sĕrat sabda utama

Kamis, 12 Maret 2020

amarṣita iṅkaŋ kabasakakĕn : rahsa luhuŋ = mahol kayat = bañu urip = tirta kamaṇḍanu = lata mahosada = hyaŋ pramana.
karaṅanipun suwargi saŋ misuwur : r.p. natarata, iṅgiḥ sasrawijaya, iŋ pakualaman, priyantun iṅkaŋ aṅĕmatakĕn ḍatĕŋ ṅèlmi kasampurṇan, saha gurunipun para iṅkaŋ ambudi ḍatĕŋ kasuñatan.

paṅkur

1. muṅkur iŋ rèḥ kasusilan, sruniŋ sĕdya dènira hyun ṅiṅirib, ḷĕkasiŋ sarjana kaŋ wus, sampat saliriŋ basa, sawasitèŋ srat kawi kawi kawĕṅku, tan kéwran mamriḥ ukara, mamardu mardawèŋ gĕṇḍiŋ.

2. mèt mamanis manuhara, arṣayèŋ tyasira kaŋ murwèŋ tulis, tan pisan ḷĕbdèŋ paṅawruḥ, tĕka hyun tumulada, sarjana kaŋ putus paṅolahiŋ tĕmbuŋ, upama lintaŋ sumĕdya, mimiṇḍa prataṅgapati.

3. kĕpati aluñjak luñjak, cébol nĕdyaṅgayuḥ lintaŋ upami, naṅiŋ tumuwuḥ iŋ kalbu, rasa cipta maṅkana, kaya kaya tan yogya lamun linantur, prayogané kapintĕran, ginayuḥ saka saṭiṭik.

4. sanadyan para wicaksa, kaŋ wus kontap konus iŋ uni uni, pintĕr wit saka balilu, sabĕn dina mèt waraḥ, lawas lawas kabuka wĕṅaniŋ kalbu, nimpuna iŋ saniṣkara, karan sarjana linuwiḥ.

5. nihan kaŋ pinurwèŋ gita, iŋ parasdya kinarya mardi siwi, raré iṅkaŋ muḍa puṅguŋ, tan wrin iŋ suba sita, muraŋ iŋ rèḥ susilarjaniŋ tumuwuḥ, tuwuha grahitaniŋ tyas, tumular sudarṣanadi.

6. maṅkana bubukanira, kawruhana aṅgèr tataniŋ urip, manuṅsa wĕnaŋ aṅgayuḥ, kamulyaniŋ jiwaṅga, naṅiŋ nora gampaŋ kèḥ isaratipun, gĕgĕḷĕṅané kéwala, yèku sarjananiŋ budi.

7. naṅiŋ sarèhné tan gampaŋ, yèn kĕlantur tan kĕlakon tumuli, mulané yèn muṅguḥ iṅsun, prayoga linakonan, iṅkaŋ nora koṅsi ṛĕkasa iŋ kalbu, yèn tĕmĕn tĕmĕn iŋ sĕdya, paṣṭi allaḥ ñĕmbadani.

8. ywa kaṇṭi paṅaṅsa aṅsa, babasané manut maraŋ ijajil, jatiniŋ ijajil iku, budi aṅkara murka, muṅkir maraŋ sarak saréṅatiŋ rasul, rusuḥ tan wrin batal karam, kaṛĕm mriŋ paṅgawé juti.

9. béda lan budi widagda, datan pisan tumuwuḥ kaŋ tan yukti, muŋ ayĕm santosa hayu, mamayu kayumanan, nora mokal wĕnaŋ iṅaṅgĕp satuhu, pakoniŋ budi widagda, atas ḍawuhiŋ hyaŋ widdhi.

10. anaṅiŋ sakaronira, nora liya darbèkira pribadi, ala yogya bĕnĕr luput, saka tyasmu priyaṅga, kawruḥ iku dadi kaṇṭiniŋ budyayu, ñiṛĕp budyaṅkara murka, ñĕgaḥ kaṛĕp kaŋ tan yukti.

11. sun kosok bali kéwala, yèn woŋ kaŋ wus kanut ardaniŋ budi, aṅimpun sakèhiŋ kawruḥ, wĕruḥ iŋ ala yogya, naṅiŋ dadi kaṇṭiniŋ budi tan ayu, ñirṇakkĕn budi raharja, ṅajak mriŋ paṅgawé juti.

12. bĕnĕr kyahi guruniṅwaŋ, jaré jroniŋ ḍiri manuṅsa iki, ĕṅgon sampurṇaniŋ wujud, ana gusti kawula, kadim kudus ala bĕcik bĕnĕr luput, suwarga lawan naraka, kabèḥ kawĕṅku iŋ ḍiri.

13. sun tuturi sawatara, dimèn dadi dadalaniŋ pambudi, pikiṛĕn daliliŋ usul, surasané maṅkana, sapa kaŋ wruḥ kaananiŋ aṅganipun, yèn sipat kawadis rusak, yĕkti wruḥ maraŋ hyaŋ widdhi.

14. kadim laṅgĕŋ ananira, luwiḥ wajib ṅawruhana bab iki, wruhanta manuṅsa iku, tétéla saka ṅadam, kaŋ wus piraŋ kĕṭi piraŋ yuta tahun, yèku kaŋ iṅaran ṅadam, makdum ajali abadi.

15. iku basaniŋ woŋ arab, tĕmbuŋ jawa iṅaran sunya ruri, suwuŋ waṅwuŋ tĕgĕsipun, tan wiwit tan wĕkasan, parandéné manuṅsa bisa mahujud, kadadéyan saka apa, lan sapa iku kaŋ kardi.

16. sarta lan piranti apa, déné bisa dadi sarwa miranti, sinuŋ budaya linuhuŋ, maṅka déniŋ tumitaḥ, sun jarwani kulup sakuwasaniṅsun, yèn sira sinuŋ cakṣaṇa, paṣṭi yèn bisa nampani.

17. sakṣiné tyasmu priyaṅga, nalikané sira duk makṣiḥ bayi, tumitaḥ iŋ jaman suwuŋ, taṇḍa tan wruḥ sabaraŋ, dupi duṅkap umur sawatara tahun, tan wikan kamulanira, wus nĕmu gumlariŋ bhumi.

18. wikan saliriŋ kaanan, aṅarani sèsiniŋ bhumi laṅit, nĕmu badanmu sakojur, karanané maṅkana, darbé prabot maṅka paṅupayèŋ kawruḥ, yèku pañcadriyanira, kadayanira linuwiḥ.

19. paniṅal tuwin pamyarṣa, myaŋ paṅganda paṅucap darbé pamriḥ, ṅawruhi kaŋ duruŋ wĕruḥ, ṅalap kawruhiŋ liyan, katampan iŋ nétra karṇa grana tutuk, umañjiŋ mriŋ tyas pranawa, dadya aṅĕn aṅĕn budi.

20. tan katara pisan pisan, lamun kisèn kawruḥ saka saṭiṭik, sabĕn dina tansaḥ wuwuḥ, wawaraḥ saka iŋ lyan, yĕkti datan kĕni muṅkira woŋ iku, saṅkaniŋ kawigñanira, saka sapaḍaniŋ urip.

21. wit dayaniŋ pañcadriya, nétra karṇa tutuk granèku dadi, pacaṅkraman rahsa luhuŋ, iŋ kawruḥ arab karan, mahol kayat bañu urip tĕgĕsipun, wujud wĕniŋ maya maya, lir bun kasuluḥ iŋ rawi.

22. mijil sakiŋ sulur wrĕkṣa, aran wrĕkṣa sajratul makripati, tĕgĕsé tĕḷĕṅiŋ kawruḥ, yèn iŋ jaman kabudan, mahol kayat karan tirta kamaṇḍanu, déné sajratul makripat, yèku lata mahosadi.

23. kasĕbut iŋ sastra wéddha, duk iŋ jaman kadéwatan iŋ ṅuni, tirta marta kamaṇḍanu, myaŋ lata mahosada, iku dadya paṅuripaniŋ tumuwuḥ, karonéku jatinira, tuṅgal kaanan sawiji.

24. déné aran mahosada, iku tĕmbuŋ kawi warṇiné kaki, maha luwiḥ tĕgĕsipun, kapraḥ tĕmbuŋ usada, liré tamba sapamulasaranipun, kaŋ mamriḥ sirṇaniŋ roga, yèku kaŋ aran usadi.

25. wĕnaŋ kiniyas maṅkana, kaŋ nartani kadayaniŋ usadi, woŋ lara upamanipun, nadyan dèn tambanana, lamun mahosada tirta kamaṇḍanu, wus datan karṣa caṅkrama, paṣṭi yèn datanpa kardi.

26. wasitaniŋ niti sastra, duk iŋ jaman kartayoga iŋ ṅuni, iṅaṅgĕp paṅran satuhu, kasĕbut hyaŋ pramana, iya iku kaŋ murba misésèŋ tuwuḥ, déné pasĕnĕtanira, ana iŋ kĕkuluŋ ati.

27. naṅiŋ kaŋ wus saḥ mupakat, paṅgonaniŋ pramana witiŋ urip, iŋ utĕk sajatinipun, ananiŋ pañcadriya, mañjiŋ mijil iŋ napas kĕtĕkiŋ jantuŋ, mratani sranduniŋ aṅga, wit sakiŋ utĕk sakalir.

28. satĕṅaḥ kahol paṇḍita, nuduhakĕn iŋ bab kaŋ ṅajak guliŋ, ṅajak urip ṅajak mahut, yèku saŋ hyaŋ pramana, iya mahol kayat lir kaŋ wus kasĕbut, murba wisésa jiwaṅga, ĕmbananiŋ sukma jati.

29. déné dat iṅkaŋ sañata, nora adoḥ lan kaananiŋ ḍiri, tĕtĕpiŋ sipat roŋ puluḥ, aṅlimputi sajagad, aṅganiṅsun lir mina upaminipun, anèŋ sajroniŋ samodra, kalimputan déniŋ wariḥ.

30. kaŋ ḍihin tanpa wiwitan, tan wĕkasan tan kĕna owaḥ giṅsir, tan ana misiliŋ wujud, jumĕnĕŋ tanpa krana, wujud tuṅgal sawiji kaananipun, dat sipat asma apṅalña, nora kĕna dèn pariñci.

31. kaŋ luwiḥ sakiŋ kuwasa, kuwasané nora ṅaṅgo piranti, kaŋ karṣa tanpa rinĕmbug, paṣṭi kalakonira, kaŋ mikani sakrĕntĕkiŋ ḍaḍanipun, tan kalawan budi akal, tan ṅaṅgo dèn éliŋ éliŋ.

32. kaŋ urip salawasira, tanpa ñawa muŋ uripé pribadi, luwiḥ pamiyarṣanipun, nora kalawan karṇa, tan kalawan nétra iŋ pandulunipun, tanpa tutuk yèn ṅandika, ṅagĕm kalamnya pribadi.

33. sipatiŋ hyaŋ kaliḥ dasa, nĕnĕm iṅkaŋ taṅaluk iŋ dumadi, muradin tĕmbuŋ taṅaluk, yèku pamrihiŋ sipat, mamriḥ maraŋ iŋ prakara liyan iku, sawusé jumĕnĕŋ iŋ dat, kaananira pribadi.

34. kaya ta kodrat kuwasa, taṅaluké mamriḥ aṅuwasani, déné iradat karṣèku, ṅarṣakkĕn pamrihira, ṅèlmu kawruḥ aṅawruhi pamrihipun, samak basar kalam uga, kadi kaŋ wus dèn jarwani.

35. déné sipat khayu nora, darbé pamriḥ maraŋ sawiji wiji, kajarwa iŋ kitab iku, kaŋ nĕtĕpkĕn kaanan, panuṅgaliŋ sipatiŋ allaḥ roŋ puluḥ, kagĕḷĕŋ dadya sajuga, kaŋ ṅĕsahakĕn sakalir.

36. roŋ puluḥ riniṅkĕs dadya, catur sipat ḍihin napsiaḥ kaki, muṅguhiŋ kakékatipun, tiṅkaḥ kaŋ tĕtĕp iŋ dat, nora krana pinakrana ananipun, nora saṅkan nora paran, tĕtĕp laṅgĕŋ ṅénal yakin.

37. karoné sipat salbiyaḥ, tan lyan sakiŋ sipatiŋ dat sajati, tuduhiŋ kakékat kusus, iku jatiniŋ tiṅkaḥ, kaŋ ṅañarkĕn anulak sakèhiŋ wujud, kaŋ ñĕñawuḥ amamaḍa, iŋ dat kaŋ pĕrṣipat kadim.

38. maṅani katĕlunira, kakékaté iṅkaŋ aran maṅani, sakabèhiŋ sipat iku, iṅkaŋ jumĕnĕŋ iŋ dat, nora owaḥ nut salaṅgĕṅiŋ datipun, nora krana pinakrana, nora kasatmatèŋ lahir.

39. kapatira maknawiyaḥ, yèku sipat kaŋ glèṭèk pĕṭèl kèkṣi, kusus iŋ kakékatipun, tiṅkaḥ kaŋ tĕtĕp iŋ dat, lawan krana pinakrana ñatanipun, tĕtĕp nut salaṅgĕṅiŋ dat, nora kĕna owaḥ giṅsir.

40. yèn duruŋ maṅrĕti sira, sarèhĕna iŋ tyas sira ywa koṅsi, kasĕṛĕŋ iŋ pambudimu, ḍihin aṅawruhana, kukum ṅakal wajib wĕnaŋ mokal iku, gĕḍé iŋ pahédahira, dadi dadamariŋ budi.

41. déné jarwané maṅkana, ḍihin iṅkaŋ iṅaran wujud wajib, iku kaŋ saḥ iŋ akalmu, nora saḥ ṅadamira, lamun ana wujud saḥ iṅaṅgĕp wujud, uga saḥ iṅaṅgĕp ṅadam, yèku aran wujud jahis.

42. basa jahis wujud wĕnaŋ, déné iṅkaŋ dèn arani mustakil, mokal yèn wardiniŋ tĕmbuŋ, lamun ana kaanan, kaŋ nora saḥ iŋ akal iṅaṅgĕp wujud, maṅka saḥ iṅaṅgĕp ṅadam, yahiku wujud mustakil.

43. ana manèḥ kawruhana, uga dadi prabot pamardi budi, sakèhiŋ carita iku, kabagé tri prakara, ḍihin kalam dalalaḥ kapiṇḍo kulup, iṅaranan kalam kabar, kalam ṅibarat kapiŋ tri.

44. tĕgĕsé kalam dalalaḥ, iku sabda pituduhiŋ hyaŋ widdhi, lumantar sakiŋ pra rusul, iṅsun cĕkak kéwala, carita kaŋ wajib iṅaṅgĕp satuhu, tan kuraŋ pasakṣènira, karasa muṅguḥ iŋ ati.

45. kapiṇḍo kaŋ aran kabar, carita kaŋ kĕna iṅaṅgĕp yĕkti, lan iṅaṅgĕp gorohipun, iṅkaŋ kapiŋ tri ana, caritané iŋ kuna woŋ bisa mabur, yèku kaŋ aran ṅibarat, mokal yèn anaa yĕkti.

46. déné yèn ana carita, ñĕbal saka tĕluŋ prakara iki, ṅlĕṅkara arané kulup, wĕkas wĕkasanira, marma wajib woŋ urip marṣudi kawruḥ, supaya ṅĕn aṅĕnira, jumĕnĕŋ guru sajati.

47. putus iŋ duga prayoga, baṅkit mardi badanira pribadi, déné badan dèn umèstu, maraŋ budi widagda, wus sun jèrèŋ kasĕbut iŋ ḍuwur mahu, pakoniŋ budi widagda, atas ḍawuhiŋ hyaŋ widdhi.

48. wis kulup warṣitaniṅwaŋ, muṅguhiŋ tyasira upama wiji, muŋ paṅupakaranipun, ywa koṅsi kĕkuraṅan, kaḍaŋ bisa tuwuḥ awoḥ nuli ṅuṇḍuḥ, pinaṅan énak rasaña, maṅkono woŋ mardi budi.

49. hèḥ ta para siswa muḍa, kaŋ sumĕdya mamriḥ sarjanèŋ budi, yogya sapakolèhipun, mamardiya wardaya, laḥ wĕṅakna pintu dadalaniŋ kawruḥ, liré aṅĕn aṅĕnira, tuṅgalna iŋ nétra karṇi.

50. iŋ grana myaŋ tutukira, ana rupa rurupan dèn kahèkṣi, ana swara dèn karuṅu, ganda ganda kaganda, iŋ sad rasa dèn wrin manis pahitipun, impunĕn jroniŋ wardaya, kumbahĕn iŋ tirta wĕniŋ.

51. yèku tyasmu kaŋ nirmala, ḷĕbokĕna iŋ waḍaḥ cupu manik, aṣṭagina tĕgĕsipun, éliŋ tan kĕna klépyan, siṅgahĕna prasada kamotiŋ kalbu, dèn kukuḥ paṅañciṅira, yèku santosaniŋ budi.

52. palaṣṭa wuryaniŋ gita, pinèṅĕtan duk kalanya tinulis, piŋ tri wĕlas sasi mulud, pawukon nuju bala, maṅsa kasa lambaṅnya laṅkir lumaku, candrasaṅkalaniŋ warṣa, sirṇa tri wisaniŋ ḍiri.



tirta kamaṇḍanu = lata mahosada
53. kasĕbut iŋ sastra wéddha, duk iŋ jaman kadéwatan iŋ ṅuni, tirta marta kamaṇḍanu, myaŋ lata mahosada, iku dadya paṅuripaniŋ tumuwuḥ, karonèku jatinira, tuṅgal kaanan sawiji.

54. déné aran mahosada, iku tĕmbuŋ kawi wardiné kaki, maha luwiḥ tĕgĕsipun, kapraḥ tĕmbuŋ usada, liré tamba sapamulasaranipun, kaŋ mamriḥ sirṇaniŋ roga, yèku kaŋ aran usadi.

55. wĕnaŋ kiniyas maṅkana, kaŋ nartani kadayaniŋ usadi, woŋ lara upamanipun, nadyan dèn tambanana, lamun mahosada tirta kamaṇḍanu, wus datan karṣa caṅkrama, paṣṭi yèn datanpa kardi.
Share this article :