karaṅanipun : prawiraatmaja, iŋ surakarta.
cinandra saṅkala : nĕṅiŋ rasa ṅèṣṭi jati (1860).
cinandra saṅkala : nĕṅiŋ rasa ṅèṣṭi jati (1860).
bubuka
wahyaniŋ wawarahipun sĕrat islam kawicakṣaṇan punika, miturut wĕḍariŋ pitĕdahanipun kyayi sujanasastra. déné iṅkaŋ susiliḥ nama kyayi sujanasastra punika, satuṅgaliŋ priyantun iŋ surakarta, iṅkaŋ sampun misuwur ṛĕmĕn aṅimpu sĕrat sĕrat jawi, saha ṛĕmĕn marṣudi kawruḥ kasukṣman tuwin kawruḥ praja. iŋ samaṅké kapèṅĕtan sarta kaḍapur sĕrat piwulaŋ, kanamakakĕn sĕrat islam kawicakṣaṇan, kajĕṅipun anĕdahakĕn gégéyoṅan iṅkaŋ nama : islam, anaṅiŋ muhuŋ sarana kawruḥ kawicakṣaṇan, tĕgĕsipun muhuŋ kapĕṇḍĕt wosipun iṅkaŋ kaaṅgĕp wigatos kémawon, dados botĕn kados kaislaman iṅkaŋ sampun kalimraḥ kaaṅgĕp ḷĕrĕs iŋ ṅakaṭaḥ. sarèhniŋ iṅkaŋ mèṅĕti botĕn sumĕrĕp wawatoniŋ pitĕdahanipun punika punapa, sakiŋ panuwunipun prayogi kaaṅgĕp namuŋ kadosdéné maligi satuṅgaliŋ kawruḥ, iṅkaŋ tuwuḥ sakiŋ pamaṅgiḥ limraḥ kémawon. sanadyan upami wontĕn èmpĕripun sajak mĕdal sakiŋ wawarahiŋ buddha, sampun kaaṅgĕp sakiŋ buddha. upami wontĕn èmpĕripun sajak mĕdal sakiŋ islam, sampun kaaṅgĕp sakiŋ islam. dados botĕn wontĕn rahos gugon gugonĕn utawi ĕmoḥ ĕmohĕn. awit iṅkaŋ prayogi punika kĕdaḥ katitiprikṣa, kawawas iŋ dugi dugi tuwin pamatawis, kapatitisakĕn ñatanipun. iŋ ṅriku baḍé maṅgiḥ karampuṅan, sagĕd mastani : ḷĕrĕs utawi ḷĕpat, awon utawi sahé, ñata utawi botĕn. awit adĕgiŋ gĕsaṅipun manusa, sami kasinuṅan budi kaṇṭi prabot iṅkaŋ ñĕkapi kaṅgé ulaḥ titiparikṣa. manawi botĕn dipun ĕmpakakĕn éman éman saṅĕt, baḍé kados pĕḍaŋ laṇḍĕp iṅkaŋ namuŋ tansaḥ kasimpĕn botĕn naté kawĕdalakĕn, botĕn sandé nahi, anĕmahi risak tanpa guna. awit sakiŋ punika, mila bokmanawi wontĕn iṅkaŋ karṣa ṅaṅgĕp ḍatĕŋ surahosipun sĕrat punika, sampun ṅantos kagĕm garan para pabĕn, manawi wontĕn iṅkaŋ aṅlĕpatakĕn prayogi kaḍèrèk kémawon, karantĕn tiyaŋ punika laṅkuŋ prayogi iṅkaŋ sagĕd anuju paṅgaliḥ, tinimbaŋ kaliyan ṛĕmĕn ñulayani, kaliyan maliḥ ḷĕrĕs punika kawon kalihan limraḥ, iṅkaŋ parlu iŋ batos, aṅgèn aṅgèn kĕdaḥ prayitna, ṅantĕpi tañcĕpiŋ paṅgaliḥ iṅkaŋ kaaṅgĕp ḷĕrĕs. namuŋ punika aturipun iṅkaŋ mèṅĕti. paṅracikipun saḷĕbĕtiŋ warṣa cinandra saṅkala : nĕṅiŋ rasa ṅèṣṭi jati.
iṅkaŋ maṅripta : prawiraatmaja.
gégéyoṅan.
ṅagĕsaŋ punika kĕdaḥ gaḍaḥ gégéyoṅan, minaṅka paṅrĕkṣaṇiŋ kawilujĕṅan lan katĕntrĕmanipun, awit iŋ alam duña punika wontĕn supé, sakit, sisaḥ, lan risak utawi pĕjaḥ, sakaṭahiŋ sabab sabab iṅkaŋ añjalari wontĕnipun kawan prakawis punika, kahupamèkakĕn kadosdéné jagad punika añjĕmbloŋ, manawi manusa dèrèŋ gaḍaḥ gégéyoṅan, sahèstu ḍawaḥ iŋ bilahi, naṅiŋ manawi sampun gaḍaḥ gégéyoṅan iṅkaŋ santosa, sahèstu sagĕd wilujĕŋ botĕn dados punapa. manawi sampun goṇḍélan gégéyoṅan iṅkaŋ santosa, dados sampun sumĕrĕp biliḥ baḍé laṅgĕŋ kawilujĕṅanipun, botĕn wontĕn baya pakèwĕd iṅkaŋ ambilahèni, sampun botĕn gaḍaḥ uwas kuwatos punapa punapa, sampun botĕn gaḍaḥ ajriḥ iŋ punapa punapa, dados sampun sagĕd tĕntrĕm santosa, iṅgiḥ punika iṅkaŋ nama sampun aṅsal wahyu dyatmika, sampun waluya maha mulya tanpa kara kara. mardika, botĕn wontĕn iṅkaŋ dados ṛĕñcana.
islam.
islam, punika gégéyoṅan iṅkaŋ santosa. sadaya tiyaŋ punika wajib aṅgayuḥ sagĕda tĕtĕp : islam iṅkaŋ sajati. sadaya agami punika nuntun ḍatĕŋ manusa supados sagĕda : islam. dados sadaya agami punika kéṅiŋ dipun wastani agami islam. agami tĕgĕsipun tata, islam tĕgĕsipun wilujĕŋ utawi tĕntrĕm, dados agami islam atĕgĕs tata iṅkaŋ añjalari wilujĕŋ lan tĕntrĕm.
mugi dipun prayitna, iṅkaŋ wajib kĕdaḥ dipun gayuḥ punika islam iṅkaŋ dados gégéyoṅan iṅkaŋ santosa, dédé namuŋ waton sampun nama : islam, dédé namuŋ waton sampun kaḷĕbĕt dados goloṅaniŋ tiyaŋ islam, dédé namuŋ waton sampun aṅlampahi pranataniŋ agami islam sawatawis, botĕn namuŋ kaṇḍĕg samantĕn, tĕgĕsipun sanadyan sampun lumampaḥ iŋ marginipun, manawi dèrèŋ mukṣis, tĕgĕsipun dèrèŋ sampurṇa lampahipun, punika dèrèŋ sagĕd dumugi iŋ yakti, yakti tĕgĕsipun ñata, tĕmĕn, iṅkaŋ wigatos punika wosipun sagĕd dumugi iŋ yakti islam, iṅgiḥ punika : wilujĕŋ, tĕntrĕm, santosa, tanpa saṅsaya. mila mawi katĕraṅakĕn makatĕn, amargi wontĕn iṅkaŋ aṅintĕn, islam punika kacĕkap namuŋ waton sampun aṅucapakĕn sahadat kalimaḥ kaliḥ. wontĕn iṅkaŋ aṅintĕn namuŋ waton sampun purun kawĕṅku iŋ pranataniŋ agami islam iṅkaŋ amĕkṣa ḍatĕŋ iṅkaŋ sampun kawĕṅku, kados ta : pranatan prahil, iṅgiḥ punika pambagéniŋ raja darbé, sapanuṅgilanipun. wontĕn iṅkaŋ aṅintĕn namuŋ waton sampun aṅlampahi paréntaḥ paréntahiŋ agami, iŋ sawatawis iṅkaŋ aḍakan kasumĕrĕpan kémawon. cĕgaḥ ḍatĕŋ sadaya iṅkaŋ cinĕgaḥ, botĕn mawi mrihatinakĕn aṅgènipun dèrèŋ sakĕd kĕcĕpĕŋ punapa iṅkaŋ mĕṣṭinipun kĕdaḥ sagĕd kĕcĕpĕŋ, iṅgiḥ punika : wilujĕŋ, tĕntrĕm, santosa, tanpa saṅsaya. dados kadosdéné botĕn gaḍaḥ pambudi utawi tanpa pañjaṅkaḥ punapa iṅkaŋ mĕṣṭinipun kĕdaḥ kabudi utawi kajaṅkaḥ.
manawi manusa sampun sumĕrĕp ḍatĕŋ iṅkaŋ mĕṣṭinipun kĕdaḥ kajaṅkaḥ, saha pañcèn sampun gaḍaḥ pañjaṅkaḥ, gaḍaḥ prihatin aṅgènipun dèrèŋ sagĕn kĕcĕpĕŋ iṅkaŋ jinaṅkaḥ, tamtunipun lajĕŋ sĕdya ñumĕrĕpi punapa sababipun dèrèŋ sagĕd kĕjaṅkaḥ, kadospundi marginipun sagĕd kĕjaṅkaḥ, wasana lajĕŋ ambaṅun lampahipun, kabĕnakakĕn, kapatitisakĕn, kalayan dĕrĕṅiŋ sĕdya, kĕñcĕṅiŋ paṅudi, ṅantos kalampahan sagĕd mukṣis lampahipun, iŋ ṅriku sawĕg sagĕd kĕcĕpĕŋ iṅkaŋ sinĕdyakakĕn, tĕtĕp nama islam sajati, iṅgiḥ punika sampun sampurṇa.
pikĕkahiŋ ṅèlmi.
pikĕkahiŋ ṅèlmi punika wontĕn kawan prakawis, iṅgiḥ punika : 1. iman, 2. tokid, 3. makripat, 4. islam. liripun manawi kawan prakawis punika sampun kasarira sadaya, kawruhipun sampun kĕkaḥ, kajĕṅipun sampun ḷĕrĕs, sampun jaṅkĕp, sampun añĕkapi kaṅgé gégéyoṅan.
1. iman tĕgĕsipun ṅandĕl.
2. tokid tĕgĕsipun muhuŋ satuṅgal.
3. makripat tĕgĕsipun waṣkiṭa.
4. islam tĕgĕsipun wilujĕŋ, tĕntrĕm.
kawan prakawis punika iman iṅkaŋ dados witipun, sakiŋ iman anuntun ḍatĕŋ tokid, sakiŋ tokid anuntun ḍatĕŋ makripat, sakiŋ makripat dados islam. tĕgĕsipun, witipun sakiŋ ṅandĕl, iṅgiḥ punika ṅandĕl ḍatĕŋ pitĕdaḥ, utawi ṅandĕl iŋ kawruḥ, añjalari lajĕŋ muhuŋ maṅéran ḍatĕŋ gusti allaḥ. awit sakiŋ muhuŋ maṅéran satuṅgal gusti allaḥ, añjalari waṣkiṭa ḍatĕŋ gusti allaḥ. awit sakiŋ waṣkiṭa ḍatĕŋ gusti allaḥ. añjalari wilujĕŋ lan tĕntrĕm.
iman tokid.
iman iṅkaŋ anuntuni ḍatĕŋ tokid punika, iṅgiḥ muhuŋ ṅandĕl ḍatĕŋ pitĕdaḥ biliḥ botĕn wontĕn paṅéran kajawi gusti allaḥ piyambak, kados surahosipun sahadat tokid : lahilaha ilallaḥ, tĕgĕsipun : ora ana paṅéran amuŋ allaḥ. surahos makatĕn punika mĕṅku pitĕdaḥ : biliḥ namuŋ maṅéran ḍatĕŋ gusti allaḥ, iṅkaŋ sagĕd amaṅgiḥ mulya, manawi aṅroro paṅéran utawi botĕn maṅéran ḍatĕŋ gusti allaḥ, malaḥ namuŋ maṅéran ḍatĕŋ sanès gusti allaḥ, tamtu maṅgiḥ saṅsara. awit sakiŋ gaḍaḥ piyandĕl makatĕn wahu, mila lajĕŋ kĕtuntun manahipun dados nĕdya namuŋ maṅéran ḍatĕŋ gusti allaḥ kémawon, botĕn maṅéran ḍatĕŋ sanès sanèsipun.
tokid makripat.
tokid iṅkaŋ nuntuni ḍatĕŋ makripat punika manawi sampun tĕtĕp wiraṅi iŋ paṅéranipun, wiraṅi tĕgĕsipun suci, iṅgiḥ punika iṅkaŋ sampun sagĕd tĕtĕp nama kantun maṅéran ḍatĕŋ gusti allaḥ, botĕn mawi maṅéran ḍatĕŋ sanès sanèsipun, tĕgĕsipun sampun botĕn mawi gaḍaḥ ṛĕmĕn ḍatĕŋ punapa punapa sadaya iṅkaŋ dédé gusti allaḥ, sampun muṅkur ḍatĕŋ sadaya, muhuŋ maḍĕp ḍatĕŋ gusti allaḥ, sampun atilar ḍatĕŋ sadaya iṅkaŋ dédé gusti allaḥ, kalayan éklas, tĕgĕsipun rila, sanadyan saranduniŋ gĕsaṅipun piyambak manawi iṅkaŋ dédé gusti allaḥ iṅgiḥ kahuṅkurakĕn, katilar karilakakĕn, dados iṅkaŋ wontĕn kantun gusti allaḥ piyambak, awit botĕn wontĕn iṅkaŋ sagĕd atilar ḍatĕŋ sadaya iṅkaŋ dédé gusti allaḥ, kajawi gusti allaḥ piyambak, sabĕn sampun sagĕd atilar ḍatĕŋ sadaya iṅkaŋ dédé gusti allaḥ, iṅkaŋ takṣiḥ iṅgiḥ muhuŋ kantun gusti allaḥ piyambak, cocog kalihan iṅkaŋ kasĕbut iŋ daliliŋ kuran, uṅĕlipun makatĕn : innalillahi wahinna lillahi rajiṅun, jarwanipun, manusa iku sakiŋ paṅérané, iŋ tĕmbé bali maraŋ paṅérané. iŋ ṅriku kawontĕnanipun sampun botĕn aniṅali botĕn tiniṅalan, botĕn maṅéran botĕn pinaṅéran, awit sampun muṅkur ḍatĕŋ sadaya sadaya, kantun maḍĕp ḍatĕŋ pribadinipun pribadi, amuŋ ton tinonton pribadi, paṅéran pinaṅéran pribadi tanpa rowaŋ, iṅgiḥ punika sampurṇa pamoriŋ kawula gusti, tuṅgil dat sipat asma apṅal, pĕpasihan tanpantara, mila waṣkiṭa tanpa warana, iṅgiḥ waṣkiṭa ḍatĕŋ gusti allaḥ, iṅgiḥ waṣkiṭa ḍatĕŋ gĕsaṅipun pribadi, kados satu lan rimbagan, tuṅgil patra liru nama, upami roniŋ sĕḍaḥ, prabédanipun amuŋ manawi tiniṅalan sakiŋ lumaḥ kalihan sakiŋ kurĕbipun, naṅiŋ ginigit sahèstu tuṅgil rahosipun.
mila kĕdaḥ botĕn ṛĕmĕn ḍatĕŋ punapa punapa iṅkaŋ dédé gusti allaḥ, amargi manawi takṣiḥ mawi ṛĕmĕn ḍatĕŋ sawiji wiji, iṅgiḥ nama takṣiḥ maṅéran ḍatĕŋ punapa punapa iṅkaŋ dipun ṛĕmĕni wahu. taṇḍa yaktinipun sampun botĕn ṛĕmĕn punika kĕdaḥ sampun kadugi nilar kalayan rila, kahuṅkurakĕn, sanadyan saranduniŋ gĕsaṅipun piyambak manawi dédé gusti allaḥ iṅgiḥ kĕdaḥ atilar kahuṅkurakĕn. amargi manawi dédé gusti allaḥ maṅka dipun trĕsnani dipun goṇḍèli, dados takṣiḥ aṅroro paṅéran. awit sakiŋ sampun sagĕd aṅuṅkurakĕn ḍatĕŋ sadaya iṅkaŋ dédé gusti allaḥ, kantun maḍĕp ḍatĕŋ gusti allaḥ, dados waṣkiṭa, tanpa warana, amargi iṅkaŋ dados warana punika aḍĕpipun lan wuniṅanipun ḍatĕŋ iṅkaŋ dédé, punika iṅkaŋ aṅuṇḍuki utawi aṅaliṅi iŋ rasa jati.
makripat islam.
makripat dados islam, iṅgiḥ punika awit sakiŋ sampun sagĕd waṣkiṭa ḍatĕŋ gusti allaḥ dados wilujĕŋ lan tĕntrĕm, awit sampun sumĕrĕp biliḥ gĕsaṅipun iṅgiḥ ananiŋ paṅéran iṅkaŋ sipat kadim ajali abadi, kadim tĕgĕsipun ḍihin, ajali tĕgĕsipun kamulan, abadi tĕgĕsipun salami laminipun, kajĕṅipun santosa laṅgĕŋ botĕn kéṅiŋ éwaḥ giṅsir, botĕn kéṅiŋ risak. mila sampun wilujĕŋ lan sampun tĕntrĕm. iṅgiḥ punika sampurṇa.
paṅandikanipun paṅéran iṅkaŋ maha sukci.
manawi manusa sampun dumugi iŋ makripat, kados iṅkaŋ isampun kasbut iŋ ṅajĕŋ, iŋ ṅriku tamtu lajĕŋ mirĕŋ paṅandikanipun paṅéran iṅtaŋ maha sukci, iṅgiḥ paṅandikaniŋ rasa jatinipun pribadi, paṅandikanipun kados iŋ ṅaṇḍap punika surahosipun :
"sajatiné ora ana apa apa, awit duk makṣiḥ awaŋ uwuŋ duruŋ ana sawiji wiji, kaŋ ana ḍihin iku iṅsun, ora ana paṅéran, aṅiŋ iṅsun, sajatiniŋ dat kaŋ maha sukci, aṅlimputi iŋ sipat iṅsun, anartani asmaniṅsun, amrataṇḍani apṅal iṅsun".
mila paṅandika punika mawi sajatiné, atĕgĕs wontĕn iṅkaŋ dipun dorakakĕn, iṅkaŋ dipun dorakakĕn manusa aṅgènipun gaḍaḥ paṅaṅgĕp wontĕn punapa punapa, iṅgiḥ punika kaanan ṅalam duña, manusa gaḍaḥ paṅaṅgĕp wontĕn bĕgja, cilaka, untuŋ, tuna, dados mawi biṅaḥ sisaḥ sapanuṅgilanipun. naṅiŋ manawi sampun dumugi iŋ makripat, lajĕŋ santun paṅagĕpipun, paṅaṅgĕp makatĕn wahu kaaṅgĕp kalintu, sadaya kawontĕnan iṅkaŋ nuwuhakĕn kalintuniŋ paṅaṅgĕp makatĕn wahu iṅkaŋ kaaṅgĕp dora, sulapan, botĕn ñata, manusa kéṅiŋ dipun apusi déniŋ kawontĕnan ṅalam duña amargi sakiŋ takṣiḥ ṅadam, tĕgĕsipun takṣiḥ suwuŋ dèrèŋ gaḍaḥ kawruḥ, manawi sampun makripat nama sampun isi kawruḥ, botĕn kéṅiŋ dipun apusi, maṅrĕtos manawi sajatosipun botĕn wontĕn punapa punapa, kawontĕnan ṅalam duña punika namuŋ kadosdéné impèn kémawon, sakĕḍap sagĕd ṅimpi dados ratu, sakĕḍap sagĕd ṅimpi sugiḥ, sakĕḍap ṅimpi rabi putri ayu linuwiḥ, sakĕḍap ṅimpi ḍumawaḥ iŋ sudra papa cintraka dados kéré papariman ṅulandara, sarĕŋ sampun taṅi sawĕg maṅrĕtos manawi sajatosipun botĕn punapa punapa. mila manawi sampun sagĕd dumugi makripat, lajĕŋ sampun sagĕd aṅluḍaṅakĕn panaṇḍaṅipun, sampun sagĕd aṅéklasakĕn kawontĕnan ṅalam duña, sampun sagĕd ical was wasiŋ manaḥ, sampun ical girisipun ḍatĕŋ warṇi warṇiniŋ bilahi, sampun ical pĕpéṅinanipun ḍatĕŋ warṇi warṇiniŋ kabĕgjan, sampun kalis sakiŋ sĕḍiḥ lan prihatin. iṅgiḥ punika kasuñatan wujudipun sampun sagĕd oñcat sakiŋ saṅsara, utawi kasuñatan wujudipun sampun sagĕd ruwat sakiŋ panaṇḍaŋ. dunuṅiŋ manusa aṅgènipun aṅéṇḍani susaḥ saṅsara bilahi. dados gégéyoṅaniŋ agĕsaŋ. iṅgiḥ punika sampun sampurṇa.
panutup.
sampun tamat wĕḍariŋ wawarahipun sĕrat islam kawicakṣaṇan, aturipun iṅkaŋ anurat, namuŋ samantĕn kèṅĕtanipun, bokmanawi wontĕn kalintuniŋ pañakup, añjalari kalintuniŋ paṅracik, iṅkaŋ anurat ñuwun paṅakṣama. amargi antawisipun aṅgèniŋ tampi wasita kalihan agèniŋ anurati punika sampun antawis lami. namuŋ kintĕn kintĕn kiraṅa botĕn kaṭaḥ, wawaha iṅgiḥ namuŋ sakĕḍik, udakawis botĕn dados punapa. kéṅiŋ kasariŋ sarana kacuṇḍukakĕn kalihan sĕrat sĕrat sanès, iṅkaŋ pañcèn marṣitakakĕn kawruḥ kasuñatan, babagan kawicakṣaṇan, bab gégéyoṅaniŋ agĕsaŋ. wusana iṅkaŋ anurat namuŋ matak mantrastuti : "rahayuwa saguŋ dumadi".
titi
