sĕrat kawruḥ saṅgåmå
isinipun sĕrat punikå
1. mulabukanipun kawruḥ saṅgåmå.
2. patrapiŋ cumbånå kaṇṭi aji asmårågåmå.
3. ṅagĕm aji asmårågåmå kĕdaḥ mawi lampaḥ : catur bråtå.
4. rubédaniŋ cumbånå sartå pambéṅkasipun.
5. paṅruktiniŋ sarirå.
6. tumuruniŋ wiji iṅkaŋ winadi.
7. panuṅgilanipun aji asmårågåmå, iṅgiḥ punikå : asmårå sabdå, asmårå ciptå, asmårå wanitå, tuwin asmårå tåntrå.
1. mulå bukanipun kawruḥ saṅgåmå.
sampun kodrat, priyå punikå manawi niṅali wanitå lajĕŋ tuwuḥ manahipun ṛĕmĕn, sĕṅsĕm, makatĕn ugi kosokwaṅsulipun. ṛĕmĕnipun wahu bédå kaliyan ṛĕmĕn iṅkaŋ tumrap ḍatĕŋ baraŋ, sayĕktosipun lajĕŋ kĕpéṅin sajiwå utawi salulut. déniŋ kodrat iṅkaŋ makatĕn wahu kitå lajĕŋ gaḍaḥ paṅaṅgĕp manawi iṅkaŋ måhå kawåså pañcèn sampun aṅlilani sartå pariŋ ḍawuḥ, supados kulå sadåyå båṅså manuṅså sami ambabarakĕn tuwuḥ måṅkå isèn isènipun marcåpådå, sintĕn iṅkaŋ ṅèstokakĕn ḍawuḥ wahu sami pinariṅan gañjaran kĕñcèŋ : rahos nikmat iŋ saḷĕbĕtipun sacumbånå.
anaṅiŋ sarèhniŋ manuṅså punikå bédå kaliyan sato, sanajan bab saṛĕṣmi punikå sampun sami sagĕd nindakakĕn, iṅgiḥ kĕdaḥ ṅaṅgéyå tatakramaniŋ saṅgåmå utawi susilaniŋ saṅgåmå. punikå purwanipun wontĕn kawruḥ saṅgåmå iṅkaŋ ugi winastanan : aji asmårågåmå. asmårå tĕgĕsipun : sĕṅsĕm, gåmå. saṅgåmå, cumbånå. pikajĕṅipun : sĕṅsĕm iŋ cumbånå.
mĕṅgaḥ bakunipun iṅkaŋ kinajĕṅakĕn ḍatĕŋ iṅkaŋ ṅagĕm aji asmårågåmå wahu wontĕn kaliḥ prakawis, iṅgiḥ punikå :
1. tumrap ḍatĕŋ rahsaniŋ wanitå. sagĕdå wanitå iṅkaŋ sinaṅgåmå punikå karahos ḷĕgå, ṛĕnå, maṛĕm, caṛĕm, satĕmaḥ mantĕp, tĕmĕn, ambaṅun turut ḍatĕŋ priyå.
2. tumrap ḍatĕŋ putrå. sagĕdå apĕputrå iṅkaŋ kéṅiŋ sinĕbut utami. jalaran sakiŋ punikå, milå aji asmårågåmå wahu ugi kawastanan : asmårå dwi pahédaḥ, tĕgĕsipun kaliḥ pigunanipun. rahsaniŋ wanitå tuwin putrå.
sahibå bĕgjanipun, manawi priyå sagĕd amĕṅku garwå iṅkaŋ ambaṅun turut, bĕkti iŋ laki, tuwin kaguṅan putrå iṅkaŋ utami, saṅsaraniŋ saṅsårå manawi kataman kosokwaṅsulipun. milå, kaniṣṭan saṅĕt manawi priyå botĕn karṣå marṣudi sartå ṅagĕm aji asmårågåmå punikå.
kacariyos mĕṅgaḥ aji asmårågåmå punikå iŋ kinanipun, iṅkaŋ ṅagĕm namuŋ pañjĕnĕṅanipun pårå déwå tuwin pårå nabi, lajĕŋ tumurun ḍatĕŋ pårå sinatriyå iṅkaŋ linaṅkuŋ. aṅsalipun aji wahu sarånå ṛĕkahos, kĕdaḥ tinumbas iŋ tåpå bråtå. saŋ hyaŋ girinåtå (baṭårå guru) duk jaman kinå, kacariyos sagĕdipun katarimaḥ pinariṅan aji wahu déniŋ saŋ hyaŋ tuṅgal, iṅgiḥ mawi mĕsu pujå bråtå, jalaran takṣiḥ dèrèŋ maṛĕm iŋ galiḥ kaguṅan putrå sakawan dèrèŋ wontĕn iṅkaŋ pinuñjul. sasampunipun saŋ hyaŋ girinåtå ṅagĕm aji asmårågåmå, lajĕŋ sagĕd apuputrå saŋ hyaŋ wisnu, gugunuṅanipun pårå déwå.
dados, aji asmårågåmå punikå pañcèn dédé ṅèlmi sĕmbaraṅan. milå botĕn prayogi kaṅgé sĕmbaraṅan ugi, sayĕkti malalti.
3. iṅgiḥ punikå : manawi paṅgilutipun botĕn aḍaḍasar paṅgaliḥ suci, ṛĕsik, sisip sĕmbiripun kĕsasar kèṛĕm ḍatĕŋ patrap pratiṅkaḥ ḷĕlaṅĕniŋ cumbånå tuwin rahos kanikmatan kémawon, satĕmaḥ dados priyå brañcaḥ botĕn piliḥ piliḥ, iṅgiḥ bilahi yĕktos, ṅrisakakĕn jiwå rågå. milå saḍèrèk kulå pårå muḍå : dèn awas dèn ĕmut.
**********
2. patrapiŋ cumbånå kaṇṭi aji asmårågåmå.
patrap utawi pratiṅkahiŋ saṛĕṣmi punikå warṇi warṇi, kados tå : miriŋ, añjĕṅkiŋ, ḷĕṅgaḥ, maṅku, ṅadĕg, sukuniŋ wanitå dipunpaṅgul, wanitå wontĕn iŋ ṅiṅgil, sapanuṅgilanipun, iṅkaŋ muriḥ sukaniŋ galiḥ. anaṅiŋ patrap iṅkaŋ makatĕn wahu sayĕktosipun kiraŋ mikantuki tumrap sakaliḥ kalihipun, sartå kéṅiŋ kabasakakĕn kĕkaṭahĕn polaḥ botĕn prasåjå.
iṅatasipun aji asmårågåmå, punikå botĕn namuŋ muriḥ ḷĕganiŋ pråṇå kémawon, iṅgiḥ ugi amriḥ ḷĕganiŋ rahså sajati, milå kĕdaḥ ṅaṅgé patrap pratiṅkaḥ utawi tatakramaniŋ saṅgåmå iṅkaŋ prayogi (susilå saṅgåmå) sampun kadamĕl dolanan, kasukan.
mĕṅgaḥ pratiṅkahiŋ cumbånå iṅkaŋ mikantuki punikå kacariyosakĕn kados iŋ ṅaṇḍap punikå :
manawi baḍé matrapakĕn sacumbånå, punikå utaminipun priyantun kakuŋ kaliyan putri ḷĕṅgaḥ rumiyin ajĕŋ ajĕṅan, ardaniŋ driyå dipunasrĕp asrĕpå, påñcådriyå kaḷĕṛĕmnå, sawarṇi kados baḍé mujå sĕmèdi. nuntĕn astaniŋ priyå iṅkaŋ tĕṅĕn añĕpĕṅå dariji manisipun wanitå iṅkaŋ kiwå, lajĕŋ kapijĕtå sawatawis, supados wanitå krahos manahipun, gaḍaḥ grĕgĕt sahut pyur tratab, ṅantos karahos iŋ jisimipun èstri, titikanipun kĕkĕtĕkipun èstri muṅĕl ḍĕg ḍĕg, asriŋ kĕpiṛĕŋ ajĕŋ ajĕṅan. nuntĕn kakuŋ aṅaståhå gigiripun èstri dumugi walikatipun, tuwin aṅaråså pokiŋ karṇå iṅkaŋ wradin ṅantos dumugi grananipun wanitå. tumuntĕn aṅalåpå napasipun èstri, katarik iŋ napasipun kakuŋ, iŋ batos ñiptåhå ṅalap manahipun wanitå wahu. lajĕŋ aṅaraså larapanipun èstri, sartå añiptåhå maliḥ : ṅalap warṇi, kalakuwan tuwin ñawanipun wanitå wahu sarånå dipunaras ĕmbun ĕmbunanipun. sadåyå wahu kĕdaḥ katindakakĕn kalayan sabar sarèḥ.
mĕṅgaḥ aṅgènipun mawi patrap kados iŋ ṅiṅgil punikå wahu, sakiŋ pamaṅgiḥ kulå iṅkaŋ dipunkajĕṅakĕn makatĕn : sapisan, supados ardaniŋ driyanipun priyå botĕn ṅåmbrå åmbrå, paṅgaliḥ botĕn dåyå dåyå, pikantukipun adamĕl daṅu wĕdaliŋ rahså, satĕmaḥ adamĕl ḷĕganiŋ prånå tuwin prayogi tumrapiŋ tumrapiŋ putrå. kapiŋ kaliḥ, mawi aṅĕniṅakĕn ciptå ṅalap manaḥ tuwin ñawanipun wanitå (aji asmårå ciptå) punikå manawi katrimaḥ iṅgiḥ prayogi saṅĕt, awit sagĕd adamĕl ḷĕgå rahsaniŋ wanodyå iṅkaŋ sajatiniŋ rahså, pikantukipun wanitå sagĕd karahos maṛĕm caṛĕm lahir batos. kapiŋ tigå, manawi mijĕt dariji, ṅaras, sapanuṅgilanipun punikå minåṅkå paṅgugaḥ supados manahipun wanitå sagĕd karahos, rahsanipun sagĕd kabukå, pikantukipun gaṛĕgĕtiŋ wanitå såyå mĕmpĕŋ dunuṅiŋ rahså éṅgal cumawis, satĕmaḥ gampil iŋ paṅurahipun. sayĕktosipun bab patrap iṅkaŋ måṅkå pambukaniŋ rahså punikå iṅgiḥ kéṅiŋ kaaṅgé patrap sanèsipun makatĕn punikå, namuŋ aṅgĕripun botĕn saṅĕt saru kados satataniŋ sato, déné utaminipun anindaknå aji asmårå wanitå kasĕbut iŋ wiṅkiŋ, måṅkå pambukaniŋ rahsanipun wanitå wahu.
sasampunipun makatĕn, wanitå lajĕŋ karaṅkulå, kasarèkakĕn iŋ kajaŋ siraḥ iṅkaŋ alon ririḥ, jĕṅkuniŋ èstri kaliḥ pisan katĕkukå : kasĕḍĕkusnå maṅiṅgil, ragi kabĕṅgaŋ sawatawis. kémpol karapĕtnå iŋ pupu, tuṅkak karapĕtnå iŋ pocoŋ sahéṣṭå kadamĕl ñagaki. priyå lajĕŋ amatrapnå sariranipun pribadi, patrapipun maṅkuṛĕp, suku kaliḥ pisan kasloñjorṇå iṅkaŋ rapĕt, paḍaran kahabĕnå sami paḍaran, paḍaran, jåjå katumpaŋnå payudårå dèn ririḥ (aṅgaŋ aṅgaŋ), astaniŋ priyå iṅkaŋ tĕṅĕn kasĕḍĕkusnå, astå iṅkaŋ kiwå kabantalånå iŋ cĕṅĕlipun wanodyå.
manawi sampun makatĕn, priyå lajĕŋ amahoså mantranipun aji asmårågåmå iŋ saḷĕbĕtiŋ batos kados iŋ ṅaṇḍap punikå :
hoŋ hyaŋ hyaŋ kamajåyå ratiḥ, surapsårå surapsariyèŋ asmårå, ulun mamisik wanitå, matĕmaḥ yumånå kaŋ rahså, siŋ dayèŋ aji asmårågåmå, myaŋ wisésèŋ padukå.
bakdå punikå lajĕŋ amahoså måntrå maliḥ : måṅkå panarikiŋ wiji iṅkaŋ utami, makatĕn :
hoŋ hyaŋ hyaŋ jagad pratiṅkaḥ, ulun manuhun lumérahèŋ wijiniŋ manuṅswå kaŋ minulyå, måṅkå sutèŋ ulun, siŋ wisésèŋ padukå.
sarampuṅiŋ pamahosipun måntrå wahu kéṅiŋ lajĕŋ miwiti nindakakĕn saṅgåmå. ḷĕbĕtiŋ pastå puruså iṅkaŋ alon, sakiŋ sakĕḍik. manawi pastå puruså sampun dumugi iŋ kuḍup, lajĕŋ kahaṅkaḥ aṅkahå sagĕdipun tansaḥ aṅgosok ĕsoŋ, pandĕdĕlipun iṅkaŋ ajĕg lan alon alon, manut pañjiŋ wĕdalipun napas. iŋ saḷĕbĕtipun makatĕn, biliḥ karṣå aṅaras. aṅaråså antawisiŋ pipi lan grånå. paṅglintiriŋ pĕṇṭil pĕṇṭil kahaṅkåhå muriḥ kĕrinipun. ṭukuliŋ rahos dåyå dåyå kĕdaḥ tansaḥ dipunpĕraṅi, wontĕnipun namuŋ sarèḥ, ṅaraḥ araḥ. ĕmpaniŋ saṅgåmå kaciptåhå maṅgèn wontĕn iŋ pucukiŋ pastå puruså.
manawi soŋ wahu tansaḥ kagosok, èstri karahos nikmat sartå kĕri, adat iṅkaŋ sampun kalampahan lajĕŋ ṅĕdalakĕn toyå iṅkaŋ kados yiyitiŋ minå. iŋ ṅriku kĕrinipun såyå wĕwaḥ, ñarambahi iŋ badanipun sakojur, grĕgĕtiŋ karṣanipun èstri katawis såyå mĕmpĕŋ, sahutipun pasti håwå karahos såyå kiyĕŋ, watakipun lajĕŋ butĕŋ, iṅgiḥ punikå lajĕŋ palintiran ṅulat ṅulèt utawi damĕl solaḥ båwå sanèsipun, iṅkaŋ sayĕktosipun ambiyantoni solahiŋ pastå puruså : supados ñéṅgol iŋ dunuṅiŋ prasanipun.
tumrap èstri iṅkaŋ sampun kawical lèñjèḥ iŋ kakuŋ, wiwit sinaṅgåmå : sampun damĕl solaḥ båwå, aṅgènipun damĕl solaḥ båwå punikå mawarṇi warṇi, tanpå mawi tåhå tåhå utawi rikaḥ rikuḥ malaḥ paṅrahosipun : solaḥ bawanipun wahu satuṅgaliŋ kawigñan iṅkaŋ sagĕd damĕl sukaniŋ kakuŋ. naṅiŋ satĕmĕnipun : pañcèn iṅgiḥ, kaṭaḥ priyantun kakuŋ iṅkaŋ lam lamĕn ḍatĕŋ solaḥ bawaniŋ wanitå iṅkaŋ makatĕn wahu. déné tumrap wanitå iṅkaŋ sahé sahé, solaḥ bawanipun wahu namuŋ samadyå kémawon : manawi sampun karahos kĕri saṅĕt, jalaran iṅgiḥ rikuḥ manawi kadakwå lèñjèḥ iŋ kakuŋ punikå wahu.
iŋ wĕdal wanitå grĕgĕt sahutipun katawis såyå mĕmpĕŋ wahu, priyå kĕdaḥ nimbaṅånå, iṅgiḥ punikå dĕdĕl sĕṇḍalipun pastå puruså ragi kakĕṛĕpnå sartå karosanipun kahajĕgnå. sasampunipun makatĕn, sukuniŋ èstri lajĕŋ kawuḍarå : saloñjor, pupu karapĕtnå sami pupu, déné pupuniŋ priyå kaliḥ pisan iṅgiḥ lajĕŋ katumpaŋnå iŋ pupuniŋ wanitå. salajĕṅipun bab paṅaras sartå paṅglintiriŋ pĕṇṭil ugi kados iṅkaŋ sampun kajarwå iŋ ṅiṅgil, utaminipun mawiyå anĕcĕp laṭiniŋ èstri iṅkaŋ ririḥ, sartå sarirå kagosoknå sami sarirå iṅkaŋ waradin. manawi solaḥ bawaniŋ wanitå sampun katawis såyå butĕŋ, kados baṭårå kålå kroḍå baḍé aṅuntal jagad, mrataṇḍani manawi sampun baḍé amuḍar pråså, iṅgiḥ lajĕŋ kapuṅkasånå, sarånå ṅĕṛĕpakĕn sĕṇḍal dĕdĕliŋ pastå puruså. adat iṅkaŋ sampun kalampahan, botĕn daṅu wanitå lajĕŋ muḍar pråså, milå sirahiŋ pastå puruså karahos kados dipunamĕti iŋ lambéniŋ kéyoŋ goṇḍaŋ (ginĕgĕt ṅĕpuḥ kåmå) iṅgiḥ punikå koriniŋ kayaṅanipun saŋ hyaŋ kamajåyå binukå mĕdal minåṅkå rahså pitå. tarkaḍaŋ asriŋ kĕpiṛĕŋ swårå makcĕṭut, déniŋ rosaniŋ paṅgĕgĕd amargi sakiŋ ḷĕganipun, prataṇḍanipun maliḥ maliḥ manawi wanitå wahu sampun muḍar pråså, sariranipun ṅalumpruk marlupå kados oñcat yitmanipun sartå asasambat iṅkaŋ damĕl trĕñuhiŋ manahipun priyå. tumrap wanodyå iṅkaŋ sampun asriŋ asriŋ ḷĕléḍaŋ iŋ taman lambaŋ sari, asriŋ sambat pĕjaḥ, botĕn purun pisaḥ, sasaminipun, kados iṅgiḥ iṅgihå. déné tumrap wanitå iṅkaŋ sahé sahé, adatipun namuŋ sasambat kapuriḥ ñampuni, déniŋ pañcèn sampun rumahos kaḷĕgan iŋ prananiŋ rahså.
déné utaminipun, duk kålå baḍé muṅkasi wahu, manawi priyå sampun karahos gumrĕgĕt baḍé ṅĕdalakĕn rahså (kåmå), punikå lajĕŋ wiwit amĕgĕṅå pråså, tañcĕbiŋ ciptå aṅgayuhå utåmå. manawi kåmå sampun mĕdal, pastå puruså katĕtĕpnå dèn ṅantos nĕtĕp, kakèndĕlnå paṅgosokipun, iŋ ṅriku lajĕŋ amĕpĕtå påñcådriyå, ĕniṅiŋ paṅgaliḥ aṅgayuḥ utåmå kalajĕṅnå. pikantukipun : manawi kasusupan wiji måṅkå lantaraniŋ dumadi, baḍé prayogi kadadosanipun.
wontĕn maliḥ patrapiŋ cumbånå iṅkaŋ sagĕd damĕl ḷĕganiŋ wanitå, anaṅiŋ priyå sok botĕn bĕtaḥ, jalaran kĕdaḥ ragi sawatawis daṅu iŋ paṅgosokipun. patrap wahu èstri kasloñjorṇå, bokoŋ kagañjĕlå iŋ kasuran alit supados baganiŋ èstri sagĕd muṅal. sukuniŋ priyå kapĕṭaṅkroŋnå (kasĕḍĕkusnå mrĕgagaḥ), paḍaran ugi kahabĕnå sami paḍaran, jåjå katumpaṅnå iŋ payudårå. paṅgosokiŋ pastå puruså dĕdĕl sĕṇḍalipun kabandulnå maṅiṅgil, supados sagĕdå aṅgosok soŋ, kriḍaniŋ bokoṅiŋ priyå sawatawis kahégal égolnå manĕṅĕn maṅiwå. bab paṅaras, panĕcĕpiŋ laṭi, salajĕṅipun, ugi kados iṅkaŋ sampun kajarwå iŋ ṅiṅgil.
patrapiŋ saṅgåmå iṅkaŋ kasĕbut iŋ sĕrat nitimani kados iŋ ṅaṇḍap punikå wosipun :
kalamun pastå puruså, wus kiyĕŋ kiyat santoså, kwèhniŋ dåyå wus samĕktå, iku nulyå katindaknå, umaṅsaḥ iŋ ranaṅgånå, sayĕkti datan kuciwå, katĕmpuḥ iŋ båndåyudå, naṅiŋ tå dipunprayitnå, iŋ tindak aywå sĕmbrånå, goné bakal nuju pråså, mriŋ wanitå mĕṅsahirå, supåyå ḷĕganiŋ driyå, wruhantå dipunwaspådå, jroniŋ pasti kono ånå, muṣṭikaniŋ råså mulyå, rinĕkṣå pårå jawåtå, aran saŋ hyaŋ otåpatrå, utåwå saŋ hyaŋ gambirå (soŋ), dumunuŋ wuri puråṇå, yèn tinĕmpuḥ déniŋ gådå, watak kĕri prasanirå, nuli babantuné praptå, pipiṅitan iŋ jro bågå, iṅaras saŋ hyaŋ asmårå, asisiliḥ saŋ hyaŋ cakrå, kaŋ abipråyå saroså, wimbuḥ kĕri grimiṅirå, anarik dåyå ajuñå, mriŋ saŋ hyaŋ purṇåmå såṅkå, utåwå saŋ kamajåyå, pamètiŋ rahså maṅkånå, srånå ṅagĕmå wisåyå, pratiṅkaḥ ukĕliŋ pastå, kacaritå solahirå, duk murwani lumakṣåṇå, karyå pupucukiŋ yudå, kwèhniŋ dåyå saniskårå, aywå sinĕru saroså, iŋ tindak kĕdaḥ saråntå, paṅaṅkaḥ amuŋ murihå, kĕri prasaniŋ wanitå, kalamun wus sawatårå, campuhiŋ praŋ låmå låmå, papalu tumĕmpuhirå, piniṇḍå upåmå gådå, tinaṅkis iŋ båndåbåyå (tamèŋ), sakiŋ rosaniŋ paṅgådå, kuwatiŋ panaṅkisirå, wĕkasan mĕtu dahånå, mubal sumuṇḍul ṅakåså, sisumuké ṅĕmu pĕgå, kukus katut samirånå, praptå tumandukiŋ pråså, kĕkĕriniŋ mĕṅsahirå, gumrimiŋ såyå andådrå.
gantyå wahu saŋ wanitå, gènñå taḍaḥ båndåbåyå, mubal wĕtuniŋ dahånå, sumarambaḥ iŋ sarirå, tan kuwåwå anahĕnå, kĕri gumrimiṅiŋ pråså, såyå ardå ṅåmbrå åmbrå, wantu watakiŋ wanodyå, yèn wus liwuŋ kroḍanirå, iŋ budi datan saråntå, sigrå amuṣṭi sañjåtå, warastrå måṅkå pusåkå, turunan saŋ jawåtå, gañjaran hyaŋ girinåtå, piniṅit sajroniŋ bågå, yékå kaŋ hru barunastrå, sumĕmbur aṅĕmu tirtå, toyå lir yiyitiŋ minå, aṅĕḷĕm pastå puruså, wahu tå sirå saŋ pastå, siḷĕm kinĕḷĕm iŋ tir, tan måntrå måntrå ririṅå, iŋ solaḥ såyå gambirå, paṅlĕburiŋ barunastrå, lir ombak samodrå bĕnå, gaṅgĕŋ lumut satĕpinyå, samodrå karoban toyå, ṅĕmpĕl ṅumpul lir tinåtå, babarisé wrahatbålå, kadi gĕlar cabrabyuhå, boboṇḍot buṇḍĕtiŋ pastå, ṅiŋ tan surut såyå roså, liwuŋ pamukirèŋ yudå, maṅkyå gantyå cinaritå, raméniŋ praŋ bratayudå, nulyå kono ånå swårå, lamat lamat kapiyarṣå, suråså asuŋ sasmitå, miyosé kadyå maṅkånå, hèḥ kulup sirå saŋ pastå, pomå gèr dipunprayitnå, panarik sĕṇḍaliŋ gådå, maju miwaḥ undurirå, papané luñu sadåyå, wus tan kĕnå tinulåkå, wit iluniŋ barunastrå, såyå adrĕs panĕmburnyå, déné gonmu lumakṣånå, lamun lénå yĕkti inå, yèn kaplèsèd aṅsahirå, ṛĕbahé niṇḍihi gådå, katikĕl dadyå rubédå, iŋ jro aran rågå bråtå, piḷĕg iŋ kadadéyannyå, lan kulup sirå wĕruhå, adat watakiŋ wanodyå, yèn wus ṅĕdalakĕn tirtå, kaŋ kadi yiyitiŋ minå, gumrimiṅé såyå ardå, mĕmpĕŋ dĕṛĕṅirèŋ pråså, kawistårå sarap sirå, kiyat kiyĕŋ sariranyå, sawåndå kĕjĕŋ sadåyå, déné lamun wus maṅkånå, sirå adarbé sĕdyå, tĕuuluŋ mriŋ mĕṅsahirå, tumrapiŋ asmårågåmå, tan liyå amuŋ misåyå, solahiŋ pastå puruså, sinĕṅkaknå pamukirå, tĕmpuḥ pamukuliŋ gådå, kaŋ ajĕg lan dèn kĕṛĕpnå, kalawan dipunwaspådå, amawåså iŋ sasmitå, adat wantuniŋ wanitå, yèn wus liwuŋ pamukirå, nulyå agawé léléwå, pratiṅkaḥ solahiŋ aṅgå, wit sakiŋ kuraŋ prasåjå, sajatiné karṣanirå, biyantu solahiŋ pastå, kinèn nuju amrĕnahnå, mriŋ dunuṅiŋ prasanirå, kaŋ supåyå tinrajåṅå, sinoṇḍol pucukiŋ pastå, iŋ kono dipunturutå, sakarṣanirèŋ wanodyå, yèn pinaṛĕŋ datan låmå, wanitå amuḍar pråså, yĕkti ånå wataranyå, gårå gårå jroniŋ bågå, añoṇḍol pucukiŋ pastå, iku såkå kirå kirå, larapiŋ ṛĕcå gupålå, kabukaniŋ kaŋ wiwårå, jinĕkiŋ hyaŋ kamajåyå, aliyå tåṇḍå maṅkånå, kaŋ sayĕkti kawistårå, kawawåså warṇanirå, iŋ åṅgå sakojur wåndå, aṅlir kahoñcatan yitmå, ḷĕsu ṅalumpruk marlupå, kadi kadi tan kuwåwå, anaṇḍaŋ énakiŋ råså, sasambaté mĕlasarṣå, karyå trĕñuhiŋ wardåyå.
patrapiŋ cumbånå iṅkaŋ kawarṣitakakĕn iŋ ṅiṅgil punikå wahu kéṅiŋ dipunwastani sampun ñĕkapi, liripun, déné sampun sagĕd damĕl ḷĕganiŋ wanitå, pratåṇḍå aṅganipun ṅalumpruk marlupå yayaḥ kahoñcatan yitmå. iṅkaŋ prĕlu, iŋ saḷĕbĕtipun saṛĕṣmi wahu priyå kĕdaḥ amawåså ulat liriṅiŋ wanitå, tuwin iṅgiḥ amawas sariranipun pribadi. manawi paṅgaliḥ sampun karahos ḷĕgå, maṛĕm, caṛĕm, iŋ sakaliḥ kalihipun, upami ḍahar makatĕn sampun karahos tuwuk, prayogi kapuṅkasånå sapĕrlunipun. iṅgiḥ punikå nalikå wanitå muḍar pråså wahu priyå añaṛĕṅånå wĕdalipun kåmå. naṅiŋ manawi liriṅiŋ wanitå sanajan sampun muḍar praså : naṅiŋ sajakipun dèrèŋ patoså ḷĕgå, upami ḍahar makatĕn takṣiḥ kĕdaḥ tanduk, utawi manawi priyå pribadi iṅkaŋ rumahos dèrèŋ ḷĕgå, iṅgiḥ sampun añaṛĕṅi ṅĕdalakĕn kåmå, dados wanitå muḍar pråså piyambakan. déné manawi priyå karahos kĕlayu baḍé tumut muḍar pråså (ṅĕdalakĕn kamå) kĕdaḥ dipunampĕt kalayan tahan, sarananipun ṅampĕt makatĕn :
kĕdaḥ maṅgèn wontĕn gajĕgiŋ gĕlå, sampun ṅantos kadamĕl ḷĕgå, tĕgĕsipun : manahiŋ priyå sampun kadamĕl ḷĕgå, aṅèṅĕt èṅĕtå gĕlanipun. pastå puruså kakèndĕlnå rumiyin wontĕn iŋ jawi utawi wontĕn saḷĕbĕtiŋ kuḍup, gumantuŋ sĕnĕŋ paṛĕṅipun paṅgaliḥ. manawi sampun ragi ariŋ, rahos kĕlayu baḍé muḍar pråså wahu sampun ical, kéṅiŋ tumuntĕn kalajĕṅakĕn maliḥ, naṅiŋ sampun gruså grusu, sampun dåyå dåyå, awit saŋ wanitå wahu sariranipun marlupå, milå kĕdaḥ dipunariḥ ariḥ, bokmanawi kĕpaṛĕŋ ḍaṅan iŋ paṅgaliḥ, priyå kĕdaḥ aṅĕmpaknå tĕmbuŋ manuhårå, manis sĕḍĕp iŋ wicårå, dèn biså nuju prånå, aṅatiṅalnå katrĕsnanirå. manawi sampun wontĕn antawisipun kĕpaṛĕŋ, patrap pratiṅkahipun iṅgiḥ tan prabédå kados iŋ ṅiṅgil. saŋ wanitå kagugåhå kĕriniŋ prasanipun, adat iṅkaŋ sampun kalampahan, botĕn antawis daṅu wanitå lajĕŋ puliḥ maliḥ kakiyatanipun, tandaṅipun kados rasĕkṣå baḍé amåṅså dagiŋ, iŋ ṅriku priyå iṅkaŋ prayitnå, kéṅiŋ lajĕŋ dipunkĕṛĕpi sĕṇḍal dĕdĕliŋ pastå puruså, sartå lajĕŋ aṅĕdalnå kamå : ñaṛĕṅi pamuḍariŋ prasanipun wanitå, dados wanitå muḍar pråså kapiŋ kaliḥ, priyå sapisan.
iŋ sĕrat panitisastrå, gugubahanipun bagawan pålåsårå iṅkaŋ sampun dipunjarwakakĕn déniŋ saŋ prabu jåyåbhåyå iŋ bab 85 ñĕbutakĕn makatĕn : mĕṅgahiŋ saṅgåmå, tiyaŋ jaḷĕr 8 punikå saminipun pawèstri 1, milå paṅandikanipun dèwi drupadi : botĕn wontĕn pawèstri tuwuk iŋ kakuŋ. naṅiŋ uṅĕl uṅĕlan punikå sayĕktosipun tumrap priyå iṅkaŋ botĕn ṅagĕm aji asmårågåmå. manawi priyå sagĕd ṅujå karṣaniŋ wanitå kados iṅkaŋ kapratélakakĕn iŋ ṅiṅgil punikå, wanitå iṅgiḥ sagĕd karahos tuwuk sayĕktos, malaḥ kacariyos tuwukipun wahu sagĕd kaṅgé iŋ saḷĕbĕtipun sawuku.
kacariyos katrimahipun aji asmårågåmå iṅkaŋ makatĕn punikå, wanitå karahos aṅsal sariniŋ kanikmatan iṅkaŋ linaṅkuŋ, sartå tansaḥ èṅĕt salaminipun gĕsaŋ ḍatĕŋ tanduk solaḥ båwå tuwin warṇinipun kakuŋ, sanajan tĕbiḥ iṅgiḥ tansaḥ katiṅal gawaŋ gawaṅan, tuwin botĕn kasupèn rahosiŋ kanikmatan wahu. milå priyå iṅkaŋ sampun widagdå ḍatĕŋ aji asmårågåmå wahu, sanajan mĕṅku pawèstri iṅkaŋ lèñjèḥ pisan, insåhållaḥ sagĕd malik dados narimaḥ, manut miturut sapaṅrèhiŋ kakuŋ, rumahos botĕn sagĕd pisaḥ. manawi wontĕn alaṅan pisaḥ, måṅkå èstri wahu sinaṅgåmå iŋ liyan kakuŋ, iŋ saḷĕbĕtiŋ cumbånå wahu tansaḥ karahos cuwå, gĕlå, sartå kèṅĕtan wawéntéhan ḍatĕŋ rahosiŋ kanikmatan nalikå sinaṅgåmå iŋ kakuŋ iṅkaŋ uṇḍagi aji asmårågåmå wahu. déniŋ pañcèn bédå saṅĕt rahosipun, awit saŋ widakdå asmårågåmå wahu, botĕn namuŋ sakiŋ sagĕdipun ḍatĕŋ bab patrapiŋ saṅgåmå : anuju prasaniŋ wanitå kémawon, iṅgiḥ sakiŋ katarimaḥ aṅgènipun ñiptå ṅalap manaḥ tuwin ñawanipun èstri wahu, dados wanitå karahos kaḷĕgan saṅĕt rahsanipun sajati. pañcèn iṅgiḥ botĕn gampil nindakakĕn aji asmårågåmå punikå, naṅiŋ wontĕn babasanipun, såpå tĕmĕn tĕmĕn : tinĕmu. dados manawi wontĕn priyå karṣå cumbånå sarånå rodå pĕkṣå utawi namuŋ kaṅgé sĕmbaraṅan sasaminipun, punikå botĕn kaḷĕbĕt iŋ wĕwarahipun kawruḥ saṅgåmå punikå.
manawi priyå sampun widakdå sayĕktos nindakakĕn aji asmårågåmå makatĕn punikå, sanajan pastå purusanipun alit utawi agĕŋ, cĕlakå, pañjaṅå, sampun sami kémawon, sagĕd damĕl sukå ṛĕnaniŋ wanitå. naṅiŋ priyå iṅkaŋ dèrèŋ sagĕd nindakakĕn aji asmårågåmå botĕn makatĕn. manawi pastå purusanipun alit : wanitå karahos cuwå, manawi agĕŋ : karahos sĕbaḥ, yèn cĕlak karahos kĕmbå, yèn pañjaŋ karahos sakit. déné manawi cĕkapan agĕŋ sartå pañjaṅipun, sanajan wanitå sagĕd karahos sakécå, naṅiŋ iṅgiḥ botĕn sagĕd karahos ḷĕgå. déné cumbånå iṅkaŋ ṅantos daṅu wĕkdalipun, manawi priyå dèrèŋ widakdå aji asmårågåmå, punikå malaḥ adamĕl añĕl manahiŋ wanitå.
wontĕn sarjånå iṅkaŋ kaguṅan pamaṅgiḥ, manawi citrå tuwin pasariranipun wanitå punikå kapéraŋ pintĕn pintĕn warṇi, wontĕn namanipun piyambak piyambak, punikå manawi sinaṅgåmå iṅgiḥ wontĕn kawruhipun piyambak piyambak, aṅgènipun ambukani (miwiti) ṅlĕbĕtakĕn pastå puruså, amriḥ éṅgal kabukå rahsanipun. naṅiŋ bab punikå kajawi aṅèl aṅgènipun mastani utawi andunuṅakĕn sèlèhipun satuṅgal tuṅgaliŋ citrå wahu, tuwin sagĕdipun apal patrapipun miwiti, sayĕktosipun patrapipun wahu iṅgiḥ namuŋ sakĕḍik saṅĕt bédanipun kaliyan iṅkaŋ sampun kajarwå iŋ ṅiṅgil. bakunipun patrapiŋ saṅgåmå punikå namuŋ kĕdaḥ amurihå kĕri prasaniŋ wanitå, makatĕn salajĕṅipun, ṅantos wanitå muḍar pråså, iŋ ṅriku priyå kĕdaḥ waspådå iŋ sĕmu, duk kålå wanitå baḍé muḍar pråså wahu, pastå puruså kĕdaḥ ragi sinĕru sĕṇḍal dĕdĕlipun. manawi wanitå sampun muḍar pråså, priyå añaṛĕṅånå ṅĕdalakĕn kåmå, pastå puruså katĕtĕpnå ṅantos pokipun dumugi dumugi iŋ kuḍupiŋ parji tuwin sirahipun dumugi iŋ lésaniŋ pranakan, lajĕŋ kinèndĕlånå iŋ paṅgosokipun. iŋ ṅriku pucukiŋ pastå puruså karahos kados dipunamĕti iŋ lambé kéyoŋ, iṅgiḥ punikå wiwaraniŋ wanitå aṅĕpuḥ kamaniŋ priyå, manawi kaḷĕṛĕsan wahyaniŋ måṅså kålå saŋ wanudyå lajĕŋ sagĕd aṅgarbini. adatipun sakaliyan sĕṅgoriŋ napas sasaṛĕṅan, sartå mawi gåndå ambĕtiŋ håwå arum aṅambar piṇḍå gandaniŋ sĕkar mlaṭi iṅkaŋ nĕḍĕŋ ambabar sari, mrataṇḍani tumuruniŋ cahyå adi mulyå ḍatĕŋ guwå garbaniŋ wanitå alantaran priyå.
pårå jajåkå ḍusun iṅkaŋ kiraŋ sĕsĕṛĕpan, sami mastani lésaniŋ pranakan iṅkaŋ warṇinipun kados silit ayam punikå : kĕṇṭos, sartå sami ṅintĕn manawi punikå dunuṅiŋ prasanipun pawèstri. milå manawi cumbånå ṅaraḥ sagĕdipun sirahiŋ pastå puruså tansaḥ ñéṅgol iŋ lèṅiŋ pranakan wahu sarånå dipuntĕtĕp tĕtĕpakĕn. paṅintĕn punikå botĕn ḷĕṛĕs, awit lèṅiŋ pranakan punikå manawi kapĕtĕl, pawèstri karahos pĕgĕl, kiraŋ sakécå, naṅiŋ manawi wanitå panuju muḍar pråså, måṅkå lèṅiŋ pranakan wahu kapĕtĕl iŋ sirahiŋ pastå puruså (dipun tĕtĕpakĕn) punikå wanitå karahos maṛĕm saṅĕt, ḷĕgå, tuwuk, aṅgĕripun botĕn kĕsĕron iŋ pamĕtĕlipun.
wontĕn maliḥ sarjånå iṅkaŋ kaguṅan pamaṅgiḥ, manawi wañci wiwitipun wuḍariŋ asmårågåmå tumrap wanitå punikå botĕn sami, miturut bédå bédaniŋ kukulitanipun wanitå. naṅiŋ bédaniŋ wañci wahu botĕn kaṭaḥ kahotipun, namuŋ jam jaman, sadåyå wañci dalu. pañcèn prayoginipun cumbånå punikå iṅgiḥ wañci dalu, kiwå tĕṅĕnipun tĕṅaḥ dalu ṅantos dumugi baṅun éñjiŋ, awit iŋ wañci wahu kajawi siṛĕp tiyaŋ, kawontĕnanipun wiji : pinuju pupul, manawi dados putrå wahananipun baḍé kandĕl wawatĕkanipun. manawi wañci siyaŋ kawontĕnanipun wiji pinuju amèr amargi kadayan déniŋ sorotiŋ suryå, manawi dados putrå wahananipun tipis wawatĕkanipun. iŋ sadèrèṅipun cumbånå utaminipun sampun ṅantos saré rumiyin iŋ sakaliḥ kalihipun.
**********
3. ṅagĕm aji asmårågåmå kĕdaḥ mawi lampaḥ : catur bråtå.
sadåyå ṅèlmu punikå katarimahipun kĕdaḥ dipunraṅkĕpi laku (lampaḥ), makatĕn ugi ṅèlmi asmårågåmå punikå iṅgiḥ kĕdaḥ mawi lampaḥ, déné lampahipun wontĕn kawan prakawis (catur bratå) kados iŋ ṅaṇḍap punikå :
1. lilå, iṅgiḥ punikå lilå ḍatĕŋ kaloŋ loṅan, tĕgĕsipun nuruti sapanĕḍanipun èstri.
2. narimå, iṅgiḥ punikå narimaḥ ḍatĕŋ laladosan tuwin cawisanipun èstri.
3. tĕmĕn, tĕgĕsipun botĕn ṛĕmĕn cidrå, anuhonånå iŋ patĕmbayan.
4. sabar, tĕgĕsipun botĕn sugiḥ dukå, pårå apurå iŋ kaḷĕpataniŋ wanitå.
lampaḥ kawan prakawis iŋ iṅgil punikå, manawi katarimaḥ, sagĕd amĕwahi dayanipun aji asmårågåmå, iṅgiḥ punikå wanitå sagĕd kadunuṅan trĕsnå, mantĕp, srĕgĕp, tumĕmĕn, ṅujå sakarṣaniŋ priyå.
**********
4. rubédaniŋ cumbånå sartå pambéṅkasipun.
iṅkaŋ prĕlu kĕdaḥ sami dipunèṅĕti, manawi baḍé nindakakĕn sacumbånå punikå : paṅgaliḥ kĕdaḥ sabar, saråntå, sampun dåyå dåyå lumakṣånå, aṅĕntosånå manawi saŋ pastå puruså sampun kiyat, kiyĕŋ, santoså. manawi dèrèŋ kiyat santoså sahèstu, måṅkå lajĕŋ sinĕru lumakṣåṇå, punikå asriŋ ambaléñjani nèŋ wiwårå, paṅgalihiŋ priyå dèrèŋ ḷĕgå, saŋ wanitå dèrèŋ muḍar pråså, kĕsaru wiyosipun saŋ hyaŋ kamajåyå. iṅkaŋ makatĕn punikå kajawi priyå piyambak maṅgiḥ cuwå, iṅgiḥ cinédå kabatosan déniŋ wanitå, amargi tiwas karåyå råyå wawadi binukå, tibakipun boya måntrå måntrå adamĕl ḷĕgå, malaḥ maṅgiḥ gĕlå, cuwå, kacariyos wanitå iṅkaŋ sampun karahos kĕri murindiŋ måṅkå dèrèŋ ṅantos muḍar pråså lajĕŋ dipunsampuni, punikå kajawi cuwå saṅĕt manahipun, iṅgiḥ karahos pĕgĕg boyokipun ṅantos pintĕn pintĕn jam daṅunipun, aråtå, rak mĕsakakĕn.
kaṭaḥ pårå muḍå sami ṛĕmĕn ṅaṅgé jampi awarṇi gaḷĕpuṅan utawi lisaḥ wontĕn iŋ pastå purusanipun, supados kuwawi sacumbånå daṅu, punikå sakiŋ pamaṅgiḥ kulå kiraŋ prayogi, awit daṅuniŋ cumbånå wahu lajĕŋ botĕn timbaŋ kaliyan kĕkiyataniŋ sarirå, liripun, manawi sarirå riṅkiḥ måṅkå lajĕŋ sinĕṅkå kaṅgé cumbånå daṅu : jalaran ṅaṅgé jampi wahu, punikå ṅrisakakĕn sarirå, tur tarkaḍaŋ jampinipun wahu iṅgiḥ dèrèŋ kantĕnan manawi botĕn mawi dat iṅkaŋ kiraŋ prayogi tumrap kasarasaniŋ sarirå. punåpå maliḥ daṅuniŋ wañci wahu iṅgiḥ dèrèŋ mĕṣṭi damĕl ṛĕnaniŋ manahipun wanitå. pawèstri manawi sinaṅgåmå iŋ kakuŋ iṅkaŋ dèrèŋ ḷĕbdå ḍatĕŋ aji asmårågåmå, daṅuniŋ wañci wahu malaḥ adamĕl maṅkĕl, añĕl, tumrapiŋ wanitå, sartå karahos sakit. sanajan sinaṅgamahå pintĕn pintĕn jam daṅunipun, wanitå aṅèl sagĕdipun muḍar pråså (ṅĕdalakĕn rahså pitå), malaḥ wĕwaḥ añĕlipun. sukå piṛĕnaniŋ wanitå punikå botĕn sakiŋ daṅuniŋ wañci, iṅgiḥ punikå sakiŋ sagĕdipun priyå anuju pråså, sarananipun widakdå paṅulahiŋ saṅgåmå saṅgåmå tuwin waṣkiṭå mawas kĕḍèp liriṅiŋ nétrå, iṅgiḥ punikå iṅkaŋ kawastanan kakuŋ uṇḍagi aji asmårågåmå. milå pårå muḍå botĕn prayogi ṅagĕm jampi jampi kasĕbut ṅiṅgil, déné sarånå iṅkaŋ prayogi punikå iṅgiḥ namuŋ sabar, sarèḥ, botĕn dåyå dåyå punikå wahu. sartå paṅgaliḥ kĕdaḥ ĕnĕŋ, ĕniŋ, awas, éliŋ, pikantukipun :
ĕnĕŋ, adamĕl daṅu wĕdaliŋ rahså, aṅandĕlakĕn wiji, manawi dados putrå baḍé pañjaŋ yuswanipun.
ĕniŋ, sagĕd karahos nikmat munpaṅat, ambĕniṅakĕn wiji manawi dados putrå baḍé kadunuṅan watĕk gunå, kawåså.
awas, sagĕd prikṣå ulat liriṅiŋ wanitå tuwin awon sahéniŋ wiji.
éliŋ, èṅĕt ḍatĕŋ wawadosipun wanitå tuwin èṅĕt amrĕnahakĕn wiji iṅkaŋ sahé utawi aṅlĕbur wiji iṅkaŋ awon.
samaṅké nĕraṅakĕn rubédaniŋ cumbånå. mĕṅgaḥ bédaniŋ cumbånå punikå wontĕn pintĕn pintĕn bab kados iŋ ṅaṇḍap punikå :
1. manawi sariraniŋ priyå sawĕg kataman iŋ arip, sakit, luwé, tuwin susaḥ. milanipun manawi priyå sawĕg kapandukan iŋ rubédå kawan prakawis wahu iṅgiḥ prayogi sampun nindakakĕn sacumbånå.
2. manawi priyå cumbånå kaliyan wanitå iṅkaŋ prasaniŋ rahsa botĕn tuṅgil båṅså. kados tå manawi lalawanan kaliyan wanitå wrĕḍå, satĕmaḥ paṅgaliḥ kapandukan iŋ rahos ĕṅaḥ, gĕlå, cuwå, kĕmbå. manawi lawanan kaliyan wanitå iṅkaŋ kuciwå iŋ warṇi, paṅgaliḥ lajĕŋ kataman iŋ rahos éwå, mèrèŋ.
manawi lawanan kaliyan èstri iṅkaŋ awon saṅĕt gandanipun, satĕmaḥ paṅgaliḥ kadunuṅan rahos nĕg, gĕg, gigu. milå prayoginipun priyå miliḥ wanitå kagĕm garwå punikå iṅkaŋ ṅatos atos, kĕdaḥ iṅkaŋ nuṅgil båṅså prasaniŋ rahså wahu.
3. manawi priyå botĕn kapaḍan iŋ karṣå iŋ saḷĕbĕtiŋ cumbånå. milå prayoginipun priyå sampun gruså grusu, cumbånå sarånå rodå pakṣå, paṅariḥ arihipun dèn aririḥ, pamilutanipun dèn malat prånå, rinuṅrumå iŋ sabdå rum, sampun ṅantos purunipun saṛĕṣmi wanitå wahu namuŋ jalaran ajriḥ iŋ pamĕkṣå sasaminipun, kĕdaḥ sarånå sĕnĕŋ paṛĕṅiŋ galiḥ.
4. manawi pastå puruså dèrèŋ kiyat santoså lajĕŋ sinĕru lumakṣåṇå, kados iṅkaŋ sampun kajarwå iŋ ṅiṅgil. milå prayoginipun, manawi pastå puruså wahu dèrèŋ kiyat saèstu, sampun ṅantos katindakakĕn sacumbånå rumiyin, pomå dèn sabar.
mĕṅgaḥ rubédå åṅkå 4 punikå pañcèn kĕṛĕp saṅĕt dipuntahi déniŋ pårå muḍå iṅkaŋ kiraŋ sabaran. manawi priyå kataman iŋ rubédå wahu, panulakipun makatĕn : pastå puruså kĕdaḥ dipunkèndĕlakĕn paṅgosokipun rumiyin, kados iṅkaŋ kasĕbut iŋ bab patrapiŋ cumbånå manawi priyå baḍé kĕlayu muḍar pråså. iŋ saḷĕbĕtipun kèndĕl wahu priyå kĕdaḥ amumulyå kriḍå, tĕgĕsipun amumuliḥ gagas, osik, aṅgĕḷĕṅnå pråså tuwin rahså. manawi katarimaḥ, sapandurat kémawon, pråså tuwin rahså wahu sagĕd gumĕḷĕŋ, satĕmaḥ lajĕŋ sagĕd tumindak maliḥ iṅkaŋ tanpå saṅsåyå. naṅiŋ tinimbaŋ makatĕn, iṅgiḥ prayogi iṅkaŋ sabar punikå wahu.
**********
5. paṅruktiniŋ sarirå.
wontĕn sarjånå iṅkaŋ kaguṅan pamaṅgiḥ, pårå priyå iṅkaŋ ṅĕmatakĕn aji asmårågåmå punikå prĕlu saṅĕt ḍahar : ḍaḍaharan utawi jampi iṅkaŋ aṅgaḍahi dåyå bĕntèr tumrapiŋ sarirå, kados tå : ulam méndå mawi bumbu maricå pålå, tigan ayam mawi madu tuwin maricå, sasaminipun, utawi maliḥ kaṭaḥ pårå muḍå iṅkaŋ sami ṛĕmĕn ṅuñjuk jampi baṅsanipun arak, supados kiyat. punikå wahu sadåyå mĕṅgahiŋ kulå iṅgiḥ kiraŋ coṇḍoŋ awit ḍaḍaharan utawi jampi jampi iṅkaŋ kapratélakakĕn wahu, dayanipun iṅkaŋ agĕŋ namuŋ prakawis kiyatiŋ saṅgåmå sartå ṅiṇḍakakĕn rahos kĕpéṅin cumbånå, tundonipun tundonipun lajĕŋ dados kakuŋ iṅkaŋ barañcaḥ kaṛĕm ḍatĕŋ cumbånå, satĕmaḥ adamĕl risakiŋ sarirå, prasasat aṅgégé pĕjaḥ, jalaran kåmå punikå kadadosan sakiŋ sari sari sakiŋ otot iṅkaŋ alus alus miwaḥ suṅsum. milanipun priyå iṅkaŋ saṅĕt kaṛĕm ulaḥ laṅĕniŋ asmårå punikå adatipun sok kataman iŋ sĕsakit ṅĕṭok, ṅĕṛĕs, linu, pĕgĕl, sudå paniṅal, sasaminipun, sartå iṅgiḥ kéṅiŋ kawastanan ṅècèr ècèr satwå manimåyå, wiji baḍéniŋ manuṅså, iṅkaŋ tamtu baḍé aṅsal bĕbĕndu sakiŋ iṅkaŋ måhå kawåså, kacariyos cumbånå punikå prayoginipun kĕṛĕp kĕṛĕpipun iŋ saḷĕbĕtipun sawuku namuŋ sapisan, laṅkuŋ sakiŋ samiṅgu såyå prayogi.
déné iṅkaŋ prĕlu kĕdaḥ dipunjagi punikå bab kasarasaniŋ sarirå, sarananipun ṛĕsikan, sampun tumandaŋ iṅkaŋ sarwå ñĕṅkå (laṅkuŋ sakiŋ ukuran), tuwin aḍahårå ḍaḍaharan iṅkaŋ prayogi tumrap sarirå, kados tå : pĕṛĕsan ḷĕmbu, tigan ayam, sĕkul sakiŋ uwos iṅkaŋ takṣiḥ wuluḥ, kacaŋ ijĕm, sayur sayuran, sapanuṅgilanipun, bab punikå pårå nupikṣå tamtu botĕn kakilapan. manawi karṣå ajajampi jawi, pårå sĕpuḥ pariŋ piwulaŋ : ajajampiyå ḷĕmpuyaŋ. kéṅiŋ mawi cabé sakĕḍik kémawon. kacariyos ḷĕmpuyaŋ punikå sagĕd nuntumakĕn urat urat iṅkaŋ lumĕmpit utawi katalip. déné uñjuk uñjukan iṅkaŋ prayogi prayogi punikå boṅgoliŋ nampu. kahabĕnan oyodiŋ ḷĕmpuyaŋ, oyodiŋ kunir, oyodiŋ sĕḍaḥ, oyodiŋ rumput tĕki tuwin oyodiŋ nampu, punikå kacarub dados satuṅgal, kagoḍog iŋ toyå iṅkaŋ ṅantos tanĕk, toyanipun kakantunakĕn sapalihipun.
sadåyå iṅkaŋ sagĕd ṅiṇḍakakĕn rahos kĕpéṅin saṛĕṣmi punikå sakiŋ pamaṅgiḥ kulå malaḥ prayogi saṅĕt dipunsiṅkirånå iŋ sawatawis, kados tå : kĕkaṭahĕn wuṅu, kĕkaṭahĕn ĕsĕs (udud), ṅuñjuk kopi kĕkĕṇṭĕḷĕn, ḍahar lombok, sasaminipun, iṅkaŋ adamĕl bĕntèr rahosiŋ sarirå.
pastå puruså iṅkaŋ waras wiris, punikå sakiŋ pamanaḥ kulå botĕn prayogi dipunrékadayå : dipunuñjuki jampi jampi iṅkaŋ murugakĕn kiyĕŋ kiyat, kuwawi saṛĕṣmi daṅu. awit dédé kiyĕṅiŋ pastå puruså tuwin daṅuniŋ wañci cumbånå punikå iṅkaŋ sagĕd damĕl ḷĕgå rahsaniŋ wanitå, manawi priyå dèrèŋ sagĕd susilaniŋ saṅgåmå. iṅkaŋ murbå wiséså aṅgènipun mariṅi gaḍuhan saranduniŋ åṅgå kitå tamtu sampun mawi ukuran kĕkiyatan iṅkaŋ timbaŋ kaliyan pigunanipun. amuriḥ kiyatiŋ pastå puruså tuwin daṅuniŋ cumbånå, botĕn wontĕn sarånå maliḥ iṅkaŋ prayogi, mikantuki, kajawi namuŋ sakiŋ sabariŋ paṅgaliḥ punikå.
déné iṅkaŋ prĕlu tumrap pårå muḍå punikå namuŋ sampun ṅantos tumindak utawi ḍahar ḍaḍaharan iṅkaŋ sagĕd ṅĕṇḍokakĕn pastå puruså, kados tå : kĕlan téroŋ, ĕsĕs mawi uwur klĕmbak, pucuk, sapanuṅgilanipun. sampun ḷĕṅgaḥ iŋ papan asrĕp, aṇḍoḍok kĕdaṅon, malumpat wiyar, sadåyå punikå sagĕd ṅĕṇḍokakĕn purus.
naṅiŋ manawi priyå pañcèn kataman iŋ sakit kiraŋ kiyat pastå purusanipun, iṅgiḥ punikå pĕluḥ utawi mĕlur, punikå iṅgiḥ prayogi dipunjampèni iŋ saprĕlunipun, adatipun priyå iṅkaŋ kataman sĕsakit makatĕn punikå, manawi botĕn kéṅiŋ alaṅan sanèsipun, jalaranipun sakiŋ kaṛĕm ulaḥ asmårå iṅkaŋ ṅantos laṅkuŋ sakiŋ takĕr. jampinipun : kĕdaḥ cĕgaḥ saṅgåmå rumiyin ṅantos samantunipun, wuṅu sartå siram sabĕn éñjiŋ, ébahiŋ sarirå iṅkaŋ ajĕg, ḍahårå ḍaḍaharan iṅkaŋ sarwå ĕmpuk sartå adamĕl kiyat tumrapiŋ sarirå, wosipun sarirå kaliyan paṅgaliḥ kĕdaḥ tansaḥ dipunsĕsĕgĕr. iṅkaŋ laṅkuŋ prayogi iṅgiḥ punikå ñuwun pituluṅanipun ḍoktĕr tuwin mituhu iŋ sapitĕdahipun.
**********
6. tumuruniŋ wiji kaŋ winadi.
kacariyos mlĕbĕtipun wiji punikå añaṛĕṅi ḷĕbĕtiŋ napasipun båpå, nuntĕn uminĕb wontĕn iŋ utĕk, lajĕŋ ṛĕmbĕs ḍatĕŋ panon, iṅgiḥ punikå sariniŋ utĕk iṅkaŋ maṅgèn wontĕn saḷĕbĕtiŋ manik. wiji iŋ sasampunipun wontĕn iŋ ṅriku ṅriku kawåwå manukṣmå iŋ pramåṇå, sartå kawåwå amor saråså, rasaniŋ pramåṇå andayani sahékå karṣå, nuntĕn anarik dåyå sĕṛĕṅiŋ sacumbånå. punikå manawi cinĕgaḥ dados pahédaḥ, iṅgiḥ punikå sagĕd mĕwahi muñcariŋ paṅèkṣi, déné manawi linantur dados batur, liripun sagĕd mahanani putrå.
mĕṅgaḥ baḍé kadadosanipun putrå wahu iŋ tĕmbénipun, punikå manut ĕmpaniŋ ciptå sartå urubiŋ pramåṇå wahu. awit duk kålå wahu wiji sumusup iŋ pramåṇå lajĕŋ nuṅgil urubiŋ pramåṇå, punikå upami tĕtĕḍan : sagrĕnĕkiŋ ciptanipun wahu minåṅkå bumbu, urubiŋ pramananipun minåṅkå bahu. bumbu manawi sampun kahuḷĕt iŋ bahu, rahosipun lajĕŋ kĕmpal, déné matĕṅipun kaholaḥ wontĕn iŋ pabrik iṅkaŋ sakalaṅkuŋ prĕmati, dumunuŋ iŋ guwå garbaniŋ rénå, kawastanan yitnå måyå.
tåṇḍå yĕktinipun manawi kadadosaniŋ putrå wahu miturut ĕmpan tañcĕbiŋ ciptå nalikå sami sacumbånå, pupukiran utawi wawatĕkaniŋ putrå punikå iṅkaŋ kaṭaḥ mèmpĕr kaliyan yayaḥ rénanipun, jalaran iŋ nalikå papasihan wahu tañcĕbiŋ ciptå iŋ sakaliḥ kalihipun sami kadunuṅan wĕlas tuwin trĕsnå. naṅiŋ tarkaḍaŋ pupukiran utawi wawatĕkaniŋ putrå wahu mèmpĕr kaliyan kaki nini, sanak saḍèrèk, tiyaŋ iṅkaŋ saṅĕt dipuntrĕsnani utawi saṅĕt dipungĕṭiṅi iŋ yayaḥ rénanipun, punikå punikå sababipun iṅgiḥ sakiŋ tañcĕbiŋ ciptanipun yayaḥ rénå duk kålå saṛĕṣmi wahu sawĕg tumuju ḍatĕŋ kaki nini, sanak saḍèrèk, tiyaŋ iṅkaŋ dipuntrĕsnani utawi dipungĕṭiṅi wahu. milanipun manawi sami cumbånå kaliyan garwanipun ṅatos atos, sampun ṅantos kasĕlanan ciptå iṅkaŋ baḍé mahanani kiraŋ prayogi kadadosanipun. ḷĕṛĕs saṅĕt pårå sĕpuḥ sami pariŋ wasitå wanti wanti ḍatĕŋ putrå wayaḥ : manawi mĕntas sakiŋ kakésahan, ṅabotohan, kagèt, gumun, sasaminipun, sampun ṅantos cumbånå kaliyan garwå, iṅkaŋ dipunkawékani : bokmanawi iŋ saḷĕbĕtipun sacumbånå lajĕŋ kagagas punåpå iṅkaŋ mĕntas dipunsipati kålå wahu.
bab wahananiŋ wiji miturut dåyå tañcĕbiŋ ciptå punikå, milå botĕn anèḥ manawi putranipun sujanmå iṅkaŋ ambĕk pinaṇḍitå wontĕn iṅkaŋ botĕn dados abahan, anakipun tiyaŋ iṅkaŋ kaṛĕm lampaḥ makṣiyat dados tiyaŋ iṅkaŋ utami. awit saŋ ambĕk pinaṇḍitå wahu duk kålå saṛĕṣmi kaliyan garwanipun bokmanawi sawĕg kasĕlanan ciptå iṅkaŋ kiraŋ prayogi, pun tiyaŋ iṅkaŋ kaṛĕm lampaḥ makṣiyat pinuju kasĕlanan ciptå iṅkaŋ adi. iṅgiḥ punikå ḷĕṅgahipun babasan : båṅså punikå madosi baṅsanipun naṅiŋ mĕṅgaḥ lalampahanipun saŋ ambĕk pinaṇḍitå kaliyan tiyaŋ iṅkaŋ kaṛĕm lampaḥ makṣiyat wahu punikå kéṅiŋ kawastanan sawĕg kapinujon kapinujon utawi dumadakan (ñĕbal), manawi adatipun : tiyaŋ iṅkaŋ kulinå ulaḥ pujå bråtå punikå yĕkti kaṭaḥ kahèṅĕtanipun, tañcĕbiŋ ciptanipun iṅgiḥ kĕṛĕp ciptå iṅkaŋ utami. tiyaŋ iṅkaŋ ṛĕmĕn lampaḥ makṣiyatan, punikå tañcĕbiŋ ciptanipun iṅgiḥ kĕṛĕp ciptå iṅkaŋ kiraŋ prayogi, wusånå dadosipun putrå iṅgiḥ sami mirib kaliyan tiyaŋ sĕpuhipun, babasanipun : kacaŋ botĕn nilar lañjaranipun.
wontĕn maliḥ katraṅan bab dayaniŋ ciptå iŋ saḷĕbĕtipun sacumbånå, kacariyosakĕn makatĕn : manawi nalikå sacumbånå punikå sĕṛĕṅiŋ driyå dumunuŋ wontĕn iŋ priyå, punikå manawi ṅlĕṛĕsi wahyaniŋ måṅsakålå sagĕd dados putrå, baḍé mahanani putrå èstri, amargi sĕṛĕṅiŋ driyå wahu prasasat añiptå putri iṅkaŋ éndaḥ iŋ warṇi. kosokwaṅsulipun manawi ardå sĕṛĕṅiŋ driyå dumunuŋ wontĕn iŋ wanitå, punikå manawi dados putrå mahanani putrå kakuŋ. iṅkaŋ kaṭaḥ kaṭaḥ, båpå punikå trĕsnå ḍatĕŋ anak èstri, biyuŋ kaṭaḥ trĕsnanipun ḍatĕŋ anak jaḷĕr, punikå bokmanawi jalaran båpå iṅkaŋ prasasat ñiptå anak èstri, biyuŋ iṅkaŋ ñiptå anak jaḷĕr punikå wahu. iŋ sĕrat widyåkirå amratélakakĕn miturut surahosipun sĕrat jitabsårå, karaṅanipun bagawan pålåsårå iŋ wukir martawu, bab wijaṅaniŋ wiji punikå kados iŋ ṅaṇḍap punikå :
manawi wiji wujudipun kandĕl, iŋ tĕmbé baḍé mahanani putrå kandĕl manahipun, manawi tipis, iṅgiḥ tipis manahipun, yèn wiji wahu agĕŋ, mahanani budi jĕmbar, yèn alit, yĕkti rupak budinipun, biliḥ wiji wahu mañcoroŋ, baḍé mahanani budi ayĕman, biliḥ bĕsĕm, iṅgiḥ baḍé mahanani watak suṅkawan.
manawi cumbånå iŋ wañci siyaŋ, iṅkaŋ tamtu wiji wahu tipis, amargi pramåṇå nĕḍĕṅipun amèr, yèn wañci dalu kandĕl, amargi pramåṇå nĕḍĕṅipun pupul. milå utaminipun cumbånå punikå iŋ wañci akiriŋ dalu dumugi baṅun éñjiŋ.
bab wahananiŋ wiji miturut ḍatĕŋ iṅkaŋ andarbéni dåyå paṅgèndèŋ, kapratélakakĕn kados iŋ ṅaṇḍap punikå :
manuṅså iṅkaŋ sawĕg tuwuḥ tañcĕbiŋ ciptå wĕlas asiḥ, iṅkaŋ tamtu urubiŋ pramåṇå warṇi pĕṭak sumirat biru amåyå måyå, måṅkå lajĕŋ kataman ĕnĕŋ, punikå lajĕŋ kawåwå narik wiji, iṅkaŋ sumusup iṅgiḥ sami kaliyan urubiŋ pramåṇå wahu, iŋ tĕmbé manawi mahanani putrå : sarwå jatmikå, alus kabudayanipun, asiḥ wĕlasan, anaṅiŋ kiraŋ paṅgrahitanipun.
manawi manuṅså sawĕg katuwuhan tañcĕbiŋ ciptå : rilå, ḷĕgåwå, urubiŋ pramåṇå tuwin wiji warṇi jĕné sumirat ijĕm, iŋ tĕmbé baḍé mahanani putrå bèrbudi, lantip paṅgrahitanipun, kajèn sasaminiŋ tumitaḥ.
manawi tañcĕbiŋ ciptå pinuju mardi kabudayan, urubiŋ pramaṇanipun tuwin wiji : abrit ambaranaŋ, iŋ tĕmbé manawi mahanani putrå : limpad pasaṅiŋ paṅgrahitå, wasis iŋ pamicårå sartå émutan, anaṅiŋ cugĕtan manaḥ.
manawi manuṅså sawĕg tuwuḥ tañcĕbiŋ ciptå runtik sapanuṅgilanipun, iṅkaŋ tamtu urubiŋ pramåṇå tuwin wiji warṇi cĕmĕŋ mĕḷĕs, iŋ tĕmbé manawi mahanani putrå, santoså ḍatĕŋ kawonan, panasbaranan tur boḍo ḍatĕŋ kabudayan.
manawi sawĕg tuwuḥ tañcĕbiŋ ciptå mĕṭuṭuk, gumuṅguŋ, rumahos kaḷĕṛĕsan sasolaḥ bawanipun, urubiŋ pramåṇå tuwin wiji : biru muyĕg sumirat amaråkåtå, baḍé mahanani putrå sahé manahipun, sartå andarbèni karilan, anaṅiŋ saṅĕt boḍo.
manawi sawĕg katuwuhan tañcĕbiŋ ciptå drĕṅki, urubiŋ pramåṇå tuwin wiji warṇi wuṅu sumirat, iŋ tĕmbé baḍé mahanani putrå andaluyå, dorå iŋ pamicårå, ṛĕmĕn pandamĕl ṅiwå, asriŋ kéṅiŋ sasakit gĕṇḍĕŋ tuwin wutå.
manawi sawĕg tuwuḥ tañcĕbiŋ ciptå tarimå, urubiŋ pramåṇå tuwin wiji : ijĕm aṅĕṅuwuŋ, iŋ tĕmbé manawi mahanani putrå ambĕk apurå paramartå, rilå, tarimå, ḷĕgåwå.
manawi sujanmå kulinå nuṅku pujå bråtå, asiḥ sasaminiŋ budi, ambĕk paramartå, tĕmĕn, narimå, iṅkaŋ tamtu urubiŋ pramåṇå tuwin wiji warṇi ijĕm nèm muñcar måyå måyå, iŋ tĕmbé manawi mahanani putrå : wicakṣånå, ḷĕpasiŋ pambudi laṅkuŋ sakiŋ sasaminipun manuså, sagĕd mĕṅku darajad agĕŋ.
sarèhniŋ wiji punikå baṅsanipun alus, dados sagĕdipun prikṣå iṅgiḥ kĕdaḥ sarånå alusiŋ pandulu, iṅgiḥ punikå sakiŋ ĕniṅiŋ paṅgaliḥ, sirṇaniŋ karṣå, sarèhiŋ paṅgåndå, ḷĕṛĕmiŋ påñcådriyå, jatmikaniŋ solaḥ båwå.
iŋ ṅajĕŋ ugi sampun kapratélakakĕn, iŋ saḷĕbĕtiŋ sacumbånå punikå paṅgaliḥ kĕdaḥ ĕnĕŋ, ĕniŋ, awas, éliŋ. pikantukipun ĕnĕŋ : adamĕl daṅu wĕdaliŋ rahså tuwin ṅandĕlakĕn wiji. ĕniŋ : sagĕd karahos nikmat manpaṅat tuwin ambĕniṅakĕn wiji. awas : sagĕd parikṣå awon sahénipun wiji iṅkaŋ sumusup, sarånå ñatitèkakĕn sagrĕnĕkiŋ ciptå iŋ wĕkdal punikå. éliŋ : iṅgiḥ punikå èṅĕt amrĕnahakĕn wiji iṅkaŋ sahé utawi ṅlĕbur wiji iṅkaŋ awon. manawi wiji iṅkaŋ sumusup wahu sahé, kaprĕnahnå punåpå samĕṣṭinipun, sagĕdipun katampèn iŋ lèṅiŋ pranakan, manawi wiji iṅkaŋ sumusup wahu awon, kĕdaḥ kaḷĕbur sarånå santoså, sampun ṅantos korup nuruti sĕṅsĕmiŋ karṣå, iṅgiḥ punikå kĕdaḥ kasilipakĕn maṅaṇḍap utawi maṅiṅgil, utawi kawutahakĕn wontĕn iŋ jawi kémawon, wosipun sampun ṅantos kamaniŋ priyå wahu katampèn lèṅiŋ pranakan.
**********
7. panuṅgilanipun aji asmårågåmå.
aji asmårågåmå punikå wontĕn panuṅgilanipun pintĕn pintĕn asmårå, pårå nawuŋ kriḍå sami yåså nåmå piyambak piyambak. iŋ ṅaṇḍap punikå katĕraṅakĕn namuŋ iṅkaŋ kamanaḥ prĕlu prĕlu kémawon :
asmårå sabdå
asmårå tĕgĕsipun : sĕṅsĕm, sabdå : paṅandikå. pikajĕṅipun sĕṅsĕmå sapocapan, utawi sĕṅsĕmå déniŋ dayaniŋ paṅandikå.
iŋ ṅajĕŋ sampun kacariyosakĕn, priyå ḍatĕŋ wanitå iṅkaŋ pinuriḥ trĕsnanipun, punikå kĕdaḥ aṅĕmpaknå tĕmbuŋ manis manuhårå, pamilutanipun iṅkaŋ sagĕd anuju prånå, paṅaḷĕmbananipun iṅkaŋ sagĕd anuju karṣå. iŋ sadèrèṅipun wiwit nandukakĕn sabdå arum manis wahu, priyå mawi amahoså mantranipun aji asmårå sabdå iŋ saḷĕbĕtiŋ batos makatĕn :
hoŋ hyaŋ hyaŋ kamajåyå dumarèŋ karasikan, surapsarèŋ asmårå, acanèŋ ulun lumarapå, makĕcĕp riŋ wanitå ikå, siŋ dayèŋ aji asmårå sabdå, myaŋ wisésèŋ padukå. aji asmårå sabdå wahu manawi katarimaḥ sagĕd ambukå sĕṅsĕmiŋ wanudyå satĕmaḥ kadunuṅan manaḥ asiḥ trĕsnå, pikantukipun aṅgampilakĕn tumindakipun asmårågåmå.
iŋ sĕrat piwulaŋ panitisastrå, gugubahanipun bagawan pålåsårå, iṅkaŋ sampun kajarwakakĕn déniŋ saŋ prabu jåyåbhåyå, iŋ bab 3, ñĕbutakĕn makatĕn : yèn wontĕn ṅarṣanipun mĕṅsaḥ umukå iŋ sabaraŋ damĕl, yèn wontĕn ṅarṣanipun paṇḍitå aṅrahosånå rahsaniŋ ṅèlmi tuwin kawruḥ, yèn ḍatĕŋ pawèstri aṅuṅrumå paṅandikå iṅkaŋ akaryå kasmaraniŋ galiḥ.
asmårå ciptå.
asmårå tĕgĕsipun : sĕṅsĕm, ciptå iṅgiḥ ciptå utawi osikiŋ manaḥ. pikajĕṅipun : sĕṅsĕmå ciptanirå utawi sĕṅsĕmå déniŋ dayaniŋ ciptå.
iŋ bab patrapiŋ cumbånå sampun kapratélakakĕn sakĕḍik bab aji asmårå ciptå, iṅgiḥ punikå nalikanipun cumbånå, priyå aṅgĕḷĕṅnå ciptå : aṅalåpå manaḥ tuwin ñawanipun èstri. aji asmårå ciptå iṅkaŋ makatĕn wahu, manawi katarimaḥ, wanitå sagĕd karahos maṛĕm caṛĕm tĕrusiŋ manaḥ, awit botĕn namuŋ kaḷĕgan déniŋ patrap paṅulahiŋ saṅgåmå kémawon, sayĕktosipun kaḷĕgan rahsanipun sajati. asmårå ciptå iṅkaŋ kasĕbut iŋ ṅiṅgil punikå botĕn ṅaṅgé wahosan måntrå, awit sampun kawĕṅku iŋ måntrå asmårågåmå.
aji asmårå ciptå punikå ugi sagĕd kaṅgé sarånå ṅaṅkaḥ pawèstri (paṅasihan) lampahipun makatĕn :
priyå kĕdaḥ añirikå saṅgåmå tuwin asĕsiriḥ iŋ sakĕpaṛĕṅipun (ṅĕṅiraṅi ḍahar néndrå) minåṅkå lampaḥ. daṅunipun pituŋ dintĕn pituŋ dalu, såyå daṅu maliḥ såyå utami, upaminipun 40 dintĕn 40 dalu.
manawi iŋ dalunipun baḍé matrapakĕn asmårå ciptå wahu, priyå susuciyå rumiyin, wiwit sontĕn sampun ṅantos saré. iŋ wañci tĕṅaḥ dalu lajĕŋ ḷĕṅgåhå, sarirå kasèṇḍèknå, patrapipun kados ḷĕṅgaḥ sĕmèdi. iŋ ṅriku tumuntĕn aṅĕniṅnå paniṅal, amĕpĕtå påñcådriyå, pamirṣå, paṅgåndå, pamiyarṣå, paṅrahos tuwin pamirahos, lajĕŋ añiptåhå : mujudakĕn warṇiniŋ wanodyå iṅkaŋ kåhåṅkaḥ wahu, yèn sampun wujud saluguniŋ warṇi, lajĕŋ sinaṅgamahå sakiŋ ĕmpaniŋ ciptå kémawon, sinartan mahos måntrå makatĕn : hoŋ hyaŋ hyaŋ kamajåyå dumarèŋ karasikan, surapsarèŋ asmårå, sotèŋ ulun lumaråpå,makĕcĕp riŋ wanitå ikå, siŋ dayèŋ aji asmårå ciptå, myaŋ wisésèŋ padukå.
manawi sampun widagdå sayĕktos aṅgènipun matrapakĕn, adat iṅkaŋ sampun kalampahan, wanitå iṅkaŋ kåhåṅkaḥ wahu lajĕŋ supĕnå kados sinaṅgåmå iŋ kakuŋ iṅkaŋ ñiptå wahu, satĕmaḥ lajĕŋ naṇḍaŋ wiyogå (gandruŋ) sakiŋ saṅĕtiŋ wiyogå ṅantos mĕntålå mahyakakĕn sarahosiŋ driyå (marahi), tarkaḍaŋ tan saråntå lajĕŋ ḍatĕŋ ṅiṅgaḥ iṅgahi.
naṅiŋ, pårå muḍå kĕdaḥ èṅĕt : manawi wanitå wahu manahipun ṛĕsik, suci, ahli pujå bråtå, punikå asmårå ciptaniŋ priyå wahu botĕn sagĕd tumåmå, awit kawon prabåwå kaliyan kasuciyanipun wahu, satĕmaḥ tuwuk tanpå dadyå, malaḥ waṅsulipun ciptå iṅkaŋ lumĕpas wahu sagĕd andadosakĕn kiraŋ prayogi tumrap iṅkaŋ gaḍahi ciptå, milanipun sampun agahan nindakakĕn asmårå ciptå.
asmårå wanitå.
asmårå tĕgĕsipun : sĕṅsĕm, wanitå : pawèstri. pikajĕṅipun : sĕṅsĕmipun déniŋ wawadiniŋ pawèstri sampun kasumĕṛĕpan.
mĕṅgaḥ asmårå wanitå punikå pigunanipun iṅgiḥ kaliḥ warṇi, iṅgiḥ punikå kaṅgé ambukå rahsaniŋ wanitå kaliyan kaṅgé paṅasihan.
kacariyos rahsaniŋ wanitå punikå botĕn ṅĕmuṅakĕn dumunuŋ iŋ bågå kémawon, sayĕktosipun wontĕn iŋ saranduniŋ badan sadåyå, sabĕn sadintĕn sadalu alihan. patrapipun priyå nindakakĕn asmårå wanitå punikå kados nindakakĕn asmårå ciptå, naṅiŋ pawèstri kĕdaḥ katiṅal kasat måtå. sanajan pawèstri pinuju saréyan, ḷĕṅgaḥ, lumampaḥ, ugi kéṅiŋ katindakakĕn, patrapipun makatĕn : priyå aṅĕniṅnå ciptå, amĕpĕtå påñcådriyå, amĕgĕṅå rahsaniŋ saṅgåmå, nuntĕn rahsaniŋ saṅgåmå wahu katarikå lajĕŋ katañcĕbnå wontĕn iŋ ciptå, manawi sampun botĕn éwaḥ, lajĕŋ katarikå maliḥ katañcĕbnå wontĕn iŋ panon, manawi sampun botĕn éwaḥ maliḥ, lajĕŋ kaḷĕpasnå ḍatĕŋ pundi saranduniŋ badanipun wanitå iṅkaŋ pinuju kadunuṅan rahså, sinaṛĕṅånå mahos måntrå makatĕn : hoŋ hyaŋ hyaŋ kamajåyå dumarèŋ karasikan, surap sarèŋ asmårå, kaŋ wanitå rumaråså, kataman kanaŋ rahså mulyå, siŋ dayèŋ aji asmårå wanitå, myaŋ wisésèŋ padukå.
manawi sampun widagdå aṅgènipun nindakakĕn, wanitå iṅkaŋ kaḷĕpasan wahu lajĕŋ kagèt, añjiṅkat, sanajan pinuju tiḷĕm kĕpati iṅgiḥ mĕkṣå sagĕd ṅalilir, sartå gaḍaḥ rahos kados sinaṅgåmå. Èstri iṅkaŋ kataman makatĕn wahu sĕṅsĕmipun kadosdéné kataman asmårå ciptå.
déné asmårå wanitå iṅkaŋ kaṅgé pambukaniŋ rahså, pahédaḥ aṅgampilakĕn tumindakiŋ asmårågåmå, patrapipun nindakakĕn makatĕn : duk kålå rahsaniŋ saṅgåmå wahu sampun tumañcĕb iŋ ciptå, manawi sampun botĕn éwaḥ, lajĕŋ katarikå maliḥ, naṅiŋ botĕn katañcĕbakĕn iŋ panon, iṅgiḥ punikå kadèkèkå wontĕn iŋ pucukiŋ dariji, dariji wahu lajĕŋ kagrayaṅnå iŋ pundi saranduniŋ badanipun wanitå iṅkaŋ pinuju kasèrènan rahså, sinartan matĕk måntrå kados iṅkaŋ kajarwå iŋ ṅiṅgil. adat iṅkaŋ sampun kalampahan, wanitå iṅkaŋ kagrayaŋ wahu rahosipun kados sampun sinaṅgåmå, sarirå gumrimiŋ marindiŋ anaṇḍaŋ mintå taṇḍiŋ, koriniŋ saŋ hyaŋ kamajåyå sampun kabukå, satĕmaḥ aṅgampilakĕn tumindakiŋ asmårågåmå.
mĕṅgaḥ dunuṅiŋ rahsaniŋ wanitå iṅkaŋ sabĕn sadintĕn sadalu alihan punikå pratélanipun makatĕn, taṅgal 1 maṅgèn wontĕn iŋ pucukiŋ jĕmpol suku iṅkaŋ tĕṅĕn, miṅgaḥ miṅgaḥ dumugi taṅgal 15 maṅgèn wontĕn iŋ tĕṅahiŋ alis ugi iṅkaŋ tĕṅĕn, nuntĕn taṅgal 16 piṇḍaḥ wontĕn tĕṅahiŋ alis iṅkaŋ kiwå, mĕḍak bĕḍak12 dumugi taṅgal 30 wontĕn iŋ pucukiŋ jĕmpol suku iṅkaŋ kiwå. taṅgal punikå taṅgal jawi. supados gampil aṅgènipun ṅapalakĕn, kulå sĕkarakĕn ḍaṇḍaṅgĕṇḍis dados tigaŋ pådå, naṅiŋ ḍoŋ ḍiṅipun iṅgiḥ namuŋ saḍawaḥ ḍawahipun kémawon, kados iŋ ṅaṇḍap punikå :
rahsaniŋ dyaḥ dunuṅiŋ mamanis | taṅgal pisan lawan tigaŋ dåså | pucuk jĕmpol suku maṅgèn | kaliḥ lan såṅå likur | nèŋ tĕṅahiŋ tlapakan nĕṅgiḥ | tigå wolu likurnyå | tĕṅaḥ tuṅkak suku | catur pitu likur tĕṅaḥ iŋ kĕmiri | gaṅsal nĕm likur maṅgyan iŋ | tĕṅaḥ kémpol punikå ||
taṅgal nĕnĕm lan salawé muṅgiŋ | pucuk jĕṅku pitu patlikurnyå | tĕṅahiŋ pupu sumèrèn | wolu lan tigå likur | tĕṅaḥ bocoŋ dunuṅirèki | såṅå kaliḥ likurnyå | tĕṅaḥ baganipun | sadåså salikur maṅgyan | tĕṅaḥ pusĕr sawĕlas lan kaliḥ dèsi | iŋ tĕṅaḥ payudårå ||
kaliḥ wĕlas lan saṅalas muṅgiŋ | tĕṅaḥ jaṅgut tigå wlas wolulas | maṅgèn iŋ tĕṅahiŋ lambé | patblas pitulasipun | pucuk grånå gyanniŋ rahså di | gaṅsal wĕlas nĕmbĕlas | tĕṅaḥ imbå iku | taṅgal kaŋ ḍihin sinĕbat | apan kanan dé kaŋ wuri sisiḥ kériŋ | yèku nut taṅgal jåwå ||
asmårå tåntrå.
asmårå tĕgĕsipun : sĕṅsĕm, tåntrå : bålå, utawi tiyaŋ kaṭaḥ, pikajĕṅipun : sĕṅsĕmå tiyaŋ kaṭaḥ punikå.
asmårå tåntrå punikå pigunanipun : ñaṅgåmå wanitå satuṅgal naṅiŋ wanitå pintĕn pintĕn iṅkaŋ sampun naté sinaṅgamå : sagĕd karahos sadåyå. patrapipun makatĕn :
iŋ saḷĕbĕtipun ñaṅgåmå, sasampunipun mahos mantranipun aji asmårågåmå, utawi botĕn, amargi maṅké baḍé kawĕṅku iŋ asmårå tåntrå, priyå wiwitå aṅĕniṅakĕn ciptå aṅlĕṛĕmnå påñcådriyå, nuntĕn anarikå rahsaniŋ saṅgåmå (rahsanipun piyambak) rahså wahu katañcĕbnå wontĕn iŋ ciptå, nuntĕn añiptåhå : mujudakĕn warṇiniŋ wanitå sapintĕn kaṭahipun iṅkaŋ baḍé sinuŋ rahsaniŋ saṅgåmå wahu. manawi sampun wujud lugu sajatiniŋ warṇi, kadosdéné lampahiŋ asmårå ciptå, lajĕŋ sinaṅgåmåhå sakiŋ ĕmpaniŋ ciptå kémawon, déné mantranipun makatĕn : hoŋ hyaŋ hyaŋ kamajåyå ratiḥ, surapsårå surapsarièŋ asmårå, ulun mawisik wanitå, matĕmaḥ yumånå kaŋ rahså, prahasånå riŋ wanitå samowå, kanaŋ ulun ciptå, siŋ dayèŋ aji asmårå tåntrå, myaŋ wisésèŋ padukå. lajĕŋ aṅĕdalnå rahså, iṅgiḥ rahsanipun pribadi. katarimahipun aji asmårå tåntrå wahu, wanitå wanitå ciptan wahu sagĕd karahos sinaṅgåmå iŋ alam supĕnå sartå maṛĕm caṛĕmipun ugi tan prabédå kados sinaṅgåmå iŋ sawantahipun. kacariyos radèn danañjåyå iṅkaŋ dados lanaṅiŋ jagad, prabu arjunasasrå iṅkaŋ garwanipun saḍomas (800), sartå prabu suryamiséså iŋ jĕṅgålå manik (pañji inu kartåpati), punikå aṅgènipun ñarambahi asuŋ rahså sartå ṅujå karṣaniŋ wanitå ugi ṅagĕm aji asmårå tåntrå wahu. walahuwalam.
**********
puṅkasaniŋ atur.
dumugi samantĕn, paṅrahos kulå sampun cĕkap paṅimpun kulå kawruḥ saṅgåmå punikå. manawi kulå talusur maliḥ makṣudipun aji asmårågåmå punikå, kajawi minåṅkå sarånå adamĕl ḷĕgå tumrapiŋ wanitå iŋ saḷĕbĕtipun cumbånå, tuwin pambudidåyå sagĕdå kasinuṅan putrå iṅkaŋ utåmå, iṅgiḥ ugi minåṅkå paṅgaréndå ḍatĕŋ pårå muḍå, supados sami ṅulinakakĕn agĕniṅakĕn ciptå, amĕpĕt påñcådriyå, analiti sajatiniŋ wiji, iṅkaŋ dahat sinandi, tuwin wadiniŋ dumadi. manawi dipunlampahi kaṇṭi tĕmĕn tĕmĕn, iṅkaŋ tamtu iṅgiḥ tinĕmu tĕmĕnan. naṅiŋ manawi paṅgilutipun sĕmbaraṅan, panindakipun namuŋ kaṅgé dolanan, namuŋ kèṛĕm ḍatĕŋ ulaḥ kriḍaniŋ saṛĕṣmi sayĕkti iṅgiḥ malati, aṅrisakakĕn jiwå ragi. milå saḍèrèk saḍèrèk kulå pårå muḍå iṅkaŋ kasdu mahos sĕrat punikå, pomå dipunwaspådå uwosiŋ wasitå. pémut kulå :
rasakĕnå yayaḥ madu braṅti | dèn tå mamèt uwosiŋ wasitå | bralanånå mriḥ pratamèŋ | tåtå susilèŋ lulut | kétaŋ ṅèṣṭi kotamèŋ siwi | salamĕt mĕṅku garwå | wajibiŋ priyå nuŋ | kalamun sisip ciptantå | ḍinĕsĕkiŋ tyas kèṛĕm laṅĕniŋ ṛĕṣmi | risak jiwaṅganirå||
tamat.
