21. jago
ĕlidiŋ doṅèŋ ya iku : yèn woŋ iku añiṅkiri kaṅélan saṭiṭik, adat anĕmu rurubĕd gĕḍé.
22. babon
ana woŋ wadon tuwa miṣkin duwé iṅon iṅon babon siji, sabĕn dina ṅĕṇḍog siji siji, anaṅiŋ siŋ duwé ora maṛĕm maraŋ ĕṇḍog siji iŋ sadinané, baboné bañjur dijuju diḷĕmokaké, ciptané iŋ sadina dinané amaṣṭi bisa ṅĕṇḍog loro utawa tĕtĕlu, anaṅiŋ babon mahu amarga kinadukan paṅan dadi ḷĕmu baṅĕt, ora ṅĕṇḍog ṅĕṇḍog manèḥ.
ĕlidiŋ doṅèŋ ya iku : dinarima maraŋ panduman saṭiṭik. yèn ora maṅkono, amaṣṭi saṅsaya luwiḥ saṭiṭik bĕgjamu.
23. susuḥ gĕḍé
ana bocaḥ lanaŋ siji ambĕk siya, gawéné golèk susuḥ manuk ana iŋ ḍaḍaḥ lan iŋ kĕkayon. sabĕn olèḥ susuḥ, yèn ana anaké bañjur dicuplaki matané, iku kabuṅahaniŋ ati ala. biyuṅné kĕṛĕp aṅélikaké, calaṭuné, hèḥ, bocaḥ muraŋ sarak, éliṅa maraŋ ujarku, yèn kowé ora marèni pratiṅkaḥmu maṅkono iku, amaṣṭi nĕmu pahukumaniŋ allaḥ. anaṅiŋ bocaḥ mahu ora mahèlu maraŋ pituturiŋ biyuŋ, iŋ batin malaḥ añañampahi, pratiṅkahé kaŋ ora patut iku saṅsaya kadaruŋ.
anuju iŋ sawijiniŋ dina parané bocaḥ lanaŋ mahu mĕñaŋ alas, sumĕja anandukaké pratiṅkaḥ siya manèḥ. satĕkané iŋ alas, andĕḷĕŋ susuḥ gĕḍé ana iŋ uwit kusambi, éṅgal dipènèk, anakiŋ manuk kaŋ ana iŋ susuḥ, dijupuk siji, diḷĕbokaké iŋ kaṇṭoṅané, baṛĕŋ sijiné aṛĕp dijupuk, manuk biḍo kaŋ duwé susuḥ tĕka, anucuki matané bocaḥ lanaŋ mahu koṅsi molèr.
ĕlidiŋ doṅèŋ ya iku : siŋ sapa añĕñĕla iŋ woŋ tuwa tuwané, wĕkasané anĕmu bilahi déniŋ alané ḍéwé.
24. tawon
bocaḥ lanaŋ kaŋ aran si dama mĕñaŋ patamananiŋ taṅgané, andĕḷĕŋ uwit ṛĕgulo lagi kĕmbaŋ, bañjur amĕṭik siji, calaṭuné, kĕmbaŋ iki dakgawé ambon ambon. kĕmbaŋ ṛĕgulo mahu lagi mèdĕm. baṛĕŋ diambu, iruṅé karasa lara, muṅguḥ laraniŋ iruŋ iku, amarga diantup iŋ tawon kaŋ naḷĕsĕp sajroniŋ kĕmbaŋ, awit paṅambunĕ ṅaṅgo dipèjèt.
ĕlidiŋ doṅèŋ ya iku : siŋ sapa buṅaḥ buṅaḥ atiṅgal wéwéka, wĕkasané anĕmu lara lan kasusahan.
si dama watĕké braṅasan. baṛĕŋ wĕruḥ yèn diantup iŋ tawon, bañjur aṅrahup wĕḍi, disawuraké maraŋ talaniŋ tawon kaŋ ana iŋ patamanan kono, tawoné atusan bubar ṅamuk aṅantupi. si dama baṅĕt kalaran, añaṇḍaŋ lara mèḥ andadèkaké patiné.
ĕlidiŋ doṅèŋ ya iku : yèn woŋ aṅumbar napṣu sajroné anĕmu rurubĕd, éṅgal tumiba iŋ tiwas.
25. jaran coloṅan
woŋ kaŋ sumĕja ṅĕdol jaran kaŋ katitik mahu sumahur, kisanak, kira kula dika kaliru, jaran iki ontĕné iŋ kula ĕmpun luwiḥ sakiŋ satahun. kula botĕn mahido, yèn maḍa rupa karo jaran dika, naṅiŋ yèn iki, satĕmĕné dudu duwèk dika.
woŋ désa mahu éṅgal anutupi mataniŋ jaran karo taṅané loro, sarta acalaṭu, yèn jaran iki ĕmpun satahun ontĕn iŋ dika, dawĕk dika arani, matané siŋ picak kaŋ pundi.
muṅguḥ ñatané, jaran iku ḍasar olèhé ñoloŋ kaŋ kaṅgonan, mahuné kaya duruŋ pati ditamataké ciriné, mulané baṅĕt kéwuhan, baṛĕŋ ditakoni mĕṅkono, wasana sahuré aṅawur, siŋ picak matané kiwa. sahuré woŋ désa, luput olèḥ dika ṅarani, dudu matané kiwa siŋ picak. kaŋ kaṅgonan jaran calaṭu manèḥ, kaléḍon calaṭu kula, siŋ picak matané tĕṅĕn.
woŋ désa bañjur aṅluṅakaké taṅané kaŋ nutupi mataniŋ jaran, calaṭuné, saniki ĕmpun tétéla, yèn dika niku maliŋ lan woŋ goroḥ. anuli calaṭu maraŋ sakèhiŋ woŋ kaŋ ana iŋ kono, dika kaŋ paḍa ontĕn ṅriki kabèḥ ĕmpun tétéla wĕruḥ, yèn jaran iki botĕn picak. olèḥ kula takon mahu muŋ amriḥ katitiké kaŋ ñoloŋ.
woŋ kaŋ ana iŋ kono kabèḥ paḍa gumuyu, sarta kĕplok kĕplok, calaṭuné, konaṅan, konaṅan. woŋ kaŋ kaṅgonan kabĕnĕr ambalèkaké jaran, wuwuḥ wuwuḥ kapatrapan pahukuman iŋ sabĕnĕré.
ĕlidiŋ doṅèŋ ya iku : sajuliganéya maliŋ aṅĕmpakaké alané, tĕrkaḍaŋ konaṅan sarana déniŋ akal.
26. sapi gĕḍé
ana woŋ sawiji, sumĕja añatakaké maraŋ anak anaké, yèn woŋ urip iku bisa luwiḥ iŋ sapaḍa paḍa, kaŋ marga déniŋ gugulaŋ sarta déniŋ tahu, calaṭuné, muṅguḥ iku aku bakal ñaritakaké ḷĕpiyané. ujariŋ carita iŋ jaman kuna, ana woŋ siji, gawéné luluṅan aṅgawa sapi gĕḍé siji, iku yèn panuju ana iŋ pakéyan dipuṇḍak, ginawa wira wiri. woŋ kaŋ andĕḷĕŋ paḍa takon, kapriyè margané déné koṅsi duwé karosan samono. kaŋ tinakonan sumahur, kalané sapi iki isiḥ pĕḍèt, sabĕn dina dakbopoŋ, dakgawa luluṅan lakon roŋ jam. muṇḍak dina uwis maṣṭi bahé muṇḍak aboté, anaṅiŋ karosanku sabĕn dina iya muṇḍak. wĕkasan aku kĕlar ambopoŋ sapi iki.
carita iku ĕmbuḥ tĕmĕn ĕmbuḥ ora, naṅiŋ anĕtĕpaké yĕktiniŋ paribasané woŋ kuna, ujariŋ paribasan.
ĕlidiŋ doṅèŋ ya iku : woŋ iku dadiné cukat lan rosa, sarta kuwagaŋ aṅgarap pagawéyan kaŋ luwiḥ aṅèl, muŋ sarana digugulaŋ.
27. bihal
ana maliŋ loro ñoloŋ bihal siji, digiriŋ mĕñaŋ alas. satĕkané iŋ alas kono paḍa ṛĕmbugan prakara ṛĕṛĕgan bakal paṅĕdoliŋ bihal, lan kaŋ dadi bubuhaniŋ papayoné woŋ siji sijiné. olèhé ṛĕmbugan andadèkaké padu, kadrawasan, bañjur kĕṛĕṅan.
sasuwéné kĕṛĕṅan, ana maliŋ séjé tĕka, aṅlimpé kaŋ paḍa kĕkĕṛĕṅan, añéṅklak bihal, bañjur diplayokaké. maliŋ loro mahu wĕruḥ wĕruḥ, yèn bihalé ilaŋ, baṛĕŋ wus antara adoḥ, ora kacaṇḍak yèn katututana, dadi muŋ ṅiṅĕtaké bahé maraŋ bihalé saka iŋ kadohan, samono iku ĕṇḍasé paḍa gĕtihĕn. maliŋ kaŋ siji calaṭu, pratiṅkaḥmu lan pratiṅkaḥku kaḷĕbu iŋ babasan, olèḥ ṅuñjal bañjur gagal. sahuré sijiné, iya maṅkono, naṅiŋ patitisé maṅkéné.
asu loro kĕraḥ aṛĕbut baluŋ, anuli ana asu siji manèḥ tĕka, éṅgal amlayokaké baluŋ kaŋ rinĕbut.
28. kĕṭèk
ana kĕṭèk maḷĕbu iŋ jaṇḍélané woŋ sugiḥ, kaŋ baṅĕt cĕṭilé, ora tahu wèwèḥ maraŋ woŋ miṣkin. nalika samono kaŋ duwé omaḥ panuju sĕpi, kĕṭèk mahu andĕḷĕŋ pĕṭi kĕbak isi uwaŋ mas lan uwaŋ salaka, bañjur diawut awut ana iŋ luluruŋ, dadi ṛĕṛĕbudaniŋ woŋ akèḥ.
baṛĕŋ pĕṭi mahu mèḥ koṭoŋ, kaŋ duwé omaḥ tĕka, kagèt andĕḷĕŋ pratiṅkahiŋ kĕṭèk aṅawut awut ḍuwité, rinĕbut iŋ woŋ akèḥ. isiḥ adoḥ kĕṭèk mahu wis diagagi biṭi, sarta dipisuhi buron boḍo.
taṅgané woŋ cĕṭil mahu calaṭu, ñata boḍo yèn woŋ ṅawut awut ḍuwit ana iŋ luluruŋ, kaya pratiṅkahiŋ kĕṭèk iku, anaṅiŋ pratiṅkaḥmu ambĕbĕg ḍuwit ana iŋ pĕṭi, iku luwiḥ déniŋ boḍo.
ĕlidiŋ doṅèŋ ya iku : rahayu woŋ kaŋ akèḥ kahuntuṅané, yèn ṅaṅgo éliŋ ṅuluri maraŋ woŋ miṣkin.
29. bruwaŋ gĕḍé
ana gĕrma loro, aran jayadrana lan wirawaṅsa, karoné paḍa lalaku, aṅruṅu pawarta yèn iŋ sawijiniŋ alas ana bruwaṅé gĕḍé, calaṭuné, bruwaŋ iku amaṣṭi tumuli kĕna iŋ aku.
anuli sabĕn dina paḍa tabĕri mĕñaŋ alas, aṅgolèki bruwaŋ mahu, yèn soré muliḥ maraŋ omaḥ paséwan. ana iŋ kono paḍa mamaṅan énak, naṅiŋ ora aṅgawa ḍuwit. calaṭuné maraŋ kaŋ ṅadĕgaké paséwan. wragadé olèḥku maṅan ana iŋ kéné iŋ bésuk dakbayar saka iŋ papayoné walulaṅiŋ bruwaŋ.
anuju iŋ dina sawiji, baṛĕŋ paḍa mĕñaŋ alas manèḥ, bruwaŋ mahu ṅaton, añandĕr maraŋ gĕrma loro kambi aṅgĕṛĕŋ. si jayadrana sakiŋ kagèté pambĕḍilé luput, bañjur rikat mènèk iŋ kĕkayon. si wirawaṅsa bĕḍilé ora muni, éṅgal niba iŋ ḷĕmaḥ, ora obaḥ obaḥ wis kaya woŋ mati. bruwaŋ nuli aṅambusi caṅkĕm iruŋ lan kupiṅé, sarèhniŋ bruwaŋ ora tahu maṅsa baṭaŋ, bañjur luṅa, awit si wirawaṅsa disĕṅguḥ mati.
si jayadrana anuli mĕḍun saka iŋ pénékan, sĕmbranan atakon maraŋ si wirawaṅsa, aku bok kotuturi, bruwaŋ mahu ambibisiki apa maraŋ kowé. sahuré si wirawaṅsa, tuturé maraŋ aku, iŋ sabañjuré kowé lan aku aja ṅĕdol walulaṅiŋ bruwaŋ, yèn bruwaṅé duruŋ kĕna kocĕkĕl.
ĕlidiŋ doṅèŋ ya iku : aja andadèkaké baraŋ kaŋ duruŋ katĕkĕm ana iŋ taṅanmu, awit kĕṛĕp ambaléñjani, wĕkasan luput iŋ pamaṣṭimu.
30. macan
bocaḥ lanaŋ kaŋ aran si jalidin ḍĕmĕn goroḥ, aṅon wĕḍus cĕḍak lan alas gĕḍé, panuju aṅon wĕḍus duwé kaṛĕp ambubuṅaḥ atiné, sarana agawé guguyon maraŋ woŋ liyané, bañjur alok alok, ana macan, ana macan.
ora suwé woŋ désa kaŋ cĕḍak iŋ kono akèḥ paḍa tandaŋ aṅgawa gagaman. sarèhné ora ana macan katon tumuli paḍa bali muliḥ, si jalidin aṅguguyu.
ésuké si jalidin alok alok manèḥ, ana macan, ana macan, woŋ désa tandaŋ manèḥ, naṅiŋ ora pati akèḥ kaya kaŋ uwis. sarèhné ora ana macan kaŋ katon, dadi paḍa muliḥ kambi muriŋ muriŋ.
iŋ tĕluŋ dinané ana macan ṅaton tĕmĕnan, si jalidin jĕliḥ jĕliḥ, tuluŋ tuluŋ, ana macan, ana macan. anaṅiŋ ora ana woŋ désa siji sijia kaŋ tandaŋ. wĕḍusé paḍa bubar lumayu maraŋ désa, si jalidin sarèhné ora bisa lumayu rikat kaya wĕḍusé, diburu iŋ macan kacaṇḍak, digoṇḍol mĕñaŋ alas, disuwèk suwèk bañjur dimaṅsa.
ĕlidiŋ doṅèŋ ya iku : woŋ kaŋ wus kasĕbut ḍĕmĕn goroḥ, sanadyan calaṭua tĕmĕnan, iya ora diandĕl.
31. siṅa
ana batur tukon lanaŋ miṅgat saka iŋ bĕndarané, kacĕkĕl nuli kapatrapan ukuman pati. pratiṅkahé matrapi pahukuman maṅkéné, batur tukon mahu kaprĕnahaké ana iŋ paṅgonan jĕmbar kinubĕŋ iŋ pagĕr bata, iŋ kono anuli diuculi siṅa siji, supaya amaṅsaa maraŋ batur tukon iku. éwon uwoŋ kaŋ paḍa anonton.
siṅa galak añandĕr maraŋ batur tukon, kaŋ ḍaroḍogan. anaṅiŋ baṛĕŋ cĕḍak, nuli maṇḍĕg, buntuté kopat kapit, colot colot asĕmu buṅaḥ, bañjur andilati taṅané batur tukon mahu. kaŋ nonton paḍa gumun, atakon maraŋ batur tukon, kapriyé mulané déné ana pratiṅkaḥ maṅkono. kaŋ tinakonan sumahur, kalané aku miṅgat saka iŋ bĕndaraku, aku aṇḍĕlik ana iŋ alas, maṅgon sajroniŋ guwa, ora antara suwé siṅa iki tumĕka ana iŋ paṅgonanaku kambi gĕṛĕŋ gĕṛĕŋ, sĕmuné kalaran, anuduhaké sikilé katlusuban iŋ ĕri gĕḍé lan laṇḍĕp. ĕri anuli dakdudut. wiwit nalika samana aku rukun bĕcik karo siṅa iki ana sajroniŋ guwa, sarta sabĕn dina aku diolèhaké buburon alas kaŋ minaṅka paṅanku. anuju sawiji dina ana woŋ ambuburu, aku lan siṅa iki kacĕkĕl. wiwit nalika samana pisaḥku, iŋ mĕṅko siṅa iki buṅaḥ, déniŋ katĕmu manèḥ karo aku.
sakèhé woŋ kaŋ nonton baṅĕt gumun sarta buṅaḥ, acalaṭu sĕru, woŋ bĕcik lan siṅa kaŋ wĕruḥ iŋ panarima iki muga muga awéta urip. prakara iki bañjur koñjuk maraŋ pañjĕnĕṅaniŋ ratu, karṣané saŋ prabu batur tukon kaapura, sarta kamardikakaké, apadéné kapariṅan siṅa mahu, kaŋ tansaḥ akĕkiṇṭil maraŋ batur tukon kaŋ agawé kabĕcikan, wus kaya asu, ora ṅaṅgo añikara uwoŋ.
ĕlidiŋ doṅèŋ ya iku : yèn sato duwé panarima, koṅsi bisa ilaŋ galaké, kapriyé manèḥ manusa yèn oraa wus pañcèn bĕnĕré kadunuṅan iŋ wajib kaŋ maraŋ panarima.
32. mutyara
ana woŋ lalaku kasasar maraŋ sagara wĕḍi, adaté yèn woŋ ṅambaḥ iŋ kono, ṅalambraŋ koṅsi piraŋ piraŋ dina ora ṅaṅgo nĕmoni omaḥ. woŋ mahu mèḥ kaliṛĕn lan baṅĕt ṅoroṅé, anuli nĕmu wit ayom siji, iŋ ṅisor ana sĕṇḍaṅé, bañuné bĕniŋ. cĕḍakiŋ sĕṇḍaŋ iku ana kaṇṭoŋ cilik gumlèṭèk. calaṭuné woŋ mahu kambi añjupuk kaṇṭoŋ, aku sukur muṅguhiŋ allaḥ, kaṇṭoŋ iki baya isi kurma, amituluṅi maraŋ aku, ora ṅanti mati kaliṛĕn. sawisé calaṭu maṅkono, bañjur agahan ambukak kaṇṭoŋ, anaṅiŋ baṅĕt kagèté baṛĕŋ wĕruḥ isiné, calaṭuné, déné iki muŋ isi mutyara.
ĕlidiŋ doṅèŋ ya iku : sĕga sakĕpĕl kaŋ minaṅka tatamba ṅĕliḥ, ajiné luwiḥ déniŋ ĕmas utawa rajabrana.
iki tutugé doṅèŋ iŋ ḍuwur mahu woŋ kaŋ lalaku mahu, sanadyan anĕmu mutyara kaŋ akèḥ ṛĕgané, amaṣṭi sida mati kaliṛĕn, yèn ora nĕmu pituluŋ, ora antara suwé ana koja tĕka anuṅgaŋ unta, wĕlas andĕḷĕŋ maraŋ woŋ kaluwèn mahu, bañjur diwènèhi roti lan wowohan kaŋ ñĕgĕri, sawisé maṅan, anuli diboñcèṅaké iŋ untané. calaṭuniŋ koja, sabaraŋ pamranatané gusti allaḥ aṅéram éramaké, olèḥku kahilaṅan mutyara dakaṅgĕb bilahi gĕḍé, anaṅiŋ sañatané iku kabĕgjan gĕḍé, baliku mréné iki sakiŋ karṣané gusti allaḥ, supaya aku amituluṅana urip maraŋ kowé.
ĕlidiŋ doṅèŋ ya iku : gusti allaḥ kĕṛĕp amituluṅi manusa, kahĕntas saka iŋ bilahi gĕḍé, muŋ sarana kabĕgjan kaŋ luwiḥ déniŋ rèmèḥ.
33. watu
ana woŋ sugiḥ agawé ḍaḍakan padu karo woŋ buruḥ, bañjur amèk watu disawataké maraŋ buruḥ iku. watu anuli dijupuk sarta dikaṇḍut maraŋ kaŋ sinawat. osikiŋ ati, iŋ bésuk amaṣṭi ana maṅsané, aku bisa maḷĕs ñawat woŋ ala kuwé kalawan watu iki.
woŋ sugiḥ mahu sakiŋ ladak sarta lumuhé maraŋ pagawéyan, apadéné sakiŋ paṅĕbrèhé, bañjur dadi kéré, anuju sawiji dina aṅaṅgo gombal lan liwat iŋ omahé buruḥ mahu. buruḥ tumuli añjupuk watu saka iŋ kaṇḍutané, sĕdya disawataké maraŋ woŋ kaŋ cilaka iku, anaṅiŋ nuli kaṅgĕk kaṅgĕk, calaṭuné sajroniŋ ati, panĕmuku, woŋ maṅkono ora prayoga yèn anandukna wawaḷĕs ala, awit yèn wawaḷĕs iku tumiba maraŋ satruné kaŋ sugiḥ lan kawasa, iku aran tanpa wéwéka lan tanpa duduga, yèn tumiba maraŋ satruné kaŋ naṇḍaŋ cilaka, iku aran luwiḥ déniŋ siya. anaṅiŋ kapriyéya uga kayĕktèniŋ panĕmuku mahu, wawaḷĕs ala iku tĕtĕp ora bĕcik, lan sulaya karo paréntahiŋ agama.
ĕlidiŋ doṅèŋ ya iku : satrumu wiraŋna kalawan sabariŋ ati, awit gusti allaḥ amaṣṭi iya ṅapura dosamu.
34. kaṇḍi kĕbak isi ḷĕmaḥ
ana priyayi gĕḍé sugiḥ, sumĕja aṅĕlar patamanané, duwé panarima maraŋ sawijiniŋ woŋ raṇḍa miṣkin, aṛĕp nuku sawahé, anaṅiŋ kaŋ tinari ora awèḥ, anuli dipitĕnaḥ kalawan prakara, andadèkaké mĕnaṅé woŋ sugiḥ mahu, sawaḥ bañjur dadi duwèké.
ésuké baṛĕŋ woŋ sugiḥ mahu midĕr midĕr ana iŋ sawaḥ, ñahi raṇḍa tĕka añaṅkiŋ kaṇḍi koṭoŋ siji, tĕmbuṅé karo anaṅis maṅkéné, kula darbé pañuwun iŋ sampéyan, mugi kalilana mĕṇḍĕt siti sakiŋ sabin titilaranipun bapa kula, namuŋ sakĕbakipun kaṇḍi punika. woŋ sugiḥ sumahur, pañjalukmu kaŋ kaya ḷĕkasiŋ woŋ gĕmbluŋ iku daklilani.
ñahi raṇḍa anuli amèk ḷĕmaḥ, diisèkaké iŋ kaṇḍiné, bañjur calaṭu manèḥ, iŋ sapunika kula darbé pañuwun maliḥ iŋ sampéyan, kula mugi sampéyan tuluṅi, ṅiṅgahakĕn kaṇḍi punika ḍatĕŋ puṇḍak kula.
woŋ sugiḥ mahu sarèhné ora tahu aṅgarap pagawéyan rakasa, ora gĕḷĕm amituluṅi, anaṅiŋ ñahi raṇḍa tansaḥ ṅudi iŋ pañjaluké, wasana diḷĕgani, anaṅiŋ baṛĕŋ añaṇḍak kaṇḍi aṛĕp dijuñjuŋ, calaṭuné, aku ora kĕlar, baṅĕt aboté.
ñahi raṇḍa waṅsulané amranani, manawi kaṇḍi isi siti punika sampéyan sampun amastani awrat, kados pundi ugi awratipun siti sasabin iṅatasipun sampéyan, wontĕnipun iŋ jaman laṅgĕŋ, awit yèn kawaḍahana iŋ kaṇḍi, dados pintĕn pintĕn èwu.
tĕmbuŋ maṅkono iku andadèkaké kagèté woŋ sugiḥ mahu, sawaḥ bañjur dibalèkaké maraŋ ñahi raṇḍa, calaṭuné, sahiki tétéla iŋ sumurupku.
ĕlidiŋ doṅèŋ ya iku : yèn woŋ aṅlumpukaké ṅamal kaŋ sarana laku ora bĕnĕr, amaṣṭi sirṇa ajiné iṅatasé maraŋ gusti allaḥ, lan maraŋ sapaḍa paḍané tumitaḥ.
35. patamanan
ana woŋ aran surapradata, wayahé wis tuwa, ḍĕmĕn padu sarta agawé prakara aṅgugat uwoŋ, wĕruḥ yèn taṅgané aṛĕp gawé jaṇḍéla añar, bakal bisa ṅuṅak iŋ patamanané, bañjur dipĕṅiŋ, sarta diañcam añcam bakal diprakara yèn kasidakaké.
taṅga taṅgané liyané paḍa tĕka, amituluṅi maraŋ si surapradata, calaṭuné, sarèhné kowé uwis tuwa, bok aja gawé prakara manèḥ manèḥ, maṅsa anaa pakolèhé kowé aṅgugat woŋ aṛĕp gawé jaṇḍéla. si surapradata napṣu, sarta agĕdruk gĕdruk. sahuré bĕṅak bĕṅok.
andĕḷĕn basaku, amaṣṭi kalakon taṅgaku ora ṅanti ṅuṅak saka iŋ jaṇḍéla, andĕḷĕŋ patamanaku.
si surapradata bañjur aṅgugat, naṅiŋ kalaḥ, sarta kabĕnĕr ambayar wragadiŋ prakara. kajaba saka iŋ iku, sakiŋ ḍĕmĕné gawé prakara aṅgugat uwoŋ, koṅsi akèḥ utaṅé, ora bisa ñahur, patamanané bañjur diĕdol iŋ paréntaḥ, dituku maraŋ anaké woŋ désa sugiḥ, aran artadaya. taṅga taṅga mahu anuli ṅolok ṅolok maraŋ si surapradata, tĕmbuṅé, kaṛĕpmu wis kasĕmbadan, taṅgamu iŋ sahiki ora ṅuṅak iŋ patamanamu, naṅiŋ ṅuṅak iŋ patamanané si artadaya.
ĕlidiŋ doṅèŋ ya iku : pañanamu yèn agawé prakara aṅgugat uwoŋ, kowé ṅambaḥ dadalan kaŋ bĕnĕr, anaṅiŋ satĕmĕné bakal ñaṇḍaŋ susaḥ, kalaḥ sarta kahilaṅan ḍuwit.
36. roti
ana woŋ sugiḥ, anuju iŋ maṅsa laraŋ paṅan, aṅundaṅi bocaḥ anak anaké woŋ miṣkin iŋ sajroniŋ kuṭa, dipuriḥ tumĕka iŋ omahé, sawisé paḍa tĕka, dicalaṭoni maṅkéné, iku ana sĕnik kĕbak isi roti, kowé paḍa daklilani añjupuk niji, sarta dakwĕnaṅaké mréné sabĕn dina añjupuk roti niji, koṅsi ana karṣané gusti allaḥ agawé murahiŋ paṅan.
bocaḥ bocaḥ mahu nuli kumroyok paḍa ṛĕbutan roti, amilihi kaŋ bĕcik lan gĕḍé ḍéwé, bañjur paḍa muliḥ, ora ṅaṅgo awèḥ tarima kasiḥ maraŋ woŋ sugiḥ mahu. panuṅgalané bocaḥ akèḥ akèḥ mahu ana bocaḥ wadon siji, aran si sahinĕm, miṣkin anaṅiŋ ṛĕsikan. iku ṅadĕg adoḥ, anuli mara añjupuk kakarèniŋ roti cilik ḍéwé, sarta añĕmbaḥ maraŋ woŋ sugiḥ, minaṅka prataṇḍaniŋ tarima kasiḥ, sawisé maṅkono bañjur muliḥ.
ésuké bocaḥ akèḥ mahu bali, sawisé paḍa añjupuki roti, ulihé iya kaya kaŋ wus kalakon, ora ṅaṅgo awèḥ tarima kasiḥ, si sahinĕm kaduman roti cilik ḍéwé. satĕkané iŋ omaḥ, roti disigar iŋ ĕmbokné kaŋ panuju lagi lara, sajroniŋ roti isi uwaŋ salaka, isiḥ paḍa añar añar. ĕmbokné kagèt, calaṭuné, sahinĕm, uwaŋ iku balèkna maraŋ kaŋ duwé, awit anané sajroniŋ roti iki ora kalawan ditĕmaha.
si sahinĕm bañjur lumaku maraŋ omahé woŋ sugiḥ mahu, ambalèkaké uwaŋ salaka kaŋ tinĕmu ana sajroniŋ roti. waṅsulané woŋ sugiḥ, aku ora kaliru, ḍasar jaragan uwaŋ salaka iku dakgawé isèn isèniŋ roti kaŋ cilik ḍéwé, minaṅka gañjaranamu. kowé ḍĕmĕna rukun karo sapaḍa paḍamu tumitaḥ, lan maṛĕma iŋ salawas lawasé. sapa kaŋ narima olèḥ roti cilik, ora gĕḷĕm ṛĕbutan aṅaraḥ kaŋ gĕḍé, sanadyan rotiné ora ṅaṅgowa isèn isèn uwaŋ, maṣṭi ambarkati iŋ sajroniŋ omahé.
ĕlidiŋ doṅèŋ ya iku : siŋ sapa kawasa añaṇḍĕt kĕkaṛĕpané, amaṣṭi olèḥ luwiḥ saka iŋ pañiptané.
37. dagiŋ sahiris
ana bocaḥ désa loro, aran si ṅalim lan si sidin, aṅgawa kayu mĕñaŋ omahé lurahé, añjujug iŋ pawon. juru pawoné ora suwé nuli mĕtu saka iŋ pawon, aṛĕp añjupuk ḍuwit, bakal diwèhaké maraŋ bocaḥ loro mahu, si ṅalim kaŋ ambĕg julig éṅgal añjupuk dagiŋ sahiris kaŋ ana iŋ kuwali, diḷĕbokaké iŋ kaṇṭoṅané si sidin. calaṭuné maraŋ si sidin. mĕṅko yèn juru pawon bali kélaṅan dagiŋ, aku supata, yèn dagiŋ iku ora ana iŋ kaṇṭoṅanaku, déné kowé supataa, yèn ora añjupuk. dadi kowé lan aku ora kĕna dikapak kapakaké.
ora antara suwé juru pawon bali, andĕḷĕŋ dagiŋ kaŋ ana iŋ kuwali wus ora ana, amandĕŋ maraŋ bocaḥ lanaŋ loro mahu, awit iku kaŋ ditarka añjupuk. bañjur ditakoni, ĕndi dagiŋ kaŋ ana iŋ kuwali iki. si ṅalim lan si sidin añahuri kaya kaŋ wus dadi ṛĕmbug mahu.
calaṭuné juru pawon, kowé ṅalim, kaŋ añjupuk dagiŋ saka iŋ kuwali, katara saka iŋ ṛĕgĕdé ḷĕṅĕnané kulambimu. déné kowé, sidin, kaŋ aṅaṇḍut, katara gajihé tambas saka iŋ kaṇṭoṅanamu. bok diwĕruḥ iŋ isin lan diwĕdi maraŋ duraka. sanadyan aku ora wĕruḥ maraŋ culikamu, gusti allaḥ amaṣṭi ora kasamaran. awit aṅuniṅani osikiŋ ati lan aṅukum maraŋ woŋ ala.
si ṅalim lan si sidin kapakṣa ambalèkaké dagiŋ, sarta kahukum awit déniŋ calimudé.
ĕlidiŋ doṅèŋ ya iku : apa pakolèhé aṅgorohi uwoŋ, awit gusti allaḥ ora kĕna disélaki.
38. isarat
ana paṅéran papara, kodanan aṅahub maraŋ omahé woŋ désa, anak anaké kaŋ duwé omaḥ panuju lagi kĕpuŋ maṅan jĕnaŋ bakatul winaḍahan iŋ layaḥ. katon saka iŋ pratiṅkaḥ yèn énak olèhé paḍa maṅan, sarta bocaḥ bocaḥ iku paḍa bagas bagas lan kawarasan.
saŋ paṅéran andaṅu maraŋ kaŋ duwé omaḥ, kapriyé olèhé bisa énak amaṅan paṅanan sawiyaḥ maṅkono, lan kapriyé olèhé bisa bagas sarta kawarasan bahé.
aturé kaŋ dinaṅu, mila sagĕd nĕḍa éca, sarta bagas kasarasan kémawon, isaratipun namuŋ tigaŋ prakawis. 1. iŋ sadèrèṅipun nĕḍa anak anak kawula punika kawula puriḥ aṅgarap padamĕlan rumiyin,
2. manawi dèrèŋ maṅsanipun nĕḍa, botĕn kawula sukani punapa punapa, supados luwéya,
3. kawula tutuman anarimaḥ nĕḍa iŋ sawontĕnipun, sarta botĕn kawula tutuman anĕḍa papaṅanan utawi iṅkaŋ éca éca.
ĕlidiŋ doṅèŋ ya iku : isarat bĕcik ḍéwé, kaŋ andadèkaké rahap lan doyan maṅan iku, kaŋ sapisan sayaḥ aṅgarap gawé, kapiṇḍo kasĕnĕṅaniŋ ati.
39. wĕsi lapisiŋ tracak jaran
ana woŋ désa lalaku karo anaké lanaŋ, aran si saptu. bapakné andĕḷĕŋ wĕsi lapisiŋ tracak jaran gumlèṭèk ana iŋ dadalan, acĕlaṭu maraŋ anaké, saptu, kahé ana wĕsi lapisiŋ tracak jaran gumlèṭèk ana iŋ dadalan, jupukĕn kaṇḍutĕn. sahuré si saptu, kadamĕl punapa tosan makatĕn, botĕn murwat kalihan kaṅélan kula aṇḍiṅkluk mĕṇḍĕt. wĕsi lapis tumuli dijupuk déniŋ bapakné, dikaṇḍut, ora ṅaṅgo calaṭu apa apa. satĕkané iŋ désa, diĕdol maraŋ paṇḍé payu sĕtèŋ, ditukokaké kapuṇḍuŋ, bañjur dikaṇḍut, anuli paḍa nutugaké laku. iŋ nalika samana baṅĕt panasé, ora ana omaḥ tuwin kĕkayon gĕḍé, apadéné sĕṇḍaŋ siji sijia kaŋ katon. si saptu baṅĕt ṅoroṅé, mèḥ ora bisa anututi lakuné bapakné. bapakné aṅgrahita, bañjur aṅruntuhaké kapuṇḍuŋ siji, si saptu agahan éṅgal añjupuk, prasasat anĕmu ĕmas, tumuli diĕmplok. ora suwé bapakné aṅruntuhaké siji manèḥ, si saptu iya agahan añjupuk kaya kaŋ uwis. kaya maṅkono pratiṅkahé urut dalan, ṅanti kapuṇḍuṅé ĕntèk kabèḥ.
baṛĕŋ kapuṇḍuŋ uwis ĕntèk kabèḥ, woŋ désa mahu calaṭu maraŋ anaké kambi gumuyu, tĕmbuṅé, saptu, yèn kowé mahu gĕḷĕma kaṅélan aṇḍiṅkluk sapisan añjupuk wĕsi lapisiŋ tracak jaran, kaŋ gumlèṭèk ana iŋ dadalan, amaṣṭi ora ṅanti kĕṛĕp olèḥmu aṇḍiṅkluk añjupuki kapuṇḍuŋ.
ĕlidiŋ doṅèŋ ya iku : siŋ sapa lumuḥ aṅlakoni kaṅélan saṭiṭik, amaṣṭi kabubuhan pagawéyan abot.
40. pakuniŋ lapis tracak jaran
ana woŋ désa aṛĕp mĕñaŋ kuṭa, aṅabaḥ abahi jarané, ṅaṅgo diĕmoti kasaŋ. saduruṅé ñéṅklak uwis wĕruḥ yèn paku lapisiŋ tracak ilaŋ siji, anaṅiŋ calaṭuné, ṅaraḥ apa kuraŋ paku muŋ siji, bañjur lumaku.
baṛĕŋ lakuné wis antara adoḥ, lapisiŋ tracak kaŋ ilaŋ pakuné siji mahu coplok. calaṭuné kaŋ nuṅgaŋ, yèn iŋ kéné cĕḍaka paṇḍé, amaṣṭi dakkon ambĕnĕraké lapis kaŋ coplok iku, anaṅiŋ ṅaraḥ apa, ṅaṅgo lapis muŋ tĕlu bahé iya tumindak.
jarané mahu baṛĕŋ ṅambaḥ dadalan kaŋ akèḥ watuné, suwé suwé piñcaŋ. bañjur ana bégal loro mĕtu saka iŋ alas, ambégal maraŋ woŋ désa mahu. sarèhné jarané piñcaŋ, ora kĕna disandĕraké, dadi kĕna dibégal jaran lan baraŋ gagawané kabèḥ.
woŋ désa mahu anuli bali muliḥ, satĕkané iŋ omaḥ calaṭuné maṅkéné, aku ora ñana pisan pisan yèn bubuka saka iŋ paku siji, aku koṅsi kélaṅan jaran lan baraŋku. sahiki tétéla iŋ sumurupku maraŋ kayĕktèniŋ paribasan, tumrapé ana iŋ alam doña lan ana iŋ jaman laṅgĕŋ, ujariŋ paribasan maṅkéné.
ĕlidiŋ doṅèŋ ya iku : siŋ sapa ora pati ṅajèni maraŋ kaŋ rèmèḥ rèmèḥ, amaṣṭi nĕmu pitunan gĕḍé.
caṇḍaké : doṅèŋ piwulaŋ bĕcik #3
caṇḍaké : doṅèŋ piwulaŋ bĕcik #3
