sĕrat aṇḍaniŋ gĕsaŋ.
karaṅanipun : prawira atmaja iŋ surakarta.
sinéṅkalan : ratu obaḥ ṅèṣṭi nabi 1861.
bubuka
wiyosipun sĕrat aṇḍaniŋ gĕsaŋ punika, namuŋ impunan sakiŋ pitĕdahiŋ sĕrat sĕrat iṅkaŋ sampun gumĕlar, dados iṅkaŋ ṅaraŋ punika dédé tukiŋ kawruḥ iṅkaŋ kawĕḍarakĕn, upaminipun wawaraḥ punika wujud banawi, iṅkaŋ ṅaraŋ namuŋ minaṅka juraṅipun, iṅgiḥ punika talaŋ ilèn ilèn marginiŋ kawruḥ, déné tukipun iṅkaŋ sajati, sakiŋ para linaṅkuŋ iṅkaŋ sampun sami ṅambaḥ dumugi iŋ kasuñatanipun. sarèhniŋ lampahipun piwulaŋ punika, sampun tumimbal timbal ḍumawaḥ iŋ para sujana sarjana, upami iliniŋ toya banawi kados sampun pantĕs kémawon, biliḥ sampun kiraŋ bĕniŋ kados nalika sawĕg tus sakiŋ sumbĕripun iṅkaŋ sajati, awit sampun kamomoran lumpur sakiŋ kiwa tĕṅĕn iŋ samargi margi, dados upami wawarahipun sĕrat punika sampun wontĕn kiraŋ pajaripun utawi wontĕn salisiripun sakĕḍik, sampun botĕn anèḥ. manawi kalakṣanan wontĕn iṅkaŋ makatĕn, kahaṅgĕpa sakiŋ kaḷĕpatanipun iṅkaŋ ṅaraŋ sĕrat punika piyambak, iṅkaŋ ṅaraŋ ñuwun paṅakṣama, para manuṅkara mugi añjĕmbarakĕn iŋ pamĕṅku, ṅuguṅakĕn siḥ paṅapuntĕn, déniŋ sajatosipun iṅkaŋ ṅaraŋ takṣiḥ tuna iŋ kawruḥ, tĕbiḥ sakiŋ sarjana niti, purunipun ṅaraŋ amuŋ kasuruŋ sakiŋ kĕdaḥ kĕdahipun aṅulahakĕn kawajiban, biyantu kamajĕṅaniŋ jagad, tumandaŋ sasagĕd sagĕdipun, paribasan namuŋ gana dadamĕl arit buntuŋ, mĕkṣa majĕŋ iŋ rana aṅĕtog kapurunan, ṅatiṅalakĕn katabĕrèn. anaṅiŋ sanadyan sahupami wawarahipun pañcèn pĕtĕŋ sarta kaṭaḥ ḷĕpatipun, mugi para manuṅkara botĕn kĕmba, lajĕŋ aṅaṅgĕp biliḥ tanpa pahidaḥ, awit sadaya manusa kadunuṅan lalaṇḍĕpiŋ paṅgaliḥ, iṅkaŋ kéṅiŋ kaṅgé aṅlimbaŋ ṅantos sagĕd madosi paṭinipun, ambucal ṛĕṛĕgĕdipun.
makatĕn punika sok ugi pañcèn marṣudi bab kawruḥ, sarta talatos, amila kĕdaḥ awas saha prayitna. lampaḥ makatĕn punika, sajatosipun botĕn namuŋ mahos tumrap sĕrat punika kémawon, sanadyan saḍéṅaha sĕrat, sok ugi bab kawruḥ kasukṣman, biliḥ botĕn kalimbaŋ kaṇṭi talatos miwaḥ awas tuwin prayitna, sampun tamtu taṅèḥ sagĕdipun maṅgiḥ paṭiniŋ kawruḥ, iṅkaŋ dados kawigatosaniŋ piwulaŋ. wusana sumaṅga iŋ paṅgaliḥ.
paṅaraṅipun sĕrat punika, wontĕn iŋ nagari surakarta, saḷĕbĕtiŋ warṣa cinandrasĕṅkala : ratu obaḥ ṅèṣṭi nabi.
wĕḍariŋ wawarah
lalampahan sami dados kawruh
mila sadaya sami sagĕd dados sĕnĕṅiŋ manaḥ. sakit lan saṅsara laṅkuŋ pahidaḥ tinimbaŋ éca lan sakéca. mila sĕnĕṅipun manawi naṇḍaŋ sakit, aṅuṅkuli manawi maṅgiḥ sakéca.
lampahiŋ dumadi sadaya punika majĕŋ aṅĕnĕr ḍatĕŋ kamulyan, makatĕn ugi lampahipun gĕsaṅiŋ manusa, iṅgiḥ majĕŋ majĕŋ tĕrus, wusana añjog iŋ tĕḷĕṅiŋ dunuŋ, iṅkaŋ pañcèn kĕdaḥ ginayuḥ iŋ sadaya manusa. mĕṅgaḥ sadaya agami, sadaya piwulaŋ kasukṣman, sadaya piwulaŋ kasusilan, punika pahidahipun iṅkaŋ agĕŋ saṅĕt, prĕlu kaṅgé ṅrañcagakĕn lampahipun gĕsaṅiŋ manusa. déné iṅkaŋ dipun wastani lampahipun gĕsaṅiŋ manusa iŋ ṅriki, punika majĕŋ majĕṅiŋ kawruhipun, sadaya lalampahan iṅkaŋ pinaṅgiḥ iŋ manusa, punika sami dados kawruḥ, iṅgiḥ kawruḥ iṅkaŋ sakiŋ ñatakakĕn utawi ṅalami piyambak, punika laṅkuŋ sahé tinimbaŋ iṅkaŋ namuŋ gĕṭok tular, sakiŋ pituturipun sasaminiŋ manusa, dados guṅguṅanipun, sadaya iṅkaŋ pinaṅgiḥ iŋ manusa punika, sanadyan añjalari sakit utawi sakéca, biṅaḥ utawi sisaḥ, sami kémawon, sadaya nama dados kabĕgjanipun manusa, tĕgĕsipun dados kahuntuṅanipun manusa, iṅgiḥ punika añjalari wĕwaḥ wĕwaḥ utawi majĕŋ majĕṅiŋ kawruhipun, wusana baḍé ṅantos dumugi sampurṇa iŋ kawruḥ. mila sanadyan wontĕn manusa iṅkaŋ sawaṅanipun katiṅal kadondéné mundur, sajatosipun punika iṅgiḥ majĕŋ majĕŋ tĕrus, dados manusa iṅkaŋ sampun sagĕd ṅaṅgé kawruḥ makatĕn punika : sakit, sakéca, bĕgja, cilaka, mulya, saṅsara, iṅkaŋ sami pinaṅgiḥ piyambakipun, sami katampi sahé sadaya kalayan ḍaṅan sĕnĕṅiŋ manaḥ, wontĕnipun namuŋ sarwa iya, kabèḥ prayoga. ṅantos botĕn wontĕn kawontĕnan iṅkaŋ botĕn damĕl sĕnĕṅiŋ manahipun, dados manahipun tansaḥ kĕbak kasĕnĕṅan, botĕn naté botĕn sĕnĕŋ iŋ manaḥ. sakit lan saṅsara punika laṅkuŋ agĕŋ pigunanipun, tinimbaŋ kaliyan éca lan sakéca, amargi laṅkuŋ agĕŋ dayanipun, iṅgiḥ sakiŋ ṅrahosakĕn sakit lan saṅsara iṅkaŋ saṅĕt, punika iṅkaŋ sagĕd aṅgigaḥ paṅgrahita aṅudi kawruḥ iṅkaŋ luhur, ṅantos sagĕd naṅèkakĕn patobat, lajĕŋ gaḍaḥ dĕṛĕŋ kĕñcĕŋ añjaṅkaḥ kamulyan iṅkaŋ sajati. iṅgiḥ awit sakiŋ punika, mila wontĕn manusa iṅkaŋ : manawi maṅgiḥ sakit lan saṅsara, malaḥ laṅkuŋ sĕnĕŋ tinimbaŋ kaliyan manawi maṅgiḥ éca lan sakéca.
majĕŋ tigaŋ tataran
margi dumugi jatiniŋ kamulyan
botĕn sagĕd dumugi manawi botĕn mawi ṅlaṅkuṅi tataran sakawan sadaya kalayan turut, sintĕn iṅkaŋ lahir jlĕg sampun dumugi iŋ tataran tĕṅaḥ utawi luhur, tamtu suwahu sampun naté lahir iŋ ṅalam duña ṅriki kaṇṭi ṅudi majĕṅiŋ kawruḥ.
mĕṅgaḥ majĕŋ majĕṅiŋ lampahipun gĕsaṅiŋ manusa, iṅgiḥ punika majĕŋ majĕṅiŋ kawruhipun, kéṅiŋ kawijaṅakĕn majĕŋ kapiŋ tigaŋ tataran agĕŋ, kados iṅkaŋ kapratélakakĕn iŋ ṅaṇḍap punika.
1. iṅkaŋ rumiyin, kawitanipun takṣiḥ dados tiyaŋ ṅam, utawi tiyaŋ ṅawam, dumunuŋ iŋ tataran aṅka satuṅgal. ṅam utawi ṅawam tĕgĕsipun suwuŋ, kajĕṅipun suwuŋ iŋ kawruḥ.
2. tiyaŋ iṅkaŋ sampun majĕŋ satataran, dumugi
iŋ tataran aṅka kaliḥ, dipun wastani tiyaŋ kas. kas tĕgĕsipun tamtu, iṅgiḥ punika tamtu sagĕd widada iŋ sĕdya, aṅrañcagakĕn lampahipun, ṅantos dumugi iŋ tĕḷĕṅiŋ dunuŋ gagayuhanipun manusa.
3. tiyaŋ iṅkaŋ sampun majĕŋ kaliḥ tataran, dumunuŋ iŋ tataran aṅka tiga, dipun wastani tiyaŋ kawas. kawas tĕgĕsipun laṅkuŋ tamtu, iṅgiḥ punika laṅkuŋ tamtu tinimbaŋ kaliyan tiyaŋ kas.
4. tiyaŋ iṅkaŋ sampun majĕŋ tigaŋ tataran, dumunuŋ iŋ tataran aṅka sakawan, dipun wastani nabi utawi ambiya, dipun wastani maliḥ kawasul kawas. kawasul kawas tĕgĕsipun laṅkuŋ tamtu saṅĕt, tinimbaŋ kaliyan kaswargan saha kawas.
darajat kawan tataran, wiwit saṅiŋ ṅam, lajĕŋ kas, lajĕŋ kawas, ṅantos dumugi kawasul kawas, punika pañcèn tataran majĕŋ majĕṅipun manusa, aṇḍa marginipun manusa sagĕd dumugi tĕḷĕṅiŋ gagayuhan, tĕgĕsipun manawi manusa botĕn aṅlaṅkuṅi margi punika wahu kalayan turut, tamtu botĕn sagĕd dumugi iŋ don iṅkaŋ linuhuŋ, iṅgiḥ punika paṅgénan sampurṇanipun jatiniŋ kamulyan. dados manusa wajib aṅaṅkaḥ sagĕdipun aṅañcik, wiwit sakiŋ ṅaṇḍap urut majĕŋ majĕŋ miṅgaḥ, ṅantos dumugi puṅkasan iṅkaŋ luhur piyambak. darajat kawan tataran punika, ugi wĕnaŋ sagĕd kagayuḥ iŋ manusa iŋ daḷĕm salahiran, anaṅiŋ iṅkaŋ sagĕd makatĕn punika, sahèstunipun awis saṅĕt, babasan sakĕṭi sawiji takṣiḥ ombyokan, iṅkaŋ tamtu ṅantos pintĕn pintĕn lahiran. sasampunipun manusa lahir ṅantos ṅalam duña. ṅantos woṅsal waṅsul marambaḥ rambaḥ, ṅantos tuwuk aṅrahosakĕn saṅsara, ṅantos tuwuk aṅudi kawruḥ, iŋ ṅriku iṅkaŋ tamtu sawĕg sagĕd dumugi. manusa iṅkaŋ sagĕd ajĕg majĕŋ majĕŋ satataran, iŋ daḷĕm salahiran kémawon, amuŋ manusa pĕpilihan iṅkaŋ pañcèn linaṅkuŋ. iṅgiḥ punika laṅkuŋ kĕkiyataniŋ badanipun, laṅkuŋ laṇḍĕp manahipun, laṅkuŋ santosa saha rosa bubudènipun. dados manawi wontĕn manusa iṅkaŋ sampun dumugi iŋ tataran tĕṅaḥ, utawi tataran puṅkasan, maṅka wiwit laré dèrèŋ wontĕn lampahipun, iṅkaŋ pantĕs añjalari dumugi iŋ tataran ṅriku, punika mrataṇḍani biliḥ suwahunipun, sampun naté lahir iŋ ṅalam duña kaṇṭi ṅudi majĕṅiŋ kawruḥ. paṅudinipun majĕṅiŋ kawruḥ nalika lahir iŋ ṅajĕŋ, iṅkaŋ añjalari gĕsaṅipun iŋ wiṅkiŋ sagĕd dumugi iŋ tataran wahu. dados botĕn wontĕn manusa sawĕg lahir sapisan, tanpa maṅudi lajĕŋ jlĕg asipat : kas, wali, utawi nabi.
awit sakiŋ : kas, wali, nabi, punika asal kamulanipun iŋ ṅajĕŋ iṅgiḥ manusa walaka, kados manusa limraḥ punika, mila iṅgiḥ wĕnaŋ dados guru utawi tutuladaniŋ manusa. sahupami asal kamulanipun iŋ ṅajĕŋ dédé manusa walaka, tamtu botĕn wĕnaŋ dados panutaniŋ manusa walaka. awit iṅkaŋ makatĕn punika, baḍé kadondéné liman nĕdya jumĕnĕŋ dados panutaniŋ sima, maréntaḥ ḍatĕŋ sima mawi tĕpaniŋ liman : sarèhné aku kacukup bisa urip kalawan maṅan sukĕt, dadi mĕṣṭiné kowé iya kudu bisa urip, kacukup muŋ kalawan maṅan sukĕt bahé. iṅkaŋ makatĕn punapa sagĕd kalampahan. tamtu botĕn. mila wawarahipun para nabi anĕraṅakĕn : sadaya iṅkaŋ kaparéntahakĕn para nabi, para nabi wahu sampun aṅlampahi piyambak, awit wajibiŋ tiyaŋ mulaŋ punika, kĕdaḥ iṅgiḥ sagĕd aṅlampahi piyambak. makatĕn punika tamtu iṅgiḥ mrataṇḍani, biliḥ para nabi punika sampun naté dados tiyaŋ walaka, kados tĕtiyaŋ iṅkaŋ sami katuntun, botĕn namuŋ tindat iṅkaŋ kaparéntahakĕn kémawon, iṅkaŋ sampun naté dipun lampahi. kajawi makatĕn, dados iṅgiḥ mataṇḍani ugi, biliḥ saḍéṅaha tĕtiyaŋ walaka, punika iṅgiḥ wĕnaŋ aṅgayuḥ darajat nabi. awit sadaya iṅkaŋ sagĕd kagayuḥ iŋ satuṅgaliŋ manusa, tamtu manusa sanèsipun iṅgiḥ ugi sagĕd aṅgayuḥ, sok ugi aṅgènipun minaṅkani, iṅgiḥ ugi kados iṅkaŋ sampun kalakṣanan kawasa aṅgayuḥ. punapa maliḥ para nabi tamtu iṅgiḥ mumulaŋ ḍatĕŋ para manusa, aṅgayuḥ sadaya punapa iṅkaŋ sampun sagĕd kagayuḥ, miwaḥ iṅkaŋ baḍé dipun gayuḥ iŋ pañjĕnĕṅanipun. makatĕn tĕtĕpipun iṅkaŋ nama panuntun sajati, utawi panutan sajati. sahupami botĕn makatĕn sayĕktos, iṅgiḥ punika pañjĕnĕṅanipun tĕmĕn miliḥ maṅalèr, siswanipun namuŋ sami kapardi maṅidul tĕrus, tanpa mawi pagĕḍoṅan, punika botĕn tĕtĕp nama panuntun utawi panutan, iṅkaŋ kĕdaḥ kahèstokakĕn paréntahipun, katulad lampaḥ jantranipun, tuwin kaḍèrèk tindakipun. déné wontĕnipun piwulaṅiŋ para nabi, wontĕn iṅkaŋ katiṅalipun botĕn anĕnuntun paṅgayuḥ dumugi darajat nabi, punika namuŋ sakiŋ kadamĕl wĕrit, amargi wĕḍariŋ wawaraḥ punika, kahukur kaliyan kĕkiyataniŋ manusa. ukuraniŋ manusa iṅkaŋ limraḥ, namuŋ kuwawi nampèni piwulaŋ kados iṅkaŋ kagĕlar kaṅgé iŋ akaṭaḥ. sabĕn wontĕn manusa iṅkaŋ sampun laṅkuŋ kĕkiyatanipun sakiŋ salimrahiŋ manusa, lajĕŋ sagĕd kabuka piyambak ḍatĕŋ piwulaŋ iṅkaŋ kadamĕl wĕrit. saya laṅkuŋ kĕkiyatanipun, saya sagĕd kabuka ḍatĕŋ iṅkaŋ laṅkuŋ wĕrit maliḥ, wusana sagĕd prikṣa ḍatĕŋ iṅkaŋ ḷĕbĕt ḷĕbĕt sadaya, ṅantos iṅkaŋ wĕrit wĕrit katiṅal cĕṭa, iṅkaŋ pĕtĕŋ pĕtĕŋ katiṅal paḍaŋ. dados piwulaŋ iṅkaŋ kadamĕl wĕrit wahu, pañimpĕnipun iṅgiḥ katitipakĕn iŋ piwulaŋ iṅkaŋ gumĕlar, naṅiŋ piliḥ janma iṅkaŋ uniṅa. piwulaŋ kasukṣman iṅkaŋ makatĕn punika, limrahipun sumĕbar iŋ tanaḥ, iṅkaŋ tĕtiyaṅipun dèrèŋ diwasa kasukṣmanipun. sahupami dipun sukani piwulaŋ iṅkaŋ dédé sahukuripun, sakiŋ sumĕṛĕp aṅèliŋ marginipun, awratiŋ lalampahanipun, asriŋ wĕgaḥ aṅlampahi, wĕkasan aṅlĕpèḥ ḍatĕŋ piwulaŋ, botĕn kéṅiŋ tinuntun majĕŋ, dados piwulaṅipun tanpa guna. déné piwulaŋ kasukṣman, iṅkaŋ lajĕŋ ṅĕblak anĕdahakĕn gagayuhan iṅkaŋ luhur, punika tamtu sumĕbar iŋ tanaḥ, iṅkaŋ tĕtiyaṅipun sampun racak racak diwasa ḍatĕŋ kawruḥ kasukṣman.
tiyaŋ ṅawam iṅkaŋ lajĕŋ sampun dados tiyaŋ kas, punika lajĕŋ sampun dédé tiyaŋ ṅawam, awit tiyaŋ ṅawam punika tiyaŋ iṅkaŋ takṣiḥ suwuŋ iŋ kawruḥ, iṅgiḥ punika dèrèŋ sumĕṛĕp ḍatĕŋ jatiniŋ gĕsaṅipun pribadi, iṅkaŋ gĕsaŋ laṅgĕŋ, iṅkaŋ botĕn kéṅiŋ risak utawi sirṇa. naṅiŋ tiyaŋ kas punika tiyaŋ iṅkaŋ sampun sumĕṛĕp ḍatĕŋ jatiniŋ gĕsaṅipun pribadi, dados iṅkaŋ makatĕn wahu sampun dédé tiyaŋ iṅkaŋ suwuŋ iŋ kawruḥ.
tiyaŋ kas iṅkaŋ lajĕŋ sampun dados wali utawi tiyaŋ kawas, punika iṅgiḥ ugi takṣiḥ nama tiyaŋ kas, naṅiŋ sampun miṇḍak kawruhipun.
tiyaŋ kawas iṅkaŋ lajĕŋ sampun dados nabi utawi kawasul kawas, punika iṅgiḥ ugi takṣiḥ nama tiyaŋ kas utawi kawas, naṅiŋ sampun saya miṇḍak maliḥ kawruhipun.
dados grĕbanipun manusa punika namuŋ wontĕn kaliḥ warṇi, iṅgiḥ punika : ṅawam kaliyan : kas. naṅiŋ tiyaŋ kas punika wontĕn iṅkaŋ sawĕg maligi kas, wontĕn iṅkaŋ sampun kawas utawi kawasul kawas. iṅkaŋ dipun wastani saya miṇḍak kawruhipun punika, saya waspada ḍatĕŋ jatiniŋ gĕsaṅipun, iŋ ṅriku saya wijaŋ kaliyan raganipun, binasakakĕn saya bĕṅgaŋ kaliyan raganipun, ṅantos sampun botĕn mawi uwas uwas maliḥ paṅaṅgĕpipun biliḥ : raga iku dudu aku, aku iki dudu raga, sakèhiŋ babaya iku muŋ bisa ṅĕnani maraŋ raga, ora bisa ṅĕnani maraŋ aku. mila tiyaŋ kas punika sabaraŋ lampahipun, sampun sagĕd aṅaṅgé kahol sakèḥ, iṅgiḥ punika gaḍaḥ kasantosaniŋ sĕdya. purun aṅlajĕṅakĕn tindakipun, sanadyan maṅgiḥ babaya ṅantos dumugi iŋ pĕjaḥ dipun tĕmpuḥ. awit iṅkaŋ pĕjaḥ muhuŋ raganipun, pribadinipun laṅgĕŋ gĕsaŋ waluya maha mulya tanpa kara kara. béda kaliyan tiyaŋ ṅam, sumĕṛĕpipun : aku iku iya uripiŋ raga iki, kĕna iŋ lara pati sapapaḍané. mila limrahipun ajriḥ ḍatĕŋ babaya, manawi lampahipun kapĕṭuk iŋ babaya pinilahur mundur, éṇḍa, ṅoñcati babaya, dipun wastani ṅaṅgé kahol lahip, iṅgiḥ punika ṅèṅĕti apĕs riṅkihiŋ gĕsaṅipun. mĕṅgaḥ tĕraṅiŋ wijaṅipun maliḥ bab darajat kawan tataran wahu, baḍé kapratélakakĕn satuṅgal satuṅgal iŋ wiṅkiŋ.
tiyaŋ ṅawam.
majĕŋ majĕṅiŋ kawruḥ, sontan santuniŋ watak bubudèn, iŋ saḷĕbĕtipun takṣiḥ dados tiyaŋ ṅawam. wiwit takṣiḥ ajriḥ sakit ṅupados sakéca, ṅantos tobab ṅupados sakéca, purun ḍatĕŋ sakit. sadaya panaṇḍaŋ sampun karahos èṇṭèŋ, tĕmaḥ kĕndĕl sarta kuwawi ḍatĕŋ brata.
sampun kacariyosakĕn iŋ ṅajĕŋ, tiyaŋ ṅawam punika tiyaŋ iṅkaŋ takṣiḥ suwuŋ iŋ kawruḥ, iṅgiḥ punika dèrèŋ sumĕṛĕp ḍatĕŋ jatiniŋ gĕsaṅipun pribadi, iṅkaŋ gĕsaŋ laṅgĕŋ botĕn kéṅiŋ risak utawi pĕjaḥ, sĕsĕṛĕpanipun : gĕsaṅipun iṅgiḥ gĕsaṅiŋ raga iṅkaŋ kéṅiŋ sakit pĕjaḥ punika, mila takṣiḥ kaṭaḥ uwas kuwatiriŋ manaḥ, ajriḥ ḍatĕŋ babaya, ṅupados éca sakéca, ṛĕmĕn iŋ kabiṅahan, éca sakécaniŋ badan miwaḥ biṅah
sĕnĕṅiŋ manaḥ kaaṅgĕp kamulyan, déné iṅkaŋ kaaṅgĕp saṅsara, punika sakit tuwin sisaḥ. kados makatĕn nalika dèrèŋ majĕŋ kawruhipun. naṅiŋ manawi sampun majĕŋ kawruhipun, lajĕŋ santun paṅaṅgĕpipun, sakit sakéca, biṅaḥ sisaḥ, punika sadaya lajĕŋ kaaṅgĕp sami wujudiŋ saṅsara. déné iṅkaŋ kaaṅgĕp kamulyan, iṅgiḥ punika kamulyan iṅkaŋ sajati, punika botĕn mawi sakit, botĕn mawi sakéca, botĕn mawi biṅaḥ, botĕn mawi sisaḥ, wontĕnipun namuŋ tĕntrĕm, laṅgĕŋ. sakit sakéca biṅaḥ sisaḥ punika sami wujudiŋ saṅsara, namuŋ kémawon béda sipatipun. sakit tuwin sisaḥ, punika sipatiŋ saṅsara kaŋ awrat sinaṇḍaŋ. éca sakéca biṅaḥ sĕnĕṅiŋ manaḥ, punika sipatiŋ saṅsara iṅkaŋ èṇṭèŋ sinaṇḍaŋ. manawi sakit sampun sagĕd dados biṅaḥ sĕnĕṅiŋ manaḥ, iṅgiḥ lajĕŋ dados sipatiŋ saṅsara iṅkaŋ èṇṭèŋ sinaṇḍaŋ. naṅiŋ sagĕdipun sakit andadosakĕn biṅaḥ sĕnĕṅiŋ manaḥ punika, manawi sampun sumĕṛĕp agĕṅiŋ pahidahipun. iṅgiḥ punika : sakit tuwin sakéca kaaṅgĕp sami kémawon, sadaya sami wujudiŋ saṅsara. saṅsara pahidaḥ dados paṅgigahiŋ manaḥ, ṅudi uwal sakiŋ saṅsara. sakit punika dados pĕpĕcut iṅkaŋ laṅkuŋ prĕmati, dados laṅkuŋ agĕŋ pahidahipun tinimbaŋ kaliyan sakéca, mila sĕnĕṅipun manawi sakit aṅuṅkuli manawi maṅgiḥ sakéca. sakawit manusa punika nĕdya aṅéṇḍani sakit lan sisahiŋ manaḥ, awit namuŋ punika iṅkaŋ kaaṅgĕp wujudiŋ saṅsara. sami karaya raya ambujĕŋ éca sakéca biṅaḥ sĕnĕṅiŋ manaḥ, awit punika iṅkaŋ kaaṅgĕp wujudiŋ kamulyan, saha kaaṅgĕp kawontĕnan iṅkaŋ sampun wontĕn sajawiniŋ saṅsara, sampun oñcat sakiŋ saṅsara, sampun bĕṅgaŋ kaliyan saṅsara, sampun tĕbiḥ kaliyan saṅsara. anaṅiŋ lampahipun punika kacélik, kosokwaṅsul baḷĕjĕd kaliyan paṅintĕniŋ manaḥ saha paṅajĕŋ ajĕṅipun. sĕdyanipun aṅéṇḍani sakit tĕmahanipun murugi sakit, sĕdyanipun aṅéṇḍani sisaḥ tĕmahanipun dados murugi sisaḥ, sĕdyanipun pados éca sakéca tĕmahanipun maṅgiḥ sakit, sĕdyanipun pados biṅaḥ tĕmahanipun maṅgiḥ sisaḥ. punapa liripun. iṅgiḥ punika : pintĕn pintĕn manusa iṅkaŋ lampahipun botĕn kasĕmbadan iŋ sĕdya. malaḥ maṅgiḥ sakit tuwin kasisahan, sanadyan iṅkaŋ sami kasĕmbadan iŋ sĕdya maṅgiḥ kabiṅahan pisan, tĕmahanipun iṅgiḥ namuŋ dados sisaḥ ugi, jĕr biṅahipun botĕn wontĕn iṅkaŋ lana. punapa wontĕn ta : tiyaŋ iṅkaŋ maṅgiḥ kabiṅahan kémawon, tanpa mawi maṅgiḥ kasisahan. tamtu botĕn wontĕn. awit biṅaḥ punika gaṇḍéṅanipun kaliyan sisaḥ, botĕn sagĕd pisaḥ. sabĕn takṣiḥ sagĕd ṅrahos biṅaḥ, tamtu takṣiḥ sagĕd ṅrahos sisaḥ. sabĕn takṣiḥ sagĕd maṅgiḥ biṅaḥ, tamtu takṣiḥ kataman sisaḥ. aṅgĕr takṣiḥ ṅupados sakéca, tamtu takṣiḥ baḍé maṅgiḥ sakit. aṅgĕr takṣiḥ ṅupados kabiṅahan, tamtu takṣiḥ baḍé maṅgiḥ kasisahan. kasĕmbadanipun pĕpéṅinaniŋ manusa punika botĕn sagĕd dados pamaṛĕm, naṅiŋ malaḥ tuman gaḍaḥ pĕpéṅinan. awit pĕpéṅinan iṅkaŋ dipun turuti punika, tamtu lajĕŋ subur saya agĕŋ sarta kahé kahé. kados tanĕm tuwuḥ iṅkaŋ karabuk, kasiram, kaḍaṅir, kahupakara sahé, dadosipun lajĕŋ subur lan ṅĕpaŋ kaṭaḥ. biliḥ pĕpéṅinan punika sampun saya agĕŋ, saya ṅrĕbda ṅambra ambra kahé kahé, tamtu lajĕŋ botĕn kasĕmbadan, wĕkasanipun dados sisaḥ. mila grĕbanipun lampahiŋ manusa iṅkaŋ takṣiḥ kados makatĕn wahu, ubaŋ ubĕŋ takṣiḥ kasasar sasar murugi kasisahan, éwasamantĕn, manawi manusa sawĕg kabĕntus bĕntus, kajĕgloŋ jĕgloŋ, kapiŋ kaliḥ kapiŋ tiga kémawon, dèrèŋ sagĕd krahos biliḥ kasasar lampahipun, malaḥ sanadyan kapiŋ sadasa, ṅantos kapiṅa satus pisan, iṅgiḥ awis iṅkaŋ lajĕŋ sampun aṅrumahosi. sagĕdipun lajĕŋ ṅrumahosi punika iṅkaŋ tamtu sakiŋ tigaŋ prakawis :
1. sakiŋ sampun kĕṛĕp kabĕntus bĕntus iṅkaŋ ṅantos marambaḥ rambaḥ,
2. sakiŋ sampun kĕṛĕp miṛĕṅakĕn pitĕdaḥ iṅkaŋ ḷĕṛĕs.
3. sakiŋ sampun añumĕṛĕpi tĕpa tulaḍa iṅkaŋ cĕṭa.
manawi manusa sampun sumĕṛĕp, biliḥ gĕsaŋ iṅkaŋ limraḥ punika, prasasat namuŋ kĕbak kasisahan kémawon, kapiŋ kaliḥ sampun maṅrĕtos punapa iṅkaŋ dipun wastani jatiniŋ kamulyan, iŋ ṅriku asriŋ lajĕŋ gaḍaḥ tobat aṅrahosakĕn gĕsaŋ saṅsara. iṅgiḥ punika tobat gĕsaŋ kados gĕsaŋ iṅkaŋ sampun sampun, tobat ṅupados éca sakéca biṅaḥ sĕnĕṅiŋ manaḥ, ṅudi sagĕdipun éṇḍa sakiŋ kawontĕnan iṅkaŋ makatĕn wahu. sasampunipun manusa tobat ṅupados éca sakéca, iŋ ṅriku sakit lan sakéca lajĕŋ karahos sami kémawon. saha sarèhniṅ
sampun kasumĕṛĕpan agĕṅiŋ pahidahipun, tamtu lajĕŋ dados sasawaṅaniŋ gĕsaṅipun iṅkaŋ añĕnĕṅakĕn. kasĕnĕṅan makatĕn punika, béda kaliyan kabiṅahan iṅkaŋ sagĕdipun pinaṅgiḥ kĕdaḥ sarana ṅĕṇṭu ĕṇṭu dipun upaya, amargi botĕn adamĕl subur saha ṅĕpaŋ ḍatĕŋ pĕpéṅinan. gĕsaŋ iṅkaŋ kados makatĕn punika, sanadyan dèrèŋ wontĕn sajawiniŋ lalampahan, anaṅiŋ kados sampun wontĕn sajawiniŋ lalampahan. sanadyan iŋ lahir katiṅalipun iŋ tiyaŋ sanès kados papa saṅsara, anaṅiŋ iŋ daḷĕm manahipun sakalaṅkuŋ mulya. sanadyan maṅgèn wontĕn iŋ asuña, anaṅiŋ sami kaliyan iṅkaŋ lalaṅĕn wontĕn iŋ taman, iṅkaŋ sakalaṅkuŋ asriŋ anĕṅsĕmakĕn, awit sĕṅsĕmiŋ manaḥ añawaŋ lalampahaniŋ badanipun punika, botĕn pahé kaliyan ñawaŋ wawaṅunan iṅkaŋ adi ahèŋ. sasampunipun sakit sakéca karahos sami kémawon, sadaya kaaṅgĕp pahidaḥ,sadaya damĕl sĕnĕṅiŋ manaḥ, sadaya karahos èṇṭèŋ panaṇḍaṅipun. manusa lajĕŋ botĕn ajriḥ sakit, ṛĕkahos, kaṅélan, tĕmaḥ kadunuṅan kĕñcĕŋ santosa iŋ budi, botĕn ajriḥ sapintĕn awratiŋ brata, kaṅgé minaṅkani kasĕmbadaniŋ sĕdya. aṅgènipun nĕdya oñcat sakiŋ kawontĕnan iṅkaŋ saṅsara, mañjiŋ ḍatĕŋ dunuṅiŋ kamulyan jati, iṅgiḥ punika katĕntrĕman iŋ laṅgĕŋ. manawi manusa sampun makatĕn, iṅkaŋ kaṭaḥ baḍé sagĕd dumugi iŋ kasidaniŋ sĕdya. iṅgiḥ punika sampun baḍé sagĕd dumugi iŋ tataran aṅka kaliḥ, dados tiyaŋ kas.
tiyaŋ kas
kawontĕnan tuwin warṇi warṇinipun tiyaŋ kas. jatiniŋ kamulyan, pĕjaḥ sadèrèṅipun pĕjaḥ, kĕkĕndĕlanipun tiyaŋ kas.
tiyaŋ kas punika tiyaŋ iṅkaŋ sampun kasinuṅan kawruḥ, iṅgiḥ punika sampun sumĕṛĕp ḍatĕŋ jatiniŋ gĕsaṅipun iṅkaŋ laṅgĕŋ, iṅkaŋ botĕn kéṅiŋ risak utawi sirṇa, botĕn sagĕd kéṅiŋ baya pakèwĕd, botĕn sagĕd kataman panaṇḍaŋ sakit, saṅsara sasaminipun. iṅgiḥ iṅkaŋ widada gĕsaŋ, ṅantos dumugi sabakdanipun gĕsaŋ iŋ ṅalam duña. iṅgiḥ punika iṅkaŋ binasakakĕn gĕsaŋ iŋ ṅakirat. iṅgiḥ rasa jatiniŋ gĕsaŋ punika rahos iṅkaŋ pinaṅgiḥ iŋ ṅakirat. iṅgiḥ punika kamulyaniŋ gĕsaŋ iṅkaŋ sajati, iṅgiḥ rasa jatiniŋ kamulyan utawi kamulyan jati. dados iṅkaŋ dipun wastani maṅgiḥ kamulyan jati, punika dédé tiyaŋ iṅkaŋ maṅgiḥ baraŋ baraŋ iṅkaŋ laṅkuŋ éndaḥ, utawi maṅgiḥ tĕtĕḍan iṅkaŋ adi ahèŋ, naṅiŋ tiyaŋ iṅkaŋ sampun sagĕd ṅrahosakĕn rasa jatiniŋ gĕsaṅipun pribadi, botĕn sambĕt kaliyan punapa punapa, wontĕnipun namuŋ tĕntrĕm, laṅgĕŋ, santosa, jĕñjĕm, siḍĕm prĕmanĕm, nirmala nulus tanpa kara kara. awit sakiŋ punika, mila tiyaŋ kas punika dipun wastani tiyaŋ iṅkaŋ sampun aṅsal kamulyan iŋ ṅakirat. iṅgiḥ kados makatĕn punika iṅkaŋ winastan : sampun pĕjaḥ iŋ sadèrèṅipun pĕjaḥ, sagĕd gĕsaŋ iŋ sabakdaniŋ gĕsaŋ. dados iŋ ṅakirat punika, tumrap pañjĕnĕṅanipun botĕn iŋ tĕmbé, naṅiŋ iṅgiḥ iŋ sapunika kémawon, taṇḍanipun, saḷĕbĕtipun takṣiḥ gĕsaŋ wontĕn iŋ ṅalam duña, sajatosipun sampun gĕsaŋ wontĕn iŋ ṅakirat.
sĕsĕṛĕpanipun tiyaŋ kas ḍatĕŋ jatiniŋ gĕsaṅipun pribadi, kados iṅkaŋ kasĕbut iŋ ṅajĕŋ wahu, sampun botĕn mawi samar samar utawi sĕmaŋ sĕmaŋ maliḥ, ṅantos kadugi ṅantĕpi kalayan tanpa uwas uwas utawi kuwatos. sok aṅgĕr takṣiḥ gaḍaḥ uwas uwas, taṇḍa kawruhipun takṣiḥ samar samar, punika kahéwokakĕn dèrèŋ sumĕṛĕp, dados dèrèŋ tĕtĕp nama kas. sakiŋ dèrèŋ diwasa kawruhipun, dados takṣiḥ kaṭaḥ samar samaripun, takṣiḥ agĕŋ sĕmaŋ sĕmaṅipun, takṣiḥ kandĕl uwas kuwatosipun. sabĕn saya diwasa iŋ kawruḥ, sadaya wahu saya suda, manawi sampun sampurṇa kadiwasanipun, lajĕŋ sagĕd sirṇa babarpisan, iŋ ṅriku tĕtĕpipun nama kas sajati. mila baḍé dados kas punika iṅkaŋ prĕlu saṅĕt andiwasakakĕn kawruhipun. sakiŋ punapa punapa sampun dipun lampahi, dipun maṅrĕtosi, dipun ambaḥ, saha dipun sumĕṛĕpi, tamtu éṅgal diwasa. sasampuniŋ manusa ical samar samariŋ sĕsĕṛĕpan tumrap ḍatĕŋ jatiniŋ gĕsaṅipun, tamtu ical girisiŋ manaḥ ḍatĕŋ warṇi warṇiniŋ bilahi. sapintĕn kandĕl tipisiŋ samar samaripun, dados ukuraniŋ ajriḥ giris, kakĕndĕlan tuwin kapurunanipun ḍatĕŋ bilahi. saya ical samar samaripun, saya ical kajirihanipun, saya agĕŋ kakĕndĕlanipun. anaṅiŋ kakĕndĕlanipun tiyaŋ makatĕn wahu, botĕn kĕndĕl ḍatĕŋ lampaḥ awon, dados botĕn mutawatosi iŋ akaṭaḥ. awit tiyaŋ iṅkaŋ kĕndĕl ḍatĕŋ piawon, punika sajatosipun sakiŋ takṣiḥ agĕŋ kajirihanipun, kados ta : ajriḥ manawi kĕwudan, ajriḥ manawi kĕluwèn, ajriḥ manawi kamlaratan, ajriḥ manawi botĕn aṅsal kabiṅahan, ajriḥ manawi sakit, ajriḥ manawi pĕjaḥ. mila dados aṅlampahi awon, prĕlu kaṅgé ṅéṇḍani iṅkaŋ dados ajrihiŋ manahipun. kosokwaṅsul kaliyan tiyaŋ kas, kĕwudan kadugi, kĕluwèn kadugi, kamlaratan kadugi, sakit kagi, pĕjaḥ kadugi, tanpa maṅgiḥ kabiṅahan iṅgiḥ kadugi. dados botĕn prĕlu karaya raya nĕmpuḥ ṅlampahi awon. mila sabĕn manusa sampun ical samar samariŋ kawruhipun, lajĕŋ ical girisiŋ manaḥ ḍatĕŋ warṇ warṇiniŋ bilahi, amargi lajĕŋ sampun botĕn mawi sĕmaŋ sĕmaŋ maliḥ, biliḥ sajatosipun badan punika dédé pribadinipun, pribadinipun dédé badan. iṅkaŋ sagĕd kéṅiŋ alaṅan, sisaḥ, sakit, risak, ḷĕbur, pĕjaḥ, punika muhuŋ badan. pribadinipun botĕn mawi kataman punapa punapa. sanadyan manusa punika maṅgiḥ lalampahan punapa kémawon, sajatosipun iṅgiḥ kuwawi, iṅkaŋ gaḍaḥ rahos botĕn kuwawi punika namuŋ rahos paṅrahosipun, sajatosipun iṅgiḥ kuwawi. kaṭaḥ tiyaŋ wicantĕn : aku ora kuwat aṅlakoni. naṅiŋ tibanipun iṅgiḥ kuwawi. mila dipun wastani lalampahan, sajatosipun namuŋ dipun laṅkuṅi, manawi sampun dipun laṅkuṅi, lajĕŋ tĕraŋ biliḥ sampun botĕn wontĕn punapa punapa, mila wontĕnipun namuŋ tansaḥ kuwawi kémawon. sakit kuwawi, sisaḥ kuwawi, kaṅélan kuwawi, pĕjaḥ iṅgiḥ kuwawi. tĕgĕsipun kuwawi punika iṅkaŋ kuwawi jatiniŋ gĕsaṅipun. mila babasanipun, tiyaŋ kas punika : sampun botĕn sisaḥ sabab déniŋ kamlaratan, botĕn gugup sabab déniŋ kapĕṅkok iŋ pañcabaya, botĕn giris sabab déniŋ ṅaḍĕpakĕn bilahi, botĕn ajriḥ sabab déniŋ sakit, botĕn babakal sabab déniŋ baḍé tilar duña. awit sadaya wahu sampun botĕn aṅébahakĕn ḍatĕŋ kawontĕnanipun.
tiyaŋ kas punika wontĕn warṇi kaliḥ, iṅkaŋ satuṅgal iṅkaŋ sampun botĕn ṛĕmĕn ḍatĕŋ kaduñan, iṅgiḥ punika iṅkaŋ sampun wiraṅi, kajĕṅipun sukci, sampun botĕn ṛĕmĕn ḍatĕŋ sadaya daya, iṅkaŋ sagĕd anarik dados aṅrahosakĕn panaṇḍaŋ sisaḥ utawi sakit. déné satuṅgalipun iṅkaŋ takṣiḥ ṛĕmĕn ḍatĕŋ kaduñan, iṅgiḥ punika takṣiḥ ṛĕmĕn ṅupados éca sakéca biṅaḥ sĕnĕṅiŋ manaḥ, punika dipun wastani dèrèŋ wiraṅi. iṅkaŋ takṣiḥ ṛĕmĕn ḍatĕŋ kaduñan, punika iṅgiḥ uniṅa biliḥ takṣiḥ ṅupados sakéca punika, tamtu takṣiḥ baḍé maṅgiḥ sakit, biliḥ takṣiḥ ṅupados biṅaḥ punika, tamtu takṣiḥ baḍé maṅgiḥ sisaḥ, biliḥ takṣiḥ ṛĕmĕn suka gumujĕŋ punika, tamtu takṣiḥ baḍé asriŋ bĕṅak bĕṅok, anaṅiŋ pañjĕnĕṅanipun iṅkaŋ makatĕn punika botĕn ajriḥ, sampun dipun sĕṅaja : sakit, sisaḥ, bĕṅak bĕṅok, iṅgiḥ kajĕṅipun, sabab ṅĕndĕlakĕn kuwawi, botĕn dados punapa. amuŋ kémawon, tiyaŋ iṅkaŋ sampun kados makatĕn punika, sanadyan kéṅiŋ panaṇḍaŋ, aṅgènipun naṇḍaŋ iṅgiḥ béda kaliyan tiyaŋ limraḥ, sajatosipun iṅgiḥ sampun karahos èṇṭèŋ, awit sakitipun tiyaŋ iṅkaŋ sampun purun sakit, punika béda kaliyan sakitipun tiyaŋ iṅkaŋ takṣiḥ saṅĕt ajriḥ iŋ sakit. sisahipun tiyaŋ iṅkaŋ sampun sumĕṛĕp, biliḥ sajatosipun kuwawi naṇḍaŋ, punika béda kaliyan tiyaŋ iṅkaŋ gaḍaḥ paṅintĕn, biliḥ gĕsaṅipun baḍé botĕn kuwawi naṇḍaŋ prakawis iṅkaŋ dipun sisahakĕn. sabab saḷĕbĕtiŋ sakit, saḷĕbĕtiŋ sisaḥ, punika mĕṅku rahos tatag, tĕtĕg, santosa, dados iṅgiḥ mĕṅku katĕmtrĕman. bĕṅak bĕṅokipun iṅgiḥ béda kaliyan iṅkaŋ dèrèŋ sumĕṛĕp ḍatĕŋ kawĕkasaniŋ gĕsaŋ. sanadyan bĕṅak bĕṅok iṅkaŋ tamtu namuŋ sakĕḍap, iṅgiḥ punika namuŋ sanalika, nalika sawĕg kataman, iŋ ṅriku kagèt saha kasupèn ḍatĕŋ kawĕkasan, manawi sampun èṅĕt, iṅgiḥ lajĕŋ sampun botĕn bĕṅak bĕṅok maliḥ. wontĕn tataran sakawan iṅkaŋ dados ambaḥ ambahaniŋ manusa :
1. sakit mahanani sisaḥ,
2. biṅaḥ,
3. sĕnĕŋ utawi tĕntrĕmiŋ manaḥ,
4. katĕntrĕman iṅkaŋ laṅgĕŋ.
sisaḥ sabab sakit punika kéṅiŋ kahiṅĕr dados tĕntrĕmiŋ manaḥ, iṅkaŋ satuṅgal sarana kahiṅĕr dados biṅaḥ rumiyin, manawi sakit sampun katampi sahé kaaṅgĕp pahidaḥ, tamtu dados biṅaḥ, dados sisahipun sagĕd sirṇa kĕṇḍiḥ déniŋ rahos biṅaḥ, manawi sampun biṅaḥ gampil kahiṅĕr dados sĕnĕŋ utawi tĕntrĕmiŋ manaḥ. iṅkaŋ satuṅgal sarana kahiṅĕr dados tatag rumiyin, manawi sakit sampun kaaṅgĕp dédé baya pakèwĕd, tamtu dados tatag, dados sisahipun sirṇa kĕṇḍiḥ déniŋ tatag, manawi sampun tatag gampil kahiṅĕr dados sĕnĕŋ utawi tĕntrĕmiŋ manaḥ. manawi tĕntrĕmiŋ manaḥ punika sampun laras kaliyan rahosiŋ katĕntrĕman iṅkaŋ laṅgĕŋ, iṅgiḥ punika pĕpañcadaniŋ manusa waṅsul ḍatĕŋ katĕntrĕman iṅkaŋ sajati. tiyaŋ kas iṅkaŋ takṣiḥ ṛĕmĕn ḍatĕŋ kaduñan punika, narimaḥ kaṇḍĕg rumiyin lampahipun, wontĕn iŋ darajat iṅkaŋ sampun pinaṅgiḥ, utawi narimaḥ alon alon majĕṅipun maliḥ. déné iṅkaŋ sampun botĕn ṛĕmĕn ḍatĕŋ kaduñan, punika sĕdya ṅrañcagakĕn lampahipun. sakiŋ sampun botĕn ṛĕmĕn ḍatĕŋ kaduñan, tĕmaḥ iṅgiḥ sèlèḥ kaduñan, utawi sèlèḥ raga. patrapipun sèlèḥ kaduñan utawi sèlèḥ raga wontĕn kaliḥ warṇi, iṅkaŋ satuṅgal sèlèḥ babarpisan, satuṅgalipun namuŋ sarana kawicakṣanan kémawon. liripun : iṅkaŋ kasèlèhakĕn muhuŋ wosipun iṅkaŋ dados sabab ambabayani, iṅgiḥ punika ṛĕmĕnipun. iṅgiḥ ṛĕmĕn punika iṅkaŋ dados babandan, aṅikĕt manusa lan saṅsara, saha iṅkaŋ mahanani mélik, biṅaḥ, sisaḥ, gĕṭiŋ, sĕṛĕŋ, sapanuṅgilanipun, iṅkaŋ sami dados sipatiŋ saṅsara, mila kacĕkap namuŋ ṛĕmĕnipun punika, iṅkaŋ dipun tatas sarana pĕḍaŋ kawicakṣanan. tiyaŋ iṅkaŋ sampun botĕn ṛĕmĕn ḍatĕŋ raganipun, punika wontĕn iṅkaŋ ṅantos sampun botĕn ṅéman, lan botĕn rumĕkṣa ḍatĕŋ raganipun, malaḥ wontĕn iṅkaŋ ṅantos gigu ḍatĕŋ raganipun, raganipun kaaṅgĕp kawujudan iṅkaŋ jĕmbĕr mawa wisa dados wisuna, gĕtun déné gĕsaṅipun rumakĕt raga, dados géṇḍoṅan iṅkaŋ awrat, nĕḍa saṇḍaŋ, nĕḍa paṅan, nĕḍa punapa punapa, kapĕkṣa gĕsaŋ mawi sisaḥ kaṅélan ṅupados butuḥ. béda kaliyan gĕsaŋ tanpa raga, botĕn susaḥ maṅan ṅinum, botĕn mawi ṅrahosakĕn luwé, arip, ṅĕlak, ḷĕsu, lupa, panas, pĕriḥ, mila wontĕn iṅkaŋ lajĕŋ sèlèḥ raga babarpisan. iṅkaŋ sèlèḥ raga lan sèlèḥ kaduñan sarana kawicakṣanan, punika takṣiḥ purun rumĕkṣa lan ṅopèni badanipun, takṣiḥ purun ṅupados kaduñan, anaṅiŋ sampun botĕn ajriḥ lan botĕn sisaḥ raganipun anĕmahi karisakan, botĕn ajriḥ botĕn sisaḥ manawi botĕn maṅgiḥ kaduñan. patrapipun ṅupados kaduñan, wontĕn iṅkaŋ sampun botĕn sapintĕna, wontĕn iṅkaŋ takṣiḥ rosa, iṅkaṅ
botĕn sapintĕna ṅupadosipun kaduñan, punika kaṅgé ṅopèni raganipun, namuŋ prĕlu supados botĕn ḍapur ṅluluḥ raga utawi amilalu, iṅkaŋ wigatosipun ḍapur kasĕsa oñcat sakiŋ raga. awit iṅatasiŋ pañjĕnĕṅanipun, sampun oñcat sakiŋ raga tinimbaŋ kaliyan dèrèŋ, punika sami kémawon, mila botĕn kasĕsa oñcat, iṅgiḥ botĕn karakĕt iŋ raga. sintĕn iṅkaŋ kasĕsa oñcat, punika prataṇḍa botĕn mĕdal margi kawicakṣanan, sintĕn iṅkaŋ ajriḥ kaṅélan, punika prataṇḍa takṣiḥ kabanda iŋ trĕsna raga, ajriḥ lan sisaḥ ḍatĕŋ risakiŋ raga. iṅgiḥ awit sakiŋ punika mila takṣiḥ ṅopèni raganipun. déné iṅkaŋ ṅrosani ṅupadosipun kaduñan, punika amargi tumrapipun tiyaŋ iṅkaŋ sampun sampurṇa kawicakṣananipun, bab ṅopèni raga iṅkaŋ muhuŋ sawatawis, kaliyan iṅkaŋ kalayan sahé sahé, punika sami kémawon, bab ṅupados kaduñan iṅkaŋ muhuŋ sawatawis kaliyan iṅkaŋ rosa, punika iṅgiḥ sami kémawon, waton sarana pĕḍaŋ kawicakṣanan, sampun sagĕd natas wosipun iṅkaŋ dados babandan, iṅgiḥ sampun botĕn dados béka ṛĕñcana. mĕṅgaḥ aṅgènipun aṅopèni raganipun, aṅgènipun ulaḥ kaduñan kalayan sarosa, punika prĕlu kaṅgé pituluṅan iŋ akaṭaḥ, dados botĕn prĕlu kaṅgé biṅaḥ sĕnĕṅiŋ manahipun piyambak. iṅgiḥ punika sampun wiwit ṅañcik darajatiŋ manusa, iṅkaŋ sinĕbut sujanma utama, iṅgiḥ tiyaŋ kas iṅkaŋ sampun baḍé sagĕd tĕrus majĕŋ satataran agĕŋ, iṅgiḥ punika baḍé sagĕd miṅgaḥ dados tiyaŋ kawas utawi waliyullaḥ.
wali
kawruhipun, pakartinipun, lampahipun saha piwulaṅipun.
wali punika tiyaŋ kas iṅkaŋ kawruhipun sampun majĕŋ satataran agĕŋ, ugi winastan tiyaŋ kawas, saha dados juru tutuluŋ bawana, dados juru aṅgulawĕṇṭaḥ saguŋ dumadi, dados juru ṅupakara jagad sahisinipun, jumĕnĕŋ nayakaniṅrat. sakiŋ saya majĕŋ kawruhipun, dados saya wijaŋ kaliyan raganipun, utawi saya bĕṅgaŋ kaliyan kaduñan, dados saya waspada ḍatĕŋ sipat sipatipun jatiniŋ gĕsaŋ, dados saya waspada ḍatĕŋ kamulyanipun kamulyan jati, dados saya waspada ḍatĕŋ tĕbihiŋ bédanipun kamulyan jati kaliyan saḍéṅaḥ wujud iṅkaŋ asipat saṅsara. iŋ ṅriku tuwuḥ trĕñuḥ wĕlasiŋ galiḥ ḍatĕŋ iṅkaŋ sami takṣiḥ saṅsara, tĕmaḥ lajĕŋ dados juru tutuluŋ, makatĕn kamulanipun sinĕbut wali. wali punika ugi wontĕn warṇi kaliḥ, iṅgiḥ punika, wontĕn iṅkaŋ takṣiḥ ṛĕmĕn ḍatĕŋ kaduñan, wontĕn iṅkaŋ sampun botĕn ṛĕmĕn ḍatĕŋ kaduñan. iṅkaŋ takṣiḥ ṛĕmĕn ḍatĕŋ kaduñan, punika amargi botĕn ajriḥ sakit, ṛĕkahos, kaṅélan, saṅsara. déné sumĕṛĕp punapa kémawon kuwawi. mila ṅalam duña dipun aṅgé pacaṅkraman. dados tutuluŋ ḍatĕŋ ṅalam duña punika ṅiras pantĕs lalaṅĕn. déné iṅkaŋ sampun botĕn ṛĕmĕn ḍatĕŋ kaduñan, punika sakiŋ sampun sĕdya tĕrus lampahipun, botĕn maṇḍĕg tumoliḥ woṅsal waṅsul. iṅgiḥ punika iṅkaŋ binasakakĕn, sanadyan takṣiḥ aṅgĕgĕm duña, sajatosipun sampun tilar kaduñan. sanadyan takṣiḥ wontĕn ṅalam duña, sajatosipun sampun wontĕn ṅakirat. sanadyan kèndĕl, sajatosipun tĕrus saya ḷĕpas lampahipun. dados sanadyan guluŋ wontĕn iŋ ĕṇḍutiŋ kaduñan, anaṅiŋ sampun botĕn galuprut iŋ ĕṇḍut. sanadyan kuṅkum saḷĕbĕtiŋ najis, anaṅiŋ sampun sagĕd kalis kaliyan najis. sanadyan aṅgĕbyur iŋ samudra saṅsara, anaṅiŋ sampun botĕn aṅrahos saṅsara. sanadyan lumĕbĕt iŋ naraka, anaṅiŋ sampun botĕn gĕsĕŋ déniŋ latu naraka. binasakakĕn botĕn ḷĕpas déniŋ toya, botĕn gĕsĕŋ déniŋ latu, botĕn loñoḥ déniŋ wisa, botĕn pasaḥ déniŋ dadamĕl laṇḍĕp, latuniŋ naraka dipun idak sagĕd siṛĕp, punika awit sampun santosa, botĕn éram ḍatĕŋ gĕbyariŋ kaduñan, iṅgiḥ punika botĕn kagèt ḍatĕŋ gĕbyariŋ pupu, krompyoṅiŋ arta, klubukiŋ ulam, botĕn kéguḥ déniŋ paṅgoḍaniŋ ijajil, mĕmanisiŋ dyaḥ, adiniŋ sĕkar sĕkar, sampun botĕn kawasa narik manahipun, sadaya sampun dipun siṅkirakĕn tĕbiḥ, kalayan éklas, tanpa kiwĕr kiwĕr, kantun moklis ḍatĕŋ satuṅgal, kamulyan jati, tĕntrĕm tanpa kara kara. wali iṅkaŋ makatĕn punika, aṅgènipun ṅrasuk raga lugu maligi kaṅgé lantaran tutuluŋ bawana, sanadyan ugi aṅlampahi kados kalimrahaniŋ agĕsaŋ, naṅiŋ botĕn mawi ṅrahosakĕn biṅaḥ sisaḥ, upaminipun kaguṅan garwa, saḷĕbĕtiŋ ṅandikan kaliyan garwa, botĕn mawi ṅrahos sĕṅsĕmiŋ sapocapan. saḷĕbĕtiŋ niṅali wĕwarṇèn iṅkaŋ sakalaṅkuŋ adi éndaḥ, botĕn mawi ṅrahosakĕn sĕṅsĕmiŋ sapandulon. saḷĕbĕtiŋ ḍahar ḍaḍaharan iṅkaŋ sakalaṅkuŋ mirahos, botĕn mawi ṅrahos biṅaḥ ṅrahosakĕn kanikmataniŋ ḍaḍaharan. iṅgiḥ iṅkaŋ makatĕn punika, iṅkaŋ baḍé sagĕd tĕrus majĕŋ satataran maliḥ, sakiŋ darajat kawas lajĕŋ jumĕnĕŋ kawasul kawas utawi nabi.
sasampuniŋ manusa dumugi iŋ darajat wali, tamtu sampun luhur saha sampun jĕmbar saṅĕt kawruhipun, awit kajawi tamtu sampun jĕmbar pasinahonipun, iṅgih
sampun kaṭaḥ lalampahan iṅkaŋ dipun ambaḥ dipun alami, sampun sagĕd uniṅa ḍatĕŋ surahos iṅkaŋ ḷĕbĕt ḷĕbĕt, wĕrit wĕrit, uniṅa ḍatĕŋ wawadosiŋ jagad saha wawadosiŋ gĕsaŋ, iṅgiḥ sampun sagĕd ñatakakĕn ṅambaḥ jagad, jagad ṅiṅgil utawi jagad kalusan, ṅuṅak papaḍaŋ utawi nampèni sorotiŋ papaḍaŋ, dados kaṭaḥ kawruḥ iṅkaŋ pinaṅgiḥ botĕn sakiŋ paṅajaran, mila tamtu sampun dados gĕḍoṅiŋ kawruḥ, tukiŋ guna paṅawikan, wĕgig aṇḍapuk piwulaŋ maṅun paṅajaran, iṅkaŋ wawaṅunanipun sakarṣanipun iṅkaŋ kalaras muriḥ prayogi, makatĕn mila gumĕlariŋ piwulaṅipun para wali punika béda béda saha warṇi warṇi, kados ta : kawruḥ kawruḥ bab agama, kasukṣman, praja, kapujaṅgan, tatacara, paṅgulawĕṇṭaḥ, kasusilan, panuntun, lan kawruḥ iṅĕriŋ jagad, saha sanès sanèsipun. awit sakiŋ sagĕd aṅgulawĕṭaḥ, sami kémawon kaliyan sagĕd anuntun. awit sakiŋ sagĕd anuntun, sami kémawon kaliyan sagĕd nata. awit sakiŋ sagĕd nata, sami kémawon kaliyan sagĕd maṅrèḥ. awit sakiŋ sagĕd maṅrèḥ, sami kémawon kaliyan sagĕd aṅuwahosi. awit sakiŋ sagĕd aṅuwahosi, sami kémawon kaliyan sagĕd andarbèni. awit sakiŋ sagĕd andarbèni, dados sampun gaḍaḥ kasugihan. makatĕn mila para wali punika manawi takṣiḥ ṛĕmĕn kaduñan, padosipun kaduñan gampil kémawon, botĕn susaḥ tumut ṛĕbatan duña. sakiŋ sampun sagĕd aṅrĕbat manahipun tiyaŋ sajagad, dados botĕn susaḥ simpĕn duña. sampun botĕn baḍé kĕkiraṅan duña.
nabi
kawruhipun, kasukcianipun, antĕpipun, pakaryan utawi kahutamanipun.
kawasul kawas, ambiya, utawi nabi, punika tiyaŋ iṅkaŋ sampun sampurṇa makripatipun, iṅgiḥ punika sampun mukṣis waspadanipun ḍatĕŋ dat sipat, asma apṅalipun jatiniŋ gĕsaŋ, sampun tĕtĕp wijaŋ kaliyan raga, bĕṅgaŋ kaliyan kaduñan, jumĕnĕŋ maliginiŋ gĕsaŋ iṅkaŋ maha sukci sajati, botĕn gaḍaḥ pakaṛĕman punapa punapa, botĕn ṛĕmĕn punapa punapa, botĕn maṅéran punapa punapa, namuŋ ṅantĕpi satuṅgal, maṅéran satuṅgal, gĕsaŋ iṅkaŋ asipat jalal jamal kahar kamal. jalal tĕgĕsipun aguŋ, iṅkaŋ aguŋ datipun. jamal tĕgĕsipun élok, iṅkaŋ élok sipatipun. kahar tĕgĕsipun wisésa, iṅkaŋ wisésa asmanipun. kamal tĕgĕsipun sampurṇa, iṅkaŋ sampurṇa apṅalipun. sampurṇa tĕgĕsipun rampuŋ. makripat tĕgĕsipun waṣkiṭa, waspada, uniṅa. mukṣis tĕgĕsipun sampurṇa utawi kĕmput. dat tĕgĕsipun jaṅgĕṛĕŋ. sipat tĕgĕsipun rupi utawi watak. asma tĕgĕsipun nama utawi sĕsĕbutan. apṅal tĕgĕsipun pandamĕl. aguŋ datipun iṅgiḥ punika agĕŋ tanpa ukuran, tanpa watĕs, tanpa piṅgir, tanpa kawĕṅku iŋ jirim, tanpa waṅun, tanpa kaciṭak iŋ waṅun. élok sipatipun iṅgiḥ punika dédé jaḷĕr dédé èstri dédé wandu, tĕgĕsipun botĕn purus, botĕn baga, botĕn baga purus, naṅiŋ dipun wastanana jaḷĕr ñata gunasĕkti, dipun wastanana èstri ñata sakalaṅkuŋ adi, dipun wastanana wandu ñata kawasa mañjiŋ ajur ajèr manukṣma iŋ jalu iŋ wanita. wisésa asmanipun iṅgiḥ punika sampun wĕnaŋ sinĕbut saŋ hyaŋ wisésa. sampurṇa apṅalipun iṅgiḥ punika kawasa ṅrampuṅakĕn pakaryanipun. iŋ ṅriku hawa napsunipun sampun siṛĕp, lalampahanipun sampun kaṇḍĕg, kawontĕnanipun sampun dyatmika, sukci botĕn mawi kasaṇḍaṅan panaṇḍaŋ suka duka, sampun wontĕn sajawiniŋ lalampahan, tĕgĕsipun sadaya lalampahaniŋ raganipun, sampun dédé lalampahanipun, aṅgènipun ṅrasuk raga kadosdéné ḍalaŋ aṅlampahakĕn riṅgit, utawi tiyaŋ ṅaṅgé topèŋ. taṅisipun gujĕṅipun dédé taṅis gujĕṅipun, namuŋ taṅis gujĕṅiŋ riṅgit utawi topèŋ. sadaya solaḥ bawanipun parlu tumrap iṅkaŋ niṅali, botĕn parlu kaṅgé pañjĕnĕṅanipun pribadi. pañjĕnĕṅanipun wontĕn iŋ ṅalam duña adamĕl lalampahan ḍatĕŋ raganipun, kaṅgé tĕpa tulaḍaniŋ jagad, awit wontĕnipun iŋ ṅalam duña namuŋ parlu rumĕkṣa raharjaniŋ jagad, utawi ṅraṅkĕp jumĕnĕŋ wali. sasampunipun manusa dumugi iŋ darajat nabi, sampun asipat papajar, botĕn kasamaran ḍatĕŋ saniṣkarèŋ kawruḥ, upami wontĕn iṅkaŋ kĕdaḥ ginayuḥ maliḥ, sampun sagĕd majĕŋ pribadi tanpa tĕdahan, malaḥ sampun jumĕnĕŋ dados juru pariŋ pitĕdaḥ. awit sakiŋ punika, mila dumugi iŋ ṅriki, wawarahipun sĕrat aṇḍaniŋ gĕsaŋ sampun tĕlas.
panutup
minaṅka panutupiŋ sĕrat punika, paṅajĕŋ ajĕṅipun iṅkaŋ aṅaraŋ, sanadyan gagayuhan iṅkaŋ kawasitakakĕn punika dahat aṅgènipun linaṅkuŋ, sarèhniŋ sampun wajibipun dados gagayuhaniŋ manusa, mugi mugi botĕn wontĕn iṅkaŋ wĕgaḥ añjaṅkaḥ, malaḥ iŋ pamuji sagĕda dados gagayuhan umum. awit punapa punapa iṅkaŋ sampun sagĕd dados gagayuhan umum punika, adatipun tamtu lajĕŋ kaṭaḥ iṅkaŋ sagĕd kasĕmbadan. witipun wontĕn sawatawis iṅkaŋ kasĕmbadan, iŋ ṅriku tamtu lajĕŋ damĕl wĕwaḥ sĕṛĕṅiŋ paṅudi tumrap iṅkaŋ dèrèŋ kasĕmbadan, wĕkasan añjalari lajĕŋ kaṭaḥ iṅkaŋ sagĕd kasĕmbadan, ṅantos gagayuhan iṅkaŋ makatĕn wahu amuŋ nama gagayuhan limraḥ kémawon, botĕn mĕgahakĕn.
namuŋ punika aturipun iṅkaŋ ṅaraŋ, botĕn laṅkuŋ manawi wontĕn kaḷĕpĕtan saha kĕkiraṅanipun, mugi winĕṅkuwa iŋ paṅgaliḥ paramarta.
titi.
