21. ula baḍuḍak lan laṇḍak
iŋ nalika măṅsa aḍĕmiŋ aṅin, ana ula baḍuḍak katisĕn baṅĕt, mubĕŋ golèk paṇḍĕlikan ora olèḥ. wasana katĕmu karo laṇḍak kaŋ bĕcik kalakuwané, añalaṭoni maṅkéné : mĕsakaké tĕmĕn kowé iku, aṅin iki ora bĕcik iṅatasé awakmu, olèhmu aṇḍaroḍog kăṅsi kaya goḍoŋ katĕmpuḥ iŋ aṅin, ayo mĕñaŋ ĕroṅku, supaya olèha aṅĕt iŋ sawatara. calaṭu maṅkono iku anuju kaṛĕpé ula baḍuḍak, bañjur éṅgal nĕlosor lumĕbu iŋ ĕroŋ. sakiŋ baṅĕt ḷĕmuné, ĕroŋ cilik kăṅsi kacakan saparoné, kaŋ duwé ĕroŋ ora kaduman paṅgonan. baṛĕŋ dayoḥ kaŋ katisĕn wus aṅĕt, ora pisan kawĕtu calaṭuné awèḥ panrima tuwin aṛĕp luṅa, kaya kaŋ wus dadi patuté, malaḥ ṅénak énak ṅaḷĕkĕr bahé. laṇḍak anuli calaṭu : sahiki wus wĕṅi, lan wus maṅsané kowé luṅa. anamu iŋ kéné saḍéla andadèkaké buṅahku, anaṅiŋ sahiki luṅaha, iŋ bésuk bésuk balia manèḥ, kowé iyo wĕruḥ ḍéwé, yèn ĕroŋ cilik iki sasak dak ĕṅgonana karo kowé. ula baḍuḍak amaṅsuli : hĕm, dadi kowé aṅira yèn sasak, satĕmĕné, ĕroṅmu iki luwiḥ prayoga, wruhanamu kisanak, aku kapénak ana iŋ kéné, lan ora sumĕdya luṅa, mulané akal akala golèk paṅgonan kaŋ jĕmbar.
ĕlidiŋ doṅèŋ ya iku : sanajan woŋ gawé kabĕcikan kĕṛĕp anĕmu wawaḷĕs ala, iya uga aja mèṅèŋ aṅlakoni paṅgawé bĕcik iŋ salawasé, muŋ diawas maraŋ woŋ kaŋ bakal kobĕciki.
22. kañcil lan bulus
ana bulus acalaṭu maraŋ kañcil, tĕmbuṅé : aku ora mahido, yèn kowé pinuñjul iŋ playu, anaṅiŋ ayo paḍa ñoba balapan, sapa kaŋ aṇḍisiki tĕkan wĕkasaniŋ ara ara iki. tĕmbuŋ maṅkono iku iŋ atasé si kañcil papaḍané aṅĕcĕmoŋ, éwadéné paṅajaké mahu dirasa anèḥ, mulané dituruti. anuli bulus éṅgal miwiti lumayu, kañcil ṅénak énak ḍéwé, ciptané : si gumrĕmĕt kaṛĕbèn mĕmpis mĕmpis, aku wus maṣṭi ora ṛĕkasa bisa añjujul, aku mañcolot piŋ tĕlu utawa piŋ pat bahé, wus tamtu bisa ṅlañcaṅi kéwan aṅlĕmĕr kuwé. saya adoḥ olèhku aṅacèkti saya andadèkaké kocapku. iŋ nalika samana bulus mèḥ tĕkan iŋ watĕs, kañcil isiḥ sarèḥ iŋ sawatara, baṛĕŋ tumandaŋ aṛĕp añjujul, wĕruḥ yèn mèḥ kasèp awit déniŋ talompèné, éwadéné isiḥ anduwèni paṅaṛĕp aṛĕp mĕnaŋ sarana cukatiŋ lumpaté. éṅgal lumayu, rikaté prasasat aṅin, anaṅiŋ tanpa gawé, awit bulus wus aṇḍisiki tĕkan wĕkasaniŋ ara ara, dadi kañcil kalaḥ.
ĕlidiŋ doṅèŋ ya iku : woŋ iku sanajan tĕraŋ budiné, éliṅan, tuwin patitis iŋ cipta, yèn ora tĕṅginas iŋ samubaraŋ gawé, amaṣṭi kaḍisikan iŋ liyan, iku kaŋ amèk kahuntuṅané.
23. mĕñjaṅan kaŋ ṅilo iŋ bañu
ana mĕñjaṅan tanpa pikir, aṅilo iŋ kali kaŋ bĕniŋ bañuné, anamataké awaké sakojur. calaṭuné : aku iki sato linuwiḥ iŋ rupa. apa iŋ alas kabèḥ ana kaŋ nimbaṅi aku. iba ta bĕciké suṅuku kaŋ kiyat abraṅgaḥ, dadi ṛĕṛĕṅganiŋ ĕṇḍasku. satĕmĕné aku prasasat añuṅgi alas. ora kaduk iŋ paṅucap, yèn aku kawĕtuwa tĕmbuṅku wani anantaŋ pĕraŋ taṇḍiŋ buburon kaŋ rosa ḍéwé, ṅaṅgo ditohi. anaṅiŋ apa kaŋ katon iŋ mata iki, sikil papat riṅkiḥ tanpa sĕmu, ṅisin isini tĕmĕn déné kaya ḍaṇḍan. ḍuḥ, ya géné papaṣṭèn tĕka mariṅi sikil kaŋ agawé éwaniŋ ati maraŋ buburon kaŋ prayoga ḍapuré lan suṅuné. kaya maṅkono calaṭuniŋ mĕñjaṅan, anuli ṅruṅu asu akèḥ, paḍa lumayu karo añjugug, marani paṅgonané. mĕñjaṅan kagèt bañjur aṅgiwar, lumayu aṅlumpati ḍaḍaḥ tuwin grumbul lumĕbu iŋ alas kaŋ cĕḍak iŋ kono. sakiŋ rikatiŋ playuné, prasasat ora ṅambaḥ ḷĕmaḥ. anaṅiŋ ora antara suwé suṅuné kagubĕd iŋ oyod oyodan, dadi kaṇḍĕg iŋ playuné. asu paḍa tĕka aṅroyok, mĕñjaṅan rubuḥ aṅĕsaḥ, ḍuḥ, sahiki tĕtéla iŋ sumurupku, sikilku kaŋ amituluṅi aku bisa añiṅkiri babaya, anaṅiŋ suṅu kaŋ dadi marganiŋ patiku.
ĕlidiŋ doṅèŋ ya iku : kalumrahané kaŋ bĕcik rupané diaji aji, kaŋ ana pahidahé cinĕla cĕla, măṅka kaŋ bĕcik iŋ rupa mahu tĕrkaḍaŋ aṅrubĕdi, utawa aniwasi.
24. woŋ lalaku lan bégal
ana woŋ lalaku nuṅgaŋ jaran, aṅambaḥ dalan araŋ disaba iŋ woŋ. dalan mahu kaŋ piṅgir tĕṅĕn ana kaliné, kaŋ piṅgir kiwa gunuŋ lan ḍaḍaḥ. anuli ana bégal loro mĕtu saka grumbul karo aṅliga pĕḍaŋ, sarta aṅundaŋ undaŋ : maṇḍĕga, uluṅna ḍuwitmu, utawa patimu. sawusé maṅkono, éṅgal añaṇḍak apusé. kaŋ nuṅgaŋ aṇḍaroḍog amarga sakiŋ kagèt sarta wĕdiné bakal kahilaṅan ḍuwit tuwin baraṅé, kasompok iŋ playuné. sanalika aṅgiwaraké jarané, aṅgĕbyur iŋ kali, sĕdyané aṅoñcati sawijiniŋ pakéwuḥ, wasana kaḷĕbu iŋ babaya kaŋ luwiḥ gĕḍé, awit sakiŋ santĕriŋ bañu, kaŋ nuṅgaŋ lan jarané kèli. karosan wus tanpa gawé, jĕliḥ jĕliḥ añjaluk tuluŋ, ora ana kaŋ nuluṅi. santĕriŋ bañu aṅilaṅaké dayané, wasana woŋ lan jarané paḍa mati.
ĕlidiŋ doṅèŋ ya iku : yèn kowé katĕkan iŋ pakéwuḥ roŋ prakara, amuriḥ aja koṅsi kélaṅan duwèkmu kabèḥ, pakéwuḥ mahu salaḥ sawiji ĕndi kaŋ èṇṭèŋ tĕmpuhĕn.
25. kĕṭèk lan woḥ saraṅan
ana kĕṭèk siji, cukat acolot colot iŋ pasukĕtan, anĕmu woḥ saraṅan siji isiḥ ana klokopané. éṅgal luṅguḥ bañjur dikrakoti, amuriḥ ilaṅiŋ klokopan, kĕnaha dipaṅan isiné kaŋ énak. anaṅiŋ sarèhniŋ untuné cilik cilik, ṛĕkasa aṅgoné ṅoñcèki, baṛĕŋ naṇḍĕs iŋ caṅkok, pañakoté rada mrĕṅut. panuṅgalané sasuwéné aṅawasaké, nuli aṅuwuḥ sĕmu ṅéraŋ éraŋ : hèḥ gĕṇṭo cilik, măṅsa bisaha kalakon gawému, ṛĕmbugku, uwisana. anaṅiŋ ciptané kaŋ diuwuḥ, yèn dak tĕmĕni muriḥ ilaṅiŋ klokopan lan caṅkoké, iba ḷĕginé isiné. paṅéraŋ éraṅé panuṅgalané mahu ora dipahèlu, mĕkṣa nĕmĕn aṅgoné ñakoti. ora antara suwé pagawéyané uwis, anĕtĕpi paṅaṛĕp aṛĕpé, sarta andadèkaké buṅahé. isiné putiḥ lan isiḥ bĕcik, bañjur dipaṅan, amaṣṭi ḷĕgi rasané, awit wus aṅlakoni kaṅélané.
ĕlidiŋ doṅèŋ ya iku : muṅguḥ woŋ ambudi kawruḥ iya maṅkono uga, wiwitané aṅèl anaṅiŋ yèn ditabĕrèni iŋ pamarṣudi, pakolèhé agawé kabĕgjan.
26. asu lan macan tutul
anuju sawijiniŋ dina ana asu kaprĕgok iŋ macan tutul, kaŋ baṅĕt ṅĕlihé, apadéné muṅguḥ sasawaṅané luwiḥ rosa. baṛĕŋ ñĕḍak kambi gaṭik untuné sarta aṅgĕṛĕŋ, asu baṅĕt gĕtĕré, anaṅiŋ sarèḥ iŋ pratiṅkaḥ, calaṭuné : kisanak, kula punika kĕra, manawi sampéyan ḍahar măṅsa aṅgawĕra. aluwuŋ kula sampéyan tut wiṅkiŋ, kula tĕdahakĕn ḍĕḍaharan iṅkaŋ ḷĕma. sampéyan baḍé kula bĕkta ḍatĕŋ kaṇḍaŋ méndanipun bĕndara, iŋ ṅriku sampéyan baḍé maṅgiḥ ḍĕḍaharan iṅkaŋ andadosakĕn suka piṛĕnaniŋ galiḥ. macan tutul ditari kaŋ maṅkono iku, baṅĕt kadugané. amarga sakiŋ pracayané bañjur tut buri lakuniŋ asu, anaṅiŋ kadadéyané ora prayoga, awit asu cidra iŋ jaṅji. macan tutul ora digawa mĕñaŋ kaṇḍaŋ wĕḍus, digawa mĕñaŋ paṅgonan pasaṅan kala, bañjur kĕna iŋ kala, baṅĕt andadèkaké iŋ kagèté. asu baṅĕt buṅaḥ, lumayu tutur iŋ bĕndarané. bĕndarané tĕka, macan tutul éṅgal dijiṛĕt, digantuŋ ana iŋ ĕpaŋ.
ĕlidiŋ doṅèŋ ya iku : samubaraŋ kaŋ katoné ora kĕna dilakoni sarana karosan kĕṛĕp bisa rampuŋ déniŋ akal.
27. siṅabaroŋ lan tikus
anuju sawijiniŋ dina ana siṅabaroŋ lagi turu. anuli ana tikus siji, wani wani colat colot iŋ sakiwa tĕṅĕné. siṅabaroŋ taṅi, tikus didĕmak, sumĕdya dipatèni amarga sakiŋ kumawaniné, anaṅiŋ bañjur kèliṅan sarèhniŋ dadi ratuniŋ buburon, yèn anibakna pamaḷĕs maraŋ buron kaŋ sapélé maṅkono, amaṣṭi bakal ora misuwur bĕcik, tikus anuli diuculaké. ĕḷĕt sapasar iŋ nalika siṅabaroŋ golèk maṅsan, kĕna iŋ pasaṅan jariṅiŋ grĕma. sanajan linuwiḥ iŋ karosan sarta budi sarosa, ora bisa mĕtu saka iŋ jariŋ. bañjur aṅgĕro mĕmĕdèni, swarané ṅèbĕki alas lan ara ara. iŋ sahiki sapa kaŋ bakal tutuluŋ maraŋ ratuniŋ alas, tikus éṅgal lumayu sumĕdya atutuluŋ, bañjur anacaḥ jariŋ, ora antara suwé siṅabaroŋ bisa mĕtu.
ĕlidiŋ doṅèŋ ya iku : woŋ urip iku tĕrkaḍaṅan butuḥ maraŋ pituluṅiŋ woŋ kaŋ luwiḥ asor, mulané iku prayoga ditĕpuṅi bĕcik.
28. mĕñjaṅan lan uwit aṅgur
ana mĕñjaṅan mĕntas baṅĕt diuyak uyak iŋ grĕma, ṅanti mèḥ pĕḍot ambĕkané, ora anduwèni paṅaṛĕp aṛĕp bisa aṅoñcati pakéwuḥ. anuli ana pituluŋ, iya iku uwit aṅgur aṅrĕguŋ, brukut aṅaliŋ aliṅi mĕñjaṅan kaŋ ṅaṇḍut watir. grĕma kasasar sasar iŋ lakuné, mĕñjaṅan iŋ sahiki bisa ambĕkan. yèn ta bĕnĕr bĕnĕré, amaṣṭi mĕtu panarimané maraŋ uwit aṅgur, kaŋ amituluṅi, anaṅiŋ ora mĕṅkono. baṛĕŋ wus ilaŋ kaŋ dadi pakéwuḥ, ora antara suwé mĕñjaṅan kaŋ tanpa paṅrasa amaṅani goḍoṅiŋ aṅgur, koṅsi bariṇḍil. iku kaŋ dadi panarimané, anaṅiŋ ora suwé rumasa kaduwuŋ. grĕma kaŋ kasasar mahu wus nĕdya muliḥ, anuli wĕruḥ iŋ mĕñjaṅan amarga sakiŋ briṇḍilé iŋ goḍoŋ aṅgur, kaŋ awit dipaṅani mahu. bañjur dibutuḥ butuhaké, mĕñjaṅan ora bisa ñiṅkiri pati. olèhé maṅani goḍoṅiŋ aṅgur anĕmu ḍĕṇḍa luwiḥ gĕḍé.
ĕlidiŋ doṅèŋ ya iku : siŋ sapa amaḷĕs ala maraŋ paṅgawé bĕcik, amaṣṭi nĕmu piala marga déniŋ kuraŋ panarimané.
29. supataniŋ macan tutul
ana macan tutul siji, kaŋ satĕmĕné dadi amaniŋ cĕmpé, ṅluwihi alané sajroniŋ alas, ambĕk adigaŋ adiguna sarta ṅandĕlaké iŋ rikat luwĕsé. iku kĕna iŋ kala, pasaṅané bocaḥ aṅon kaŋ wus kĕṛĕp dimăṅsa wĕḍusé. kaŋ duwé pasaṅan kala, baṛĕŋ wĕruḥ yèn macan tutul kĕna, éṅgal amarani sarta aṅgawa gagaman, sumĕdya amatèni. macan tutul kaŋ prasasat satĕṅaḥ mati baṅĕt gĕtĕré, bañjur calaṭu : sapisan punika kula mugi sampéyan apuntĕn, sampun maṣṭi kula baḍé botĕn mĕṇḍĕt ménda maliḥ maliḥ. kula supahos iṅkaŋ kalayan tĕmĕn tĕmĕn, yèn kula baḍé botĕn nĕḍa dagiŋ maliḥ maliḥ, sahèstu botĕn. kula namuŋ baḍé nĕḍa gĕgoḍoṅan kémawon utawi ulam toya, manawi panuju wontĕn. bocaḥ aṅon ṅandĕl iŋ supatané, macan tutul bañjur diuculaké, baṅĕt iŋ buṅahé tumuli aṅgĕndriŋ. anaṅiŋ duruŋ antara sajam, andĕḷĕŋ ana gĕñjik gugupak, calaṭuné macan tutul : i la dalaḥ, gĕñjik iku wĕnaŋ dak măṅsa, awit yèn dak pikir iŋ satĕmĕné, samubaraŋ kaŋ ana iŋ bañu, iya iku iwak. sarèhniŋ gĕñjik iku ana iŋ bañu, dadi ora kaḷĕbu iŋ supataku. sawusé calaṭu maṅkono, gĕñjik bañjur dimăṅsa.
ĕlidiŋ doṅèŋ ya iku : siŋ sapa ṅandĕl iŋ supatané woŋ ala, iku prasasat ṅadĕgaké omaḥ ana iŋ pawĕḍèn.
30. asu lan kuciŋ lanaŋ
ana kuciŋ lanaŋ siji, sakiŋ bisané ḍépé ḍépé, sarta muni ṅasiḥ asiḥ, baṅĕt disihi iŋ bĕndarané. baṛĕŋ asu, ḍasar kaŋ rumĕkṣa iŋ omaḥ, sĕru pañjugugé, yèn kĕraḥ rosané ṅluwihi, tĕka pora katiban sihiŋ bĕndara. yèn kaŋ duwé omaḥ maṅan, kuciŋ diwènèhi kaŋ énak énak sarta ĕmpuk ĕmpuk, déné pandumaniŋ asu muŋ roti bawuk lan bañu. anaṅiŋ ora antara lawas salin lalakoné. anuju sawijiniŋ dina, kuciŋ wus maṅan, piriŋ piriṅé duruŋ disiṅgahaké, diparani asu. baṛĕŋ lagi wiwit didilati, kuciŋ éṅgal tĕka ambĕkis kambi makuṅkuŋ, agawé kagètiŋ asu. pratiṅkahiŋ kuciŋ maṅkono iku ṅéwak éwakaké baṅĕt, sarta agawé nĕpsuniŋ bĕndara, dadi sarana wuwulaŋ, sarta aṅéliṅké iŋ bĕnĕr. wiwit nalika samono lorodaniŋ bĕndara dadi bubuhaniŋ asu, bubuhané kuciŋ muŋ andilati piriŋ bahé.
ĕlidiŋ doṅèŋ ya iku : woŋ drĕṅki lan kĕṭaha iku wus bĕnĕré ora olèḥ mubaraŋ kaŋ bĕcik.
caṇḍaké :
doṅèŋ kéwan 31-40
