya iṅkaᶇ kéṅiᶇ kahuñjuk, saṙŧa kĕbak ri, dados botĕn kéṅiᶇ dipun laṅkuṅi.
maṙgginiᶇ panuṅgal botĕn siwaḥ kalihan maṙggi iṅkaᶇ botĕn wontĕn tatĕḍan, wontĕn tĕṅahiᶇ wana iṅkaᶇ kajĕṅipun agĕᶇ sāmpun murup amaṙggi katunu, saṙŧa ṛĕsahamaṙggi kaṭahiᶇ bégal, sakĕdik saṅĕt tiyaᶇ nèm iṅkaᶇ rahayu lampahipun iᶇ ṅriku. botĕn béda kalihan maṙggi iᶇ duña ṅriki, amuᶇ sawatawin tiyaṅiṅkaᶇ laṅkuᶇ wontĕn iᶇ maṙggi panuṅgal punika rumahos sakéca tuwin sĕnĕᶇ. sintĕn iṅkaᶇ laṅkuṅiᶇ ṅriku, moṅka lajĕᶇ kaṅgĕg, saṙŧa lajĕᶇ waṅsul, saṛĕᶇ sāmpun lumampaḥ sawatawis tĕbiḥ, punika kahaṅgĕp tiyaᶇ kaḷĕpatan agĕᶇ. ḍuḥ déwaniᶇ jagad, tiyaṅiṅkaᶇ sāmpun sukci jiwanipun sagĕd sinahu nuṅgal saraṇa pamĕḷĕᶇ, iṅkaᶇ kadi laṇḍĕpiᶇ ladiᶇ pañukuran. déné tiyaṅiṅkaᶇ jiwanipun dèrèᶇ sukci botĕn sagĕd maṅgèn iᶇ ṅriku.
lajĕṅipun saᶇ ƀiṣma amulaᶇ yuđiṣṭira, pintĕn pintĕn kajatènipun kawruḥ kasukṣman kados ta : kaṙmma, kawruḥ kodrad, kawruḥ bab kamanuṅsan, saṙŧa kadospundi saraṇanipun tiyaᶇ sagĕd prikṣa ḍatĕᶇ kaᶇ maha sukci. iᶇ ṅriku dunuṅiᶇ bab iṅkaṅadamĕl kĕdaḥ daṅu uŧawi sabar pamaṙṣudinipun. kula amuᶇ sagĕd ñumĕṛĕpi sawatawis ḍatĕᶇ piwulaṅipun pintĕn pintĕn wahu. naṅiᶇ saṅkiᶇ sasĕṛĕpan kula, nadyan amuᶇ saraṇa sawatawis wahu, tiyaᶇ lajĕᶇ sagĕd sumĕṛĕp kados punapa luhuriᶇ doṅèṅaniᶇ papraṅan agĕᶇ wahu. kadospundi ḷĕbĕtipun tuwin kados punapa utaminipun aṅgèniᶇ damĕl tutuladan. kaṙmma puni taṅsul iṅkaṅaṅgaṇḍèᶇ sawĕṙṇniniᶇ pandamĕl, iṅkaᶇ lajĕᶇ sagĕd urut urutan satuṅgal kalihan panuṅgilanipun, kados sakaṭahiᶇ koloṅiṅkaᶇ gaṇḍèᶇ gaṇḍéṅan lajĕṅawujud ranté. iṅgiḥ makatĕn wahu tuturutaniᶇ jalaran tuwin kadadosan, mila sintĕn iṅkaᶇ rumagaṅiᶇ damĕl, iṅgiḥ gaṇḍèᶇ. punika dumados saṅkiṅuŧawi iᶇ daḷĕm pépéṅinan, amaṙggi pépéṅinan punika juru aṅwontĕnakĕn babandan iᶇ daḷĕm kodrad. saṅkiᶇ pépéṅinan kalampahanipun tiyaᶇ gaṇḍèᶇ kalihan salaḥ satuṅgiliᶇ kawontĕnan, saṙŧa añjalari sabĕn sabĕn tiyaᶇ linahirakĕn maliḥ ḍatĕṅiᶇ paṅgénan iᶇ pundi sagĕdipun tiyaᶇ wahu katurutan iṅkaᶇ dados pépéṅinanipun. dados tiyaᶇ kataṅsulan déniᶇ kawontĕnan wahu. pandamĕl iṅkaᶇ linampahan iᶇ badan, baḍé aṅuwoḥ wontĕn iṅalam waḍag, déné pandamĕl iṅkaṅasaraṇa wicara, punika baḍé tuwuḥ wontĕn iᶇ pundi sagĕdipun wicara kawĕḍar. tiyaṅaṅuṇḍuḥ wohipun pandamĕl, iṅkaᶇ tinindakan iᶇ cipta, wontĕn iᶇ pundi kémawon sadèrèṅipun tiyaṅuwal saṅkiᶇ cipta. sadaṅunipun tiyaᶇ sĕṅsĕm ḍatĕᶇ wohiᶇ pandamĕl, sanadyan pandamĕl kados punapa kémawon, nadyan awon punapa sahé, iṅgiḥ baḍé pinariṅan miturut aṅgènipun minaṅkani. manawi tiyaṅaṅlĕbĕti iliniᶇ saguᶇ pandamĕl, iᶇ gĕsaṅipun tĕmbé baḍé kapariṅakĕn maliḥ ḍatĕᶇ tiyaṅiṅkaṅaṅlampahi pandamĕl wahu, dumados iṅkaṅaṅrasuk badan, punika baḍé maṅgiḥ bĕgja saṅkiᶇ pandamĕlipun kaᶇ sahé, anaṅiᶇ saṅsara saṅkiᶇ pandamĕlipun. kados upaminipun kawontĕnan iṅkaᶇ kadamĕl saṅkiᶇ tĕmbaga, manawi kacĕmpluṅakĕn iᶇ ĕmas uŧawi salaka iṅkaᶇ sāmpun kahĕjèr, iṅgiḥ lajĕᶇ katularan sorotiᶇ jĕné uŧawi salaka wahu. makatĕn ugi satuṅgal tuṅgaliᶇ titaḥ gĕsaᶇ, iṅkaᶇ babar pisan amuᶇ ṅatut ḍatĕᶇ pandamĕlipun iᶇ gĕsaṅiṅkaᶇ kapĕṅkĕr, ugi pinulas déniᶇ watakipun sadaya pandamĕl iṅkaᶇ sāmpun kapĕṅkĕr. botĕn sagĕd ṭukul manawi botĕn wontĕn wijinipun, botĕn wontĕn tiyaᶇ sagĕd ṅrahosakĕn nikmatiᶇ kabĕgjan, biliḥ botĕn aṅlampahi pandamĕl iṅkaᶇ dados panarikiᶇ kabĕgjan wahu. upami wohiᶇ pandamĕl, tiyaᶇ kalamaṅsa amuṅaṅuṇḍuḥ bĕgja kalihan cilaka carub. saliriᶇ pandamĕl, nadyan awon punapa sahé, punika botĕn sagĕd siṙṇna, kajawi amuṅaṅrahosakĕn wohipun pandamĕl wahu. asriṅasriᶇ ḷĕstantun bĕgja, tuwuḥ saṅkiᶇ pandamĕl sahé. sisiṅitan, tuwin kasasaban déniᶇ solahiṅkaṅadamĕl botĕn kasumĕṛĕpan, iᶇ daḷĕm lalampahanipun tiyaṅiṅkaᶇ siḷĕm iᶇ samodraniᶇ gĕsaᶇ, punika ṅantos kaṅgĕg kasĕḍihanipun. sasāmpunipun kasĕḍihan wahu dumugi wĕkasanipun, lajĕᶇ wiwit biṅaḥ. kawuniṅana manawi kadadosaniᶇ pandamĕl sahé wahu sāmpun tĕlas, iṅkaᶇ dumados saṅkiᶇ pandamĕl dosa punika wiwit katiṅalan. maṅrèḥ pribadinipun, apura paramaṙŧa, sabar, kĕñcĕᶇ narimaḥ, tĕmĕn wicantĕnipun, botĕn purun adamĕl sakitiᶇ manaḥ, botĕn purun aṅlampahi awon, saha sagĕd, punika anĕdahakĕn kanugrahan. botĕn wontĕn dumados iṅkaᶇ ḷĕstantun kabanda wohiᶇ pandamĕlipun awon tuwin sahé. tiyaᶇ botĕn sagĕd aṅĕkap uŧawi nampèni wohiᶇ pandamĕlipun tiyaᶇ sanès. sāmpun tétéla, tiyaṅamuᶇ baḍé ṅrahosakĕn tuwin ñaṅgi wohiᶇ pandamĕl iṅkaᶇ linampahan piyambak.
iṅantawisipun paṅandikaniᶇ braspatimanu, iṅkaᶇ dipun wĕḍarakĕn déniᶇ saᶇ ƀiṣma, anĕdahakĕn prakawis kaᶇ luhur luhur, lalampahan kaᶇ mokal, kalihan pintĕn pintĕn ḍasariᶇ panampinipun tiyaᶇ hiṇḍu, iṅatasiᶇ kaᶇ maha tuṅgal iṅgiḥ sadaya. saṅkiᶇ kaᶇ laṅgĕṅiṅgiḥ kaᶇ ésa kaᶇ datan éwaḥ giṅsir. pañjiṅipun iᶇ babakalan, iṅgiḥ tuturutaniᶇ maha tatwa, punika kamulanipun ugi saṅkiᶇ maha tuṅgal kaᶇ tanpa sisihan, saṙŧa gusti maha tuṅgal kaṅandumadosakĕn saḍéṅaḥ, punika pinaṅkanipun, déné sadaya punika kadadosanipun, iṅgiḥ punika wahu kaᶇ pribadi, iṅkaᶇ botĕn gumĕlar. saṅkiṅiᶇ ṅriku dumadosipun wontĕn iᶇ péraṅan gĕsaᶇ, iṅgiḥ pribadi iᶇ daḷĕm manuṅsa, dados satuṅgal iᶇ ṅlĕbĕtipun kawontĕnan iṅkaᶇ botĕn gumĕlar. saṅkiᶇ panuṅgalipun wahu tuwuhiṅambédakakĕn, tuwin saṅkiṅaṅgènipun ambédakakĕn wahu lajĕᶇ dumadosipun cipta. cipta kawĕwahan indriya, tuwin indriya gaṅsal wahu sami amaṅun iṅkaᶇ sasana iᶇ daḷĕm badan, déné badan punika winaṅun saṅkiᶇ tatwa gaṅsal.
kadosdéné sṛêṅéṅé aṅgènipun añorotakĕn pajaripun, makatĕn ugi kaᶇ pribadi aṅgènipun ambuka indriya, lajĕᶇ gagĕpokan kalihan kawontĕnan. kawontĕnan wahu lajĕᶇ tinampi déniᶇ paṅwasaniᶇ cipta, lajĕᶇ pinilaḥ pilaḥ. sami kalihan samukawis dumuginipun manuṅsa linanturakĕn déniṅindriya. papĕṭaniᶇ cipta punika dumados saṅkiᶇ kawontĕnan, amaṙggi paṅwasaniᶇ cipta botĕn sagĕd prikṣa ḍatĕᶇ samukawis, manawi botĕn aḷĕlantaran kawontĕnan. cipta amilaḥ milaḥ kawontĕnan uŧawi kawujudan iᶇ mintal (alamiᶇ pamikir) kawontĕnan wahu sagĕd ugi botĕn ananduki, uŧawi sagĕd tumanduk biliḥ laras, lajĕᶇ dados kawruhipun, saṙŧa pribadi lajĕṅanimbaṅi, wĕkasan kawruḥ wahu kados kawontĕnaniᶇ batosipun. luhur radi kados punapa, punika botĕn sagĕd andulu kaᶇ pribadi, ugi botĕn sagĕd aṅsal kawruḥ saṅkiᶇ pribadi iṅkaᶇ saraṇa winulaᶇ, amaṙggi botĕn wontĕn tĕmbuṅiṅkaᶇ kéṅiᶇ kaṅgé mratélakakĕn kaᶇ pribadi. kalampahanipun antuk sasĕṛĕpan saṅkiᶇ kaᶇ pribadi wahu, manawi iṅkaᶇ padatanipun kasarawuṅakĕn ḍatĕᶇ kalahiran, punika kawalik lampahipun, iṅgiḥ punika indriya kapisahakĕn saṅkiᶇ samukawis lajĕᶇ katarik waṅsul, kadunuṅakĕn iᶇ paṅrasaniᶇ cipta iṅkaᶇ sumèlèḥ sayĕktos. paṅwasaniᶇ paṅawruḥ punika aṅuṅkuṙṇna samukawis kawontĕnan iṅkaᶇ tinampi iᶇ paṅwasaniᶇ cipta, linanturakĕn ḍatĕᶇ kaᶇ pribadi. lampaḥ malik lumĕbĕt wahu, winastan yoga, indriya botĕn sagĕd amituluṅi adamĕl ḷĕṛĕmipun paṅwasaniᶇ cipta, saha adamĕl ṅṛêtosipun paṅwaniᶇ cipta ḍatĕᶇ paṅwasaniᶇ paṅawruḥ, punapadéné paṅwasaniᶇ paṅawruhugi botĕn sagĕd gumĕlar. pribadi sagĕd aṅuniṅani sadaya wahu. paṅwasaniᶇ cipta kĕdaḥ sagĕd anĕlukakĕn ḍatĕṅindriya, déné paṅwasaniᶇ paṅawruhadamĕl sukcinipun paṅwasaniᶇ cipta. paṅwasaniᶇ kawruḥ kĕdaḥ sinucèn, iᶇ ṅriku sawĕg dumugi kaᶇ pribadi. paṅwasaniᶇ cipta sagĕd kawĕdalakĕn kaṅgé ñarawuᶇ saḍéṅaḥ kawontĕnan aḷĕlantaran indriya, uŧawi kawalik lumĕbĕt kasarawuṅakĕn ḍatĕᶇ kaᶇ pribadi, asaraṇa paṅwasaniᶇ paṅawruḥ. manawi mĕdal punika añjog iᶇ kasaṅsaran, iṅkaᶇ lumĕbĕt dumugi iᶇ karahayon, gĕsaṅiᶇ kaṙṇna sagĕd miṛĕᶇ. gĕsaṅiᶇ maripat sagĕd andulu, amaṙggi saṅkiᶇ kababariᶇ badan. watakipun piyambak iṅgiḥ punika kawruḥ. dados pirantosiᶇ badan, punika sanès iṅkaṅamakaṙtti. naṅiṅiṅkaṅamakaṙtti punika kaᶇ pribadi kadidéné aṅin, tétéla botĕn sagĕd kaṛĕgĕdan déniᶇ babakalan iṅkaᶇ binuñcaᶇ, ḷĕstantun kalis déniᶇ punika wahu. makatĕn kawontĕnanipun kaᶇ pribadi, botĕn ṛĕgĕd déniᶇ pakaṙttinipun, saṙŧa pisaḥ kalihan gĕsaṅiᶇ lahir, ḷĕstantun wontĕn iᶇ daḷĕm kodratipun. wañci punika iṅkaᶇ minaṅka wiji, déné sadaya punika wohipun.
praƀu yuđiṣṭira sagĕdipun prikṣa tataḷĕsiṅagami kaᶇ sajati, saṅkiᶇ gĕgĕlaranipun saᶇ braspati : "siᶇ sapa kaṅanĕtĕpi agama kaᶇ maraḥ bab wĕlas asiḥ, iku pribadiné urip, sujanma kaᶇ paṅaṅgĕpé maraᶇ woᶇ liya kaya maraṅawaké ḍéwé, lan tanduké maraᶇ woᶇ liya mahu kaya patrapé goné ṅupakara awaké ḍéwé, maṅka wus sèlèḥ piranti kaᶇ kaṅgo amidana, lan anĕlukaké kanĕpsoné, iku olèḥ kanugrahan. aja koṅsi gawé apa apa maraᶇ woᶇ liya, kaṅawaké ora ṛĕna upama ginawé maṅkono". makatĕn wahu riṅkĕsanipun wawatoniṅadil, yuđiṣṭira mitĕraṅakĕn bab iᶇ jaman samaṅké tiyaᶇ sami botĕn sumĕṛĕp punapa tiyaᶇ kéṅiᶇ nĕḍa dagiᶇ. ḍawuhipun saᶇ ƀiṣma, prakawis punika sāmpun kacariyosakĕn ṅantos aṅaṇḍaraṇḍar wontĕn gĕgĕlaranipun saᶇ ƀiṣma, déné pamaṅgihipun manawi tiyaᶇ botĕn nĕḍa dagiṅiᶇ punapa kémawon, punika prayogi saṅĕt. manu ṅandika, biliḥ tiyaᶇ botĕn nĕḍa dagiṅuŧawi botĕn amĕjahi titaḥ gĕsaᶇ, uŧawi botĕn akèn amĕjahi, iṅgiḥ punika mitranipun sadaya dumados. sujanma iṅkaᶇ makatĕn botĕn sagĕd kasaṅsaya déniᶇ titaḥ, piyambakipun baḍé aṅrahosakĕn kamulyaniᶇ pinitados déniᶇ sadaya titaḥ gĕsaᶇ, punapadéné baḍé aṅrahosakĕn nikmatiᶇ karuntutan saha wawatoniṅadil. mahaṙṣi nārada iṅkaṅambĕkipun adil ṅandika, manawi tiyaᶇ nĕdya adamĕl wawahiᶇ dagiṅipun piyambak saraṇa nĕḍa dagiṅiᶇ titaḥ sanèsipun, baḍé maṅgiḥ pakèwĕd waṙṇni waṙṇni, tiyaṅiṅkaᶇ nĕḍa dagiᶇ saṙŧa kaṅgé aṅagĕṅakĕn pamĕdalipun saraṇa pandamĕl makatĕn, aṅgènipun maṅudi ḍatĕᶇ saliriᶇ wédđa, saṙŧa aṅgènipun adamĕl sasaji, punika sakĕḍik saṅĕt wohipun. biliḥ tiyaᶇ sāmpun prikṣa rahosiᶇ dagiᶇ, tétéla ṛĕkahos baḍé acĕgaḥ dagiᶇ. tétélanipun botĕn gampil tiyaṅiṅkaᶇ makatĕn wahu aṅgènipun baḍé anĕtĕpi sasaṅgĕman bab acĕgaḥ dagiᶇ. maṅka punika sasaṅgĕmanipun sadaya dumados manawi baḍé ṅaṅkaḥ katĕntṛêman, sujanma iṅkaᶇ makatĕn tamtu siṙṇna ajrihipun. para wicakṣaṇa iṅkaṅadamĕl sasaji, (ḍakṣya), muriḥ wilujĕṅipun sadaya titaḥ gĕsaᶇ, sāmpun botĕn sĕmaᶇ sĕmaᶇ maliḥ tamtu baḍé kahaṅgĕp juru aṅsuᶇ napasiᶇ gĕsaṅiᶇ daḷĕm duña. makatĕn wahu agami kaᶇ luhur, iṅkaᶇ pinuṇḍi puṇḍi déniᶇ para wicakṣaṇa, aṅgènipun aṅahosi ḍatĕᶇ napasiᶇ gĕsaṅipun titaḥ sanès sami kalihan gĕsaṅipun piyambak. sintĕn tiyaṅipun iṅkaᶇ batosipun ṛĕmĕn misuṅsuᶇ, saṙŧa jiwanipun sukṣci, pandamĕlipun ḍatĕᶇ titaḥ sanès salami laminipun kĕdaḥ kadosdéné pandamĕliᶇ tiyaᶇ sanès iṅkaᶇ kahajĕṅajĕᶇ tampi iᶇ piyambakipun. kawuniṅana manawi botĕn nĕḍa dagiᶇ, punika saraṇa iṅkaṅutami piyambak iṅatasiṅagami, kaswaṙggan tuwin kabĕgjan, botĕn amisakit ḍatĕᶇ liyan punika agami iṅkaᶇ luhur piyambak, iṅgiḥ punika sasaji kaṅutami piyambak, iṅgiḥ luhur luhuriᶇ katĕmĕnan, pokokiᶇ kawajiban. dagiᶇ botĕn sagĕd pinaṅgiḥ kahupaya iᶇ rumput, kakajĕṅan uŧawi iᶇ séla, sagĕdipun aṅsal dagiᶇ punika kĕdahamĕjahi titaḥ gĕsaᶇ. makatĕn wahu wawadosiᶇ piyawonipun tiyaᶇ nĕḍa dagiᶇ. tiyaṅiṅkaṅamĕjahi, iṅkaᶇ sadé tuwin iṅkaᶇ nĕḍa, punika sami naṇḍaᶇ dosa. tiyaᶇ nĕḍa dagiᶇ sisaniᶇ kuṙbban, dados aṅgènipun amĕjahi wahu botĕn sakiᶇ baḍé adamĕl écaniᶇ rahosipun, punika dosanipun botĕn agĕᶇ. sadaya dagiᶇ sanèsipun sisaniᶇ sasaji, punika tamtu sakiṅamĕjahi. pramila tiyaᶇ sahé botĕn purun nĕḍa dagiᶇ, iᶇ duña punika botĕn wontĕn aji iṅkaṅagĕṅipun aṅuṅkuli ajiniᶇ gĕsaṅipun, pramila tiyaᶇ tansaḥ ṅatiṅalna wĕlas asihipun ḍatĕᶇ gĕsaṅipun saliriᶇ dumados, iṅkaᶇ kados wĕlas asihipun ḍatĕᶇ gĕsaṅipun piyambak. satriya kéṅiᶇ nĕḍa dagiᶇ saṅkiṅaṅgènipun babĕḍak, amaṙggi kaṅgé rumĕkṣa iᶇ gĕsaṅipun piyambak, dados adil kémawon tumrap iṅkaᶇ mĕjahi uŧawi pinĕjahan, amaṙggi iṅkaᶇ mĕjahi kĕdaḥ pinĕjahan, kaṙmma baḍé amaṅsulakĕn pandamĕlipun piyambak sĕpi iᶇ kabĕṅisan punika agami iṅkaᶇ luhur piyambak. botĕn isi watak bĕṅis, punika luguniᶇ maṅrèḥ pribadi, botĕn bĕṅis punika pawèwèhiṅkaṅagĕᶇ piyambak, kasutapan iṅkaᶇ mulya piyambak, uŧawi paṅwasa kaᶇ luhur piyambak, iṅgiḥ mitra kaᶇ luhur piyambak, kabĕgjan agĕᶇ piyambak, kasuñatan kaṅagĕᶇ piyambak, uŧawi piwulaṅiṅkaᶇ luhur piyambak. pawèwèḥ wujud punapa kémawon aṅgènipun najèkakĕn, punika susukṣci iᶇ sawĕṙṇniniᶇ tiṙŧa sukṣci, tuwin pandamĕl lalados, wontĕn iᶇ sĕrat piwulaᶇ winastan aṅèstokakĕn ḍawuḥ, saraṇa misuṅsuᶇ, manawi aṅgènipun ṅlampahi wahu botĕn kalépétan iᶇ kabĕṅisan. sasajinipun tiyaṅiṅkaᶇ sāmpun sĕpi kabĕṅisan, punika tanpa upami kamulyanipun. sujanma iṅkaṅambirat kabĕṅisan, iṅgiḥ punika bapa babuniᶇ sadaya dumados.
saṛĕᶇ wontĕn iṅkaᶇ pitakèn bab gustiniᶇ ƀawana, saᶇ ƀiṣma lajĕṅañĕbut asma ḍomas, sisilihipun wasudéwaputra, saṛĕᶇ sāmpun ṅandika sawatawis maliḥ lajĕᶇ kèndĕl, dados kawontĕnaniᶇ piwulaᶇ luhur sāmpun tamat. saṛĕᶇ paṅandika iṅkaᶇ bĕniᶇ saṙŧa cĕṭa wahu sāmpun kèndĕl, lajĕᶇ tiḍĕm pṛêmanĕm botĕn wontĕn walaṅalisik, sadaya para naréndra botĕn mobaḥ mosik, kadidéné ṛĕca. saṅkiᶇ ḍawuhipun saᶇ wiyaśa, saᶇ yuđiṣṭira lajĕᶇ baḍé kunduraṅaḍaton, piwĕliṅipun saᶇ ƀiṣma : manawa wus tĕkan iᶇ wañci goniṅsun aṅuñcati duña iki, sira baliya : praƀu, wañci goniṅsun aniṅgal sariraniṅsun, bésuk manawa suṙyya wus pĕntog lakuné iṅiriᶇ kidul, bañjur malik maṅalor. sasāmpunipun yuđiṣṭira maṅuswa padanipun saᶇ ƀiṣma, lajĕᶇ paṅkat kundur ḍatĕṅastinapura, ḷĕṛĕm ṅantos sèkĕt dintĕn, iṅgiḥ punika suṙyya wiwit lumampaḥ maṅalèr, dados cĕlak kalihan wañci paṅkatipun saᶇ mahaṙṣi ƀiṣma. iᶇ nalika wahu praƀu yuđiṣṭira ḍawuḥ mirantos sahupakaṙttiniṅambasmi kunaṙppanipun atmajaniᶇ gaṅga. saparipuṙṇnaniṅaṅgènipun tata tata, arak arakan agĕṅiṅkaᶇ baḍé miwaha pambĕsminiᶇ layon lajĕᶇ biḍal. sawaṙṇniniᶇ sajèn ugi sāmpun kasaḍiyanan, rawuhipun praƀu yuđiṣṭira, saᶇ ƀiṣma sāmpun kaṛĕrompa déniᶇ wiyaśa, nārada, ḍéwala, tuwin asita, saṙŧa para naréndra sisaniᶇ kaᶇ sami siṙṇna iᶇ palagan. yuđiṣṭira amaṛĕpĕki saᶇ sénapati iṅkaᶇ wontĕn saṅiṅgiliᶇ jĕmpariᶇ, lajĕṅañuṅkĕmi pada, saṙwwi matur biliḥ sāmpun ambĕkta sadaya iṅkaᶇ baḍé kaṅgé amiwaha tindakipun. saᶇ ƀiṣma ambuka paniṅalipun, lajĕṅaṅaṇṭuki ḍatĕᶇ praƀu yuđiṣṭira iᶇ sĕmu sakalaṅkuᶇ siḥ saṙŧa lajĕᶇ ṅandika : samĕṅko wus tĕkan wañciné. sasāmpunipun ṅandika makatĕn saᶇ ƀiṣma lajĕṅanolèḥ praƀu dṛêtarastra, ḍawuḥ supados tṛêsnowa ḍatĕᶇ sutanipun pāṇḍu, saṙŧa sāmpun kalajĕᶇ lajĕṅaṅgènipun mrihatosakĕn siṙṇnaniᶇ para putra, amaṙggi pāṇḍawa tamtu sĕtya tuhu aṅgènipun aṅladosi, tuwin sami aṅluhurakĕn saᶇ praƀu. iᶇ ṅriku ƀiṣma lajĕᶇ tumiṅal ḍatĕᶇ risaᶇ wasudéwaputra, paṅuwuhipun ḍatĕᶇ śrī kṛêṣṇa kadi ḍatĕᶇ kaᶇ maha luhur, iṅgiḥ déwaniᶇ déwa : ḍuḥ ratuniᶇ sadaya kumĕlip, kula kahuntapna, ḍuḥ kṛêṣṇa, kajuruṅana aṅgèn kula anilar duña punika, dipun lastantuna aṅgèn kula nilar kuwaḍagan. manawi sakiṅidi pāduka, sahèstu kula sagĕd dumugi pucakiᶇ kamulyan. paṅandikanipun kṛêṣṇa iṅkaᶇ piṇḍa arumiᶇ suwantĕnipun gaṅsa, iṅkaᶇ tansaḥ kahajĕṅajĕṅiṅakaṭaḥ saḷĕbĕtipun kèndĕl, samaṅké wiwit kawĕḍar : ḍuḥ kaᶇ minulya saᶇ ƀiṣma, kula jumuruᶇ, suwawi pukulun, mugi lajĕᶇ paṅkata, ḍatĕᶇ prajaniᶇ para wasu. ḍuḥ, ḍuḥ, panduka iṅkaᶇ misuwuriᶇ jagad, tétéla panduka dèrèᶇ naté aṅlampahi dosa wontĕn iᶇ duña. dados ƀiṣma sāmpun kamulyakakĕn déniᶇ saᶇ késawa, saṙŧa sāmpun kapaṅandikakakĕn déniṅiṅkaᶇ botĕn kasamaran ḍatĕᶇ saliriᶇ lalampahan, manawi saᶇ ƀiṣma botĕn kalépétan iᶇ dosa. saᶇ ƀiṣma lajĕᶇ pamitan ḍatĕᶇ para mitranipun iṅkaᶇ sami aṅuntapakĕn, yuđiṣṭira iṅkaᶇ minaṅka panutupipun. napas katarik tumaruntun urut cakram, sadaya kinukut wontĕn iᶇ miraḥ, (sahasrana) uṅguliṅatmanipun, sarira waṅsul kadi badaniᶇ bayi, kanin tuwin gèṭèkiᶇ sarira siṙṇna tanpa tilas, saṙŧa cahya sumunar kadĕdĕl ḍatĕᶇ mastaka sinuruṅiᶇ napas, bĕblĕs aṅgayuḥ gagana, sanalika wahu sĕkar ḍumawaḥ sakiṅawaṅawaᶇ kadi gumrujugiᶇ jawahiᶇ maṅsa ṛĕṇḍĕᶇ, saṙŧa kapiyaṙṣa kiduᶇ paṅliṅgamuṙddaniᶇ para déwa, iṅgihiᶇ nalika punika panuṅgalipun santanuputra kalihan kaṅasipat laṅgĕᶇ.
bab ⅹ lalampahan kaᶇ wĕkasan
saparipuṙṇnaniṅaṅgènipun aṅĕsokakĕn sasanijipun iᶇ lèpèn gaṅga, praƀu yuđiṣṭira lajĕᶇ nĕdya kundur, naṅiᶇ saṅkiᶇ saṅĕtiᶇ rudatosipun, saᶇ praƀu lajĕᶇ ḍawuḥ wontĕn iᶇ tĕpiniᶇ lèpèn, kadosdéné dipaṅga iṅkaᶇ kéṅiᶇ jĕmpariṅiᶇ tuwaburu. saᶇ guwinda iṅgal aṅlipuriṅkaᶇ sawĕg kaṛĕrantan, saṙŧa ḍawuḥ manawi kasĕḍihan saṅkiṅaṅgènipun aṅgaliḥ ḍatĕṅiṅkaᶇ sami sawaṙgga punika adamĕl saṅsaranipun, saᶇ wiyaśa ḍawuḥ supados praƀu yuđiṣṭira adamĕl aswa wédđa, mila paṙwwa punika kanamèkakĕn makatĕn. punapadéné kaḍawuhan aṅgĕgañjar, saraṇa kaliḥ waṙṇni wahu iṅkaᶇ sagĕd dados pambiratiᶇ prihatosipun. yuđiṣṭira matur manawi gĕḍoṅiᶇ rajabraṇa koṭoᶇ, maṅka dèrèᶇ sagĕd aṅiṇḍakakĕn pajĕgiᶇ nagarinipun iṅkaᶇ sawĕg kamlaratan punika. naṅiᶇ saᶇ wiyaśa lajĕᶇ ṅandika, biliḥ sariranipun maṅgiḥ pasimpĕnaniᶇ rajabraṇa agĕṅiṅimalaya. titilaranipun satuṅgaliᶇ naréndra iṅkaᶇ mĕntas adamĕl sasaji, iṅkaᶇ lalampahanipun ugi lajĕᶇ dipun cariyosakĕn déniᶇ saᶇ wiyaśa. aṅgènipun késawa baḍé adamĕl ḷĕṛĕmiᶇ rudahipun praƀu yuđiṣṭira, lajĕṅamĕḍar piwulaᶇ, manawi tiyaᶇ sagĕd pisaḥ sakiᶇ kasĕḍihan saraṇa maṅrèḥ ciptanipun, ḍawuhipun : yuđiṣṭira samaṅké sāmpun wañcinipun andika praᶇ wontĕn papraṅan, iṅkaᶇ sabĕn tiyaᶇ kĕdahaṅawaki praᶇ piyambak, iᶇ papraṅan wahu tiyaᶇ botĕn pṛêlu ṅaṅgé jĕmpariᶇ, botĕn mawi kaṇṭi, tuwin botĕn pṛêlu mawi wadyabala. papraṅan iṅkaᶇ kĕdaḥ linampahan ijèn wahu, sāmpun aṇḍatĕṅi andika, manawi andika kasoran wontĕn iᶇ papraṅan wahu, andika baḍé ḍumawahiᶇ kasaṅsaran agĕᶇ, ḍuhatmjaniᶇ kuṇṭi, samaṅké andika sāmpun prikṣa, lajĕᶇ katindakna, jĕṅandika baḍé rahayu. iᶇ nalika wahu yuđiṣṭira lajĕṅamĕraṅi prihatosipun, sakalaṅkuᶇ panuwunipun ḍatĕᶇ saᶇ késawa. sadumuginiṅastinapura, praƀu yuđiṣṭira lajĕṅaṅlampahakĕn kawajibanipun.
sri kṛêṣṇa kalihan saṅaṙjjuna, lajĕṅaṅiṅgariṅgar ḍatĕᶇ pasitèn pasitèn iṅkaᶇ nĕṅsĕmakĕn iᶇ satuṅgaliᶇ dintĕn aṙjjuna kèṅĕtan manawi kasupèn ḍatĕᶇ piwulaṅiᶇ déwa mitranipun iṅkaᶇ kawĕḍarakĕn nalika baḍé tĕmpukiᶇ praᶇ, mila matur supados kĕpaṛĕṅaṅambili pamulaṅipun, waṅsulanipun wasudéwaputra sĕmu sĕṛĕᶇ, saṙŧa anĕtaḥ déné aṙjjuna kasupèn ḍatĕᶇ wĕḍariᶇ kasuñatan ginahib kaᶇ laṅgĕᶇ, iṅkaᶇ kawĕḍaripun sakiṅaṅgènipun yoga. naṅiᶇ śrī kṛêṣṇa lajĕᶇ kĕpaṛĕᶇ ñariyosakĕn doṅèᶇ kina, lalampahanipun satuṅgaliᶇ ƀrāhmaṇa iṅkaᶇ kaḍatĕṅan déwa awirahosan prakawis kamajĕṅan, wirahos wahu winastan : anugita iṅkaᶇ misuwur. iᶇ ṅriku ñariyosakĕn kados śrī kṛêṣṇa amulaṅaṙjjuna, iṅsun iki juru mulaᶇ, lan wĕruḥ yèn sukṣmaniᶇ manuṅsa iku siswaniṅsun. iṅgiḥ punika piwulaᶇ ginahib iṅkaṅiᶇ tĕmbé mĕṣṭi sami andika paṙṣudi.
samantĕn śrī kṛêṣṇa kumĕñut iᶇ galiḥ baḍé kundur, mila lajĕᶇ miṅgahiᶇ rata kalihan saṅaṙjjuna ḍatĕṅastinapura. sadumuginiᶇ kaḍaton kapapagakĕn déniᶇ praƀu yuđiṣṭira kalayan suka piṛĕnaniᶇ paṅgaliḥ, iᶇ ṅriku śrī kṛêṣṇa pamit ḍatĕᶇ pāṇḍawa tuwin kurawa manawi baḍé kundur ḍatĕᶇ dwaraka kalayan ambĕkta kaᶇ rayi dèwi sumbadra. sadumuginiᶇ prajanipun śrī kṛêṣṇa kasambut kalayan gĕṅiᶇ kabiṅahan. śrī kṛêṣṇa lajĕᶇ ñariyosakĕn kawontĕnaniᶇ papraṅan agĕᶇ, saṛĕᶇ cariyosipun wahu dumugi pĕjahipun aƀimanyu, saᶇ wasudéwa punapadéné dèwi déwaki sami siṅkĕl iᶇ galiḥ. śrī kṛêṣṇa kèndĕl aṅgènipun ṅaturakĕn kawontĕnaniᶇ tĕgal kuru, amaṙggi wĕlas aniṅali prihatosiᶇ rama ibu, wĕkasan lajĕᶇ ñariyosakĕn kasudiraniᶇ paṅgalihipun dèwi kuṇṭi, nalika kataman panaṇḍaᶇ kaᶇ gigirisi, tuwin aṅgènipun aṅlipur mantu wayaḥ pawèstri.
añaṛĕṅi lalampahan iᶇ ṅiṅgil, praƀu yuđiṣṭira iṅkaᶇ wontĕn iᶇ ḷĕbĕtiᶇ kaḍaton ṅastina, sakiᶇ ḍawuhipun wiyaśa, lajĕᶇ tata tata aṅgènipun baḍé adamĕl aswa wédđa, mila lajĕᶇ paṅkat ḍatĕṅimalaya, kaḍèrèkakĕn déniᶇ para ari saṙŧa wadyabala agĕᶇ. sasāmpunipun amĕmuji iᶇ baṭara mahadéwa, lajĕṅamiwiti aṇḍuḍuk pĕṇḍĕmaniᶇ rajabraṇa. pintĕn pintĕn sosotya nawaṛĕtna saṙŧa samukawis yĕyasan iṅkaᶇ sakiᶇ kañcana, sadaya lajĕᶇ kabĕkta kundur ḍatĕṅastinapura. saḷĕbĕtipun sami mirantos sahupakaṙttiniᶇ sasaji kapal, śrī kṛêṣṇa waṅsul ḍatĕṅastinapura, karantĕn sāmpun anduṅkap lahiripun bimañutanaya. botĕn watawis daṅu kalihan rawuhipun śrī kṛêṣṇa bayi lahir, anaṅiᶇ lahir pĕjaḥ, sakiᶇ bramastranipun aswatama, śrī kṛêṣṇa gupuḥ gupuḥ lumĕbĕt iᶇ kaḍaton, iᶇ ṅriku pinaṅgiḥ dèwi kuṇṭi, sumbadra tuwin sanès sanèsipun sami udrasa, lajĕᶇ ñuwun lumunturiᶇ sihipun śrī kṛêṣṇa. sumbadra kalayan waspanipun amarawayan, ṅèṅĕtakĕn kasagahanipun kaᶇ raka, aṅgènipun baḍé aṅgĕsaṅakĕn babayi iṅkaṅajal saṅkaniᶇ lahir wahu, saṙŧa matur ṅasihasiḥ : kasagahan panduka katĕtĕpana, biliḥ panduka kapaṛĕᶇ pariᶇ pituluᶇ, sabĕn wontĕn tiyaᶇ pĕjaḥ, iᶇ daḷĕm wawĕṅkoniṅalam titiga : (tri ƀawana) punika, sahèstu panduka kawasa aṅgĕsaṅakĕn maliḥ. kadospundi iṅkaᶇ kĕdaḥ kula aturakĕn, prakawis babayi sutanipun jaḷĕr kadaṅiᶇ pawèstri saṅusa, déné lahir sāmpun ajal. śrī kṛêṣṇa lajĕᶇ lumĕbĕt iᶇ kamar, untari ḷĕṅgaḥ kalayan ambopoᶇ putranipun iṅkaṅajal, saṛĕᶇ prikṣa śrī kṛêṣṇa lumĕbĕt lajĕṅaṅuṙmmati kalihan saṅĕt rudahiᶇ paṅgaliḥ, matur ñuwun lumunturiᶇ sihipun. dèwi untari aṅatag putranipun kaᶇ sāmpun palastra saṅkaniᶇ lahir wahu, supados lajĕᶇ sumĕmbaḥ ḍatĕᶇ saᶇ késawa, paṅgalihipun dipun santosakakĕn, muriḥ sagĕd sabaraṅĕntosi sihipun saṅawatara. pañjĕnĕṅanipun iṅkaᶇ kahèbĕkan siḥ, lajĕṅaṇḍawuhakĕn paṅandika : lahuntari, iṅsun duruᶇ tahu aṅucapaké wicara kaᶇ ora ñata, paṅandikaniṅsun paṣṭi katumusan, iṅsun bakal aṅuripaké manèḥ babayi iki, dimèn bisa mañjiᶇ pasamuwaniᶇ dumadi, iṅsun ora tahu sĕmbranan, iṅsun asiḥ baṅĕt maraṅadil, iṅsun asiḥ baṅĕt maraᶇ para ƀrāhmaṇa, sutané aƀimanyu kaᶇ mati, saṅkaniᶇ lahir sun uripaké manèḥ, pamitraniṅsun lan wijaya (aṙjjuna) duruᶇ tahu ana gaṅsulé, dadi uripé manèḥ babayi iki saka paṅwasaniᶇ kasĕtyan, tétéla yèn kasuñatan saṙŧa adil iku pinaṅkané saka batiniṅsun, iku kaᶇ bakal aṅuripaké manèḥ sutané aƀimanyu saka aṅgoné mati. kayadéné kaṅsa lan kèsi, wuṣaṇa adilé mati déniṅiṅsun, sutanira bakal urip dina iki saka paṅwasaniṅadil.
satĕlasiᶇ paṅandika iṅkaᶇ kahèbĕkan siḥ wahu, babayi gĕsaᶇ, wiwit ébaḥ saṙŧa añuwantĕn kadi atur paṅliṅgamuṙdda, saṙŧa biṅahiᶇ manaḥ, wujudipun añjĕrit saṙwwi karuñcalan. laré kanamèkakĕn mirid kawontĕnaniᶇ maṅsa, paṅandikanipun śrī kṛêṣṇa : karana lahiré sutané aƀimanyu mahu ambaṛĕṅi wañci anduṅkap aṇḍĕgiᶇ roḍa, mula sun pariṅi aran parikĕsit. para pāṇḍawa ḍatĕᶇ kalihan ambĕkta rajabraṇa iṅkaᶇ kapĕṇḍĕt sakiṅimalaya.
aṅgènipun sami adamĕl sasaji kapal sāmpun samĕkta, saṅaṙjjuna iṅkaᶇ piniji rumĕkṣa aṅĕṅèn kapal iṅkaᶇ baḍé kasajèkakĕn, iṅkaᶇ kapiliḥ kapal cĕmĕᶇ waṙṇninipun bagus, praƀu yuđiṣṭira kajibahaṅladosakĕn sasaji, mila lajĕṅaṅĕculakĕn kapal wahu kahumbar kémawon sakajĕṅipun kapal. aṙjjuna iṅkaṅaṅĕtutakĕn kalihan anitiḥ rata paṅirid kuda pĕṭak kados padatanipun, paṅkatipun kahuṙmmatan iᶇ surak mawurahan miwaḥ pamuji. kalunta lunta lampahipun aṙjjuna ṅantos dumugi karajan iᶇ manipura, ratu iᶇ manipura punika putranipun aṙjjuna. saᶇ praƀu amapagakĕn rawuhipun kaᶇ rama, saṛĕᶇ sāmpun cĕlak saᶇ praƀu mĕṇḍak lajĕᶇ manĕmbaḥ. naṅiᶇ saṅaṙjjuna lajĕᶇ ṅandika sĕmu botĕn kaṛĕnan, kadospundi déné kados pawèstri, botĕn aṅlĕṅgahi kasatriyanipun, manawi satriya kĕdaḥ praṅaṅlabĕti makuṭanipun. dèwi ulupi, putriniᶇ takṣakaraja, mĕdal sakiᶇ kaḍaton maṅatag ḍatĕᶇ kaᶇ putra saᶇ praƀu wabruwahama supados amaṅun praᶇ mĕṅsaḥ kaᶇ rama. lajĕᶇ wiwit bandayudđa sakalaṅkuᶇ ramé, iᶇ ṅriku praƀu wabruwahama katiṅal kasudiran miwaḥ kawasisanipun, dahat adamĕl ṛĕnaniᶇ paṅgalihipun saṅaṙjjuna. waṣaṇa aṙjjuna ḍawaḥ kataman jĕmpariᶇ, iṅkaᶇ patitis pañipatipun. kaᶇ putra sakalaṅkuᶇ koḍĕᶇ, saṛĕᶇ prikṣa kaᶇ rama gumuliṅiᶇ siti. kaṅibu dèwi citragada, iṅgal maṛĕpĕki, lajĕṅandukani dèwi ulupi, déné ambĕbaṅus kaᶇ putra supados lumawan kaᶇ rama, ḍawuhipun, dèwi ulupi baḍé kalampus saraṇa botĕn kapariṅan ḍahar, bilihulupi botĕn maluyakakĕn ḍatĕṅaṙjjuna. saᶇ praƀu jaka sakiᶇ dahat èmĕṅiᶇ paṅgalihipun lajĕᶇ matur ḍatĕṅibu, prasĕtya baḍé aṅañut tuwuḥ saraṇa botĕn ḍahar, manawi kaᶇ rama botĕn dipun sugĕṅakĕn maliḥ. dèwi ulupi kèṅĕtan ḍatĕᶇ muṣṭika iṅkaᶇ kasinuṅan paṅwasa agĕsaṅakĕn pĕpĕjaḥ, muṣṭika kawĕdalakĕn saraṇa dayaniᶇ puja. dèwi ulupi lajĕᶇ ḍawuḥ ḍatĕᶇ kaᶇ putra, manawi sajatosipun saᶇ praƀu botĕn sagĕn ṅawonakĕn aṙjjuna, amuᶇ sakiᶇ cidraniᶇ paniṅalipun mila aṙjjuna katiṅal léna. mila manawi maṇik pinaṣṭika wahu katumpaṅakĕn iᶇ pranajanipun kaᶇ rama sahèstu baḍé waluya jatiniᶇ ṅuni. iᶇ ṅriku kaᶇ putra sumĕmbaḥ, iᶇ sĕmu saṅĕt kagawokan, matur kadospundi déné sakalaṅkuṅanèḥ. dèwi ulupi ṅandika, manawi saṅaṙjjuna kéṅiᶇ sotipun para wasu, déné aṙjjuna aṅgènipun añiṙṇnakakĕn saᶇ ƀiṣma punika botĕn saḷĕṛĕsiᶇ tiyaᶇ praᶇ. sariranipun sakalaṅkuᶇ prihatos, ñuwun pituluṅanipun kaᶇ rama supados ñuwunakĕn paṅakṣama, para wasu kĕpaṛĕᶇ, anaṅiᶇ ṅandika manawi saṅaṙjjuna baḍé katiwasan déniᶇ putranipun piyambak, iᶇ ṅriku lajĕᶇ luwaripun saṅaṙjjuna sakiᶇ sotipun para wasu, amaṙggi kaḷĕpatanipun sāmpun kahukum. sawuṅunipun saṅaṙjjuna lajĕᶇ ḍawuḥ supados kaᶇ putra ugi aṅèstrèni aṅgènipun sasaji. saṛĕᶇ sāmpun dipun sandikani, saṅaṙjjuna ṅlajĕṅakĕn lampahipun, puwara aṙjjuna prikṣa biliḥ sāmpun dumugi sacĕlakiᶇ témbok astinapura, lajĕᶇ sami asuᶇ pambagé karahayonipun, déné saṅaṙjjuna sāmpun aṅrampuṅakĕn kawajibanipun.
kados punapa kaṭahiᶇ rajabraṇa iṅkaᶇ kaṅgé waragadiᶇ sasaji, sawaṙṇniniᶇ gapura, cagak pasrèn, jĕmbaṅan tuwin sanès sanèsipun, sami kadamĕl sakiᶇ kañcana, saha mahèwu èwu jĕné kĕṭokan iṅkaᶇ kapisuṅsuṅakĕn ḍatĕᶇ saᶇ wiyaśa.
tamat
gugahĕnñyawaku
